کاهش شنوایی یا ناشنوایی به کاهش قدرت شنوایی فرد اشاره دارد. این موضوع می تواند در محدوده ها و شدت های مختلفی رخ دهد. کم شنوایی می تواند تاثیراتی متنوع بر روی زندگی فرد داشته باشد و به صورت موقت یا دائمی اتفاق بیافتد.
یکی از نوع های کاهش شنوایی که به طور طبیعی با افزایش سن اتفاق می افتد، کاهش شنوایی حسی-عصبی است. این نوع کاهش شنوایی معمولا به دلیل آسیب به سلول های حسی و نورون های موجود در گوش و انتقال نادرست سیگنال های شنوایی به مغز رخ می دهد.
علل دیگر کاهش شنوایی می توانند شامل ترشحات بیش از حد گوش، عوامل محیطی مانند صداهای بلند و آسیب به گوش از طریق ضربه یا مواد شیمیایی باشند. همچنین، برخی عوامل مثل عفونت ها، بیماری ها، و عوامل ژنتیکی هم می توانند به کاهش شنوایی منجر شوند. درمان کاهش شنوایی بسته به نوع و شدت آن متفاوت است. در برخی موارد، با درمان و آموزش می توان بهبودی حاصل کرد.
انواع اختلالات ناشنوایی
انواع اختلالات ناشنوایی به سه دسته اصلی تقسیم می شوند:
- کاهش شنوایی حسی عصبی: در این نوع کاهش شنوایی، آسیب به سلول های حسی گوش داخلی یا عصب های شنوایی ایجاد می شود. این مشکل معمولا با پیری، عوامل محیطی مانند نویز و صداهای بلند، استفاده ناقص از وسایل شنوایی، برخی بیماری ها و عوامل ژنتیکی مرتبط است. این نوع کاهش شنوایی معمولا قابل درمان نیست و معمولا از سمعک جهت بهبود شنوایی استفاده می شود.
- کاهش شنوایی هدایتی: در این نوع کاهش شنوایی، انسداد یا مشکل در گوش خارجی، میانی یا اصطلاحا از خارج تا مرکز شنوایی (گوش میانی تا گوش داخلی) باعث محدودیت در انتقال صداها به گوش داخلی می شود. این انسداد ممکن است به دلیل ترشحات، جرم گوش، تومور یا سایر اختلالات باشد. در بعضی موارد، با جراحی یا دارو می توان این مشکلات را رفع کرد.
- کاهش شنوایی مختلط: در این نوع کاهش شنوایی، عواملی از هر دو دسته کاهش شنوایی حسی عصبی و هدایتی باعث مشکلات شنوایی می شوند. مثلا ممکن است عواملی همچون ترکیبی از آسیب به سلول های حسی و انسداد در گوش باعث شود که شنوایی کلیه صداها کاهش یابد.
تشخیص دقیق نوع کاهش شنوایی و تعیین علت آن نیازمند مشاوره و ارزیابی تخصصی از طرف پزشکان و متخصصین شنوایی سنج می باشد.
کم شنوایی یک طرفه و دو طرفه
کم شنوایی یک طرفه و دوطرفه به کاهش قابل توجه در شنوایی افراد اشاره دارد، اما در دو مورد مختلف رخ می دهد:
- کم شنوایی یک طرفه (یا انحراف شنوایی یک طرفه): در این حالت، کاهش شنوایی تنها در یکی از گوش ها رخ می دهد. به عبارت دیگر، یک گوش قادر به دریافت صداها به خوبی است، اما در گوش دیگر شنوایی کاهش یافته است. این مشکل معمولا به دلیل عواملی مانند عفونت ها،، صدمات فیزیکی یا بیماری های خاص در یکی از گوش ها ایجاد می شود.
- کم شنوایی دوطرفه: در این مورد، هر دو گوش از شنوایی خود کاهش می یابند. این نوع کاهش شنوایی معمولا با پیری طبیعی، بیماری های ژنتیکی، عوامل محیطی مانند انفجارها، مواد شیمیایی، عفونت ها، برخی بیماری های مزمن و استفاده نادرست از وسایل شنوایی مرتبط است.
به هر حال، هر نوع کاهش شنوایی نیازمند ارزیابی دقیق توسط متخصص شنوایی سنج می باشد تا علت دقیق تشخیص داده شود و درمان مناسب انجام گیرد.
علائم همراه با کاهش شنوایی
علائم کم شنوایی می توانند به صورت گوناگونی ظاهر شوند و بسته به میزان و نوع کم شنوایی متفاوت باشند. بعضی از علائم شایع کم شنوایی عبارتند از:
- خفه شدن صدای دیگران (مشکل در شنیدن صداهای اطراف)
- مشکل در درک کلمات به ویژه در مکان های شلوغ
- مشکل در شنیدن صامت ها
- نیاز به افزایش صدای تلویزیون
- کناره گیری از مکالمات
- اجتناب از برخی محیط های اجتماعی
علائم کم شنوایی در کودکان و نوزادان
علائم کم شنوایی در کودکان و نوزادان ممکن است متفاوت باشند و بسته به میزان و نوع کم شنوایی متفاوت باشند. برخی از علائم معمول کم شنوایی در این گروه عبارتند از:
- مبهوت نشدن از صداهای بلند: نوزاد یا کودک ممکن است به راحتی به صداهای بلند و تند توجه نکند یا به آنها واکنش نشان ندهد.
- نوزاد پس از ۶ ماهگی سر خود را به سمت صدا نمی چرخاند: این می تواند نشانه ای از کم شنوایی باشد؛ زیرا نوزادان در این سن باید به صداهای مختلف توجه کنند و سر خود را به سمت منبع صدا بچرخانند.
- عدم توانایی کودک در تلفظ کلمات ساده: در سن هایی که کودکان باید کلمات ساده ای مانند “مامان” یا “بابا” را تلفظ کنند، اگر کودک نتواند این کلمات را تلفظ کند، ممکن است نشانه کم شنوایی باشد.
- عدم واکنش به نام خود: اگر کودک به نام خود واکنش نشان ندهد و به اندازه ی انتظار به نامش پاسخ ندهد، این ممکن است به علائم کم شنوایی اشاره داشته باشد.
- ناپایداری در توجه به محیط: اگر کودک در مواقعی که به شدت مشغول بازی یا تماشاست، ناگهان توجهش به دور و بر را از دست دهد و نظرش را به سوی صداها یا موقعیت هایی که برای دیگران نادر و قابل توجه نیست، بکشاند، این می تواند به نشانه کم شنوایی تبدیل شود.
دلیل کاهش شنوایی در نوجوانان
کاهش شنوایی می تواند به دلایل مختلفی اتفاق بیافتد. در مورد کاهش شنوایی ناگهانی و کاهش شنوایی در جوانان، دلایل ممکن عبارتند از:
- فرسودگی ساختارهای عصبی در کوکلئا: افزایش سن و مواجهه مداوم با صداهای بلند می توانند باعث فرسودگی ساختارهای عصبی در کوکلئا (قسمتی از گوش داخلی مسئول انتقال پیام های شنوایی به مغز) شوند. این فرسودگی باعث کاهش توانایی آنها در انتقال پیام های شنوایی به مغز می شود. صداهای با فرکانس بالا به طور خاص ممکن است کاهش یافته و به نظر بیایند که باعث دشواری در درک کلمات و صداها می شود.
- تولید تدریجی ترشحات گوش: تولید بیش از حد ترشحات در گوش می تواند کانال گوش را مسدود کرده و در نتیجه از هدایت صداهای ورودی به گوش داخلی جلوگیری کند. این مشکل می تواند باعث کاهش شنوایی شود.
- عفونت گوش و رشد غیرطبیعی استخوانی یا تومورها: عفونت های مختلف در گوش می توانند باعث تورم و التهاب شوند و در نتیجه کاهش شنوایی ایجاد کنند. همچنین، رشد غیرطبیعی استخوانی یا وجود تومورها در ناحیه های مختلف گوش می توانند باعث محدودیت در جریان امواج صوتی شده و به کاهش شنوایی منجر شوند.
- پاره شدن پرده صماخ (پرفوراسیون غشا تیمپانیک): ضربه زدن به پرده صماخ یا تغییرات ناگهانی در فشار محیطی، می توانند باعث پاره شدن پرده صماخ شوند. همچنین، عفونت های گوش می توانند باعث ضعف پرده صماخ و ایجاد شکاف ها در آن شوند که منجر به کاهش شنوایی می شود.
علت کاهش شنوایی ناگهانی
علت کاهش شنوایی ناگهانی به طور دقیق مشخص نیست و می تواند به انواع مختلف اختلالات مرتبط باشد. این مسئله یک موضوع پیچیده است که به بسیاری از عوامل ممکن برمی گردد. به هر حال، برخی از عللی که ممکن است با کاهش شنوایی ناگهانی مرتبط باشند، عبارتند از:
- عفونت باکتریایی یا ویروسی
- اختلالات گوش داخلی (مانند بیماری منییر که به عنوان یک نوع اختلال سیستم عصبی شناخته می شود)
- میگرن (این ارتباط هنوز به طور کامل تفهیم نشده است)
- وجود تومورها
- آسیب یا ضربه به سر
علت ناشنوایی در یک گوش
ناشنوایی یک گوش ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد. برخی از این علل عبارتند از:
- بیماری منیر: این یک اختلال سیستم عصبی است که می تواند با کاهش شنوایی یک گوش همراه باشد. در این بیماری، سیستم تعادل بدن تخریب می شود و علائمی مانند سرگیجه نیز ظاهر می شود.
- نوروم آکوستیک: این یک نوع تومور نیست، اما توده ای از سلول های نوروما در گوش داخلی است. این توده می تواند فشاری بر ساختارهای دیگر گوش اعمال کند و کاهش شنوایی را ایجاد کند.
- عفونت ویروسی یا باکتریایی: عفونت های گوشی ممکن است منجر به التهاب و تورم در گوش داخلی شوند که به کاهش شنوایی یک گوش منجر می شود.
- آسیب فیزیکی به گوش: ضربه یا آسیب دیدگی به گوش می تواند باعث کاهش شنوایی یک گوش شود.
- ضربه به سر: ضربه به سر ممکن است باعث لرزش و تروم در ساختارهای گوش داخلی شود و کاهش شنوایی را ایجاد کند.
- اختلالات سیستم گردش خون: اختلالاتی که منجر به کاهش گردش خون به گوش داخلی می شوند، می توانند باعث ناشنوایی یک گوش شوند.
- اختلالات ژنتیکی یا ارثی: در برخی از موارد، اختلالات ژنتیکی می توانند باعث کاهش شنوایی یک گوش شوند.
علت مشکلات شنوایی در کودکان
مشکلات شنوایی در کودکان می تواند موقتی یا دائمی باشد:
۱- علل ناشنوایی موقتی در کودکان:
- جمع شدن موم در کانال گوش
- مخاط اضافی در شیپور استاش ناشی از سرما خوردگی
- عفونت گوش میانی
- گیرکردن یک جسم خارجی در مجرای گوش
۲- علل ناشنوایی دائمی در کودکان:
- بیماری های ارثی که سبب رشد غیرطبیعی گوش داخلی می شوند
- صدای بلند مانند ترقه یا کنسرت
- برخی اختلالات ژنتیکی
- ابتلا جنین به بیماری سرخجه
- صدماتی مثل شکستگی جمجمه یا ضربه مغزی
- بیماری هایی مثل مننژیت و اوریون
عوارض کم شنوایی
کم شنوایی عوارض مختلف ایجاد خواهد کرد که در زیر به آنها اشاره می کنیم:
- تاثیرات اجتماعی و روانی: کم شنوایی می تواند باعث ایجاد مشکلات اجتماعی شود. افراد ممکن است در مکالمات دچار مشکل شده و ارتباطاتشان با دیگران مختل شود. این موضوع می تواند منجر به ایجاد افسردگی، اضطراب و ایزولاسیون اجتماعی شود. همچنین، کم شنوایی ممکن است باعث کاهش اعتماد به نفس و خودارزشی شود.
- مشکلات تحصیلی و شغلی: در محیط های تحصیلی یا شغلی، کم شنوایی می تواند باعث کاهش تمرکز و توجه شود. افراد ممکن است در کلاس ها یا جلسات کاری مشکل داشته باشند و اطلاعات را به درستی درک نکنند. این مشکل می تواند منجر به کاهش عملکرد تحصیلی و شغلی شود.
- تاثیرات فیزیکی: کم شنوایی ممکن است باعث افزایش استرس و فشار خون شود. این وضعیت ممکن است به تنهایی یا به دلیل مشکلات ارتباطی باعث افزایش تنش های روانی و فیزیکی در افراد شود.
- کاهش کیفیت زندگی: کم شنوایی می تواند به طور کلی کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار دهد. افراد ممکن است در فعالیت های روزمره خود مشکل داشته و از لذت بردن از موسیقی، فیلم ها یا گفت وگوها بازداری کنند.
- اختلالات شناختی: تحقیقات نشان می دهد که کم شنوایی می تواند با اختلالات شناختی مرتبط باشد. افراد ممکن است دچار مشکلات حافظه، تمرکز و تصمیم گیری شوند.
- تاثیرات جسمی: کم شنوایی ممکن است باعث افزایش استرس و فشار خون شود و به طور کلی به سیستم قلبی-عروقی آسیب وارد کند.
در نهایت، کم شنوایی علاوه بر تاثیرات فیزیکی، تمام جنبه های زندگی افراد شامل ارتباطات اجتماعی، تحصیل و شغل، روانی و عاطفی را متاثر می کند. اهمیت تشخیص و درمان به موقع کم شنوایی در جلوگیری از این عوارض بسیار مهم است.
عوامل موثر در کاهش شنوایی
عواملی که می توانند منجر به کاهش شنوایی شوند عبارتند از:
- افزایش سن
- صدای بلند
- ژنتیک
- صداهای موجود در محل کار
- برخی بیماری ها
چه داروهایی باعث کاهش شنوایی می شود؟
برخی از داروهایی که ممکن است به کاهش شنوایی منجر شوند عبارتند از:
- آنتی بیوتیک ژنتامایسین
- سیلدنافیل (ویاگرا)
- داروهای شیمی درمانی خاصی
- دوزهای بسیار بالای آسپرین و مسکن ها
- داروهای ضدمالاریا
- لوپ دیورتیک ها
همچنین، مصرف هر دارویی باید با توجه به توصیه و نظارت پزشکان انجام شود، زیرا عوارض جانبی ممکن است رخ دهد. در صورتی که هرگونه تغییری در شنوایی خود احساس کردید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید.
تشخیص ناشنوایی و یا کم شنوایی
تشخیص کم شنوایی یا ناشنوایی، انجام تست های مختلفی می تواند مفید باشد. به طور کلی، روش های زیر معمولا در تشخیص کم شنوایی و ناشنوایی مورد استفاده قرار می گیرند:
- معاینه بدنی: پزشک با معاینه گوش ها و جستجوی علائم مثل عفونت ها یا توده های غیرطبیعی، تلاش می کند علت کاهش شنوایی را مشخص کند.
- آزمایش تست شنوایی (Audiometry): این آزمایش معمولا توسط متخصص شنوایی سنج انجام می شود. شما در این آزمایش با هدفون به انواع صداهای مختلف گوش می دهید و متخصص نتایج را تحلیل می کند. این تست میزان شنوایی در فرکانس های مختلف را ارزیابی می کند و می تواند نوع و شدت کم شنوایی را نشان دهد.
- تست تیمپانوگرام (Tympanometry): این تست اندازه گیری کننده واکنش طبیعی وضعیت پرده گوش میانی به تغییرات فشار هوا در گوش داخلی است. این تست می تواند مشکلاتی مانند انسداد گوش میانی را نشان دهد.
- تست Otoacoustic Emissions (OAE): در این تست، صداهای کوچکی به گوش داخلی ارسال می شود و پاسخ های صدایی که گوش داخلی ایجاد می کند، اندازه گیری می شود. این تست می تواند مشکلات در قسمت های مختلف گوش مثل کوکلئا را نشان دهد.
با دیدن علائم کم شنوایی، چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
زمانی که با کاهش شنوایی روبه رو می شوید، بهتر است با توجه به شرایط زیر به دکتر مراجعه کنید:
- کاهش شنوایی ناگهانی: اگر کاهش شنوایی به صورت ناگهانی و بدون دلیل آشکار اتفاق افتاده و به ویژه اگر تنها یکی از گوش ها را درگیر کرده باشد، باید به طور فوری به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. این موضوع می تواند نشانه مشکل جدی باشد که نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد.
- اختلال در فعالیت های روزانه: اگر مشکلات شنیداری در انجام فعالیت های روزانه شما اختلال ایجاد کرده اند، مانند دشواری در گفتگوها، تلفنی صحبت کردن، تلویزیون تماشا کردن و…، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
- کاهش شنوایی مرتبط با سن: کاهش شنوایی به تدریج با افزایش سن اتفاق می افتد و به طور تدریجی رخ می دهد. اگر احساس می کنید که کاهش شنوایی در حدی است که به طور قابل توجهی در کیفیت زندگی شما تاثیر گذاشته، بهتر است با پزشک متخصص در این زمینه مشورت کنید.
در هر صورت، در صورت بروز هر گونه کاهش شنوایی، بهتر است هرچه زودتر به پزشک متخصص مراجعه کنید تا دقیقا علت آن تعیین شود و درمان مناسب انجام گیرد.
راه های پیشگیری
بله، پیشگیری از کم شنوایی امکان پذیر است و می توان با اقدامات مناسب جلوی افزایش ریسک کم شنوایی را گرفت. در اینجا چند نکته برای پیشگیری از کم شنوایی ذکر شده است:
- محافظت از گوش ها با وسایل محافظتی
- تست های شنوایی منظم
- اجتناب از تفریحات خطرناک: گوش دادن به موسیقی با صدای بلند، حضور در کنسرت ها، فعالیت هایی مانند شکار یا تیراندازی که با انفجار های صدایی همراه است
- مراقبت از سلامت کلی: تغذیه سالم، ورزش منظم، کنترل فشار خون و دیابت
راه های درمان
درمان کاهش شنوایی یا ناشنوایی بستگی به علت زمینه ای آن دارد. انواع درمان عبارتند از:
- تمیز کردن انسداد ناشی از ترشحات: اگر کاهش شنوایی ناشی از ترشحات گوش باشد، با برطرف کردن این انسداد می توان شنوایی را بهبود داد. این عمل با استفاده از ساکشن یا ابزار کوچکی انجام می شود.
- عمل جراحی: در برخی موارد نیاز به جراحی وجود دارد. مثلا اگر ناشنوایی ناشی از اختلالات پرده صماخ یا استخوان های گوش باشد، جراحی می تواند درمانی موثر باشد.
- ابزارهای کمکی: افرادی که از کاهش شنوایی حسی عصبی رنج می برند، می توانند از ابزارهای کمکی مانند سمعک استفاده کنند. این ابزارها صدای محیط را تقویت کرده و به شنونده کمک می کنند.
- کاشت حلزون: اگر کم شنوایی شدید باشد و ابزارهای کمکی جوابگو نباشند، کاشت حلزون می تواند گزینه ای مطلوب باشد. در این روش، حلزونی در گوش داخلی قرار داده می شود که به تحریک مستقیم عصب شنوایی کمک می کند.
چه زمانی استفاده از سمعک توصیه می شود؟
استفاده از سمعک زمانی توصیه می شود که کم شنوایی تاثیری بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد و توانایی شنیدن مطلوب را تحت تاثیر قرار دهد. این ابزار برای افرادی که توانایی شنوایی آنها آنقدر بالا نیست که بتوانند به طور مطلوب صدای محیط های مختلف را بشنوند، مناسب است. استفاده از سمعک باعث بهبود قابل توجه در تفاهم در مکالمات و فعالیت های روزمره می شود و کیفیت زندگی را افزایش می دهد.
آیا استفاده از سشوار باعث کم شنوایی می شود؟
استفاده مداوم و نادرست از سشوار با صداهای بلند و ارتعاشاتی که ایجاد می کند می تواند تاثیر منفی بر روی سلول های حسی در گوش داشته باشد. این امر ممکن است به مرور زمان منجر به کاهش شنوایی برخی افراد شود، به ویژه اگر در معرض این صداها به طور مداوم و به مدت طولانی باشند. برای حفظ سلامت شنوایی، اهمیت دارد که از وسایل صوتی غیر ضروری با صدای بلند به مدت طولانی پرهیز کرده و از ابزارهای محافظتی استفاده کنید.
آیا استفاده از گوش پاک کن باعث کم شنوایی می شود؟
استفاده نادرست از گوش پاک کن و یا اشیاء دیگر برای پاک کردن گوش می تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد. گوش پاک کن ها به طور اشتباهی ممکن است جرم و ترشحات را عمیق تر در داخل کانال گوش فشار دهند، به پرده گوش آسیب بزنند یا باعث خراشیدگی و التهاب شوند. این موارد می توانند منجر به کم شنوایی، درد، التهاب و حتی عفونت های گوش شوند. بنابراین، توصیه می شود که برای پاک کردن گوش از روش های ایمن و معتبر استفاده کنید و در صورت نیاز به مشورت با پزشک متخصص گوش مراجعه کنید.
کاهش شنوایی در بارداری
کاهش شنوایی در بارداری می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. یکی از دلایل اصلی کاهش شنوایی در این دوره، تغییرات هورمونی است. افزایش هورمون های مختلف در دوران بارداری ممکن است باعث تورم بافت ها و مواردی از جمله تورم در ناحیه گوش داخلی و دستگاه شنوایی شود. این تورم می تواند باعث اختلال در انتقال صدا و اطلاعات شنوایی شود و کاهش شنوایی را ایجاد کند.
همچنین، در برخی موارد، مشکلات خونرسانی نیز می تواند به کاهش شنوایی در بارداری منجر شود. تغییرات در جریان خون به بخش های مختلف بدن و دستگاه شنوایی نیز می تواند تاثیری بر شنوایی داشته باشد.
به طور کلی، کاهش شنوایی در بارداری بیشتر به دلیل تغییرات هورمونی و تورم بافت ها در دستگاه شنوایی ایجاد می شود. در صورت مشاهده هر گونه تغییر در شنوایی در دوران بارداری، مشاوره با پزشک یا متخصص شنوایی سنج توصیه می شود.