سرطان در بارداری

اگر تمایل دارید در مورد سرطان های شایع در دوران بارداری، میزان شیوع سرطان در بارداری، روش های تشخیص و درمان سرطان در این دوران اطلاعات بیشتری به دست آورید تا پایان ابن مقاله ما را همراهی کنید‌.

چه نوع سرطان هایی حین بارداری شایع تر هستند؟

سرطان های شایع در دوران بارداری شامل موارد زیر هستند؟

• سرطان پستان
• ملانوم
• لوسمی
• لنفوم هوچکین و غیر هوچکین
• سرطان کودکتان
• سرطان گردن رحم
• سرطان تخمدان
• سرطان مغز استخوان و ریه از دیگر سرطان هایی هستند که ممکن است در دوران بارداری تشخیص داده شوند البته این سرطان ها بسیار به ندرت رخ می دهند.

علائم مشابه بین سرطان و بارداری

همپوشانی برخی از نشانه های سرطان با علائم بارداری، تشخیص این بیماری را دشوار کرده و به تاخیر می اندازد. نشانه هایی که بین سرطان های خاص و بارداری مشترک هستند عبارتند از:

• حالت تهوع
• سردرد
• خستگی
• استفراغ
• تغییرات پستان
• خونریزی از مقعد

سرطان در دوران بارداری چقدر شایع است؟

ابتلا به سرطان در دوران بارداری غیر معمولی است. آمارها حاکی از آن است که از بین ۱۰۰۰ خانم باردار، ۱ نفر ممکن است به نوعی سرطان مبتلا شود. هرچند متخصصان معتقد هستند که در آینده آمار ابتلا به سرطان در بین خانم های باردار افزایش پیدا می کند؛ زیرا روند باردار شدن در سنین بالا رو به رشد است و با بالا رفتن سن، خطر سرطان نیز بیشتر می شود. یکی از سرطان های شایع در دوران بارداری سرطان پستان است و در بین ۳۰۰۰ باردار ممکن است ۱ نفر به این سرطان مبتلا شود.

علائم سرطان در بارداری

ابتلا به سرطان در بارداری به ندرت اتفاق می افتد؛ اما غیر ممکن است. نشانه های سرطان به نوع بستگی دارد. آگاهی از ابن نکته نیز اهمیت دارد که برخی نشانه های غیرطبیعی مربوط به تغییرات طبیعی هستند که به دلیل بارداری رخ می دهند. در ادامه به چند نمونه از علائم ناشی از سرطان در بارداری اشاره می کنیم:

۱. تغییرات سینه با احتمال بروز ۳۰ درصد

هرچند در دوران بارداری سینه های زنان باردار دچار تغییراتی می شوند؛ اما ترشحات نوک سینه، تغییر در پوست و وجود توده های غیرطبیعی باید مورد توجه قرار بگیرد.

۲. خونریزی غیرطبیعی واژینال با احتمال بروز ۲۰ درصد

در ماه های اول بارداری لکه بینی طبیعی است. اما خونریزی های شدید در ماه های آخر بارداری می تواند ناشی از سرطان دهانه رحم یا سرطان رحم باشد که باید هرچه زودتر مورد رسیدگی قرار بگیرد.

۳. سرفه مداوم و تنگی نفس با احتمال بروز ۱۵ درصد

یکی از نشانه های طبیعی بارداری تنگی نفس است؛ اما چنانچه تنگی نفس شدت پیدا کند و فرد به طور مداوم سرفه کند می تواند از نشانه های سرطان ریه باشد.

۴. تهوع مداوم و سوء هاضمه با احتمال بروز ۱۵ درصد

تهوع صبحگاهی یکی از مواردی است که زنان باردار آن را تجربه می کنند و یک امر طبیعی در دوران بارداری است؛ اما شدت سوء هاضمه و تهوع های مداوم احتمال سرطان معده یا کبد را افزایش می دهد.

۵. تغییرات در عادات روده با احتمال بروز ۱۰ درصد

عادات روده در دوران بارداری تغییر می کند؛ اما اگر خانم باردار دچار اسهال و یبوست های مداوم شود می تواند از علائم ابتلا به سرطان روده بزرگ باشد.

۶. کاهش وزن غیرقابل توضیح با احتمال بروز ۵ درصد

زنان باردار برای رشد جنین نیاز به غذای بیشتری دارند؛ بنابراین وزن آن ها افزایش پیدا می کند و چنانچه فرد دچار کاهش وزن شود که توضیحی برای آن وجود نداشته باشد می تواند یکی از دلایل ابتلا به سرطان باشد.

۷. درد و سردرد مداوم با احتمال بروز ۵ درصد

پزشکان معتقدند علت ایجاد سردرد‌های شدید و مداوم باید مشخص شود و بروز سرطان می تواند یکی از علت های این عارضه باشد.

روش های تشخیص سرطان در دوران بارداری

اگر پزشک مشکوک به سرطان باشد از طریق آزمایش هایی می تواند اطمینان پیدا کند. این آزمایش ها عبارتند از:

• اشعه X: در این روش تصویربرداری از دوزهای کم پرتو X استفاده می شود. بر طبق نظر متخصصان اندازه پرتو ایکس به اندازه ای است که به نوزاد متولد نشده آسیب نمی زند. سپر سرب به خانم های باردار کمک می کند که شکم خود را بپوشانند.

• اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن): در این روش توسط اشعه ایکس متصل به کامپیوتر، از اندام های بدن عکس دقیقی گرفته می شود. گرفتن سی تی اسکن از سر یا سینه در دوران بارداری خطری را ایجاد نمی کند؛ اما صرفا در مواقع ضروری باید سی تی اسکن لگن یا شکم انجام داد. در سی تی اسکن نیز استفاده از سپر سرب الزامی است.

• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): این روش تصویربرداری با استفاده مغناطیس و کامپیوتر انجام می شود. عدم استفاده از اشعه یونیزان، تصویربرداری (MRI) را به روشی بی خطر برای خانم های باردار تبدیل کرده است.

• سونوگرافی: سونوگرافی نیز یک روش تشخیصی بی خطر در دوران بارداری به شمار می آید. تصویربرداری در این روش از طریق امواج صوتی انجام می شود.

• بیوپسی: نمونه‌برداری برای تشخیص سرطان بیوپسی گفته می شود. این روش نیز برای زنان باردار بی خطر و ایمن است.

• دیگر تست های تشخیصی: آزمایش های فیزیکی و آزمایشگاهی به پزشک کمک می کنند تا اطلاعات بیشتری را در مورد وضعیت شما به دست آورد. گاهی اوقات انجام آزمایش های معمولی بارداری موجب تشخیص به موقع سرطان می شود برای نمونه آزمایش پاپ اسمیر می تواند به تشخیص سرطان گردن رحم کمک ‌کند همچنین از طریق سونوگرافی، سرطان تخمدان در مراحل ابتدایی شناسایی می شود.

تاثیرات سرطان بر بارداری

در بیشتر موارد سرطان منجر به پایان بارداری نمی شود. البته ممکن است شما مجبور شوید زایمان زودتر از موعد داشته باشید. در مورد خطرات و مدیریت سرطان و بارداری علاوه بر متخصص زنان و زایمان به مشورت با یک انکولوژیست نیز احتیاج دارید. انکولوژیست در زمینه درمان سرطان تخصص دارد.

اثرات سرطان روی جنین

متخصصان از تمام راه هایی که سرطان می تواند بر جنین تاثیرگذار باشد آگاهی ندارند. اغلب سرطان ها به ندرت روی جنین اثر مستقیم می گذارند و صرفا برخی از سرطان ها به جفت انتقال پیدا می کنند. بسیار کم اتفاق می افتد که برخی از سرطان ها مانند ملانوم و لوسمی به جنین منتقل می شوند‌. در چنین مواردی پزشک درباره درمان در بارداری و زایمان با شما صحبت می کند. پس از زایمان در صورتی که کودک سالم باشد درمان های اضافه برای او در نظر گرفته نمی شود.

درمان هایی که برای سرطان در نظر گرفته می شوند فقط در برخی از موارد به جنین آسیب می زنند و این درمان ها در سه ماه اول بارداری بیشترین خطر را برای جنین ایجاد می کنند.

در ادامه به شواهد علمی انتقال سرطان به جنین می پردازیم:

کشف اولین موارد اثبات شده

برای اولین بار دو کودک ژاپنی با انتقال سرطان از طریق واژینال به سرطان ریه مبتلا شدند. در این مورد مادر به سرطان دهانه رحم مبتلا بود و سلول های سرطانی از مادر به جنین منتقل شدند.

در مورد اول، پسری در ۲۳ ماهگی دارای توده های متعدد ریوی بود. تحقیقات حاکی از آن بود که زمانی که کودک سه ماهه بوده است مادر او به سرطان سلول های سنگفرشی دهانه رحم مبتلا شده است.

مورد دوم پسری ۶ ساله بود که مادر او در دوران بارداری و قبل از تولد فرزندش به سرطان دهانه رحم مبتلا شده است. مطالعات نشان می دهد که در این موارد احتمال استنشاق سلول های سرطانی در هنگام زایمان طبیعی و از طریق واژینال وجود داشته است که دلیل ابتلا این کودک به سرطان ریه می باشد.

برای اطلاع از راه های درمان سرطان دهانه رحم کلیک کنید.

مکانیسم انتقال و بقای سرطان در جنین

در این قسمت به نحوه انتقال سلول های سرطانی به جنین و چگونگی زنده ماندن آن ها در بدن جنین می پردازیم:

• عبور از سد جفت

با انتقال سلول های سرطانی به جنین، باور عدم عبور سلول های بدخیم از سد جفت را دچار چالش کرد. پژوهشگران تا مدت ها اعتقاد داشتند جفت مانع از عبور سلول های بیماری زا و سرطانی می شود؛ ولی در حال حاضر شواهدی وجود دارد که نشان می دهند این سلول های سرطانی با عبور از سد جفت و استقرار در بدن جنین می توانند بیماری ایجاد کنند. نحوه و روشی که سلول های سرطانی از جفت عبور می کنند و در بدن جنین زنده می مانند هنوز مشخص نشده است.

• شواهد ژنتیکی انتقال

تجزیه و تحلیل ژنتیکی در انتقال سلول های سرطانی تاثیر زیادی دارد. در کشور ژاپن با مقایسه مشخصات ژنتیکی تومورها در مادران از طریق تکنیک های توالی یابی نسلی، در مورد چگونگی انتقال سلول های سرطانی تحقیق و بررسی می کنند. با بررسی و ارزیابی جهش های سوماتیک مشخص شد که سرطان دهانه رحم از طریق جفت و رحم به جنین منتقل می شوند.

به طور کلی مطالعات انجام شده در مورد تاثیر سرطان بر بارداری نشان می دهد که سلول های سرطانی می توانند به جنین انتقال پیدا کنند.

• فرار از سیستم ایمنی

پنهان ماندن سلول های سرطانی از سیستم ایمنی جنین یکی از عوامل مهم در زنده ماندن این سلول ها در بدن جنین است. تحقیقات نشان می دهد که سلول های سرطانی فاقد نشانگر و پروتئین های سطحی هستند؛ در نتیجه دستگاه ایمنی جنین قادر نیست سلول های سرطانی را شناسایی کرده و از بین ببرد.

به همین خاطر سلول های سرطانی برای دستگاه ایمنی جنین قابل تشخیص نیستند و بدون این که از طریق سیستم ایمنی مشکلی برای آن ها به وجود آید شروع به گسترش پیدا می کنند.

اثرات سرطان بر شیردهی

با شیردادن به نوزاد، سلول های سرطانی به کودک انتقال پیدا نمی کنند. مادرانی که مبتلا به سرطان هستند و افرادی که بهبود پیدا کرده اند برای شیردادن به کودکشان مشکلی ندارند. به دلیل این که برخی از داروهایی که برای درمان سرطان به کار می روند به شیر انتقال پیدا می کنند، افرادی که تحت درمان هستند نباید به نوزاد خود شیر بدهند.

گزینه های قبل از درمان

درمان سرطان ممکن است برای باروری خطراتی را ایجاد کند اما انجام دادن برخی از اقدامات قبل از درمان می تواند به حفظ باروری کمک کند. این روش ها عبارتند از:

• انجماد تخمک ها، تخمدان یا جنین برای استفاده در آینده
• حفاظت از تخمدان ها در شیمی درمانی و پرتو درمانی

۱. فریز کردن بافت تخمدان ها

فریز کردن تخمدان ها با لاپاراسکوپی و تحت بیهوشی عمومی انجام می شود. در این فرآیند لازم است که بیمار ۱ روز در بیمارستان بستری شود.

در فریز کردن تخمدان ها از بافت یکی از تخمدان ها تکه کوچکی برداشته می شود. سپس این تکه کوچک، ورقه ورقه و منجمد می شود. سپس در زمان مناسب برای بارداری بافت تخمدان به داخل لگن پیوند زده می شود. بافت تخمدان پیوند زده شده در مدت ۹ ماه می تواند هورمون های باروری را تولید کند و روند تکامل فولیکولی را شروع کند.

با تحریک تخمدان یا IVF فرد می تواند باردار شود و گاهی نیز به صورت طبیعی نیز حاملگی رخ می دهد. تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که فریز کردن تخمدان ها یک روش درمانی قابل استفاده است؛ زیرا تعدادی نوزاد به این طریق به دنیا آمده اند. البته این روش نیاز به تحقیقات و اکتشافات بیشتری دارد تا به عنوان یک درمان بالینی روتین مورد استفاده قرار بگیرد. این تکنولوژی در حال حاضر به عنوان یک روش آزمایشگاهی شناخته می شود و نکته مهم این است که همانند دیگر جراحی ها، لاپاراسکوپی نیز ممکن است با درصدی ریسک همراه باشد.

۲. انجماد رویان

در این روش ۱۰ تا ۱۴ روز تحریک هورمونی صورت می گیرد. در انجماد رویان، تحت بیهوشی و با راهنمایی سونوگرافی، تخمک بالغ از تخمدان‌ و از طریق واژن مکش و برداشته می شود. مکش تخمک در حدود ۱۰ دقیقه طول می کشد. سپس لقاح تخمک و اسپرم در خارج از بدن صورت گرفته و منجمد می شوند. به این ترتیب ۷۰ تا ۸۰ درصد احتمال زنده ماندن جنین وجود دارد؛ زیرا جنین در برابر ذوب و انجماد مقاومت بیشتری نسبت به تخمک دارد. امکان باروری به ازای هر کاشت جنین در رحم به اندازه ۲۰ تا ۳۰ درصد است. گاهی زمان لازم برای بیش از یک دوره تحریک هورمونی و بازیابی تخمک قبل از شیمی درمانی یا پرتو درمانی وجود دارد. این کار با افزایش تعداد تخمک، احتمال باروری را بیشتر می کند.

ممکن است هورمون هایی که برای تحریک تخمدان مورد استفاده قرار می گیرند موجب تحریک سلول های سرطان سینه در بیماران دارای تومورهای حساس به هورمون بشوند. همچنین از بی خطر بودن تحریک تخمدان برای تومورهای حساس به هورمون نمی توان به طور صد در صد اطمینان پیدا کرد.

۳. محافظت نمودن از تخمدان ها طی شیمی درمانی

استفاده از برخی داروها در طی فرآیند شیمی درمانی، تخمدان ها را از آسیب حفظ می کند. این داروها موجب اختلال در کار تخمدان ها و ایجاد یائسگی موقت می شوند. مطالعات اندک انجام شده در این زمینه نشان دهنده کاهش ۴۰ درصدی نارسایی تخمدان ها از طریق درمان دارویی است. برای نمونه اگر شیمی درمانی در نارسایی تخمدان در حدود ۴۰ درصد تاثیرگذار باشد با استفاده از درمان دارویی مکمل، به اندازه ۲۴ درصد کاهش پیدا می کند. متاسفانه این درمان های دارویی بسیار پر هزینه‌ هستند.

عوامل موثر بر درمان سرطان حین بارداری

در زمان های گذشته عدم اطمینان پزشکان از درمان سرطان در دوران بارداری موجب می شد که اغلب پزشکان پایان بارداری را توصیه کنند؛ اما در حال حاضر بسیاری از بیماران تمایل دارند در زمان بارداری تحت درمان سرطان قرار بگیرند. درمان در دوران بارداری دارای جوانب مثبت و منفی است‌ و از طریق صحبت کردن با پزشک از این جوانب آگاه می شوید. راهکارهای درمان سرطان در زنان باردار و غیر باردار یکسان است؛ اما چگونگی درمان ها و مدت آن ها در بیماران مختلف، متفاوت است.

روش هایی که پزشکان برای درمان سرطان در نظر می گیرند به عوامل زیر بستگی دارد:

• نوع سرطان
• قسمتی از بدن که درگیر سرطان شده است.
• سرطان در چه مرحله ای است.
• مدت بارداری
• انتخاب های شخصی

درمان های رایج سرطان در دوران بارداری

درمان هایی که معمولا برای سرطان در نظر گرفته می شوند عبارتند از:

  ۱. جراحی

انجام جراحی یکی از روش های درمانی ایمن پس از سه ماهه اول بارداری به شمار می آید. نوع سرطان تعیین کننده نوع جراحی است و به منظور حذف تومورهای سرطانی انجام می شود. ابتلا به سرطان پستان در دوران بارداری اگر منجر به حذف سینه (ماستکتومی) و پرتو درمانی شود بر توانایی شیردهی مادر تاثیر منفی می گذارد.

  ۲. شیمی درمانی و داروهای دیگر

استفاده از مواد سمی برای حذف سلول های سرطانی، شیمی درمانی گفته می شود. یکی از گزینه‌ های درمان سرطان که برای جنین خطرناک است و ممکن است موجب نقص یا سقط جنین شود شیمی درمانی و مصرف داروهای ضد سرطان به ویژه در سه ماهه اول بارداری است. البته در سه ماهه دوم و سوم بارداری انجام برخی شیمی درمانی ها و استفاده از برخی داروهای ضد سرطان مشکلی را ایجاد نمی کند.

  ۳. پرتو درمانی

در این روش برای از بین بردن سلول های سرطانی از اشعه X یا ذرات پر انرژی استفاده می شود و احتمال آسیب دیدن جنین در این روش وجود دارد به خصوص اگر پرتودرمانی در سه ماهه اول بارداری انجام شود. البته پرتودرمانی در سه ماهه دوم و سوم خطر کم تری دارد هرچند به نوع سرطان، دوز درمان و قسمتی از بدن که درگیر سرطان شده است بستگی دارد.

آیا باید درمان را به تاخیر بیندازید؟

اگر سرطان در مراحل اولیه باشد و یا دیر تشخیص داده شود مادر می تواند در سه ماهه سوم بارداری و یا پس از تولد نوزاد تحت درمان قرار بگیرد و پزشک در این شرایط زایمان زودرس را القا می کند. به طور کلی بارداری نباید روند درمان را تحت تاثیر قرار دهد؛ اما اگر درمان به دلیل بارداری به موقع شروع نشود می تواند در نتیجه تاثیرگذار باشد.

ریسک مصرف داروهای ضد سرطان در بارداری

در این قسمت داروهایی که برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می گیرند با حروف A، B، D و X دسته بندی می شوند. این دسته بندی از طرف سازمان غذا و دارو انجام شده است و نشان دهنده میزان تاثیرگذاری دارو در ایجاد نقص های جنینی است. داروهایی که در این دسته بندی قرار می گیرند از لحاظ نسبت بین اثرات سودمند دارو به خطرات احتمالی آن با هم تفاوت دارند. در گروه X اثرات سودمند دارو کم تر از خطرات احتمالی آن است. دسته بندی‌ داروها شامل موارد زیر هستند:

• گروه A: مطالعات کنترل شده نشان می دهد که مصرف این داروها در دوران بارداری مشکلی برای جنین به وجود نمی آورند و به او آسیب نمی زنند همچنین مراجع گوناگون استفاده از این داروها را برای مادر و جنین لازم و ضروری می دانند.
• گروه B: نتیجه مطالعات حیوانی نشان می دهد که این داروها آسیبی به جنین نمی زنند. البته روی خانم های باردار تحقیقات کافی صورت نگرفته است. استفاده از این داروها در صورتی مجاز است که نسبت اثرات سودمند آن ها بیشتر از عوارض احتمالی دارو باشد.
• گروه D: بر اساس شواهد، استفاده از این داروها به جنین آسیب می زند البته اثرات سودمند آن ها بیشتر از این آسیب ها است. (برای نمونه سلامت مادر را تهدید نمی کنند و گاهی نیز ممکن است دارویی سالم تر و اثربخش تر از این داروها وجود نداشته باشد)
• گروه X: تحقیقات حیوانی و انسانی، حاکی از ایجاد نقص های مادرزادی به دلیل مصرف این دارو است. نسبت عوارض این دارو به طور واضح بیشتر از اثرات سودمند آن است؛ بنابراین مصرف این دارو برای خانم های باردار جایز نیست.

در ادامه چند نمونه داروهای مهم درمان سرطان و ریسک مصرف آنها در دوران بارداری و شیردهی آورده شده است.