روش های پیوند قرنیه چشم

پیوند قرنیه یک روش جراحی ارزشمند و حیاتی در حوزه چشم پزشکی است. پیوند قرنیه به بیمارانی که قرنیه چشم شان آسیب دیده است، امکان بهبود بینایی و کیفیت زندگی بهتری را می دهد. این مقاله به بررسی مراحل و فواید پیوند قرنیه، همچنین عوامل موفقیت و رویکردهای نوین در این زمینه می پردازد.

پیوند قرنیه چشم چیست؟

پیوند قرنیه یک روش جراحی است که در آن قرنیه (لایه نازک و شفاف بیرونی چشم) از یک فرد به فرد دیگر منتقل می شود. اصلی ترین دلیل برای انجام پیوند قرنیه، بهبود دید و کیفیت زندگی افرادی است، که قرنیه چشم هایشان به شدت آسیب دیده یا از بیماری هایی نظیر کراتوکونوس (یک نوع ناهنجاری قرنیه) رنج می برند. در این روش قرنیه آسیب دیده از چشم بیمار برداشته شده و به جای آن قرنیه از یک نفر دیگر که دچار مرگ مغزی شده یا قرنیه سالم دارد جایگزین می شود.

هدف از پیوند قرنیه چیست؟

هدف اصلی از پیوند قرنیه (Corneal Transplantation) بهبود بینایی و توانایی دیدن فرد مبتلا به مشکلات قرنیه چشم است. قرنیه چشم لایه ای شفاف و بیرونی چشم است که نور را به داخل چشم انتقال می دهد. اگر قرنیه به دلیل ضربه، بیماری یا عوامل دیگری آسیب ببیند یا تغییرات در بافت آن ایجاد شود، افراد ممکن است دچار مشکلات بینایی شدید شوند. اهداف اصلی پیوند قرنیه عبارتند از:

• درمان: اگر قرنیه به علت زخم ها، آسیب های جدی، عفونت ها، بیماری های قرنیه مانند کراتوکونوس و غیره تخریب شده باشد، پیوند قرنیه می تواند باعث بهبود وضوح دید و کاهش علائم درد در چشم شود.
• ترمیم: پیوند قرنیه می تواند به ترمیم قرنیه تخریب شده یا دچار مشکل کمک کند. در جراحی ترمیمی بازسازی ساختار قرنیه انجام می شود.
• بهبود دید: هدف اصلی پیوند قرنیه افزایش وضوح دید و بهبود بینایی بیمار است. با جایگزین کردن قرنیه تخریب شده با قرنیه سالم ممکن است، افراد دید بهتری داشته باشند.

انواع روش های پیوند قرنیه

متناسب با وضعیت و نیاز بیمار روش های مختلف برای پیوند قرنیه وجود دارد. در ادامه انواع روش های پیوند ذکر شده است:

۱- پیوند قرنیه لایه ای قدامی (ALK):

پیوند قرنیه لایه ای قدام یک روش جراحی در درمان اختلالات قرنیه از جمله اختلالات ترکیبی و خراش های عمقی قرنیه است. این روش به بیماران کمک می کند تا دید بهتری داشته باشند. انواع این پیوند قرنیه عبارتند از:

• پیوند قرنیه لایه ای سطحی (SALK): در پیوند قرنیه لایه ای سطحی، تنها لایه های جلویی قرنیه شامل اپیتلیوم (لایه خارجی) و در بعضی موارد استروما (لایه وسطی) جایگزین می شوند. اندوتلیال قرنیه (لایه پشتی) باقی مانده و تغییر نمی کند. این نوع پیوند معمولا برای مواردی مناسب است که آسیب به قرنیه نسبتا سطحی است و نیازی به جایگزینی تمام قرنیه نیست.
• پیوند قرنیه لایه ای عمقی (DALK): در پیوند قرنیه لایه ای عمقی، تمام لایه های جلوی قرنیه به جز اپیتلیوم جایگزین می شوند. استفاده از بافت اهدایی سالم برای جایگزینی این لایه ها بسیار مهم است. این روش برای مواردی مناسب است که آسیب به قرنیه عمیق تر بوده و استروما نیز تا حد زیادی دست نخورده باقی می ماند.

بیشتر بدانید: بهترین زمان برای عمل ضعیفی چشم چه سنی است؟

۲- پیوند قرنیه اندوتلیال (EK):

پیوند قرنیه اندوتلیال یک نوع جراحی قرنیه برای درمان مشکلات اندوتلیال قرنیه است و لایه ای از قرنیه به نام اندوتلیوم را جایگزین می کند.

انواع پیوند قرنیه اندوتلیال عبارتند از:

• کراتوپلاستی اندوتلیال دسمه به روش تراش (DSEK): در کراتوپلاستی اندوتلیال دسمه به روش تراش جراح، قرنیه آسیب دیده را برش زده و لایه ای از اندوتلیوم قرنیه را جایگزین می کند. این روش برای بیمارانی که دارای اندوتلیوم قرنیه بزرگ و قرنیه غشای دسمه نسبتا سالم هستند مناسب است.
• کراتوپلاستی اندوتلیال غشای دسمه (DMEK): در کراتوپلاستی اندوتلیال غشای دسمه، فقط لایه ی اندوتلیوم از غشای دسمه بدون هیچ لایه‌ اضافی دیگری جایگزین می شود. این روش برای بیمارانی که دارای قرنیه‌ غشای دسمه بسیار نازک هستند مناسب است.

۳- پیوند قرنیه نافذ (PK):

پیوند قرنیه نافذ یک نوع جراحی قرنیه برای تعویض کامل قرنیه آسیب دیده با قرنیه اهدایی است. در این روش تمام ضخامت قرنیه آسیب دیده برش خورده و به جای آن قرنیه اهدایی جایگزین می شود.

فرآیند جراحی پیوند قرنیه

مراحل عمومی جراحی پیوند قرنیه به شرح زیر است:

• ابتدا بیمار با یک چشم پزشک مشاوره کرده، تا وضعیت قرنیه او ارزیابی شود. در این مرحله اطلاعات کامل در مورد سابقه پزشکی بیمار به دست می آید.
• جراحی پیوند قرنیه با استفاده از تکنیک های مختلف (بر اساس نوع پیوند) انجام می شود. در مرحله اصلی عمل، قرنیه آسیب دیده برش داده شده و قرنیه جایگزین به جای آن قرار می گیرد.
• بعد از جراحی، بیمار نیاز به مراقبت و پیگیری دقیق دارد. بیمار باید از داروهای ضد التهابی و ضد تنفسی استفاده کرده تا از عفونت و رد پیوند جلوگیری شود. در مراجعات بعد از جراحی پزشک وضعیت پیوند را بررسی کرده و تنظیمات لنز چشم (در صورت لزوم) را انجام می دهد.
• بهبود کامل بیمار بعد از پیوند قرنیه زمان بر است و ممکن است تا ماه ها طول بکشد. بیمار باید در این دوران دقیقا به دستورات پزشک عمل کرده و همچنین از محدودیت های فیزیکی و فعالیت های خاصی پیروی کند.

کاندیدهای مناسب پیوند قرنیه

پیوند قرنیه یک روش جراحی مهم است که برای درمان مشکلات مختلف قرنیه مورد استفاده قرار می گیرد. انتخاب کاندید مناسب برای این روش بسیار حیاتی است. در زیر، نمونه ای از افراد مناسب برای پیوند قرنیه آورده شده است:

• افرادی که به علت قوز قرنیه دچار ناهمواری و ناپایداری قرنیه هستند.
• افرادی که قرنیه شان به دلیل مشکلاتی مانند ورم قرنیه و کدورت جدی دچار مشکل شده است.
• افرادی که قرنیه شان به علت تماس با مواد شیمیایی مورد آسیب قرار گرفته و نیاز به ترمیم دارند.
• برخی افراد پس از جراحی آب مروارید ممکن است به علت تورم قرنیه به پیوند قرنیه نیاز داشته باشند.
• اگر عفونت های میکروبی یا تبخال چشمی باعث آسیب به قرنیه شده و با درمان های دارویی معمولی قابل درمان نباشند پیوند قرنیه یک روش مناسب برای بهبود قرنیه است.

بیشتر مطالعه کنید: تفاوت لازک، لیزیک، فمتو اسمایل و PRK چیست؟

کاندیدای مناسب اهدا کننده بافت قرنیه

انتخاب کاندیدای مناسب برای اهدای بافت قرنیه نیز بسیار حائز اهمیت است زیرا بر کیفیت و موفقیت پیوند قرنیه تاثیر می گذارد. در انتخاب اهداکننده بافت قرنیه موارد زیر معمولا در نظر گرفته می شوند:

• تحقیقات نشان داده است که قرنیه های اهدایی از افراد زیر ۳۴ سال به نسبت بهتری در گیرندگان جوان تر عمل می کنند. این فاکتور به عنوان یک عامل تاثیرگذار برای انتخاب اهداکنندگان مطرح شده است. این انتخاب بهبود نتایج پس از عمل پیوند قرنیه را تسهیل می کند.
• اهداکنندگان باید از لحاظ وضعیت سلامتی نرمال بوده و سابقه بیماری های عفونی، ویروسی و قابل انتقال به چشم نداشته باشند.
• اهداکنندگان نباید سابقه ابتلا به بیماری های چشمی خطرناک مانند گلوکوما یا کراتوکونوس داشته باشند.
• اهداکنندگان نباید داروها یا مواد مخدر که ممکن است به گیرندگان آسیب برساند مصرف کنند.

عوارض احتمالی عمل پیوند قرنیه

عمل پیوند قرنیه یک روش جراحی پیچیده است و ممکن است با عوارض و مشکلات پس از جراحی همراه باشد. این عوارض می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. برخی از خطرات و عوارض احتمالی عمل پیوند قرنیه شامل موارد زیر می شوند:

• رد پیوند: در رد پیوند، سیستم ایمنی بدن به پیوند قرنیه حمله می کند و بافت پیوند را رد می کند. این اتفاق نسبتا نادر است و معمولا با درمان قطره چشمی و مدیریت دارویی تصحیح می شود.
• عفونت: عفونت ممکن است پس از عمل پیوند قرنیه رخ دهد. پزشکان معمولا آنتی بیوتیک ها را به عنوان پیشگیری و درمان عفونت های چشمی تجویز می کنند.
• خونریزی: در برخی موارد ممکن است خونریزی در ناحیه عمل رخ دهد. این خونریزی معمولا در مدت کوتاهی بعد از عمل متوقف می شود.
• افزایش فشار داخل چشم (گلوکوم): برخی افراد پس از عمل پیوند قرنیه با افزایش فشار داخل چشم یا گلوکوم (خطرات آب سیاه چشم) مواجه می شوند. این مشکل ممکن است نیاز به داروهای کاهش فشار داخل چشم یا حتی جراحی داشته باشد.
• کدر شدن عدسی چشم (آب مروارید): بعضی از افراد ممکن است پس از عمل پیوند قرنیه آب مرواریدی ایجاد شود. این مشکل معمولا با جراحی عدسی قابل درمان است.
• تورم قرنیه: تورم قرنیه ممکن است به عنوان یک عارضه شایع در طی فرآیند بهبود پیوند قرنیه رخ دهد. این تورم معمولا موقتی بوده و با درمان مناسب کاهش می یابد.
• جدا شدگی شبکیه: در این وضعیت لایه شبکیه که نور را از عدسی به مغز انتقال می دهد. از مکان طبیعی خود جدا می شود. این موقعیت نیازمند مداخله جراحی فوری توسط یک چشم پزشک است.

روند بهبودی بعد از پیوند

بعد از عمل قرنیه چشم، مراحل بهبودی به نوع عمل و وضعیت فرد بستگی داشته دارد. اما در اکثر موارد مراحل بهبودی عمومی به شرح زیر خواهد بود:

 ۱- استراحت و مراقبت از چشم:

• بلافاصله پس از عمل شما نیاز به استراحت دارید. اغلب پزشکان توصیه می کنند که در خانه بمانید و از چشم خود مراقبت کنید.
• پزشک ممکن است به شما استفاده از قطره های چشمی یا دارو را توصیه کند.
• استفاده از عینک خاص یا پوشش چشمی ممکن است ضروری باشد.

 ۲- کاهش التهاب و تورم:

• در روزهای اول پس از عمل، چشم شما قرمزی یا تورم دارد. این تورم و التهاب تدریجا کاهش می یابد.
• استفاده از قطره های چشمی ضد التهاب و داروهای تجویزی از جمله استرود در این مرحله می تواند مفید باشد.

بیشتر بدانید: علت های چشم درد چیست؟

۳- بهبودی بینایی:

• در مدت چند هفته پس از عمل بینایی شما به تدریج بهبود می یابد. اما تا زمانی که پزشک تایید نکرده نباید رانندگی کنید.
• ممکن است چشم پزشک به شما تمرینات چشمی خاصی را برای بهبود وضعیت بینایی توصیه کند.

۴- مراقبت مداوم:

• ادامه استفاده از قطره های چشمی و داروهای تجویزی بر طبق توصیه پزشک بسیار مهم است.
• رعایت دقیق دستورات پزشک در مورد مراقبت از چشم و تغذیه نیز حائز اهمیت است.

۵- پیگیری:

• پس از عمل، پزشک شما ممکن است ویزیت های دوره ای برای ارزیابی وضعیت چشم شما تعیین کند. این ویزیت ها برای اطمینان از روند بهبودی و دادن اطلاعات بیشتر به شما انجام می شوند.

مراقبت های بعد از عمل پیوند قرنیه

مراقبت های بعد از عمل پیوند قرنیه بسیار مهم هستند تا بهبودی سریع تر و با کمترین عوارض احتمالی انجام شود. معمولا مراقبت های عمومی پس از عمل پیوند قرنیه شامل موارد زیر می شوند:

• مصرف دقیق داروها: داروهایی که پزشک شما برایتان تجویز کرده از جمله قطره های چشمی و داروهای ضد التهاب یا ضد باکتریال باید مطابق دستور پزشک مصرف شوند.
• محافظت از چشم: برای محافظت چشم از عینک آفتابی و محافظ چشمی در معرض نور مستقیم خورشید استفاده کنید.
• جلوگیری از مالش چشم: اجتناب از مالش چشم ها بسیار مهم است تا عمل پیوند قرنیه تحت هیچ گونه فشاری قرار نگیرد.
• مراجعه به پزشک: باید به طور منظم و در زمان تعیین شده به چشم پزشک مراجعه کنید تا وضعیت چشم هایتان را بررسی و ارزیابی کند.
• اندازه گیری فشار چشم: چشم پزشک ممکن است فشار چشم شما را پس از عمل دقیق ارزیابی کند به خصوص اگر خطر افزایش فشار داخل چشم وجود داشته باشد.
• محدودیت فعالیت های سنگین: تا زمانی که چشم پزشک تعیین می کند، از انجام فعالیت های سنگین مانند بلندکردن اشیاء سنگین پرهیز کنید.
• پیروی از رژیم غذایی و مکمل های تغذیه ای: چشم پزشک رژیم غذایی خاص یا مکمل های تغذیه ای را تجویز کرده تا فرآیند بهبودی را تسریع کند.

بهترین سن برای پیوند قرنیه

بهترین سن برای انجام پیوند قرنیه بستگی به نیازهای پزشکی و وضعیت جسمانی فرد دارد. پیشرفت های علمی و پزشکی امکان انجام پیوند در افراد با سنین مخلف را می دهد.

دید چشم بعد از عمل پیوند قرنیه

بعد از عمل پیوند قرنیه، بهبود دید چشم ممکن است از چند هفته تا یک سال طول بکشد. این مدت زمان ممکن است بسته به میزان تطابق قرنیه جدید با بافت چشم و واکنش بدن نسبت به جراحی متغیر باشد. در مراحل اولیه پس از جراحی پیوند قرنیه، احتمال تاری دید و تخریب بینایی وجود دارد. با گذشت زمان و تطابق بهتر قرنیه جدید با چشم بینایی بهبود یافته و تاری دید و اشکالات دیگر کاهش می یابند.

بیشتر مطالعه کنید: علائم میگرن چشمی چیست؟

آیا پیوند قرنیه خطرناک است؟

اگر عمل پیوند قرنیه توسط یک جراح حاذق و متخصص انجام شده و فرد بعد از عمل به توصیه ها و داروهای تجویز شده عمل کند، خطرات عمل پیوند قرنیه به حداقل می رسد و موفقیت بیشتری در پی خواهد داشت.

هزینه عمل

هزینه پیوند قرنیه در ایران به عوامل متعددی بستگی دارد از جمله:

• نوع پیوند قرنیه: بر اساس نوع پیوند قرنیه (DSEK ،DMEK و کراتوپلاستی) هزینه جراحی می تواند متغیر باشد.
• محل انجام عمل: هزینه های عمل پیوند قرنیه ممکن است در مناطق مختلف کشور متفاوت باشند. شهرهای بزرگ معمولا هزینه های بالاتری دارند.
• تجهیزات و فناوری: مراکز با تجهیزات و فناوری پیشرفته ممکن است هزینه بیشتری داشته باشند.
• تخصص پزشک: تخصص و تجربه چشم پزشک اهمیت ویژه ای دارد و هزینه مرتبط با دستمزد جراح ممکن است متغیر باشد.
• هزینه‌های بیهوشی: اگر بیمار بیهوشی عمومی بخواهد، هزینه های بیهوشی به هزینه های کلی اضافه می شود.
• هزینه‌های مراقبت های بعد از عمل: پس از جراحی نیاز به مراقبت های بعد از عمل دارید که هزینه های خود را دارند.
• بیمه: بیمه در برخی موارد ممکن است بخشی از هزینه های جراحی را تحت پوشش قرار دهد. به عنوان مثال، در برخی موارد بیمه قسمتی از هزینه های داروها یا مشاوره های بعد از عمل را پوشش می دهد.

روش های جایگزین پیوند قرنیه

انتخاب روش های جایگزین پیوند قرنیه بستگی به نوع بیماری چشمی، شدت آسیب قرنیه، سن بیمار و سایر عوامل دارد. این روش ها شامل موارد زیر می شوند:

۱- لنزهای تماسی: اگر اختلال قرنیه نسبتا خفیف بوده و تنها به تصحیح بینایی نیاز باشد، چشم پزشک از لنزهای تماسی برای بهبود دید استفاده می‌ کند. لنزهای تماسی می توانند مشکلاتی مانند آستیگماتیسم و نزدیک بینی را تصحیح کنند.

۲- کراتکتومی فتوتراپی: کراتکتومی فتوتراپی جهت درمان بیماری های سطحی قرنیه مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از لیزر فتوتراپی لایه های آسیب دیده از قرنیه حذف شده و سطح قرنیه تا حد ممکن بهبود می یابد.

بیشتر بدانید: دلیل به وجود آمدن خشکی چشم چیست؟

۳- برش بخش های حلقه ای داخل قرنیه: بخش های حلقه ای داخل قرنیه برای تصحیح مشکلاتی مانند نزدیک بینی و آستیگماتیسم مورد استفاده قرار می گیرند. در بخش های حلقه ای داخل قرنیه، با ایجاد برش های خاص شکل قرنیه بهبود می‌ یابد.

۴- پیوند متقابل کلاژن قرنیه: پیوند متقابل کلاژن قرنیه برای تصحیح مشکلات بعد از لیزیک و اکتازی پس از عمل لیزیک مورد استفاده قرار می گیرد. در پیوند متقابل کلاژن قرنیه، از کلاژن به عنوان مواد تزریقی برای تقویت قرنیه استفاده می شود.

بعد از عمل پیوند قرنیه می توانیم از لنز استفاده کنیم؟

بله، از لنزهای تماسی برای تصحیح عیوب انکساری و بهبود بینایی بعد از پیوند قرنیه استفاده می شود. اگرچه استفاده از لنزهای تماسی باعث افزایش خشکی چشم می شود. در این موارد ممکن است نیاز به استفاده از قطره های چشمی برای مراقبت از چشم داشته باشید.

پیوند قرنیه در بیماران قوز قرنیه امکان پذیر است؟

بله، پیوند قرنیه به عنوان یک روش درمانی برای قوز قرنیه کارآمد است. انجام پیوند قرنیه برای اصلاح و بهبود بینایی در افرادی که قرنیه خود را به علت قوز قرنیه از دست داده اند بسیار شایع است. عمل پیوند قرنیه می تواند به تصحیح شکل قرنیه و بهبود بینایی افراد کمک کند.

عمل با بافت قرنیه مصنوعی چیست؟

پیوند قرنیه مصنوعی یک روش جراحی است که در آن از قرنیه مصنوعی به عنوان یک جایگزین برای قرنیه طبیعی استفاده می شود. کراتوپلاستی یا پیوند قرنیه مصنوعی در افرادی که قرنیه طبیعی چشم های خود را از دست داده‌ یا قرنیه ای سالم ندارند انجام می شود. پیوند قرنیه مصنوعی توسط یک جراح چشم پزشک با تجهیزات و تکنیک های مدرن انجام می شود. در این روش، قرنیه مصنوعی از مواد پایدار و متراکم مانند پلیمرها یا شیشه آرتیفیسیال تولید می شود و در محل قرنیه آسیب دیده قرار می گیرد. پیوند قرنیه مصنوعی می تواند به افراد کمک کند تا دید خود را بهبود داده یا از دست دادن دید جلوگیری کنند.