دیابت به عنوان یک بیماری سیستم غدد درون ریز انسان شناخته شده است که به دلیل تولید ناکافی انسولین (هورمون پانکراس)، با افزایش سطح قند خون، خود را نشان می دهد. این بیماری دارای انواع مختلفی است اما دیابت نوع ۲ یا همان دیابت غیر وابسته به انسولین، شایع ترین نوع آن محسوب می شود. در این مقاله با دکتر آسپرین همراه باشید تا به طور دقیق به بررسی این بیماری و علل و علائم آن بپرازیم.
دیابت نوع ۲ چیست؟
دیابت نوع ۲ (دیابت غیر وابسته به انسولین) یک بیماری متابولیک است و با قند خون بالای مزمن (هیپرگلیسمی) مشخص می شود که در نتیجه نقض تعامل انسولین با سلول های بافتی رخ می دهد.
در افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند، ممکن است لوزالمعده انسولین کافی تولید نکند یا بدن نتواند از آن به اندازه کافی استفاده کند. از این رو، سطح گلوکز در خون افزایش پیدا کرده و به رگ های خونی و سایر اندام های بدن آسیب وارد می کند. معمولا این نوع دیابت در افراد میانسال و مسن بیش دیده می شود. تشخیص دیابت نوع ۲ بر اساس سطوح بالای گلوکز در خون و هم چنین سطوح بالای گلوکز در ادرار است.
علائم دیابت نوع ۲ چیست؟
دیابت نوع ۲ را دیرتر و دشوارتر از دیابت نوع ۱ می توان تشخیص داد. اما جای نگرانی نیست، علائمی وجود دارد که برای تشخیص به موقع دیابت نوع ۲ می توان از آن ها استفاده کرد:
- به دلیل آسیب به شبکیه چشم، تاری دید ممکن است ایجاد شود.
- سطح گلوکز خون افزایش می یابد.
- با وجود این که مصرف مکرر آب در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ وجود دارد، خشکی دهان هم چنان مشاهده می شود.
- پلی یوری ساده ترین این علائم برای تشخیص است. زمانی که در فرد نیاز مکرر به مصرف زیاد آب و غذا و یا تکرر ادرار دیده شود، به آن پولی دیپسیس می گویند. در نتیجه پس از مدتی افزایش و یا برعکس کاهش وزن ایجاد می شود.
- در برخی افراد درد و احساس سوزن سوزن شدن در دست یا پاها به وجود می آید.
- در برخی افراد نیز کاهش تحریک پذیری جنسی رخ می دهد.
- شرایط متفاوتی در سطح پوست نسبت به حالت عادی به وجود خواهد آمد. در اکثر مواقع، خشکی و ترک در سطح پوست ایجاد می شود. این خشکی ها پس از مدتی با خارش همراه می شود و این عوارض ممکن است برای مدت بسیار طولانی بهبود نیابد.
- ممکن است فرد دچار خستگی مداوم و کمبود انرژی نیز شود.
انسولین چگونه کار می کند؟
انسولین یک هورمون طبیعی در بدن بوده که پانکراس آن را تولید کرده و هنگام غذا خوردن آن را آزاد می کند. انسولین کمک کننده انتقال گلوکز از جریان خون به سلول های سرتاسر بدن (جایی که برای انرژی استفاده می شود) است.
در صورت ابتلا به دیابت نوع ۲، بدن در برابر انسولین مقاوم شده و دیگر از این هورمون به طور موثر استفاده نمی کند. این امر سبب می شود که پانکراس مجبور شود برای تولید انسولین بیش تر و سخت تر کار کند و انسولین بیش تری تولید کند. با گذشت زمان، به سلول های پانکراس آسیب وارد شده تا جایی که پانکراس شاید دیگر قادر به تولید انسولین نباشد.
اگر در بدن انسولین به مقدار کافی تولید نشود و یا بدن از آن به درستی استفاده نکند، گلوکز در جریان خون جمع شده و باعث می شود که سلول های بدن برای دریافت انرژی گرسنه باشند. این مورد می تواند به دلیل اختلال عملکرد سلولی در لوزالمعده یا سیگنال دهی و تنظیم سلولی باشد.
علت دیابت نوع ۲
دلایل خاصی برای مقاومت بدن به انسولین به طور دقیق شناخته نشده است، اما عواملی که احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد، مشخص شده است:
- استعداد ارثی و سابقه خانوادگی: گرایش به هیپرگلیسمی در کودکان و کسانی که سابقه دیابت در خانواده دارند، دیده شده است. اگر یکی از اعضای خانواده نزدیک شما به دیابت مبتلا است، نباید آن را نادیده بگیرید و سعی کنید مواردی که می تواند باعث شروع دیابت شود را به حداقل برسانید.
- بیماری های عفونی، اختلالات هورمونی و متابولیک: رابطه ای بین هپاتیت، تخمدان پلی کیستیک، بالا بودن فشار خون، افزایش سطح گلوکوکورتیکواستروئیدها، بالا بودن کلسترول بد و ایجاد مقاومت به انسولین وجود دارد.
- دیابت بارداری: آزمایش خون برای میزان قند در زنان باردار بسیار ضروری است. این موضوع را باید جدی گرفت چرا که در دوران بارداری، ممکن است زن به اختلالات متابولیسم کربوهیدرات دچار شود که پس از زایمان بدون هیچ درمانی ناپدید شود. هایپرگلیسمی روند بارداری را پیچیده می کند، بنابراین زنان بارداری که قند بالا دارند، باید رژیم غذایی خاصی را در روند غذایی خود داشته باشند. با وجود این که که سطح گلوکز خون معمولا پس از زایمان به حالت عادی باز می گردد، اما باید در نظر داشته باشید که سابقه دیابت بارداری یکی از عوامل خطر برای ابتلا به دیابت نوع ۲ در دوران یائسگی است.
- تغذیه نادرست: فست فودها، غذاهای نیمه آماده، شکر، شیرینی و نوشیدنی های الکلی مواردی هستند که به سرعت به گلوکز تبدیل شده و از طریق روده ها در خون جذب می شوند.
- چاقی: خطر ابتلا به دیابت به طور مستقیم با شاخص وزن بدن متناسب است. هرچه میزان چاقی بیش تر باشد، احتمال عدم موفقیت در تنظیم هورمونی متابولیسم گلوکز بیش تر خواهد بود. معمولا افراد مبتلا به دیابت دارای تجمع زیادی چربی در ناحیه شکم هستند.
- خواب متناوب و کم عمق شبانه : یکی دیگر از دلایل شروع دیابت نوع ۲ عدم خواب مناسب بوده که در اختلال سوخت و ساز گلوکز موثر است.
- فعالیت بدنی ناکافی: امروزه با توجه به نوع زندگی ماشینی انسان ها و نداشتن تحرک و فعالیت کافی، افراد در سنین کم به اختلالات متابولیسم دچار می شوند.
مهم! عوامل فوق خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را بیش تر کرده و سبب مشکلات زیر نیز می شوند:
- باعث کاهش تحمل سیستم قلبی عروقی در برابر استرس و فعالیت بدنی می شوند.
- قدرت عضلانی و استقامت بدن را کاهش داده و سبب ضعف و خستگی بدن می شوند.
- با مختل کردن خواب و ایجاد اختلال در سوخت و ساز بدن، باعث سخت شدن کاهش وزن بدن می شوند.
تشخیص دیابت نوع ۲
پس از مراجعه به پزشک، بیمار معاینه کامل شده و پزشک با توجه به شرح حال بیمار و علائم ممکن است برای تعیین موارد زیر آزمایشاتی را تجویز کند:
- بررسی سطح تحمل گلوکز
- بررسی وجود گلوکز و اجسام کتون در ادرار
- تعیین هموگلوبین گلیکوزیله و پپتید C
- بررسی میزان سطح قند خون که مهم ترین آزمایش برای تشخیص دیابت است.
پزشک پس از دریافت تمام نتایج آزمایش خون و ادرار، می تواند تشخیص نهایی خود را اعلام کرده و درمانی موثر برای کنترل آن در نظر بگیرد.
پیشگیری
برای جلوگیری از دیابت نوع ۲:
- یک رژیم غذایی متعادل با فیبرهای گیاهی را در برنامه تغذیه ای خود اضافه کنید.
- تحرک و ورزش یکی از روش های اثر گذار است.
- وزن خود را کنترل کنید. از اضافه وزن و یا کاهش وزن شدید جلوگیری کنید.
- اگر سابقه خانوادگی ابتلا دیابت دارید، به طور منظم سطح گلوکز خون را کنترل کنید.
درمان دیابت نوع ۲
برای درمان دیابت نوع ۲ اول از همه، باید با کمک یک متخصص تغذیه، رژیم غذایی متناسب برای دیابت را در نظر بگیرید. این رژیم باید شامل موارد زیر باشد:
- شکر، قند و الکل از رژیم غذایی خارج شود.
- غذا در طول روز باید در بخش های کوچک تقسیم شوند و اغلب حداقل ۵ بار در روز مناسب است.
- از استفاده از غذاهای سرخ شده پرهیز شود.
- برخی میوه ها باید از رژیم غذایی خارج شوند، به عنوان مثال موز و انبه، توت فرنگی و تمشک، هلو و خرمالو ممنوع است.
در مورد انتخاب داروهای دیابت نوع ۲، پزشکان برای هر فرد با توجه به شرایط، داروهایی تجویز می کند که معمولا این داروها شامل داروهای خاصی هستند که به حفظ قند خون در حالت طبیعی کمک می کنند. در دیابت نوع ۲ تنها در صورتی انسولین تجویز می شود که پیشرفت بیماری دیده شده و داروهای تجویز شده نتوانند کمک کننده برای حفظ قند خون طبیعی در بیمار باشند. علاوه بر دارو، به بیمار ورزش (فعالیت بدنی کوچک) و کنترل وزن را توصیه می کنند. در صورت داشتن هرگونه سوال برای درمان دیابت نوع ۲، می توانید از دکتر آسپرین کمک بگیرید.
عوارض دیابت نوع ۲
در صورت عدم کنترل کافی و درمان دیابت نوع ۲ ممکن است خطراتی برای بیمار ایجاد شده و احتمال بروز موارد زیر افزایش یابد:
- خطر انفارکتوس میوکارد
- سکته مغزی
- بیماری کلیوی
- اختلالات عصبی
- ناتوانی جنسی
- اختلال بینایی (از جمله نابینایی)
- قانقاریا
دیابت نوع ۲ یک بیماری خطرناک بوده و در صورت نادیده گرفتن و عدم درمان موثر، با عوارض ناشی از سطوح بالای گلوکز خون یا تغییرات پاتولوژیک در اندام ها و سیستم ها، ممکن است مرگ رخ دهد.
اگر دیابت نوع ۲ داشته باشم و باردار شوم چه می شود؟
اگر در دوران بارداری دیابت دارید، باید وضعیت خود را به دقت بررسی کنید. دیابتی که به خوبی کنترل نشود ممکن است:
- بارداری و زایمان را پیچیده کند.
- ممکن است به اندام های در حال رشد جنین آسیب برساند.
- باعث افزایش وزن جنین شود.
- هم چنین می تواند خطر ابتلای کودک شما به دیابت را در طول زندگی افزایش دهد.
چه تفاوتی بین دیابت نوع ۱ و ۲ وجود دارد؟
در دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی بدن به سلول های تولید کننده انسولین در پانکراس حمله کرده و بدن توانایی تولید انسولین مورد نیاز خود را از دست خواهد داد و این باعث می شود که افراد مبتلا به این نوع دیابت هر روز به انسولین نیاز داشته باشند تا سطح گلوکز خون خود را کنترل کنند اما در دیابت نوع ۲، بدن توانایی تولید انسولین را دارد، اما بدن به انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین به درستی نمی تواند کار کند. با گذشت زمان، سطح انسولین بسیار پایین آمده و بی اثر می شود و مقاومت به انسولین در بدن باعث شده سطح گلوکز خون افزایش یابد. افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیازی به مصرف انسولین نخواهند داشت.
آیا افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ باید انسولین مصرف کنند؟
همان طور که پیش تر گفتیم، افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نیازی به مصرف انسولین نخواهند داشت و فقط زمانی نیاز پیدا می کنند که قند خون به اندازه نباشد و یا نتوانند از طریق دیگر از بروز عوارض جلوگیری کنند.
