سرطان تخمدان

اگر سلول های غیر طبیعی در تخمدان ها رشد کنند، به آن سرطان تخمدان گفته میشود. این سلولها به تندی رشد کرده و تکثیر میشوند و با گذر زمان به بافت های سالم پیرامون میتازند و آنها را نابود میکنند. دستگاه باروری در زنان دربردارنده دو تخمدان (یکی در راست و دیگری در چپ رحم) می باشد که تقریبا در اندازه یک بادام هستند. کار تخمدان ها ساخت تخمک و همچنین ساخت هورمون های استروژن و پروژسترون می باشد.

انواع سرطان تخمدان

نوع سلولی که سرطان از آن آغاز شده است، نوع سرطان تخمدان را مشخص میکند و پزشک بر اساس این داده، بهترین راهکار درمانی را برمیگزیند. انواع سرطان تخمدان اینها هستند:

• سرطان تخمدان اپلی تلیال: این نوع سرطان، شایعترین نوع سرطان تخمدان است و خود چند زیرشاخه دارد از جمله کارسینوم سروز (serous carcinoma) و کارسینوم موسینوس (mucinous carcinoma).
• تومورهای استرومال: این تومورهای نادر معمولا در مراحل زودتری شناسایی میشوند.
• تومورهای سلول زایا (Germ cell tumors): این سرطان های تخمدان نادر بیشتر در سنین جوانتر دیده میشوند.

علائم سرطان تخمدان

هنگامی که سرطان تخمدان آغاز میشود هیچ نشانه ای ممکن است ایجاد نکند. هنگامی که سرطان به مرحله ای میرسد که علائم به وجود می آورد، معمولا این علائم به چیزهای دیگری نسبت داده میشوند که بیشتر شایع هستند مانند تنبلی تخمدان و غیره.

روی هم رفته، علائم و نشانه هایی که این نوع سرطان ممکن است موجب شود چنین است:

• ورم یا نفخ شکم
• احساس سیری زود هنگام در غذا خوردن
• کاهش وزن
• ناراحتی در محدوده لگن
• خستگی
• درد پایین کمر
• تغییر الگوی دفع مانند یبوست
• افزایش دفعات نیاز به ادرار کردن

علت سرطان تخمدان

چیزی که آشکار است این است که سرطان تخمدان زمانی رخ میدهد که سلول های درون یا نزدیک به تخمدان ها دچار جهش دی ان ای (DNA) میشوند. دی ان ای در واقع مغز سلول است و به آن دستور میدهد چه کاری باید انجام بدهد. هنگامی که دی ان ای معیوب میشود، سلول ها دستور لازم برای ارزیابی، ترمیم و یا مرگ برنامه ریزی شده را دریافت نمیکنند بنابراین به سرعت رشد میکنند و تکثیر میشوند و توده ای از سلول های ناکارامد ایجاد میکنند.

سلول های سرطانی فراتر از عمر یک سلول سالم به زندگی ادامه میدهند. سپس به بافت های سالم پیرامون یورش میبرند و به بخش های دیگر بدن گسترش می یابند. اگر چه علت این جهش سلولی در این نوع سرطان مشخص نیست اما عواملی در ارتباط با این بیماری هستند که وجود آنها در شما به این معنی است که احتمال این بیماری در شما بیشتر است.

عواملی که احتمال سرطان را افزایش میدهند:

• سن بالاتر: با افزایش سن احتمال این بیماری بیشتر میشود. بیشترین آمار تشخیص این بیماری بین ۷۴ تا ۷۹ سالگی است.
• تغییرات ژنی ارثی: درصد کمی از سرطان های تخمدان در اثر تغییرات ژنی اتفاق می افتد که از پدر یا مادر خود به ارث میبرید. این ژنها که احتمال سرطان تخمدان را افزایش میدهند عبارتند از BRCA1  و BRCA2. این ژن ها همچنین خطر سرطان پستان را نیز بیشتر میکنند. تغییرات ژنی دیگری که احتمال این بیماری را افزایش میدهند عبارتند از تغییرات ژنی که در سندرم لینچ دیده میشود و ژن های BRIP1 ، RAD51C  و RAD51D.
• سابقه خانوادگی سرطان تخمدان: اگر خویشاوندی دارید که سرطان تخمدان داشته است احتمال آن در شما بیشتر از کسی است که چنین سابقه فامیلی ندارد.
• اضافه وزن و چاقی: اضافه وزن یا چاقی خطر سرطان را افزایش میدهد. زنان چاق با شاخص توده بدنی (بی ام آی) ۳۰ به بالا احتمالا بیشتر در خطر این بیماری قرار دارند اما لزوما احتمال گونه های تهاجمی سرطان بیشتر نمیشود. در یک پژوهش در سال ۲۰۰۹ مشخص شد چاقی با تقریبا ۸۰ درصد افزایش ریسک سرطان تخمدان در زنان ۵۰ تا ۷۱ ساله ای که درمان هورمونی پس از یائسگی دریافت نمیکردند، همراه بوده است.
• درمان جایگزینی هورمونی پس از یائسگی: مصرف داروهای جایگزینی هورمونی برای کنترل علائم یائسگی، میتواند اندکی (۴ درصد) خطر سرطان را بیشتر کند.
• اندومتریوز: اندومتریوز اختلال اغلب دردناکی است که در آن بافت های مشابه دیواره داخلی رحم در بیرون از رحم رشد میکنند.
• دیابت
• سن آغاز و پایان پریودها (دوران باروری): کسانی که در سنین پایینتر پریودشان آغاز میشود و یا دیرتر یائسه میشوند ممکن است بیشتر دچار سرطان تخمدان شوند.
• استفاده نکردن از قرص های ضد بارداری خوراکی
• تجربه ناباروری
• نداشتن هیچ گونه بارداری کامل یا داشتن اولین فرزند پس از سی سالگی یا تجربه یائسگی پس از ۵۰ سالگی: اگر تا کنون باردار نشده اید، احتمال سرطان تخمدان در شما بیشتر است. احتمالا علت آن کمتر بودن دفعات پریود است چرا که پژوهش ها نشان میدهند بین شمار چرخه های قاعدگی در طول عمر زنان و احتمال سرطان تخمدان ارتباط وجود دارد.
• داشتن سابقه سرطان پستان: یکی از دلایل آن همان ژن های معیوبی هستند که در هر دو بیماری مشترک هستند. دلیل دیگر میتواند عوامل زمینه ساز مشترک در دو بیماری (مانند سابقه خانوادگی) باشد.
• دخانیات با افزایش احتمال سرطان نوع موسینوس پیوند دارد.
• آزبست

تشخیص سرطان

آزمایش هایی که برای تشخیص سرطان تخمدان ممکن است انجام شوند این گونه هستند:

• معاینه لگن توسط متخصص زنان
• عکس برداری (سونوگرافی، سی تی اسکن، ام آر آی و غیره)
• آزمایش خون و بررسی نشانگرهای سرطان مانند آزمایش CA 125 که در واقع اندازه گیری آنتی ژن سرطان است و به شناسایی پروتئینی میپردازد که اغلب در سطح سلول های سرطانی تخمدان یافت میشوند. این آزمایش نمیتواند به شما بگوید سرطان دارید یا نه بلکه سرنخ هایی درباره آن به پزشک میدهد.
• جراحی و نمونه برداری
• آزمایش ژنتیک

راه های پیشگیری

به طور کلی باید گفت هر چیزی که تخمک گذاری را کمتر کند، احتمال سرطان تخمدان را نیز کمتر میکند. هنوز راهکاری قابل اتکایی برای پیشگیری از آن وجود ندارد اما روش های زیر میتوانند احتمال این بیماری را کاهش دهند:

• قرص های ضد بارداری
• برداشتن لوله های رحم (در حالی که تخمدان ها سر جای خود می مانند). کسانی که قصد بارداری در آینده دارند میتوانند با روش آی وی اف این کار را انجام دهند. میتوان همراه با این جراحی، در آوردن رحم را نیز انجام داد.
• بارداری و شیردهی به دلیل کمتر کردن دفعات تخمک گذاری
• در آوردن تخمدان ها در افرادی که در خطر بالای سرطان تخمدان قرار دارند.
• به گفته American Cancer Society، هیسترکتومی (در آوردن رحم) به تنهایی میتواند ۳۳ درصد احتمال سرطان تخمدان را کاهش دهد. اگر لوله های فالوپ هم بسته شوند این ریسک تا ۶۷ درصد کاهش می یابد. هنوز علت این پدیده روشن نیست.

مرحله بندی سرطان تخمدان

پس از تایید سرطان تخمدان، پزشک مرحله سرطان را تعیین میکند تا بر پایه آن، برنامه درمانی بدهد. سرطان تخمدان از مرحله یک تا چهار میتواند باشد. مرحله یک پایین ترین و مرحله چهار پیشرفته ترین مرحله سرطان است.

روش های درمان سرطان تخمدان

درمان سرطان تخمدان معمولا با عمل جراحی و شیمی درمانی است، هرچند درمان های دیگر نیز ممکن است به کار گرفته شوند.

۱. عمل جراحی

روش جراحی درمان این سرطان بستگی به مرحله و گستردگی سرطان دارد. روی هم رفته انواع عمل جراحی درمان سرطان تخمدان چنین است:

• عمل جراحی در آوردن یک تخمدان: در سرطان هایی که به تازگی آغاز شده اند و فراتر از تخمدان گسترش نیافته اند، عمل جراحی برداشتن تخمدان سرطانی و لوله فالوپ آن میتواند بس باشد. در این روش توانایی بچه دار شدن حفظ میشود.
• عمل جراحی در آوردن هر دو تخمدان: اگر سرطان در هر دو تخمدان دیده شود اما نشانه ای از بیشتر بودن آن دیده نشود، جراح میتواند هر دو تخمدان و لوله های فالوپ آن را بردارد. در این عمل جراحی رحم دست نخورده می ماند و میتوانید با نگهداری تخمک یا رویان منجمد شده خود یا با تخمک اهدایی، در آینده باردار شوید.
• عمل جراحی برداشتن تخمدان ها و رحم: اگر سرطان فراتر از تخمدان ها رفته باشد یا اگر نمیخواهید توانایی بارداری خود را حفظ کنید تخمدان ها، لوله های فالوپ و رحم و همچنین گاهی گره های لنفاوی و یک چین از بافت چربی شکم برداشته میشود .
• عمل جراحی سرطان تخمدان پیشرفته: اگر سرطان پیشروی کرده باشد، پزشک ممکن است پیشنهاد کند هر مقدار از سرطان که میشود را با جراحی بردارد و با شیمی درمانی (پیش یا پس از جراحی) درمان تکمیل شود.

برای اطلاع از سرطان دهانه رحم و راه های درمان آن کلیک کنید.

۲. شیمی درمانی

در شیمی درمانی داروی قوی به بیمار داده میشود تا سلول هایی که رشد سریعی دارند از بین بروند. از این رو سلول های سرطانی که رشد سریعی دارند و همچنین برخی سلول های سالم بدن که تند رشد میکنند (مانند سلول های مخاطی) تحت تاثیر دارو آسیب میبینند.

گاهی شیمی درمانی پیش از جراحی انجام میشود تا تومور کوچک شود و بتوان آن را با جراحی کامل برداشت. در برخی شرایط، داروی شیمی درمانی ممکن است گرما داده شده و در عمل جراحی به درون شکم استعمال شود. دارو برای مدتی همانجا می ماند تا اثیر بگذارد و سپس پزشک آن را بیرون میآورد و جراحی را به پایان میرساند.

۳. درمان هدفمند

درمان هدفمند در واقع دارویی است که یک ویژگی اختصاصی در سلول سرطانی را هدف میگیرد تا به این روش، سلول سرطانی را نابود کند. داروهای درمان هدفمند با یورش به نقطه ضعف سلول سرطانی آن را میکشند. برای انجام درمان هدفمند برای درمان سرطان تخمدان، ممکن است نخست پزشک سلول های سرطانی را در محیط آزمایشگاهی بیازماید تا آشکار شود چه ویژگی هایی دارد و چه روشی بر روی آن بیشتر اثرگذار هستند.

۴. هورمون درمانی

در هورمون درمانی، از داروهایی برای مهار کردن تاثیر هورمون استروژن بر سلول های سرطان بهره گرفته میشود. برخی از سرطان های تخمدان از استروژن برای رشد استفاده میکنند. از این رو با کاهش استروژن بدن، رشد سلول های سرطانی نیز کنترل میشود. یادتان باشد برخی گیاهان دارویی نیز دربردارنده استروژن هستند و نباید برای سرطان های حساس به هورمون استفاده شوند. برای اطلاعات بیشتر در این زمینه، مقاله های ” چه دمنوش هایی را نباید با هم یا با دارو مصرف کرد؟ ” و ” مصرف گیاهان دارویی برای درمان انواع سرطان ” را میتوانید بخوانید.

هورمون درمانی برای برخی انواع کند رشد سرطان تخمدان میتواند سودمند باشد. همچنین اگر سرطان پس از درمان نخستین، برگشته است میتوان از این روش برای کنترل آن کمک گرفت.

۵. ایمنی درمانی

در ایمنی درمانی یا ایمنوتراپی، از توانایی دستگاه ایمنی بیمار برای مبارزه با سرطان بهره گرفته میشود . سلول های سرطانی گاهی پروتئین هایی میسازند که به آنها کمک میکند از دید دستگاه ایمنی بدن پنهان بمانند. ایمنی درمانی این فرایند را مختل میکند و باعث میشود دستگاه ایمنی بتواند سلول های سرطانی را پیدا کند. ایمنی درمانی در برخی شرایط برای درمان سرطان تخمدان استفاده میشود .

۶. درمان های مراقبتی و تسکینی

درمان های تسکینی برای رهایی بیمار از درد و علائم آزار دهنده بیماری می باشد. در این درمان ها تلاش میشود کیفیت زندگی بیمار حفظ شود و زندگی آسانتری داشته باشد. ممکن است برای درمان تسکینی، از جراحی، شیمی درمانی یا دارو استفاده شود تا علائم بیماری کاهش یابند.

در چه صورت به پزشک باید مراجعه کنیم؟

هر علامتی که شما را نگران میکند، باید نزد پزشک بروید. همچنین هر گونه دگرگونی در چرخه قاعدگی و پریود را باید بررسی کنید.

سوالات متداول