سوالات متداول و شایعات نادرست درباره ایدز

بر اساس آخرین آمار مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها در آمریکا، در حال حاضر حدود ۳۶.۷ میلیون فرد مبتلا به اچ آی وی (HIV) در جهان وجود دارد. پیشرفتهای زیادی در حوزه مدیریت و کنترل ویروس ایدز در این سالها صورت گرفته است اما شوربختانه هنوز اطلاعات نادرست و تصورات اشتباه زیادی در مورد آن وجود دارد. در اینجا به برخی از سوالات متداول درباره ایدز و باورهای اشتباه در مورد آن می پردازیم. این پاسخ ها توسط پزشکان مجرب در زمینه بیماری اچ آی وی (مراحل پیشرفته تر آن ایدز) ارائه شده است.

۱- آیا بیماری اچ آی وی (ایدز) به مرگ منجر می شود؟

خیر. با درمان مناسب کسانی که به ویروس ایدز مبتلا می شوند طول عمر طبیعی خواهند داشت. از سال ۱۹۹۶ با ایجاد درمانهای غیر ویروسی موثر، طول عمر طبیعی برای این بیماران در نظر گرفته می شود تا زمانی که داروهای تجویز شده شان را مرتب مصرف کنند.

۲- آیا از ظاهر بیمار ایدزی میتوان متوجه بیماری او شد؟

اگر کسی به ویروس اچ آی وی مبتلا شود، علائم خاصی در او بروز نمی کند. این عفونت علائمی مشابه عفونت های ساده دیگر مانند آنفلوانزا ممکن است ایجاد کند و تب، خستگی یا احساس ناخوشی تجربه شود. به علاوه، این علائم فقط تا چند هفته باقی می مانند و پس از آن فرد یک دوره طولانی چند ساله کاملا بدون علامت است و بدون آزمایش حتی خود او نیز متوجه بیماری نمی شود.

در صورت مصرف زود هنگام داروی ضد ویروسی ایدز پس از ابتلا، ویروس تا حد قابل توجهی کنترل می شود و فرد نسبتا سالم است و تفاوتی با افراد دیگری که بیماری های مزمن دیگر دارند، ندارد.

اگر دارو به موقع یا به درستی مصرف نشود و عفونت گسترش پیدا کند، علائم و عوارض مربوط به اچ آی وی (ایدز) بروز می کند. اما با درمان مناسب بیماری چنین چیزی را تجربه نمی کند.

۳- آیا فقط افراد همجنس گرا دچار ایدز می شوند؟

درست است که این بیماری در بین مردان همجنس گرا و دو جنس گرا شایعتر است و حدود ۷۰ درصد موارد جدید اچ آی وی در برخی کشورها را این گروه تشکیل می دهند اما در همین کشورها بقیه موارد را افراد غیر همجنس گرا تشکیل می دهند و در بسیاری دیگر از کشورها که ازدواج همجنس گرایان آزاد نیست بخش اعظم بیماران اچ آی وی و ایدز را افراد عادی (غیر همجنس گرا) تشکیل می دهند. دو سوم این بیماران، زنان هستند.

همچنین بخوانید : سوالات متداول درباره زگیل تناسلی

جالب است بدانید میزان کلی موارد جدید اچ آی وی در جهان از سال ۲۰۰۸، ۱۸ درصد کاهش داشته است.

۴- آیا کسانی که اچ آی وی مثبت هستند نباید بچه دار شوند؟

یکی از سوالات متداول درباره ایدز مربوط به بچه دار شدن است. مهمترین کاری که یک زن مبتلا به اچ آی وی برای آمادگی بارداری باید انجام بدهد همکاری پیوسته با پزشک و دنبال کردن برنامه درمانی است. از آنجایی که درمان اچ آی وی در حال حاضر بسیار پیشرفت کرده است، اگر زنی داروهای خود را مرتبا هر روز مصرف کند (در تمام طول بارداری و زایمان) و تا ۴ الی ۶ هفته پس از زایمان ادامه بدهد، خطر انتقال این عفونت به کودک کمتر از ۱ درصد است.

روش های دیگری هم برای کاهش احتمال انتقال بیماری به کودک در مادران مبتلا به این بیماری که بار ویروس در آنها بیشتر از میزان مطلوب است، وجود دارد مانند سزارین و عدم دادن شیر مادر پس از تولد کودک.

زنانی که آزمایش اچ آی وی منفی دارند اما می خواهند از مردی که به این بیماری مبتلاست باردار شوند، می توانند داروهای خاصی مصرف کنند تا به کاهش خطر ابتلا به عفونت اچ آی وی و انتقال آن به جنین کمک کند. مردانی که این عفونت را دارند و داروهای ART شان (Nucleoside/Nucleotide Reverse Transcriptase Inhibitors) را مصرف می کنند، در صورتی که بار ویروس بدنشان به حد غیر قابل تشخیص رسیده باشد، خطر انتقال بیماری در آنها صفر است.

۵- آیا عفونت اچ آی وی همیشه به ایدز منجر می شود؟

HIV عفونتی است که میتواند منجر به ایدز شود اما همه موارد آن به ایدز منجر نمی شوند. ایدز (AIDS) مخفف عبارت سندرم نقص سیستم ایمنی اکتسابی (Acquired immunodeficiency syndrome) است که به صورت تدریجی در نتیجه حمله عفونت اچ آی وی به سیستم ایمنی و ضعیف شدن واکنش ایمنی اتفاق می افتد و گاهی منجر به ابتلا به عفونت های فرصت طلب دیگر می شود. با شروع فوری درمان اچ آی وی، از ایدز جلوگیری می شود.

با درمانهای کنونی، عفونت اچ آی وی قابل کنترل است و تعداد ویروس در حد بسیار محدود نگه داشته می شود بنابراین در بلند مدت سیستم ایمنی صدمه نمی بیند.

۶- آیا با درمان های کنونی، دیگر نباید نگران اچ آی وی یا ایدز باشیم؟

اگر چه پیشرفت های زیادی در حوزه درمانهای ایدز به وجود آمده است اما هنوز این ویروس میتواند عوارضی ایجاد کند و برای برخی افراد خطر مرگ زود هنگام وجود دارد. شما نمیتوانید از نحوه تاثیر این ویروس بر بدن خود مطمئن باشید. بر اساس سن، جنسیت، سبک زندگی و درمان تاثیر این بیماری بر هر کسی متفاوت است. علاوه بر این، درمان آن نیز باید به سرعت شروع شده و دقیق و منظم دنبال شود تا تاثیر لازم را داشته باشد. بنابراین بهترین کار این است که همیشه مراقب باشید و وارد رابطه های پرخطر نشوید و از راههای پیشگیری از بیماری های مقاربتی مانند استفاده از کاندوم، استفاده کنید.

۷- اگر قرصهای پیشگیری از ایدز را مصرف کنم نیازی به کاندوم ندارم؟

داروی ضد ایدز (PrEP یا پیشگیری قبل از مواجهه)، دارویی است که اگر روزانه مصرف شود، میتواند از عفونت اچ آی وی پیشگیری کند. دکتر هوربرگ در پژوهشی در سال ۲۰۱۵، به مدت دو سال و نیم کسانی را که این دارو را مصرف می کردند مورد بررسی قرار داد و دریافت این درمان پیشگیرانه در جلوگیری از ابتلا به عفونت اچ آی وی بسیار موثر است اگر هر روز مصرف شود. در حال حاضر US Preventive Services Task Force توصیه می کند همه کسانی که در خطر ابتلا به این عفونت قرار دارند، داروی ضد ایدز پیشگیرانه را مصرف کنند.

با این حال این دارو فقط در جلوگیری از انتقال ویروس اچ ای وی موثر است و از گسترش بیماریهای مقاربتی دیگر جلوگیری نمی کند. بنابراین مصرف این دارو بهتر است با استفاده از روشهای پیشگیرانه دیگر مانند کاندوم همراه باشد. این پژوهش نشان داد نیمی از کسانی که در این مطالعه شرکت کرده بودند، پس از ۱۲ ماه دچار نوعی عفونت مقاربتی شدند.

۸- آیا کسانی که آزمایش HIV شان منفی شده است می توانند رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشند؟

خیر. اگر به تازگی به این ویروس مبتلا شده باشید ممکن است تا سه ماه در آزمایش مشخص نشود. در آزمایش مرسوم تشخیص اچ آی وی، وجود آنتی بادی (پادتن) های خاصی که برای مقابله با این ویروس در بدن تولید می شوند، بررسی می شود. یعنی اگر این پادتنها را دارید، به ویروس اچ آی وی مبتلا شده اید. اما تولید مقدار کافی از این پادتنها که در آزمایش قابل شناسایی باشد، چند هفته تا چند ماه طول می کشد. بنابراین تا سه ماه ممکن است این بیماری در شما قابل شناسایی نباشد. به همین علت ممکن است از شما خواسته شود چندین بار آزمایش را تکرار کنید.

برای اطلاعات بیشتر: آزمایش ایدز

بعد از اولین آزمایش منفی بودن اچ آی وی، سه ماه بعد باید مجددا آزمایش بدهید تا نتیجه منفی تایید شود. اگر مرتبا رابطه جنسی نامطمئن دارید توصیه می شود هر سه ماه یک بار آزمایش بدهید و در مورد مصرف داروی پیشگیرانه ایدز با پزشک صحبت کنید.

حتما با شریک جنسی خود در مورد سابقه اچ آی وی خود صحبت کنید.

آزمایش دیگری که به نام آزمایش اچ آی وی کمباین شناخته می شود ویروس را زودتر شناسایی می کند.

۹- آیا اگر زن و شوهر هر دو اچ آی وی دارند نیازی به استفاده از کاندوم نیست؟

یکی از شایع ترین سوالات متداول ایدز این است که اگر هردو به این بیماری مبتلا هستند آیا نیاز به محافظت هست یا خیر؟ تحقیقات نشان داده اند کسی که این بیماری را دارد و مرتبا درمان ضد ویروسی انجام می دهد تعداد ویروس در بدن او به حدی کاهش می یابد که به میزان غیر قابل تشخیص در آزمایش خون می رسد و دیگر بیماری را از طریق رابطه جنسی به شریک جنسی خود منتقل نمی کند.

با این حال مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا توصیه می کند حتی اگر هر دو طرف شریک جنسی اچ آی وی دارند باز هم باید در هر رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنند. در برخی موارد این امکان وجود دارد که یک گونه متفاوت از اچ آی وی به شریک جنسی منتقل شود یا در موارد نادر، نوعی اچ آی وی که به درمان مقاوم است ممکن است انتقال یابد. خطر ابتلا به اچ آی وی مقاوم به دارو بسیار کم است و برآورد می شود بین ۱ تا ۴ درصد موارد را شامل شود.

همچنین بخوانید : انواع بیماری مقاربتی (STD)

۱۰- آیا ممکن است از راه های غیر جنسی از کسی ایدز بگیرم؟

یکی دیگر از سوالات متداول درباره ایدز مربوط به راه های انتقال آن است. عفونت اچ ای وی و ایدز از طریق تماس و لمس، اشک، عرق، بزاق یا ادرار منتقل نمی شود. همچنین از راه های زیر سرایت نمی کند:

ویروس اچ آی وی تنها از طریق خون، منی، مایع واژن یا شیر مادر فرد آلوده منتقل می شود.

۱۱- آیا پشه ویروس اچ آی وی را منتقل می کند؟

از آنجایی که این ویروس از طریق خون منتقل می شود، برخی افراد نگران هستند آیا ممکن است در صورتی که پشه یا هر حشره دیگری فرد بیمار را گزیده باشد و سپس آنها را بگزد دچار اچ آی وی شوند. چندین پژوهش جداگانه نشان داده اند چنین اتفاقی نمی افتد حتی در مناطقی که پشه و حشرات خونخوار و بیماران اچ آی وی زیاد هستند چنین چیزی دیده نشده است.

۱۲- آیا رابطه جنسی دهانی ایدز را منتقل می کند؟

احتمال ابتلا به این بیماری از طریق رابطه جنسی دهانی در مقایسه با سایر انواع روابط جنسی، تقریبا قابل چشم پوشی است. در ظاهر به نظر می رسد چنین چیزی امکان پذیر است اما در واقعیت چنین نیست.

۱۳- آیا بیماران اچ آی وی باید تعداد زیادی قرص و دارو مصرف کنند؟

سالها پیش کسانی که دچار این عفونت می شدند باید داروهای زیادی مصرف می کردند اما در حال حاضر بیشتر بیماران تنها یک الی چهار قرص در روز مصرف می کنند.

۱۴- آیا اگر دارو های ایدز را مرتب مصرف کنم ویروس را به دیگران منتقل نمی کنم؟

درمان های امروزی ایدز بسیار کارآمد هستند و اگر به موقع درمان شروع شود، تعداد ویروس در خون به حدی کاهش می یابد که دیگر در آزمایش خون قابل تشخیص نیست. به این مرحله از کنترل بیماری که برسید، دیگر ویروس را به دیگران منتقل نمی کنید. اما باید بدانید اگر مصرف دارو را چند نوبت فراموش کنید یا متوقف کنید، به سرعت ویروس تکثیر شده و در بدنتان زیاد می شود و دوباره ناقل این بیماری می شوید.

۱۵- اگر شریک جنسی من منی خود را در داخل بدن من تخلیه نکند آیا احتمال اچ آی وی وجود دارد؟

مقدار زیادی ویروس اچ آی وی در مایع منی قبل از انزال موجود می‌باشد و این مطلب به وسیله تحقیقات ثابت شده‌است. البته نمی‌توان گفت که حجم ویروس موجود در این مایع برای ابتلا به بیماری اچ آی وی کافی است؛ بنابراین رابطه جنسی ایمن یعنی استفاده از کاندوم در جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند اچ آی وی اهمیت فراوانی دارد.

۱۶- آیا در زنان هم جنس گرا احتمال ابتلا به اچ آی وی وجود دارد؟

در زنان هم جنس گرا یا دو جنس گرا احتمال ابتلا به اچ آی وی ضعیف است. در رابطه جنسی که بین دو زن اتفاق می افتد احتمال ابتلا به اچ آی وی بسیار کم است‌؛ اما با ورود مایعات مهبلی یا خون فرد آلوده به مهبل شریک جنسی او امکان ابتلا به اچ آی وی وجود دارد همچنین امکان انتقال ویروس اچ آی وی از طریق خون روی دست یا خون روی وسایل کمک جنسی وجود دارد.

۱۷- آیا خطر انتقال اچ آی وی در رابطه مقعدی محافظت نشده از رابطه جنسی مهبلی بیشتر است؟

در رابطه جنسی مقعدی امکان انتقال ویروس اچ آی وی از رابطه‌های جنسی دیگر بیشتر است زیرا:

• مقعد دارای عضله قوی است و رابطه جنسی مقعدی با فشار بیشتری انجام می‌شود و باعث خراشیدگی و پارگی این قسمت می‌شود.
• همچنین مخاطی که قبل از مقعد قرار دارد آسیب  پذیرتر است و رابطه جنسی موجب پارگی این بخش می‌شود.
• آلودگی زیاد انتهای روده باعث شده‌است که تعداد زیادی سلول‌های دفاعی در این قسمت وجود داشته باشند. ویروس اچ آی وی به گیرنده‌های سلول‌های دفاعی یا لنفوسیت‌ها می‌چسبند؛ سپس ویروس‌های اچ آی وی وارد سلول‌های دفاعی شده، تکثیر شده و موجب از بین رفتن سلول‌های دفاعی می‌شوند.

خطر انتقال ویروس اچ آی وی در رابطه جنسی فاعلی‌ نیز وجود دارد؛ اما در رابطه جنسی مفعولی ریسک ابتلا به اچ آی وی بیشتر است.

برای اطلاعات بیشتر:  خطرات و عوارض رابطه جنسی مقعدی

۱۸- آیا احتمال انتقال اچ آی وی از طریق خالکوبی، سوراخ کردن بدن یا از طریق وسایل آرایشگاه وجود دارد؟

وسایل مورد استفاده در این محیط‌ ها باید یا استریل شوند و یا این که یکبار مصرف باشند در غیر این صورت چنانچه به خون آلوده باشند امکان انتقال ویروس اچ آی وی وجود دارد. برای پیشگیری از انتقال بیماری‌ های ویروسی خونی مانند اچ آی وی، هپاتیت B و C در مکان‌هایی که خالکوبی و سوراخ کردن بدن انجام می‌شود باید اقدامات پیشگیرانه جهانی صورت بگیرد. در صورتی که قسمتی از بدن فرد آلوده دچار بریدگی شود و خون از آن خارج شود در این شرایط امکان انتقال ویروس اچ آی وی در آرایشگاه وجود دارد. چنانچه در آرایشگاه‌ های مردانه از ریش‌ تراش‌های سنتی استفاده شود چون در حال حاضر امکان تعویض تیغ آن‌ها وجود دارد احتمال انتقال بیماری‌های ویروسی خونی به صفر می‌رسد.

۱۹- آیا کارکنان سلامت که با بیماران مبتلا به اچ آی وی در تماس هستند خطر ابتلا در آن‌ ها وجود دارد؟

احتمال انتقال این بیماری در کارکنان سلامت در صورت رعایت احتیاط‌های همه جانبه و انجام اقدامات پیشگیرانه بسیار کم است. تماس‌های عادی روزانه خطری را برای کارکنان سلامت ایجاد نمی‌کند و موجب انتقال ویروس اچ آی وی نمی‌شود. فقط در صورتی که سوزن یا وسایل تیز آلوده به خون موجب جراحت در کارکنان سلامت شود خطر انتقال این ویروس وجود دارد. احتمال انتقال از سر سوزن کم‌تر از ۱ درصد است. ۵ مورد مستند احتمال به اچ آی وی به دلیل محیط کاری در بریتانیا ثبت شده‌است که آخرین مورد نیز مربوط به سال ۱۹۹۹ بوده‌است و در آمریکا مبتلایان به اچ آی وی به دلیل محیط کاری تا سال ۲۰۰۶، ۵۷ مورد بوده‌اند. در شرایطی که بار ویروسی فرد آلوده زیاد باشد و یا حراحت به وجود آمده عمیق باشد احتمال ابتلا به اچ آی وی از طریق سر سوزن افزایش پیدا می کند.

۲۰- آیا زمانی که فرد به دکتر یا دندانپزشک مراجعه کند احتمال ابتلا به اچ آی وی وجود دارد؟

در محیط مراقبت‌ های سلامت خطر انتقال ویروس اچ آی وی بسیار کم است‌. رعایت فرآیندهای کنترل ابتلا توسط افراد متخصص در حوزه سلامت از انتقال این بیماری جلوگیری می‌کند. انجام فرآیند های کنترل ابتلا در مورد هر بیمار از انتقال بیماری‌ های ویروسی خونی مانند اچ آی وی، هپاتیت B و C جلوگیری می‌کند.

۲۱- از طریق تماس با حیواناتی مانند سگ و گربه احتمال انتقال اچ آی وی وجود دارد؟

خیر. در واقع اچ آی وی به‌ دلیل‌ نقص در دستگاه ایمنی انسان‌ها به وجود می‌آید و صرفا انسان‌ها را درگیر می‌کند. البته ویروس‌هایی نیز وجود دارند که باعث نقص در سیستم ایمنی گربه‌ها و سایر آغازی‌ها می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به ویروس فلاین (FLV) و ویروس سیمیان (SLV) اشاره کرد. این ویروس‌ها موجب بیماری در انسان‌ها نمی‌شوند. برخی افراد به اشتباه تصور می کنند که اگر حیوانی فرد آلوده‌ای را زخمی کند و سپس موجب ایجاد زخم یا جراحتی در آن‌ها بشود به بیماری مبتلا می‌شوند. در صورتی که ویروس به این طریق منتقل نمی‌شود.

۲۲- آیا ختنه باعث ایمنی در برابر اچ آی وی می‌شود؟

ختنه احتمال ابتلا به اچ آی وی را در رابطه جنسی با جنس مخالف به اندازه ۵۰ درصد کاهش می‌دهد. اما ختنه شدن موجب مصونیت از بیماری اچ آی وی نمی‌شود بلکه خطر انتقال بیماری را کاهش می‌دهد.

۲۳- آیا در آزمایش پیش‌ از ازدواج، بیماری ایدز مشخص می‌شود یا خیر؟

آزمایش‌ ایدز قبل از ازدواج اختیاری است و دو طرف داوطلبانه می‌توانند این آزمایش را انجام دهند و در صورت درخواست دو طرف این آزمایش انجام می‌شود.

۲۴- رابطه مقعدی در صورتی که منی داخل مقعد ریخته نشود آیا بازهم احتمال بروز ایدز را در بر خواهد داشت؟

بلی. احتمال ابتلا به این بیماری برای مرد با انزال یا بدون انزال فرقی ندارد؛ ولی برای زن احتمال ابتلا را کاهش می‌دهد. مردی که به اچ آی وی مبتلا باشد در ترشحات قبل از خروج منی نیز ویروس اچ آی وی وجود دارد؛ بنابراین اگر منی خارج نشود نیز احتمال ابتلا وجود دارد. ترشحات مقعدی زن مبتلا به ایدز نیز آلوده به ویروس هستند و حتی اگر خونریزی هم وجود نداشته باشد خطر انتقال بیماری وجود دارد.