سندروم پای بیقرار RLS در اصطلاح پزشکی به عنوان سندروم ویلیس اکبوم ( willis ekbom ) شناخته می شود.در این سندرم، افراد معمولا پاهای خود را به طور غیر ارادی و غیر قابل کنترلی تکان میدهند چون حس میکنند این تکان دادن می تواند علائمی چون درد، سوزش، خارش و… را در پاهای آن کاهش یا تسکین دهد. تکان دادن می تواند ریشه ی جسمی یا اکثر مواقع روانی داشته باشد همچنین بیشتر زنان قابل رویت است تا مردان .
شیوع
آمار بدست آمده از یافته های بالینی، نشان دهنده شیوع ۱۰ الی ۱۵ درصدی این اختلال در بزگسالان است. با افزایش سن، احتمال بروز این اختلال افزایش می یابد و زنان بیشتر از مردان این عارضه را تجربه می کنند، در حالیکه کودکان به ندرت ممکن است به آن دچار شوند.
علت تکان دادن پا
تکان دادن پا میتواند در اثرعلت های مختلفی ایجاد شود از جمله :
- زیستی : معمولا طبق مطالعات انجام شده اگر علت زیستی باشد معمولا با لرزش ایجاد میشود.
- استرس یا اضطراب : معمولا وقتی که فرد در معرض فشار روانی قرار می گیرد بیشترین اختلال را حس میکند.
- عادت : ممکن است ریشه ی جسمی یا روانی نداشته باشد بلکه بدون اینکه علت خاصی داشته باشد مثلا چون یک نفر در خانواده یا اجتماع این کار را انجام میدهد او نیز این کار را انجام میدهد در نتیجه تداوم در این کار باعث ایجاد این عادت شود.
- داروها :استفاده از برخی داروها از جمله داروهای ضد افسردگی ،داروهایی که آرامبخش هستند یا داروهایی که برای آلرژی به کار میرود مثل آنتی هیستامین ها باعث ایجاد یا تشدید این اختلال شوند.
- بارداری : به طور معمول در دوازده هفته آخر باعث این اختلال میشوند و همچنین مدت زمان کوتاهی بعد از بارداری این علائم متوقف می شوند.
- کمبود ویتامین ها : طبق تحقیقات انجام شده افرادی که کمبود ویتامین از جمله ویتامین D دارند نسبت به کسانی که به کمبود این ویتامین ها دچار نیستند خطر ابتلای بیشتری به این اختلال دارند.
- ابتلا به برخی از بیماری ها : از جمله بیماری فقر آهن ، اختلال کلیوی ، واریس ، ام اس و… میتواند باعث تشدید این اختلال شوند
- ارث : گاهی این اختلال در خانواده وجود دارد به ویژه اگر این علائم در سنین میانسالی رخ دهد می تواند علت آن وراثت باشد
- مصرف برخی از مواد : مانند کافئین و الکل میتواند باعث ایجاد این اختلال یا تشدید این علائم شود .
- افزایش تمرکز: برخی افراد از جمله افرادی که بیش فعال هستند برای افزایش تمرکز این کار را انجام میدهند.
علائم بیماری تکان دادن پا (سندرم پای بیقرار)
علائم بیماری تکان دادن پا معمولا به شکل های متناوب رخ میدهد و فرد را دچار احساس ناراحتی میکند علائم این اختلال اکثر مواقع در شب یا عصر به خصوص شب تشدید میشود ممکن است مدت زمانی علایم متوقف شود اما اغلب وقتی فرد روبه افزایش سن می رود علائم به اوج خود میرسد و زیادتر می شود همچنین زمانی که فرد دچار اختلال ، حرکتی نداشته در حال استراحت بوده مثلا مدتی را نشسته یا ایستاده بدون اینکه تحرکی داشته باشد علائم بدتر میشود یا اینکه فرد زمانی که پای خود را تکان میدهد علایم کاهش یا کنترل پیدا میکند. اما به طور کلی علائم رایج بیماری به شرح ذیل است .
- حس خارش داشتن
- حس سوزش داشتن
- حس سر شدن
- حس مورمور در یک پا یا هر دو پا
- حس گرفتگی
- حس ضربه ی محکم زدن به پا
- حس برق گرفتگی در پا
- حس درد در یک پا یا هر دو پا
عوامل خطرساز در ایجاد سندرم پای بیقرار
اختلال تکان دادن پا در خانم ها بیشتر قابل رویت است تا آقایان همچنین ممکن است در هر سنی ایجاد شود حتی دوران کودکی اما اغلب موارد در سنین میانسالی بیشتر این اختلال اتفاق می افتد و همچنین اکثر مواقع با افزایش سن علائم بدتر میشود . در روند این اختلال می تواند عوامل و موارد زیر نقش موثر و بسزایی داشته باشد .
- کاهش آهن موجود در بدن : کاهش آهن موجود در بدن می تواند باعث افزایش علائم این اختلال شود همچنین افرادی که به دفعات زیاد خون اهدا میکنند
- بیماری کلیوی : افرادی که دچار نارسایی کلیه هستند معمولا کمبود آهن دارند و دچار کم خونی میشوند درنتیجه ممکن است با تشدید علایم روبرو شوند.
- نوروپاتی محیطی : ابتلا به بیماری هایی همچون اعتیاد به الکل میتواند میتواند آسیب هایی به عصب پا بزند که فرد را دچار این علائم بکند.
انواع
- سندروم اولیه
نوع اولیه این اختلال ایدیوپاتیک است و علت شناخته شده ای برای آن شناسایی نشده است. نوع اولیه اغلب بدون علت زمینه ای و بصورت ژنتیکی ایجاد می شود، با این حال روش هایی برای تشخیص و پیش بینی این اختلال وجود دارد. عواملی همچون سابقه حرکات غیر ارادی دوره ای، سابقه خانوادگی RLS و پاسخ مثبت به داروهای افزایش دهنده دوپامین احتمال ابتلا به این اختلال را افزایش می دهند.
- سندروم ثانویه
نوع ثانویه علائم مشابه با نوع ایدیوپاتیک آن ایجاد می کند، با این تفاوت که علت ایجاد اختلال قابل شناسایی است. این عارضه بصورت ناگهانی و بدون زمینه ژنتیکی ایجاد می شود و ممکن است علائم آن از نوع اولیه شدیدتر باشد. شایع ترین علت این اختلال از عواملی همچون بارداری، کمبود آهن، نارسایی کلیه، عوارض جانبی داروها، کم خوابی، نوروپاتی و واریس ناشی می شود. در صورتی که بیماران دارای سابقه اختلالات نامبرده باشند، در نوع ثانویه این سندروم طبقه بندی می شوند.
اطلاعات بیشتر: همه چیز درباره بی خوابی
- سندروم پای بی قرار در دوران بارداری
حدودا ۱۰ تا ۳۰ درصد زنان در طول بارداری ابتلا به این عارضه را گزارش کرده اند. علائم شامل احساس خارش، سوزش و خزیدن و تمایل شدید به حرکت دادن پاهاست. ابتلا به این عارضه در دوران بارداری علت شناخته شده ای ندارد، با این حال، عدم تعادل شیمیایی دوپامین فرضیه مطرح شده در این مورد است. کمبود اسید فولیک و آهن و افزایش سطح استروژن، فرضیه دیگری است که برای شناسایی علت این اختلال در بارداری مطرح می شود. در بسیاری از مواقع این بیماری بطور معمول ۱ ماه بعد از زایمان رفع می شود.
عوارض سندرم پای بیقرار
افرادی که به این بیماری مبتلا هستند در خوابیدن خود به خصوص زمان شب دچار اختلال موثری می شوند چنین اختلالی در بیشتر مواقع مشکلات موثری را برای فرد ایجاد نمی کند اما گاهی مواقع میتواند به فرد آزار برساند و او را ناتوان سازد
همچنین اگر علائم بیماری شدید شود می تواند کیفیت زندگی فرد را دچار اختلال کند و منجر به افسردگی ، بدخلقی ، عدم تمرکز کند.همچنین در عملکرد فرد در محیط اجتماع و کار ایجاد مشکل میکند اگرچه این اختلال به طور معمول مشکل حادی ایجاد نمی کند اما در صورت عدم درمان مناسب می تواند منجر به عوارض زیر شود .
- بیماری روانی از جمله افسردگی مبتلا شدن
- ابتلا شدن به بیماری قلبی
- به قند خون مبتلا شدن
- به بیماری کلیه دچار شدن
- خطر مرگ را به همراه داشتن
- ابتلا به انواع سکته
اطلاعات بیشتر : پیشگیری از بیماری های قلبی
آیا تکان دادن پا ها ناشی از اضطراب است؟
یکی از عوامل موثر وجدی که می تواند باعث تکان دادن پا شود مشکلات روانی از جمله استرس یا اضطراب است که اغلب خود را به شکل تیک های عصبی نشان میدهد از جمله ناخون خوردن یا تکان دادن پا که میتواند به شکل بیقراری بروز کند .وقتی فرد در موقعیت استرس یا اضطراب زایی که دچار فشار روانی شده قرار میگیرد نه تنها اگر به این اختلال دچار است باعث تشدید این علامت می شود بلکه حتی اگر به این بیماری مبتلا نیست استرس یا اضطراب وی را به این علائم درگیر کند چون فرد در موقعیت استرس زا قرار میگیرد سعی دارد با این علائم خود را آرام کند به همین دلیل بهتر است فرد از موقعیت ها یا عواملی که وی را دچار استرس می کند دوری کنید و خود را آرام سازد تا این علائم را تحت کنترل خود در بیاورد.
ارتباط سندروم پای بی قرار و بی خوابی
افراد مبتلا به سندروم RLS اغلب دچار بی خوابی هستند و در به خواب ماندن مشکل دارند. زیرا فقط بلند شدن و حرکت کردن، ناراحتی ناشی از این اختلال را کاهش می دهد. کمبود خواب در این افراد منجر به خستگی و خواب آلودگی در طول روز می شود. درمان بی خوابی اغلب وابسته به درمان اختلال اولیه است که اغلب توسط دارودرمانی انجام می شود. با این حال، پزشک با ارزیابی شرایط شما بهترین گزینه درمانی را ارائه خواهد داد.
ارتباط با اختلال دوره ای حرکتی اندام ( PLMD )
بیش از ۸۰ درصد افراد مبتلا به سندروم پای بی قرار، از اختلال حرکتی دوره ای اندام رنج می برند. این اختلال با انقباض غیر ارادی عضلات پا و تکان خوردن پاها در طول شب همراه است. اگرچه برخی از بیماران مبتلا به سندروم RLS ممکن است علائم این اختلال را تجربه کنند، اما همه بیماران این دو عارضه را همزمان تجربه نمی کنند.
نحوه ی تشخیص سندرم پای بیقرار چگونه است؟
تشخیص قطعی و یقین آوری معمولا وجود ندارد اما معمولا فرد مبتلا به این اختلال میتواند به متخصصین اعصاب و روان یا روانپزشکان اگر ریشه ی روانی دارد مثلا زمانی که فرد دچار استرس است این علائم بروز می کند مراجعه کند یا به پزشک متخصص زمانی که ریشه ی این علائم جسمی است مراجعه کند .پزشکان مربوطه امکان دارد سوالاتی از بیمار بپرسد از جمله اینکه چه موقع دچار این علائم میشوید یا اینکه با چه حرکاتی این اختلال در ما کاهش پیدا میکند یا اینکه آیا در خانواده شما شخصی به این بیماری مبتلاست یا اینکه چه احساسی در پای خود دارید .یا وی آزمایشاتی از جمله بیماری کلیوی ،فقر آهن و… از شما درخواست کند و این بیماری را تشخیص دهد.
چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
اکثر افراد به پزشک مراجعه نمی کنند به دلیل اینکه یا نمیتوانند توضیح درستی از اختلال خود ارائه بدهند یا از رفتن پیش پزشک خجالت میکشند یا رفتن نزد دکتر را جدی نمی گیرند در حالی که اگر اقدامات لازم و ضروری برای کاهش و یا کنترل این اختلال انجام نشود می تواند مشکلات و عوارض جدی را در پی داشته باشد بنابراین با تشخیص به موقع و همچنین انجام دادن اقدامات موثر میتوان این علائم را کاهش داد یا کنترل کرد بنابراین حتما لازم است فردی که این بیماری را دارد یا این علائم دروی تشدید شده است به روان پزشک یا پزشک متخصص مراجعه کند .
درمان
روش های مختلفی برای درمان بیماری تکان دادن پا به وجود آمده است که به روش های زیر است :
- دارو درمانی : اگر ریشه این بیماری به استرس یا فشار روانی بر میگردد به دارو درمانی نیاز است
- رفتار درمانی : اگر ریشه این مشکل به رفتار برمیگردد بیمار احتیاج به روان درمانی نزد متخصصین اعصاب و روان یا روانپزشک دارد
- رژیم درمانی : استفاده از منیزیوم و کلسیم که معمولا در سبزیجات وجود دارد و باعث کاهش علائم این بیماری می شود همچنین مصرف پروتئین ها از جمله تخم مرغ و عدس و… وجود دارد چون پروتئین یکی از مواد ضروری برای نیاز های بدن محسوب می شود و همچنین آهن زیادی به همراه دارد می تواند یکی از بهترین مواد مغذی برای درمان باشد یا مصرف غلات از جمله غلاتی که دارای سبوس زیادی هستند ومیتواند قند خون را کنترل درنتیجه علائم بیماری را کنترل کنند.
- تغییر سبک زندگی : یکی از موثرترین اقداماتی که فرد بیمار میتواند انجام دهد این است که عادات و رفتارهای خطرناکی که باعث این بیماری یا تشدید آن میشود را یا آن را خیلی کاهش دهد یا آن ها را از بین ببرد ازجمله حذف یا محدود کردن دخانیات، الکل، کافئین و… که میتواند تاثیر به سزایی در کاهش یا کنترل این بیماری داشته باشد
- دارو درمانی :از جمله گاباپنتین، گابالین (که معمولا برای علائم متوسط یا شدید کاربرد دارد) یا داروهای شل کننده ی عضلات همچنین داروهایی که دوپامین موجود در مغز را افزایش میدهد میتوان برای کنترل این علائم به کار رود اما حتما این دارو ها باید توسط پزشک تجویز شود زیرا این داروها برای بعضی از بیماران قابلیت تجویز دارند همچنین در دوران بارداری استفاده نشود همچنین استفاده زیاد از این داروها یا به طور خودسرانه می تواند اعتیاد آور باشد .
- داروهای گیاهی : بعضی از گیاهان دارویی نیز به دلیل خواص موجود در آن ها میتواند مفید باشد ازجمله سرکه سیب قراردادن ما در سرکه سیب میتواند باعث بهبود این علائم شود یا استفاده از دمنوش چای کوهی یا گل پیچ ساعتی قبل از خواب می تواند موثر باشد البته استفاده از آن برای زنان باردار و شیرده کسانی که داروی ضد افسردگی مصرف می کنند ممنوع است توصیه نمیشود همچنین ترکیب سیب و عسل میتواند برای بهبود درمان موثر واقع شود
- درمان بیماری ها : از جمله بیماری کلیوی و کمبود آهن که درمان آنها می تواند در درمان موثر واقع گردد
- طب سوزنی : این روش درمانی به طور گسترده ای در کشورهای چین و کره برای تسکین و از بین بردن علائم این بیماری کاربرد دارد به صورت تزریق ساده انجام میشود و باعث متعادل شدن گردش خون در بدن میشود در نتیجه این روش میتواند درمان موثری واقع شود
- انجام ورزش : پیاده روی میتواند مفید باشد
- یوگا یا مدیتیشن :به آرام سازی کمک میکند
- کمپرس یخ یا آب گرم :میتواند موثر در درمان واقع شود
- ماساژ درمانی : روش مفیدی برای کاهش یا تسکین علائم است
- داشتن برنامه منظم : خصوصا برنامه زمانی منظم در خواب میتواند کمک کننده در درمان باشد
چه غذاهایی باعث تشدید سندرم پای بیقرار میشود؟
مصرف بعضی از مواد مغذی نیز میتواند باعث بدتر شدن علائم سندرم پای بیقرار شود به عنوان مثال غذاهایی که کالری بالایی دارند یا آنکه قند زیادی دارند یا بعضی از غذای بسته بندی شده یا مصرف مواد حاوی کافئین ،از جمله قهوه یا چای یا برخی نوشابه ها یا انواع شکلات میتواند باعث به اوج رسیدن این بیماری شوند که بهتر است یا مورد استفاده قرار نگیرند یا به طور محدود استفاده شوند .
سخن پایانی
تکان دادن پا اختلالی است غیر ارادی که شیوع آن بیشتر در زنان است تا مردان در اثر عوامل مختلفی از جمله وراثت، مصرف برخی از مواد، استرس و… ایجاد میشود اگر این علائم به موقع تشخیص داده نشوند میتواند زندگی فرد را دچار مشکل کند بنابراین با مراجعه به روان پزشک یا پزشک متخصص میتوان اقدامات لازم برای کاهش و یا کنترل این اختلال انجام داد.
