مصرف آنتی بیوتیک در بارداری

مصرف آنتی بیوتیک در دوران بارداری دارای مزایا و معایبی می باشد. این نکته بسیار مهم است که پیش از مصرف هر نوع آنتی بیوتیک در دوران بارداری با پزشک خود مشورت کنید. آنتی بیوتیک های بی خطر در دوران بارداری مانند پنی سیلین ها، سفالوسپورین ها، ماکرولیدها و کلیندامایسین و داروهای غیر مجاز مانند دمکلوسایکلین و تتراسایکلین می توان نام برد.

آیا مصرف آنتی بیوتیک در دوران بارداری ایمن است؟

دوران بارداری دوره‌ای حساس و پر از تغییرات در بدن زن است. در این دوران سیستم ایمنی بدن ضعیف‌تر می‌شود و زنان بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های مختلف قرار می‌گیرند. عفونت‌ها می‌توانند عوارض جدی برای مادر و جنین داشته باشند؛ عوارضی مانند سقط جنین، کم‌وزنی نوزاد، زایمان زودرس و …؛ به همین دلیل گاهی اوقات مصرف آنتی‌بیوتیک در بارداری ضروری می‌شود.

آنتی‌بیوتیک‌ها به گروهی از داروها گفته می‌شود که برای درمان یا پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی تجویز می‌شوند. این داروها با از بین بردن یا متوقف کردن رشد باکتری‌ها، عمل می‌کنند. انواع مختلفی از آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارند که هر کدام بر روی طیف خاصی از باکتری‌ها موثر هستند. حال برخی از این داروها در دوران بارداری مجاز و بی‌خطر و برخی دیگر ممنوع و خطرناک هستند که در این مقاله می‌خواهیم به بررسی بیشتر این موضوع بپردازیم.

بی خطرترین آنتی بیوتیک در بارداری

انتخاب آنتی‌بیوتیک مناسب در بارداری، هم برای درمان عفونت مادر و هم برای حفظ سلامت جنین، از اهمیت حیاتی برخوردار است. آنتی بیوتیک های مجاز در بارداری عبارتند از:

1. پنی‌سیلین‌ها: این دسته از آنتی‌بیوتیک‌ها، مانند آموکسی‌سیلین و آمپی‌سیلین، برای درمان عفونت‌های باکتریایی مختلف، از جمله عفونت‌های گوش (علت عفونت گوش داخلی)، مجاری ادراری (علائم عفونت ادراری) و تنفسی، در دوران بارداری بی‌خطر هستند.
2. سفالوسپورین‌ ها: این آنتی‌بیوتیک‌ها، مانند سفالکسین و سفازولین، نیز برای درمان عفونت‌های باکتریایی مختلف در بارداری مجاز هستند.
3. آموکسی سیلین: نوعی آنتی بیوتیک که جزو پنی سیلین ها می باشد. از این دارو برای درمان انواع عفونت های باکتریایی به کار می رود. مصرف این دارو موجب توقف رشد باکتری خواهد شد. آموکسی سیلین برای عفونت های باکتریایی و جلوگیری از آنها می باشد.
4. ماکرولیدها: اریترومایسین، آزیترومایسین و کلاریترومایسین از جمله ماکرولیدهایی هستند که می‌توانند برای درمان عفونت‌های تنفسی و برخی عفونت‌های دیگر در بارداری استفاده شوند. اما قابل ذکر است که مصرف ماکرولیدها در دوران بارداری، به خصوص در سه ماهه اول، باید با احتیاط کامل و تحت نظر پزشک انجام گیرد؛ زیرا مصرف خودسرانه آن با افزایش خطر سقط جنین همراه بوده است.
5. کلیندامایسین: این آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت‌های باکتریایی مختلف، از جمله عفونت‌های لگنی و دندانی، در بارداری بی‌خطر است.
6. مترونیدازول: این دارو برای درمان عفونت‌های تریکومونیازیس و باکتریایی واژن در بارداری مؤثر و بی‌خطر است. با اینکه مترونیدازول جزء داروهای ممنوعه در دوران بارداری نیست، اما باید مصرف آن به خصوص در سه ماهه اول، با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود.

آنتی‌ بیوتیک‌ های خطرساز در بارداری

مصرف برخی آنتی‌بیوتیک‌ها در این دوران می‌تواند خطراتی جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. آنتی‌بیوتیک‌های ممنوع در دوران بارداری شامل موارد زیر می‌شوند:

1. تتراسایکلین‌ ها: این دسته از آنتی‌بیوتیک‌ها شامل داکسی‌سایکلین و مینوسایکلین می‌شوند. مصرف تتراسایکلین‌ها در دوران بارداری می‌تواند باعث لکه‌دار شدن دائمی دندان‌های جنین و همچنین مشکلات استخوانی شود.
2. کینولون‌ ها: این دسته از آنتی‌بیوتیک‌ها شامل سیپروفلوکساسین و لووفلوکساسین می‌شوند. مصرف کینولون‌ها در دوران بارداری می‌تواند خطر پارگی زودرس غشاها و زایمان زودرس را افزایش دهد.
3. سولفونامید ها: این دسته از آنتی‌بیوتیک‌ها شامل تری متوپریم و سولفادیازین می‌شوند. مصرف سولفونامیدها در دوران بارداری می‌تواند خطر نقص لوله عصبی در جنین را افزایش دهد.
4. رتینوئید ها: این دسته از داروها شامل ایزوترتینوئین می‌شود. مصرف ایزوترتینوئین در دوران بارداری می‌تواند باعث نقص‌های مادرزادی شدید شود.
5. آمینوگلیکوزید ها: مصرف این دسته از آنتی‌بیوتیک‌ها نیز در دوران بارداری ممنوع است؛ زیرا می‌تواند باعث آسیب به شنوایی و کلیه‌های جنین شود.

همچنین بخوانید: مصرف آسپرین در بارداری آیا مجاز است؟

دسته بندی داروها در دوران بارداری توسط FDA

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA)، برای کمک به مادران و پزشکان در انتخاب داروهای مناسب در دوران بارداری، داروها را بر اساس شواهد موجود در مورد ایمنی آنها، به شش دسته تقسیم‌بندی کرده است. این سیستم طبقه‌بندی به عنوان دسته‌بندی داروها در دوران بارداری شناخته می‌شود. دسته‌بندی داروها به صورت زیر است:

گروه A: مطالعات انجام شده در زنان باردار نشان داده است که این داروها خطری برای جنین ندارند. با این حال، هنوز هم باید احتیاط کرد و مصرف آنها را فقط با تجویز پزشک انجام داد.

گروه B: مطالعات حیوانی نشان داده است که این داروها خطری برای جنین ندارند؛ اما مطالعات کافی در زنان باردار انجام نشده است. با این حال در مواردی، داروهای این گروه ممکن است خطر کمی برای جنین داشته باشند. اما معمولاً مزایای آنها برای مادر بیشتر از خطراتشان برای جنین است.

گروه C: مطالعات حیوانی نشان داده است که این داروها ممکن است برای جنین مضر باشند؛ اما ممکن است در برخی موارد برای نجات جان مادر ضروری باشند. داروهای این گروه می‌توانند ناهنجاری‌های مادرزادی را در جنین ایجاد کنند. مصرف آنها فقط باید در صورت ضرورت و تحت نظر پزشک انجام شود.

گروه D: شواهدی مبنی بر خطرناک بودن این داروها برای جنین وجود دارد. با این حال، ممکن است در برخی موارد برای نجات جان مادر ضروری باشند. داروهای این گروه می‌توانند باعث ناهنجاری‌ های شدید و تهدید‌ کننده سلامت در جنین شوند. مصرف آنها فقط در موارد بسیار خاص و تحت نظر دقیق پزشک مجاز است.

گروه X: مطالعات نشان داده است که این داروها برای جنین بسیار خطرناک هستند و مصرف آنها در دوران بارداری به طور کلی ممنوع است.

گروه N: در حال حاضر اطلاعات کافی در مورد ایمنی این داروها در دوران بارداری وجود ندارد.

خطرات آنتی بیوتیک ها در دوران بارداری

مصرف آنتی بیوتیک‌ها در برخی از مواقع بسیار ضروری است و عدم مصرف آنها، منجر به مشکلاتی جدی در مادر و جنین می‌شود. اما مصرف خودسرانه آنها به‌ خصوص آنتی بیوتیک‌های ممنوعه، می‌تواند خطرات جدی و زیادی را برای جنین به همراه داشته باشد؛ خطراتی از جمله:

1. اثرات سوء بر روی جنین و نوزاد: برخی آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند از جفت عبور کنند و به جنین برسند. این امر می‌تواند خطر سقط جنین، زایمان زودرس، کم‌وزنی نوزاد، ناهنجاری‌های مادرزادی، مرگ نوزاد و مشکلات رشدی را افزایش دهد.
2. ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی: مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک، چه در دوران بارداری و چه در سایر دوران، می‌تواند منجر به ایجاد مقاومت آنتی‌بیوتیکی در باکتری‌ها شود. این امر درمان عفونت‌ها را در آینده دشوارتر می‌کند و ممکن است منجر به ایجاد عفونت‌های شدید در مادر و یا حتی ناباروری شود.
3. عوارض جانبی: آنتی‌بیوتیک‌ها مانند هر داروی دیگری می‌توانند عوارض جانبی مانند تهوع، اسهال و واکنش‌های آلرژیک داشته باشند.

عفونت های باکتریایی در دوران بارداری

در دوران بارداری، بدن زن دستخوش تغییرات فیزیولوژیکی متعددی می‌شود که او را در برابر عوامل بیماری‌ زا، به خصوص عفونت‌های باکتریایی، آسیب‌پذیرتر می‌سازد. انواع عفونت‌های باکتریایی در دوران بارداری، عبارتند از:

1. عفونت‌های مجاری ادراری (UTIs): این عفونت‌ها که در اثر ورود باکتری به مثانه، مجرای ادرار یا کلیه‌ها ایجاد می‌شوند، در دوران بارداری بسیار شایع هستند. علائم UTI شامل سوزش ادرار، تکرر ادرار، درد در ناحیه لگن و خون در ادرار است.
2. واژینوز باکتریایی (BV): این عفونت که در اثر برهم خوردن تعادل باکتری‌های واژن ایجاد می‌شود، با ترشحات سفید یا خاکستری رنگ، بوی بد واژن و خارش همراه است. BV می‌تواند خطر زایمان زودرس و عفونت رحم را افزایش دهد.
3. عفونت استرپتوکوک (GBS) گروه B: این باکتری می‌تواند در دستگاه تناسلی زنان باردار (عفونت های دستگاه تناسلی و واژن) بدون ایجاد علامت وجود داشته باشد. GBS می‌تواند در حین زایمان به نوزاد منتقل شده و منجر به عفونت‌های جدی و حتی مرگ نوزاد شود.
4. عفونت‌های داخل رحمی: این عفونت‌ها که رحم، جفت و مایع آمنیوتیک را درگیر می‌کنند، می‌توانند منجر به زایمان زودرس، کم‌ وزنی نوزاد و عفونت‌ های جدی در مادر و نوزاد شوند.
5. بیماری‌های آمیزشی (STIs): برخی از STIs مانند سیفلیس، سوزاک و HIV (آزمایش ایدز) می‌توانند در دوران بارداری به مادر و نوزاد منتقل شده و عواقب جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشند.

علائم کلی عفونت‌ های باکتریایی در دوران بارداری

علائم عفونت‌های باکتریایی در دوران بارداری می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

1. تب
2. لرز
3. درد شکم
4. ترشحات غیرطبیعی واژن
5. سوزش ادرار
6. درد هنگام مقاربت
7. خونریزی غیرطبیعی واژن

تشخیص عفونت‌ های باکتریایی در دوران بارداری

تشخیص عفونت‌های باکتریایی در دوران بارداری با معاینه فیزیکی، آزمایش خون، آزمایش ادرار و معاینه واژن انجام می‌شود. در برخی موارد، ممکن است به نمونه‌گیری از جفت یا مایع آمنیوتیک نیز نیاز باشد.

درمان عفونت‌ های باکتریایی در دوران بارداری

درمان عفونت‌های باکتریایی در دوران بارداری با آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود. نوع آنتی‌بیوتیک و مدت زمان درمان بسته به نوع عفونت و شدت آن متفاوت است.

پیشگیری از عفونت‌ های باکتریایی در دوران بارداری

برای پیشگیری از عفونت‌های باکتریایی در دوران بارداری، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

1. شستن مرتب دست‌ها با آب و صابون
2. اجتناب از تماس با افراد بیمار
3. استفاده از کاندوم در تمام روابط جنسی
4. پرهیز از مصرف غذاهای خام یا نیم‌ پخته
5. شستن کامل میوه‌ها و سبزیجات
6. عدم استفاده از لیوان یا ظروف مشترک
7. معاینات منظم پیش از زایمان

سخن پایانی

در این مقاله به بررسی آنتی بیوتیک‌ های خطرناک و ایمن در دوران بارداری پرداختیم. به یاد داشته باشید که در صورت بارداری، قبل از مصرف هر گونه آنتی‌بیوتیک، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما با توجه به نوع عفونت، سن بارداری و سابقه پزشکی شما، مناسب‌ترین آنتی‌بیوتیک را برای شما تجویز خواهد کرد.

همچنین در هنگام مصرف آنتی‌بیوتیک در دوران بارداری، باید تمام دستورات پزشک خود را به دقت دنبال کنید. دارو را طبق دستور مصرف کنید و دوره درمان را کامل کنید، حتی اگر علائم شما از بین رفته باشد. ضمنا در صورت بروز هر گونه عوارض جانبی، به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین از مصرف همزمان آنتی‌بیوتیک با سایر داروها بدون تجویز پزشک، خودداری کنید.