شب ادراری در کودکان

خیس شدن تختخواب که به عنوان شب ادراری نیز شناخته می‌شود، ترشح تصادفی یا غیرارادی ادرار در طول خواب است. ترشح ادرار در شب، حتی پس از آموزش توالت رفتن، یک مشکل رایج در میان کودکان است. علت های اصلی شب ادراری عبارتند از: جنسیت، استرس و اضطراب، سابقه خانوادگی و بیش فعالی. برای درمان هم میتوان مصرف کافئین را کاهش داد، از دستگاه آلارم رطوبت و داروی تجویزی توسط دکتر استفاده کنید و استفاده از مایعات کمتر قبل از خواب اشاره کرد.

اکثر کودکان با بزرگتر شدن به تدریج خیس کردن تخت را خود به خود متوقف می‌کنند. معمولا خیس کردن تخت در کودکان، از ۳ تا ۵ سالگی متوقف می‌شود. اگر کودک بالای ۷ سال سن داشته باشد و به مدت حداقل سه ماه متوالی هفته‌ای دو یا چند بار در هفته به خیس کردن رختخواب ادامه دهد، شب ادراری یک مشکل محسوب می‌شود. اگرچه شب ادراری یک بیماری جدی نیست، اما می‌تواند برای کودک و خانواده استرس ایجاد کند.
کودکانی که رختخواب را خیس می‌کنند ممکن است احساس شرم یا خجالت کنند. آن‌ ها ممکن است از شرکت در فعالیت‌ هایی مانند خوابیدن در جمع یا کمپینگ اجتناب کنند، زیرا نگران هستند که در زمانی که از خانه دورند، رختخواب خود را خیس کنند.

انواع شب ادرای

دو نوع اصلی وجود دارد. با دکتر آسپرین همراه باشید تا به بررسی انواع این مشکل بپردازیم:

شب ادراری اولیه:

وضعیتی است که شب ادراری در آن فرد در طول شب و به مدت شش ماه متوالی یا بیشتر ادامه پیدا کرده باشد.

شب ادراری ثانویه:

حالتی است که در آن کودک پس از خیس نکردن تخت به مدت شش ماه یا بیشتر، دوباره شروع به خیس کردن تخت کرده است. این حالت بیشتر به دلیل یک وضعیت پزشکی یا روانی ایجاد می شود.

علائم شب ادراری

علائم اصلی این مشکل عبارتند از:

• خیس کردن مکرر رختخواب
• ادرار کردن در لباس
• حداقل دو بار در هفته به مدت تقریبا سه ماه، تختخواب خیس شود.

علت شب ادراری در کودکان

احتمال بروز شب ادراری در هر کودکی وجود دارد؛ اما برخی از عوامل، خطر این مشکل را افزایش می‌دهند. مهم‌ترین این فاکتور ها عبارتند از:

• جنسیت: احتمال ابتلا به عارضه شب ادراری در پسران ۲ برابر دختران است.
• استرس و اضطراب: موقعیت‌ هایی که اضطراب کودکان را افزایش می‌ دهند مانند دور شدن از خانه و رفتن به مدرسه می‌ توانند باعث این مشکل در کودکان شوند.
• سابقه خانوادگی: اگر پدر یا مادر در کودکی این مشکل را داشته‌اند احتمال ایجاد این عارضه در کودک آن‌ ها افزایش پیدا می‌ کند.
• اختلال نقص توجه یا بیش فعالی: این اختلالات، شب ادراری کودکان را افزایش می‌ دهند.

در صورتی که هر کدام از این فاکتور ها در مورد کودک شما صادق است لازم است با متخصص اطفال یا متخصص کلیه و مجاری ادراری مشورت کنید.

اطلاعات بیشتر : تنگی مجرای ادرار در کودکان

• هورمون ها: هورمونی به نام وازوپرسین، حجم ادراری را که بدن در طول شب تولید می‌کند، محدود می‌کند. وازوپرسین به این ترتیب عمل می‌کند که باعث می‌ شود آب موجود در ادرار توسط جریان خون دوباره جذب شود، بنابراین حجم کمتری از ادرار وارد مثانه می‌ شود. کودکانی که وازوپرسین کافی تولید نمی‌ کنند ممکن است بیشتر بستر را خیس کنند.
• ظرفیت عملکردی کوچک مثانه: کودکانی که ظرفیت مثانه عملکردی کوچکی دارند، دارای مثانه‌ هایی با اندازه طبیعی هستند، حتی زمانی که مثانه هنوز می‌ تواند ادرار بیشتری را در خود نگه دارد، احساس می‌ کنند که مثانه‌ هایشان پر است. آن‌ها در طول روز بیشتر ادرار می‌ کنند و ممکن است نتوانند دفع ادارار را کنترل کنند. آن‌ ها هم‌چنین بیشتر در طول شب رختخواب را خیس می‌کنند.
• بیدار نشدن در طول شب: گاهی اوقات کودکان نمی‌توانند به موقع از خواب بیدار شوند تا به دستشویی بروند. هنگامی که مثانه از ادرار پر می‌ شود، مثانه سیگنالی به مغز می‌ فرستد، سپس مغز سیگنالی به مثانه ارسال می‌ کند تا آرام شود و بتواند ادرار بیشتری را در خود نگه دارد. مثانه پر به ارسال سیگنال به مغز ادامه می‌ دهد تا کودک بیدار شود. شب ادراری زمانی اتفاق می‌ افتد که کودک هنوز یاد نگرفته است که به این سیگنال‌ های داخلی پاسخ دهد.
• مشکلات روانی یا عاطفی: استرس عاطفی ناشی از حوادث آسیب‌زا یا اختلال در روال عادی کودک می‌ تواند باعث این مشکل شود. به عنوان مثال، نقل مکان به یک خانه جدید، ثبت نام در مدرسه جدید یا مرگ یکی از عزیزان ممکن است باعث بروز دفعات شب ادراری شود که به مرور زمان کمتر می‌ شود.
• سوء استفاده جنسی: در برخی موارد، کودکانی که پس از آموختن خشک ماندن دوباره شروع به خیس کردن تخت می‌کنند، ممکن است قربانی آزار جنسی (عوارض تجاوز جنسی بر قربانی) شوند. سایر علائم سوء استفاده عبارتند از: عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری، درد واژن، خارش(عوامل خارش واژن)، ترشح غیرمعمول، بیماری‌های مقاربتی.
• شرایط پزشکی: اختلالاتی که با این مشکل همراه است عبارتند از عفونت ادراری، دیابت، بیماری سلول داسی شکل و آپنه خواب، مشکلات عصبی یا ناهنجاری‌های کلیوی یا مثانه نیز ممکن است علت آن باشند.

اگر شب ادراری پس از شش ماه یا بیشتر تکرار شود، ممکن است یک بیماری پزشکی باعث آن شده باشد.

عوارض ناشی از شب ادراری در کودکان

اگر این مشکل به دلیل بیماری زمینه‌ای بروز پیدا کند با عوارضی همراه است و در غیر این صورت این مشکل بدون عوارض است؛ اما به هر حال مشکلاتی را ایجاد می کند‌:

1. احساس گناه ناشی از شب ادراری موجب کاهش اعتماد به نفس افراد می‌ شود.
2. فرد علاقه‌ ای به شرکت در فعالیت‌ های اجتماعی نخواهد داشت.
3. خوابیدن کودک با لباس زیر خیس، موجب بروز بثورات در ناحیه تناسلی او می‌ شود.

شب ادراری چقدر شایع است؟

یکی از مشکلات رایج در زمان کودکی است. برآوردها حاکی از آن است که ۷ درصد از پسران و ۳ درصد از دختران ۵ ساله مبتلا به این مشکل هستند. این اعداد در سن ۱۰ سالگی به ۳ درصد از پسران و ۲ درصد از دختران کاهش می‌یابد. بیشتر کودکان در سنین نوجوانی از این مشکل پیشی می‌گیرند و تنها حدود ۱ درصد از مردان و کم‌تر از ۱ درصد از زنان به این اختلال در سن ۱۸ سالگی مبتلا می‌شوند.

چه موقعی باید شب ادراری جدی گرفته شود؟

اگر این وضعیت تا بعد از ۵ سالگی ادامه پیدا کرد و همچنین در خانواده، سابقه‌ این مشکل را داشته‌اید، حتما این مورد را جدی بگیرد. در صورت مشاهده علائم زیر نیز حتما با پزشک مشورت کنید.

• خیس بودن لباس زیر کودک در زمان بیداری
• کودک شما قبلا همیشه در شب‌ ها مشکل دفع ادرار نداشت اما به تازگی دچار این مشکل شده است.
• اگر کودک دچار عفونت ادراری شد.
• متوقف شدن رشد قدی کودک
• دفع ادرار با درد همراه باشد و کودک چمپاتمه بزند.
• در زمان دفع ادرار، ادرار قطع و وصل شود.
• همیشه احساس درد در پهلو یا زیر شکم داشته باشد.

نحوه تشخیص

ابتدا پزشک یک سابقه پزشکی می‌ گیرد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌ دهد تا هرگونه اختلال پزشکی را که ممکن است باعث ترشح ادرار شود، که بی‌ اختیاری نامیده می‌ شود، رد کند. آزمایش‌ هایی نیز ممکن است تجویز شود، مانند آزمایش ادرار و آزمایش خون برای اندازه‌ گیری قند خون، هورمون‌ ها و عملکرد کلیه.

شرایط فیزیکی که می‌ تواند منجر به بی‌ اختیاری شود عبارتند از دیابت، عفونت، یا نقص عملکردی یا ساختاری که باعث انسداد در دستگاه ادراری می‌ شود.

این مشکل هم‌چنین ممکن است به‌خاطر مصرف دارو های خاصی نیز باشد که به عنوان یک عارضه جانبی می‌ تواند باعث سردرگمی یا تغییر در رفتار شود. اگر علت فیزیکی پیدا نشود، پزشک متخصص، علائم و رفتار های فعلی کودک را بررسی می کند.

درمان شب ادراری

اگر هیچ دلیل پزشکی برای این مشکل وجود نداشته باشد، پزشک شما می‌ تواند نکاتی را در مورد مدیریت این وضعیت ارائه دهد. شب ادراری را می‌ توان با تغییر رفتار کودک یا با داروهای مختلف خوراکی درمان کرد.

درمان فوری شب ادراری در کودکان

این اختلال با بالا رفتن سن برطرف می‌شود و احتیاج به درمان خاصی ندارد و اگر فردی دچار مشکلات زمینه‌ای مانند دیابت، آپنه خواب یا یبوست باشد با رفع این مشکلات، اختلال شب ادراری نیز برطرف می‌شود. در غیر این صورت با انجام اقدامات زیر، شب ادراری کاهش می‌یابد:

• قبل از خواب مایعات کمی مصرف شود.
• کاهش مصرف کافئین
• از دستگاه آلارم رطوبت کمک بگیرید. این دستگاه دارای باتری و پد حساس به رطوبت است. ایجاد رطوبت موجب به صدا در آمدن زنگ هشدار این دستگاه می‌ شود. استفاده از این دستگاه موجب کاهش شب ادراری پس از ۱۶ هفته می‌شود.
• برای کاهش شب ادراری در کودکان بالای ۷ سال، گاهی دارو تجویز می‌ شود.

درمان خانگی یا گیاهی (طب سنتی)

اکثرخانواده‌ ها در صورت مشاهد این بیماری نگران می‌ شوند و برای درمان به پزشک مراجعه می‌ کنند. اما برخی از روش‌ های گیاهی پیشنهاد شده توسط متخصصان طب سنتی هستند که می‌ توانند به درمان این مشکل کمک کنند. با ما همراه باشید تا به برخی از این درمان‌ ها اشاره کنیم:

• ماساژ شکم با روغن زیتون
• گرم نگه داشتن شکم با پارچه‌ای پشمی در طی خواب
• مصرف شکر و دارچین به همراه نان تست برای صبحانه
• مصرف آب قره‌ قروت یک ساعت قبل از خواب
• مصرف گردو و کشمش قبل از خواب
• ترکیب عسل و سرکه سیب و مصرف آن به همراه غذا
• ترکیب دانه‌ های خردل با شیر و مصرف آن یک ساعت قبل از خواب
• مصرف روزانه یک یا دو عدد موز

همچنین بخوانید: علت های سوزش ادرار

درمان شب ادراری در کودکان ۶، ۸ و ۱۲ ساله

آخرین راه حل که پزشک برای درمان در نظر می‌ گیرد تجویز دارو است. این داروها عبارتند از:

دسموپرسین (DDAVP): با مصرف این دارو تولید ادرار کمتر می‌ شود. نوشیدن مقدار زیادی از مایعات در هنگام استفاده از این دارو مشکلاتی را به وجود می‌ آورد و باید از مصرف زیاد مایعات اجتناب کرد. در مواقعی که کودک دچار حالت تهوع، تب و یا اسهال است نباید این دارو را مصرف کند. قرص دسموپرسین برای درمان شب ادراری در کودکان بالای ۵ سال کاربرد دارد‌.

داروی آنتی کولینرژیک مانند اکسی بوتینین: با مصرف این دارو حجم مثانه بیشتر و انقباضات آن کاهش پیدا می‌ کند. این دارو برای کودکانی که مثانه کوچکی دارند تجویز می‌شود.

شربت برای شب ادراری کودکان

یکی از عواملی که باعث این مشکل در کودکان می‌شود استرس و اضطراب است. این عامل کنترل ادرار را در مجاری ادراری و مثانه دچار اختلال می‌کند. شربت پی پلامول یک شربت گیاهی است که استرس کودک را از بین می‌ برد و به رفع اختلال شب ادراری کمک می‌ کند. رفع تنش و تقویت اعصاب از فواید مصرف این شربت گیاهی است که منجر به بهبود عملکرد مجاری ادراری و مثانه می‌ شود.

روش مصرف این شربت به این صورت است که ۲ قاشق از آن را با ۱ استکان آب و عسل مخلوط کرده و یک ساعت قبل از غذا به کودک بدهید. به جای عسل می‌ توانید از آب آناناس نیز استفاده کنید. برای رسیدن به نتیجه مطلوب مصرف این دارو باید ادامه پیدا کند. استفاده از این دارو برای کودکان زیر ۲ سال جایز نیست.

درمان شب ادراری کودکان با پیاز

در طب سنتی برای درمان از پیاز استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که برای برطرف کردن این مشکل باید به متخصص اطفال یا اورولوژی مراجعه کرد؛ اما پزشکان طب سنتی پیشنهاد می‌ کنند برای رفع این اختلال ۱ عدد پیاز قرمز و سفید را رنده کرده و با ۱ قاشق چایخوری عسل مخلوط کرده و در آخر کمی زردچوبه به این مخلوط اضافه کنید. بر طبق نظر طبیبان طب سنتی قرار دادن این مواد در زیر شکم کودک به درمان شب ادراری کمک می‌ کند.

برای کمک به شب ادراری، چه تغییراتی باید در رفتار کودک ایجاد کرد؟

پزشک شما ممکن است برای شروع، تغییرات رفتاری را پیشنهاد دهد. تکنیک‌ های رفتاری تغییراتی هستند که می‌ توانید در برنامه شبانه فرزندتان ایجاد کنید که شامل دارو نمی‌ شود. این تکنیک ها می‌ توانند شامل موارد زیر باشد:

• محدود کردن مایعات قبل از خواب: حداقل دو ساعت قبل از خواب به کودک خود چیزی برای نوشیدن ندهید. البته اطمینان حاصل کنید که کودک شما در طول روز مایعات زیادی می‌نوشد تا دچار کم آبی (دهیدراته) نشود.
• رفتن به دستشویی قبل از خواب: مطمئن شوید که کودک شما قبل از خواب به دستشویی رفته و مثانه خود را کاملا خالی کرده است.
• هشدار شب ادراری: دستگاهی است که صدای بلندی ایجاد می‌کند یا با لرزش کودک را هنگامی که شروع به خیس کردن تخت می‌ کند، بیدار می‌کند. این دستگاه دارای سنسور رطوبت است که زنگ هشدار را به صدا در می‌ آورد تا کودک بتواند از خواب بیدار شود و در دستشویی ادرار خود را تمام کند. با گذشت زمان، کودک یاد می‌ گیرد زمانی که احساس می‌ کند مثانه پر است، بیدار شود و در نهایت ممکن است بتواند در طول شب بدون نیاز به ادرار بخوابد. این تکنیک ممکن است چندین ماه طول بکشد تا موفقیت‌ آمیز باشد.
• مثانه درمانی: این رویکرد، با هدف افزایش تدریجی ظرفیت عملکردی مثانه از طریق منتظر ماندن کودک برای رفتن به دستشویی، انجام می‌ شود. افزایش فاصله زمانی بین مراجعه به دستشویی به بزرگ شدن مثانه کمک می‌ کند تا ادرار بیشتری را در خود نگه دارد.
• مشاوره: مشاوره روانشناسی ممکن است در مواردی که کودک یک حادثه آسیب‌ زا داشته باشد یا به دلیل شب ادراری از اعتماد به‌ نفس پایین رنج می‌ برد، مؤثر باشد.

داروها:

داروهای زیر ممکن است به تنهایی یا همراه با تکنیک‌ های رفتاری برای درمان این مشکل تجویز شوند:

• دسموپرسین: این نسخه مصنوعی هورمون وازوپرسین است که باعث می‌شود کلیه‌ ها ادرار کمتری تولید کنند. در حدود نیمی از موارد موثر است و در کودکان بزرگتر که ظرفیت مثانه طبیعی دارند نتایج بهتری دارد. این دارو می‌ تواند سطح سدیم را در کودکانی که آن را مصرف می‌ کنند کاهش دهد، بنابراین باید میزان مایعاتی که کودکتان بعد از شام می‌نوشد را محدود کنید.
• اکسی بوتینین: این دارو برای درمان مثانه بیش فعال با کاهش انقباضات مثانه استفاده می‌ شود. می‌ توان از آن به همراه دسموپرسین یا روش هشدار شب ادراری، استفاده کرد. ممکن است برای کودکانی که هر شب بیش از یک بار رختخواب را و حتی در طول روز نیز خودشان را خیس می‌کنند، موثر باشد.
• ایمی پرامین: این دارو در ۴۰ درصد موارد موثر است، اما به دلیل خطر عوارض جانبی جدی، باید با احتیاط مصرف شود.

اطلاعت بیشتر : درمان دهیدراسیون ( کم آبی بدن )

آیا شب ادراری یک مشکل طولانی مدت خواهد بود؟

این مشکل معمولا برای همیشه دوام نمی‌آورد. تنها ۱ تا ۲ درصد از بزرگسالان بستر را خیس می‌کنند. ممکن است مدیریت آن زمان ببرد و در نهایت شب ادراری را متوقف کند، اما این یک بیماری قابل درمان است. این بیماری می‌تواند یک مسئله بسیار استرس‌ زا برای کودکان و والدین باشد. به یاد داشته باشید که تیم دکتر آسپرین برای ارائه پشتیبانی و کمک به شما در این زمان وجود دارد. با دکتر آسپرین تماس بگیرید تا در مورد هرگونه سؤال مدیریتی یا دارویی که ممکن است داشته باشید صحبت کنید.

برای درمان شب ادراری کودکان به چه دکتری مراجعه کنیم؟

والدینی که کودک آن‌ها دچار این اختلال است شاید این سوال برایشان مطرح باشد که برای درمان و شناسایی علت شب ادراری باید به چه دکتری مراجعه کنند. برای رفع این مشکل در ابتدا باید به متخصص اطفال مراجعه کنید و چنانچه برای درمان شب ادراری به متخصص اورولوژی نیاز باشد از طرف متخصص کودکان به این پزشک ارجاع داده می‌شوید.