بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
سرطان خون، که به آن لوکمی نیز گفته می شود، یکی از شایع ترین انواع سرطان در سراسر جهان است که با تکثیر غیرطبیعی سلول های خون در مغز استخوان شروع می شود. این بیماری در انواع مختلفی مانند لوکمی حاد، لنفوبلاستیک و میلوئیدی هرکدام با ویژگی‌ها و روندهای متفاوتی ظاهر می شود. با وجود پیشرفت های قابل توجه در درمان و تشخیص این سرطان در دهه های اخیر، این بیماری همچنان چالش بزرگی برای جامعه پزشکی و بیماران مبتلا به شمار می‌رود.
به گفته موسسه ملی سرطان، سرطان خون در افراد مسن به طور معمول بیشتر در دوره‌های سنی ۶۵ تا ۷۴ سالگی رخ می‌دهد. در کودکان زیر ۱۵ سال نیز، سرطان خون به عنوان شایع‌ترین نوع سرطان شناخته می‌شود. تشخیص زودهنگام لوکمی می تواند به طور چشمگیری شانس بهبودی بیمار را افزایش دهد. با این حال، چالش هایی مانند تنوع بالینی و تفاوت در پاسخ به درمان بر سختی مدیریت این بیماری می افزایند.
نوشتن در مورد این بیماری، فرصتی برای آگاه سازی عموم مردم از این بیماری و پیامد های آن است. در این مقاله سعی داریم این بیماری را به صورت گسترده تری بررسی کنیم و از انواع این بیماری، روش های درمان و علائم آن، آگاهی بیشتری پیدا کنیم.
خون چیست؟
خونی که در رگ ها، شریان ها، و مویرگ ها جریان دارد به عنوان خون کامل شناخته می شود و از چهار اجزای اصلی تشکیل شده است: پلاسما، گلبول های قرمز، گلبول های سفید، و پلاکت ها. حدود ۷ تا ۸ درصد از کل وزن بدن شما خون است. این مایع حیاتی وظایف مختلفی را در بدن بر عهده دارد:
- حمل اکسیژن و مواد مغذی به ریه ها و بافت های داخل بدن
- تشکیل لخته های خون برای جلوگیری از از دست دادن بیش از حد خون
- حمل سلول ها و آنتی‌بادی هایی که با عفونت مبارزه می‌کنند.
- انتقال مواد زائد به کلیه ها و کبد، که خون را فیلتر و تمیز می‌کنند
- تنظیم دمای بدن
سرطان خون چیست؟
سرطان خون نوعی سرطان است که سلول های خونی شما را تحت تأثیر قرار می دهد. لوکمی، لنفوم و میلوما از شایع ترین انواع این سرطان هستند. انواع دیگری نیز وجود دارند که به آن ها MPN ها و MDS گفته می شود.
این بیماری به دلیل تغییرات (جهش‌ها) در DNA داخل سلول های خونی ایجاد می شود. این امر باعث می شود سلول های خونی شروع به رفتار غیرطبیعی کنند.
سلول های بنیادی در مغز استخوان شما رشد کرده و به سه نوع سلول خونی تبدیل می شوند: گلبول های قرمز، گلبول های سفید، یا پلاکت ها. در بیشتر سرطان های خون، فرآیند طبیعی توسعه سلول خونی توسط رشد غیرطبیعی آن مختل می شود. این سلول های خونی غیرطبیعی، یا سلول های سرطانی، از انجام بسیاری از عملکرد های خون شما، مانند مبارزه با عفونت ها یا جلوگیری از خونریزی های جدی، جلوگیری می‌کنند.
| علائم سرطان خون | اولین علائم سرطان خون در زنان | علل بروز | عوارض |
| تب و لرز | تب یا تعریق شبانه | بالا رفتن سن | کاهش تعداد سلول های خونی |
| خستگی مداوم و ضعف | پوست رنگ‌پریده | سیگار کشیدن | خستگی |
| کاهش اشتها و تهوع | کاهش وزن بی‌دلیل | قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی | عفونت |
| ناراحتی شکمی | درد یا احساس تورم در زیر دنده‌ها | سابقه خانوادگی | خونریزی و کبودی آسان |
| عفونت های مکرر | تورم غدد لنفاوی در گردن | سیستم ایمنی ضعیف | ریزش مو ناشی از درمان |
| جوش های پوستی | کبودی و خونریزی بی‌دلیل | سابقه عفونت | مشکلات تنفسی |
بیماری لوکمیا چگونه است؟
لوکمیا معمولاً از مغز استخوان شروع می شود و منجر به تولید تعداد زیادی گلبول های سفید غیرطبیعی می شود. این سلول های سفید غیرطبیعی، که نمی توانند به طور موثر با عفونت ها مقابله کنند، ممکن است در مغز استخوان جمع شده و باعث مختل شدن تولید سلول های خونی سالم شوند. لوکمیا می‌تواند به سرعت یا به آهستگی پیشرفت کند.
انواع سرطان خون
سه نوع اصلی از سرطان‌های خون وجود دارد:
- لوکمی: نوعی سرطان است که در خون و مغز استخوان شما یافت می‌شود و به دلیل تولید سریع گلبول‌های سفید غیرطبیعی ایجاد می شود. تعداد زیادی از گلبول های سفید غیرطبیعی قادر به مبارزه با عفونت نیستند، و توانایی مغز استخوان را برای تولید گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها مختل می‌کنند.
- لنفوم: نوعی از سرطان خون است که سیستم لنفاوی را تحت تأثیر قرار می دهد، که مایعات اضافی بدن را خارج کرده و سلول های ایمنی تولید می‌کند. لنفوسیت ها نوعی از گلبول های سفید هستند که با عفونت مبارزه می کنند. لنفوسیت های در گره های لنفاوی و بافت های دیگر جمع می شوند. با گذشت زمان، این سلول های سرطانی سیستم ایمنی شما را مختل می کنند.
- میلوما: سرطان سلول های پلاسمایی است. سلول های پلاسمایی، گلبول های سفیدی هستند که آنتی‌بادی های مبارزه با بیماری و عفونت در بدن شما را تولید می کنند. سلول های میلوما، تولید طبیعی آنتی‌بادی ها را مختل می کنند، که سیستم ایمنی بدن شما را ضعیف و مستعد عفونت می کند.
برای اطلاعات بیشتر: تفسیر نتیجه آزمایش سرطان خون
سرطان خون یا لوکمی‌ها بر اساس سرعت پیشرفت بیماری می‌توانند به دو دسته تقسیم شوند:
- سرطان خون حاد (Acute Leukemia): در این نوع، سلول‌های سرطانی به سرعت رشد می‌کنند و به تعداد زیادی سلول سالم در خون نقصان می‌رسانند. علایم این نوع معمولاً به صورت ناگهانی و شدید ظاهر می‌شوند.
- سرطان خون مزمن (Chronic Leukemia): در این نوع، سلول‌های سرطانی به طور آهسته‌تر رشد می‌کنند و ممکن است سال‌ها طول بکشد تا علایم آشکار شوند
این بیماری بر اساس نوع گلبول های سفید تحت تاثیر نیز به دو دسته تقسیم می شوند:
- لوسمی لنفوسیتی (Lymphocytic Leukemia): در این نوع، سلول‌های سرطانی از گلبول‌های سفید لنفوسیت‌ها نشأت می‌گیرند.
- لوسمی میلوژنیک (Myeloid Leukemia): در این نوع، سلول‌های سرطانی از گلبول‌های سفید میلوسیت‌ها نشأت می‌گیرند.
علائم سرطان خون
برخی از علائم رایج ،شامل موارد زیر است:
- تب و لرز
- خستگی مداوم و ضعف
- کاهش اشتها و تهوع
- کاهش وزن بدون دلیل
- تعریق شبانه
- درد استخوان یا مفاصل
- ناراحتی شکمی
- سردرد های متعدد
- تنگی نفس
- عفونت های مکرر
- خارش پوست یا جوش های پوستی
- تورم غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل‌ها یا کشاله ران
همچنین بخوانید: دلایل ضعف و بی حالی چیست؟
دلایل بروز بیماری سرطان خون
سرطان‌های خون به واسطه جهش در DNA سلول‌های خونی ایجاد می‌شوند. اگرچه معمولاً دقیقاً نمی‌دانیم چرا فردی مبتلا به این نوع سرطان می شود، عوامل خطر برای ابتلا به لوکمی میلوئیدی حاد (AML)که شایع‌ترین نوع لوکمی در بزرگسالان است، شامل موارد زیر است:
- بالا رفتن سن
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی مانند بنزین
- سیگار کشیدن
- قرار گرفتن در معرض دوزهای تابش
عوامل خطر برای ابتلا به نوع لنفوم نیز شامل موارد زیر است:
- سابقه عفونت با ویروس اپشتین-بار (EBV)، که باعث مونونوکلئوز عفونی (مونو) می‌شود
- بالا رفتن سن
- سابقه خانوادگی از لنفوم
- سیستم ایمنی ضعیف
- قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی صنعتی، علف‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها
برای اطلاعات بیشتر: تغذیه برای تقویت سیستم ایمنی بدن
متاسفانه در هر سه نوع سرطان خون، مردان در معرض مبتلای بیشتری نسبت به زنان هستند.
بیماری لوسمی چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص اغلب با یک معاینه فیزیکی برای بررسی سلامت عمومی بیمار آغاز می‌شود. تیم پزشکی سابقه سلامتی بیمار را بررسی می‌کند، بدن و گره‌های لنفاوی او را معاینه می‌کند و به دنبال نشانه‌هایی از عفونت یا کبودی می‌گردد. حدود ۹۰-۹۵ درصد از بیماران سرطان خونی، با تغییراتی در نتایج آزمایش خون، از جمله تعداد سلول‌های خونی، نسبت سلول‌های مختلف، وجود سلول‌های غیرطبیعی و غیره تشخیص داده می‌شوند.
آزمایش های مربوط به سرطان خون
انواع مختلفی از آزمایش ها ممکن است برای تشخیص لوکمی استفاده شوند. نیاز هر بیمار بسته به نوع سرطان مشکوک به آن است. این آزمایشات ۳ نوع اصلی دارند:
- بیوپسی‌ها: بیوپسی آزمایشی است که نمونه‌هایی از سلول‌ها را برای بررسی توسط یک پاتولوژیست در آزمایشگاه جمع‌آوری می‌کند. آزمایش مغز استخوان، جایی که سلول‌های خونی تشکیل می‌شوند، می‌تواند به تشخیص برخی از انواع این سرطان کمک کند. پزشکان از روشی به نام اسپیریشن مغز استخوان برای برداشتن نمونه کوچکی از مغز استخوان، خون و استخوان از استخوان ران یا استخوان سینه استفاده می‌کنند.
- اسکن و تصویر برداری: اسکن ممکن است یک گره لنفاوی بزرگ شده را نشان دهد که یک علامت رایج نوع لنفوم است، اما معمولاً برای تشخیص لوکمی که تومورهای قابل مشاهده ایجاد نمی‌کند، استفاده نمی‌شود. با این حال، اسکن‌ها ممکن است کمک کنند تا مشخص شود آیا سرطان به دیگر قسمت‌های بدن تأثیر گذاشته است.
- آزمایش‌های خون: یک شمارش کامل (CBC) hc تعداد سلول‌های مختلف اجزای خون مانند گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌ها را نشان می‌دهد. آزمایش‌های شیمیایی خون سطح مواد کلیدی در خون را اندازه‌گیری می‌کنند.
برای اطلاعات بیشتر: تفسیر آزمایش خون
روش های درمانی
- پیوند سلول‌های بنیادی: پیوند سلول های بنیادی، سلول های سالم تشکیل دهنده خون را به بدن تزریق می‌کند. سلول های بنیادی ، از مغز استخوان، خون در حال گردش در بدن و خون بند ناف جمع‌آوری شوند.
- شیمی‌درمانی: شیمی درمانی از داروهای ضدسرطان برای مسدود کردن رشد سلول های سرطانی در بدن استفاده می‌کند. شیمی‌درمانی برای سرطان خون گاهی اوقات شامل دادن چندین دارو با هم در یک برنامه معین است. این درمان همچنین ممکن است قبل از پیوند سلول های بنیادی داده شود.
- رادیوتراپی: رادیوتراپی برای نابود کردن سلول‌های سرطانی یا برای تسکین درد یا ناراحتی استفاده می شود. همچنین ممکن است قبل از پیوند سلول‌های بنیادی داده شود.
عوارض بیماری لوکمیا
عوارض بیماری لوکمیا می‌تواند بسیار متفاوت باشد و به نوع سرطان ، مرحله بیماری، سن بیمار، وضعیت سلامتی کلی و درمان‌های انتخابی بستگی دارد. برخی از عوارض رایج عبارتند از:
- کاهش تعداد سلول‌های خونی: به دلیل تجمع سلول‌های سرطانی در مغز استخوان، تولید سلول‌های خونی سالم ممکن است مختل شود، که می‌تواند به کم خونی (ناشی از کاهش گلبول‌های قرمز)، کاهش توانایی بدن برای مقابله با عفونت‌ها (ناشی از کاهش گلبول‌های سفید) و افزایش خطر خونریزی (ناشی از کاهش پلاکت‌ها) منجر شود.
- خستگی:خستگی شدید و مداوم به دلیل کم خونی و سایر عوارض بیماری و درمان‌های آن می‌تواند تجربه شود.
- عفونت‌ها: کاهش تعداد گلبول‌های سفید می‌تواند بیماران را بیشتر مستعد عفونت‌ها کند.
- خونریزی و کبودی آسان: کاهش پلاکت‌ها می‌تواند منجر به خونریزی و کبودی آسان شود، حتی با ضربات خفیف.
- عوارض ناشی از درمان: شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و سایر درمان‌های لوکمیا ممکن است عوارض جانبی خود را داشته باشند، از جمله تهوع، استفراغ، ریزش مو، و افزایش خطر عفونت.
- مشکلات تنفسی: برخی از بیماران ممکن است به دلیل تجمع مایع یا سلول‌های سرطانی در اطراف ریه‌ها با مشکلات تنفسی مواجه شوند.
- تغییرات در وزن: از دست دادن وزن بدون تلاش و کاهش اشتها می‌تواند اتفاق بیفتد.
عوارض می‌تواند از نظر شدت متغیر باشد و مدیریت آن‌ها بخش مهمی از برنامه درمانی برای بیماران مبتلا به سرطان خون است. مشاوره با تیم مراقبتی برای کمک به مدیریت این عوارض و حفظ کیفیت زندگی ضروری است.
به چه پزشکی مراجعه نماییم؟
متخصصین هماتولوژی بر تشخیص و درمان انواع بیماری‌های مربوط به خون تمرکز دارند، در حالی که متخصصین انکولوژی به تشخیص و درمان سرطان اختصاص یافته‌اند. متخصصینی که هم در زمینه هماتولوژی و هم انکولوژی تخصص دارند، به عنوان انکولوژیست‌های هماتولوژی شناخته می‌شوند و در درمان و تشخیص هر دو حوزه مهارت دارند. بنابراین، در صورتی که شما به این نوع سرطان مبتلا هستید یا مشکوک به ابتلای به آن هستید، مراجعه به یک انکولوژیست هماتولوژی برای دریافت مشاوره و درمان مناسب اهمیت بالایی دارد.
طول عمر بیماران سرطان خون
سرطان خون، می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر طول عمر فرد داشته باشد و به طور کلی به عنوان یک بیماری کشنده شناخته می شود. با این حال، مدت زمان دقیقی که فرد پس از ظهور علائم زنده می‌ماند به سادگی قابل پیش‌بینی نیست.
با توسعه درمان‌ها، بسیاری از افراد مبتلا به لوسمی و سایر انواع سرطان‌ها می‌توانند زندگی طولانی‌تری داشته باشند. مدت زمانی که یک فرد می‌تواند با لوسمی زندگی کند، بستگی به عواملی مانند نوع لوسمی (حاد یا مزمن)، سن، دسترسی به درمان، و وضعیت سلامت دیگر او دارد.
یکی از شاخص‌هایی که برای ارزیابی پیشرفت در درمان سرطان استفاده می‌شود، نرخ بقای پنج‌ساله است. این نرخ نشان دهنده تعداد افرادی است که پس از گذشت پنج سال از تشخیص سرطان، هنوز زنده هستند. این نرخ برای انواع مختلف لوسمی به شرح زیر است:
- لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL): بیش از ۷۰ نفر از هر ۱۰۰ نفر و ۹۲ کودک از هر ۱۰۰ کودک پس از گذشت پنج سال هنوز زنده هستند.
- لوسمی حاد میلوژن (AML): از هر ۱۰۰ نفر ۳۰ نفر و از هر ۱۰۰ کودک ۶۹ نفر پس از گذشت پنج سال هنوز زنده هستند.
- لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL): تقریباً ۸۸ نفر از هر ۱۰۰ نفر پس از گذشت پنج سال هنوز زنده هستند.
- لوسمی میلوژن مزمن (CML): بیش از ۷۰ نفر از هر ۱۰۰ نفر پس از گذشت پنج سال هنوز زنده هستند.
این ارقام نشان می‌دهند که با پیشرفت در درمان‌ها، بسیاری از افراد مبتلا به لوسمی می‌توانند به مدت طولانی‌تری زندگی کنند، اما همچنان نیاز به مراقبت و پیگیری‌های دوره‌ای دارند.
سخن آخر
با وجود اینکه تشخیص سرطان خون ممکن است زندگی فرد و خانواده‌اش را به چالش بکشد، پیشرفت‌های درمانی جدید دلیلی برای امیدواری فراهم می‌آورد. از لوکمی گرفته تا لنفوم و میلوما، هر نوع سرطان خون چالش‌ها و امیدهای خاص خود را دارد. همچنین، توجه به پیشگیری، تشخیص زودهنگام و مدیریت جامع بیمار، از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر نشانه‌هایی دارید که ممکن است به سرطان اشاره کنند یا اگر سابقه‌ای از ابتلا به سرطان یا لوکمی در خانواده شما وجود دارد، توصیه می‌شود بدون فوت وقت با یک متخصص هماتولوژی یا انکولوژی مشورت کنید.
