بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
درمان های پزشکی بی اختیاری ادرار
درمان بی اختیاری ادرار به نوع بی اختیاری، شدت و علت زمینه‌ای بستگی دارد. گاهی ممکن است یک بیمار به ترکیبی از درمان ها نیاز پیدا کند. در صورتی که بیماری زمینه‌ای باعث بروز بی اختیاری ادرار شود، پزشک ابتدا آن عارضه را درمان می‌کند. در شروع درمان بی اختیاری ادرار، پزشک با درمان‌هایی که تهاجم کم‌تری دارند، کار خود را آغاز می‌کند. درمان‌های بی اختیاری ادرار شامل موارد زیر است.
۱. درمان های رفتاری
شامل رفتار و عادات صحیح که به کاهش و درمان بی اختیاری ادرار کمک می‌کند. نخستین روش درمانی پزشکان برای بیماران، درمان های رفتاری است.
۲. آموزش مثانه
آموزش مثانه یا Bladder training برای به تعویض انداختن ادرار با اینکه تمایل به آن دارید، انجام می‌شود. ممکن است پزشک به شما بگوید که هربار احساس کردید باید ادرار خود را دفع کنید، به مدت ۱۰ دقیقه آن را به تعویق بیاندازید. هدف از این تمرین افزایش زمان رفتن به سرویس بهداشتی است تا ساعات بین هر ادرار کردن را طولانی تر کنید. در نتیجه، هر ۲ ساعت و نیم یا ۳ ساعت و نیم ادرار کنید و مثانه خود را با این کار آموزش دهید.
متن انگلیسی:
“The goal is to lengthen the time between toilet trips until you’re urinating every two to four hours. Bladder training may also involve double voiding – urinating, then waiting a few minutes and trying again to empty your bladder more completely.”
ترجمه فارسی:
«هدف از آموزش مثانه این است که فاصله زمانی بین رفتن به توالت را طوری قرار دهید که هر ۲ تا ۴ ساعت یک‌بار ادرار کنید. همچنین این تمرین ممکن است شامل دفع ادرار مضاعف شود. در این صورت، چند دقیقه صبر کنید و دوباره سعی کنید مثانه خود را به طور کامل تخلیه نمایید.»
به نقل از وبسایت mayoclinic.org
۳. ادرار مضاعف
یکی دیگر از راه‌های درمان بی اختیاری ادرار، ادرار مضاعف یا Double voiding است. هدف از این درمان تخلیه کامل ادرار است تا از بی‌اختیاری سرریز جلوگیری شود. برای انجام آن، ادرار می‌کنید و سپس، چند دقیقه صبر می‌کنید. پس از چند دقیقه، دوباره تلاش می‌کنید تا به طور کامل مثانه خود را تخلیه کنید.
۴. تمرین عضلات کف لگن
یکی از توصیه پزشکان برای افرادی که دچار بی اختیاری ادرار هستند، تمرینات عضلات کف لگن است تا آن را قوی کنند. با تقویت عضلات، کنترل ادرار نیز بهتر می‌شود. این تمرینات به عنوان تمرینات کگل Kegel شناخته می‌شود و برای بی اختیاری استرسی تاثیر بسیاری دارند. همچنین ممکن است به درمان بی اختیاری فوری نیز کمک کند. تمرینات کگل به طوری انجام می‌شود که ماهیچه‌هایی که برای ادرار استفاده می‌کنید را سفت یا منقبض کرده و به مدت پنج ثانیه نگه دارید. سپس، شل کنید. این کار را با دو ثانیه استراحت شروع کنید. حداقل سه ست ۱۰ تکراری را هر روز انجام دهید تا نتیجه بگیرید.
همچنین بخوانید: کاربردهای فیزیوتراپی لگن چیست؟
۵. زمان بندی ادرار کردن
یکی دیگر از راه‌های درمانی بی اختیاری ادرار، زمان‌بندی آن است. به عنوان مثال، هر دو الی چهار ساعت را در نظر بگیرید و منتظر نباشید تا میل ادرار کردن داشته باشید. زمان‌بندی کنید و طی هر دو تا چهار ساعت به سرویس بهداشتی بروید.
۶. مدیریت و کنترل رژیم غذایی
برای اینکه کنترل مثانه خود را به دست بیاورید، بهتر است مایعاتی که مصرف می‌کنید و رژیم غذایی خود را مدیریت کنید. ممکن است پزشک به شما بگوید که مصرف الکل، کافئین و یا غذاهای اسیدی را کاهش دهید و یا از مصرف آنها خودداری کنید. کاهش مصرف مایعات، کاهش وزن و یا کاهش فعالیت‌های بدنی می‌تواند در کاهش بی اختیاری ادرار به شما کمک کند.
درمان های دارویی برای بی اختیاری ادرار
برخی از داروها به درمان بی اختیاری ادرار کمک شایانی می‌کنند. مصرف این داروها باید طبق تجویز پزشک صورت بگیرد.
- آنتی کولینرژیک و درمان بی اختیاری ادرار: داروهای آنتی‌کولینرژیک می‌توانند بر آرام کردن مثانه بیش فعال تاثیر بگذارند و برای بی اختیاری ادرار مفید هستند. این داروها شامل اکسی بوتینین oxybutynin، تولترودین toltelrodine، داریفناسین darifenacin، فزوترودین fesoterodine، سولیفناسین Solifenacin و کلرید تروسپیوم trospium chloride هستند.
- میرابگرون: داروی میرابگرون Mirabegron دارویی است که برای بی اختیاری فوری استفاده می‌شود. این دارو عضله مثانه را شل می‌کند و می‌تواند میزان ادراری که مثانه شما می‌تواند نگه دارد را افزایش دهد. این دارو همچنین ممکن است میزان دفع ادرار را در یک بار افزایش دهد و به تخلیه کامل مثانه کمک کند.
- آلفا بلاکرها: داروهای آلفا بلاکرها برای بی اختیاری فوری و یا بی اختیاری سرریز در مردان تاثیرگذار است. این داروها عضلات گردن مثانه و فیبرهای عضلانی در پروستات را شل کرده و تخلیه مثانه را آسان‌تر می‌کند. این داروها شامل تامسولوسین tamsulosin، آلفوزوسین alfuzosin، سیلودوسین silodosin و دوکسازوسین doxazosin هستند.
- استروژن موضعی و بی اختیاری ادرار: استروژن موضعی با دوز کم به صورت کرم و یا چسب واژینال استفاده می‌شود. این کرم می‌تواند به تقویت و جوان‌سازی بافت‌های مجاری ادرار و نواحی واژن کمک کند.
قرص های بی اختیاری ادرار سالمندان
داروهای ضدکولینرژیک رایج‌ترین دارو ها برای درمان بی اختیاری ادرار در افراد مسن و سالمندان هستند. این داروها تکرر ادرار و بی‌اختیاری ادرار را درمان می‌کند. چند نمونه از قرص های بی اختیاری ادرار سالمندان عبارتند از:
- اکسی بوتینین
- تولترودین
- داریفناسین
- فسوترودین
- سولیفناسین
میرابگرون ها دسته دیگری از داروها هستند که عضلات مثانه را شل کرده و توانایی تحمل ادرار در مثانه را افزایش می‌دهند. این دارو در موارد اورژانسی تجویز می‌شود.
عوارض داروهای بی اختیاری ادرار
عوارض دارو های بی اختیاری ادرار در افراد مختلف متفاوت است. برخی از عوارض رایج این داروها با هر دسته‌بندی مختلف بررسی می‌کنیم:
عوارض ضدکولینرژیک‌ها در درمان کنترل مثانه
| موارد | توضیحات |
| خشکی دهان | این داروها ترشح بزاق دهان را کاهش داده و منجر به خشکی دهان می‌شوند. |
| یبوست | این داروها حرکات روده را به حداقل می‌رسانند. |
| تاری دید | برخی از افراد مشکل در دید و تاری را گزارش کرده‌اند. |
| سبکی سر | این داروها در برخی افراد منجر به سرگیجه و سبکی سر می‌شوند. |
اکسی بویتینین، تولترودین، داریفنایسین، فسوترودین، و سولیفناسین از این دسته داروها هستند.
عوارض میرابگرون ها در درمان بی اختیاری ادرار
- افزایش فشار خون در برخی از افراد
- افزایش ضربان قلب
- سردرد و درد در ناحیه پیشانی
در صورت مشاهده و تجربه هر یک از این عوارض با پزشک معالج خود صحبت کنید. وجود این عوارض تا حدی طبیعی است و در صورت اختلال در فعالیت‌های روزمره باید سریعا به پزشک معالج مراجعه کنید.
مکمل برای درمان بی اختیاری ادرار
علاوه بر رژیم غذایی غنی از فیبر، پروتئین و مواد معدنی مصرف مکمل‌ها می‌تواند روند درمان را با سرعت بیشتری روبرو کند. چند نمونه از مکمل‌های در دسترس و مفید عبارتند از:
| موارد | توضیحات |
| ویتامین D | ویتامین دی را از طریق مکمل یا قرار گرفتن در معرض نور خورشید قابل دریافت کنید. این ویتامین روی عضلات و ماهیچه‌ها به خصوص مثانه تاثیرگذار است. |
| ویتامین C | ویتامین سی جوشان، مرکبات و میوه‌ها سرشار از ویتامین C هستند. این ویتامین موجب تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های مجاری ادرار می‌شود. |
| منیزیم | منیزیم با تاثیر بر روی انتقال‌دهنده‌های عصبی و عملکرد عضلانی، ماهیچه‌های مثانه و مجاری ادراری را تقویت می‌کند. |
حتما قبل از مصرف انواع مکمل با پزشک متخصص تغذیه یا پزشک معالج دستگاه گوارش مشورت کنید.
روش های تزریقی برای درمان بی اختیاری ادرار
ترزیق فیلر و بوتاکس یکی از راه‌های تاثیرگذار برای درمان بی اختیاری ادرار است. این درمان ممکن است در یک جلسه به پایان نرسد و به چندین جلسه دیگر نیاز باشد.
- تزریق حجم دهنده: یک ماده مصنوعی به اطراف مجرای ادرار فرد تزریق می‌شود و این مواد به بسته نگه داشتن مجرای ادرار و کاهش نشت ادرار کمک می‌کند. این روش برای درمان بی اختیاری استرسی استفاده می‌شود و نسبت به درمان‌ه ای دیگر مانند جراحی موثرتر است. ممکن است نیاز باشد تا این درمان را بیش از یک‌بار تکرار کنید.
- تزریق بوتاکس: یکی از راه‌های مفید درمان مثانه بیش فعال و بی اختیاری ادرار، تزریق بوتاکس است. معمولا زمانی از بوتاکس استفاده می‌شود که درمان های دیگر موفقیت‌آمیز نباشند.
روش جراحی برای درمان بی اختیاری ادرار
جراحی نیز یکی از روش های درمانی برای بی اختیاری ادرار است که پزشکان آن را بر اساس نیاز بیمار انجام می‌دهند.
- جراحی اسلینگ مجاری ادرار: روش های اسلینگ واژن یکی از رایج‌ترین جراحی‌هایی است که به کنترل بی اختیاری استرسی کمک می‌کند. در این روش یک اتصال برای مجرای ادرار ایجاد می‌شود و به بستن مجرای ادرار و گردن مثانه به خصوص در هنگام عطسه و سرفه کمک می‌کند.
- تعلیق یا آویز گردن مثانه: در جراحی تعلیق مثانه Bladder neck suspension برای حمایت از مجاری ادرار و گردن مثانه، ناحیه‌ای از مثانه به مجرای ادرار متصل می‌شود. این جراحی با برش شکمی انجام شده و در طول جراحی بیمار بیهوش می‌شود.
- جراحی پرولاپس: جراحی پرولاپس Prolapse در زنانی که بی اختیاری مختلط و پرولاپس یا افتادگی اندام لگنی دارند، انجام می‌شود. این جراحی ممکن است ترکیبی از جراحی اسلینگ و جراحی پرولاپس باشد.
درمان بی اختیاری ادرار با لیزر
درمان بی اختیاری ادرار با استفاده از لیزر برای کسانی که بی اختیاری استرسی دارند، کاربردی است. در این درمان، انرژی حرارتی برای بازسازی بافت دیواره واژن استفاده می‌شود و یک راه درمانی عملی و کم‌تهاجم است. لیزر درمانی واژینال یک روش درمانی جدید برای بی اختیاری ادرار با استفاده از دستگاه لیزر CO2 انجام می‌شود. پزشک برای درمان بی اختیاری از دستگاه لیزر مونالیزا تاچ استفاده می‌کند.
طبق ۳۱ مطالعه، ۱۵۳۰ زن بالغ با این روش بهبود پیدا کردند. در این درمان، هیچ‌گونه برش و یا خراشی در پوست ایجاد نمی‌شود و پزشک تنها شدت اشعه لیزر را کم و زیاد می‌کند. اشعه لیزر دیواره‌های مثانه، عضلات کف لگن و مجاری ادرار را به عضله‌سازی وادار می‌کند و بافت‌های جدید به جای بافت‌های ضعیف ساخته می‌شوند. میزان جلسات مورد نیاز برای درمان بی اختیاری ادرار با لیزر با توجه به تشخیص پزشک است که بین ۱ الی ۳ جلسه انجام می‌شود.
روش های خانگی برای درمان بی اختیاری ادرار
توجه به نکات خودیاری و تغییر سبک زندگی می‌تواند علائم بی اختیاری ادرار را در خانه تسکین دهد. در اینجا روش‌های درمان و کاهش بی اختیاری ادرار در خانه را قرار داده‌ایم.
- انجام تمرینات روزانه کف لگن
- ترک عادت سیگار کشیدن
- انجام ورزش های تقویتی به جای تمرینات شدید و پرفشار
- اجتناب از بلند کردن اشیا سنگین
- کاهش وزن
- درمان یبوست
- کاهش مصرف کافئین
- خودداری از مصرف الکل
- مصرف روزانه ۶ تا ۸ لیوان آب
- خودداری از مصرف غذاهای تند و اسیدی
- رعایت رژیم غذایی سالم و اصولی
داروی گیاهی برای درمان بی اختیاری ادرار در زنان
درمان های گیاهی و سنتی از روش‌های رایج برای درمان بی اختیاری ادرار در خانم‌ها هستند. برخی از گیاهان تاثیر ثابت‌شده‌ای دارند و برخی دیگر تنها موجب وخامت بیماری می‌شوند. توصیه ما این است که حتما در صورت تمایل به استفاده از درمان سنتی با پزشک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. تداخل داروهای شیمیایی و گیاهی مشکلات زیادی را به همراه دارد.
متن انگلیسی:
“Gosha-jinki-gan: This blend of 10 herbs is one of the most studied products. Japanese researchers found that people who took it daily for 8 weeks went to the bathroom less.”
ترجمه فارسی: «گوشا جینکی گان: این ترکیب از ده گیاه مختلف پرمطالعه‌ترین فرآورده‌های گیاهی است. محققان ژاپنی دریافته‌اند که افرادی که تنها ۸ هفته از این ترکیب استفاده کردند به مراتب کمتر اجابت مزاج می‌کنند .»
به نقل از وبسایت WebMD
گانودرما، گیاه علف شیر، خار مریم، شیرین بیان، دم اسب و ریشه ذرت به صورت دم کرده یا قطره می‌توانند مشکلات مرتبط با کنترل مثانه را درمان کنند. گوشا جینکی گان نوعی داروی گیاهی ژاپنی و ترکیب ده گیاه مختلف است. محققان ژاپنی ادعا کرده‌اند مصرف این گیاه به مدت ۸ هفته متوالی بی اختیاری ادرار را درمان می‌کند.
برای درمان بی اختیاری ادرار چی بخوریم؟
برای کنترل بی اختیاری ادرار باید به تغذیه و هر آنچه وارد دستگاه گوارش می‌شود توجه بیشتری کنیم. چند نمونه خوراکی‌های مفید در رژیم غذایی افراد مبتلا را بررسی می‌کنیم.
- میوه و سبزیجات فراوان: خوراکی‌های غیراسیدی موجب آبرسانی بدن شده و از تحریک مثانه جلوگیری می‌کند. انواع کلم، طالبی، هندوانه، خربزه، گرمک، هلو و نارگیل از جمله این میوه‌ها هستند.
- فیبر: غلات کامل، حبوبات و سیب زمینی به حرکات روده کمک کرده و از تجمع باکتری‌های غیرمفید در مجرای گوارشی و ادراری جلوگیری می‌کند.
- پروتئین های بدون چربی: هرچه از فایده این خوراکی‌ها بگوییم کم است. حتما مرغ، گوشت، ماهی، تخم مرغ و سویا را در وعده‌های غذایی خود قرار دهید.
- آب و مایعات کافی: علاوه بر سبزیجات و میوه های سرشار از آب، نوشیدن آب طعم‌دار و آب ولرم را در برنامه روزانه خود قرار دهید. هر روز صبح را با یک لیوان آب ولرم آغاز کنید تا نتیجه آن را ببینید.
- پروبیوتیک ها: این ماده در درمان بی اختیاری ادرار و بهبود سلامت دستگاه گوارش معجزه می‌کند. لبنیات و بستنی های پروبیوتیک در فروشگاه های زنجیره‌ای در دسترس هستند.
- اجتناب از مصرف کافئین: قهوه، چای، نسکافه، شکلات و نوشیدنی‌های انرژی‌زا محرک مثانه و ادرار آور هستند. مصرف اینها را به حداقل برسانید.
به خاطر داشته باشید که واکنش‌های بدن و مثانه افراد در برابر غذاها متفاوت است. به نشانه‌ها و علائم خود توجه کرده و آنها را در دفتری یادداشت کنید. با ازریابی و مشورت پزشک بهترین روتین غذایی را برای خود تهیه کنید.
پیشگیری از بی اختیاری ادرار امکان پذیر است؟
پیشگیری از بی اختیاری ادرار و مشکلات مثانه به طور کامل امکان‌پذیر نیست اما می‌توان با تغییر سبک زندگی خطر آن را کاهش داد. پیروی از عادات خوب می‌تواند مثانه شما را تا حد بسیاری سالم نگه دارد. چندین نکته کلیدی برای کاهش ابتلا به بی اختیاری و مشکلات کنترل مثانه:
- نوشیدن مایعات کافی: سعی کنید به اندازه کافی مایعات بنوشید تا بتوانید چند ساعت یک‌بار ادرار کنید. اگر به اندازه کافی مایعات بنوشید، ادرار شما به رنگ زرد کم‌رنگ خواهد بود. با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی مشورت کنید تا مقدار مایعاتی که باید در روز مصرف کنید را براساس سطوح فعالیت و محل زندگی شما، تعیین کند. در صورتی که نارسایی کلیه و قلب دارید، آب زیاد بنوشید.
- حفظ وزن ایده‌آل: سعی کنید با پیروی از رژیم غذایی سالم، وزن مناسب خود را حفظ کنید تا از بی اختیاری ادرار جلوگیری کنید. در صورتی که اضافه وزن دارید، کاهش وزن می‌تواند در جلوگیری از بی اختیاری ادرار تاثیرگذار باشد. افرادی که به چاقی مبتلا هستند، خطر بی اختیاری ادرار و ابتلا به بیماری دیابت در آن ها افزایش پیدا می‌کند.
- عادات صحیح ادرار کردن: از عوارض نگه داشتن ادرار می‌تواند را فرسوده کردن عضلات مثانه باشد و باعث بروز عفونت مثانه شود که خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار را افزایش می‌دهد. ادرار خود را نگه ندارید و هر زمان که احساس نیاز کردید، به سرویس بهداشتی بروید. زنان باید ماهیچه‌های اطراف مثانه را هنگام ادرار کردن شل کنند تا دفع راحت‌تر انجام شود. برای ادرار کردن زمان لازم را صرف کنید تا مثانه به طور کامل تخلیه شود.
- ترک سیگار: ترک سیگار برای سلامت بدن و مثانه مفید است. مصرف سیگار می‌تواند بی اختیاری استرسی را افزایش دهد، زیرا سیگار باعث سرفه می‌شود. سیگار کشیدن باعث تشدید تحریک مثانه و حتی سرطان مثانه شود.
- جلوگیری از یبوست: یبوست بر دستگاه اداری تأثیر می‌گذارد و حتی منجر به بی اختیاری ادرار می‌شود. سعی کنید از غذاهای حاوی فیبر مانند غلات کامل، سبزیجات و میوه‌ها مصرف کنید تا از بروز یبوست جلوگیری کنید.
- انجام تمرینات کف لگن: عضلات کف لگن به نگه داشتن ادرار در مثانه کمک می‌کنند. سعی کنید تمرینات کف لگن یا کگل را انجام دهید تا ماهیچه‌های خود را قوی‌تر کنید. در نهایت، از خروج ادرار هنگام عطسه، سرفه و یا خنده جلوگیری خواهید کرد. این تمرینات برای زنان و مردان مناسب هستند.
درمان قطعی بی اختیاری ادراری
برای درمان این بیماری یک درمان واحد وجود ندارد. درمان قطعی بی اختیاری ادرار به علت، نوع بیماری، مشکلات زمینه‌ای، سبک زندگی، سن و شدت بیماری بستگی دارد. با این حال درمان‌های تکی یا ترکیبی می‌تواند این مشکل را برای همیشه حل کند.
بی اختیاری ادرار استرسی رایج‌ترین نوع این بیماری است. درمان با چه روشی ممکن است؟ استفاده از وسایل واژینال یا کمکی مثل پد برای مدیریت نشت ادرار، تغییر در سبک زندگی، تمرینات کگل و جراحی به عنوان آخرین گزینه درمانی تجویز می‌شود. به خاطر داشته باشید که برخی از این روش‌ها به مرور تاثیرگذارند و روشی مثل جراحی پس از نقاهت سریعا مشکل را برطرف می‌کند.
دارو درمانی از دیگر گزینه‌های درمانی‌است که بیشتر در موارد اورژانسی و فوریت دار استفاده می‌شود. انتخاب بهترین شیوه معالجه باید توسط پزشک متخصص و با معاینه و بررسی شرایط ویژه بیمار انجام شود.
برای بی اختیاری ادرار به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
آناتومی و عملکرد دستگاه مجاری ادرار خانم‌ها و آقایان متفاوت است. برای معاینه و رفع مشکلات ابتدایی هر دو می‌توانند به پزشک عمومی مراجعه کنند. در اغلب موارد پزشک عمومی بیمار را به متخصص ارجاع می‌دهد. برای درمان بی اختیاری ادرار در مردان به متخصص اورولوژی کنید. برای درمان این مشکل در خانم‌ها به متخصص زنان و زایمان مراجعه نمایید. حتما قبل از مراجعه تمام علائم و نشانه‌های خود را یادداشت نمایید تا بهترین نتیجه را از درمان بگیرید.
اقدامات لازم جهت آمادگی برای ویزیت
در صورتی که دچار بی اختیاری ادرار شده‌اید، فورا به پزشک مراجعه نمایید تا درمان آغاز شود. عدم توجه شما می‌تواند مشکلات جدی را در پی داشته باشد. نکات زیر را برای ویزیت پزشک انجام دهید.
- پیش از هر چیز، نگران نباشید. رفتن به مطب پزشک دلهره‌آور نیست.
- پیش از مشاوره اولیه، سابقه پزشکی، بیماری و داروهایی که استفاده می‌کنید را یادداشت کنید.
- علائم بی اختیاری ادرار را یادداشت کنید. به عنوان مثال، تکرار ادرار، ادرار دردناک، خروج و نشت ادرار، زمان بروز علائم، شدت اختلال، محرک‌ها و سایر موارد را فهرست کرده و به پزشک ارائه دهید.
- سوالاتی که می‌خواهید از پزشک بپرسید را در یک دفترچه یادداشت کنید و همراه خود داشته باشید.
- پیش از مراجعه برای ویزیت دکتر، مشکل خود را بگویید. ممکن است از شما بخواهند که پیش از ویزیت، آب زیادی بنوشید تا مثانه پر شود.
