هر آنچه که باید در مورد شیمی درمانی بدانید

شیمی درمانی روشی است که برای درمان سرطان استفاده می شود و به وسیله داروهای قوی موجب از بین رفتن سلول های سرطانی می شوند. داروهای شیمی درمانی می‌توانند در ترکیب با دیگر روش‌ ها مانند پرتودرمانی یا به صورت تکی  استفاده شوند. از عوارض شایع شیمی درمانی میتوان به خستگی، ریزش مو، تهوع و استفراغ، تغییرات اشتها، تغییر در وزن، یبوست یا اسهال، زخم در گلو، زبان یا دهان، عفونت و کم‌خونی اشاره کرد.

برای اکثر مردم، کلمه شیمی درمانی به معنای داروهایی است که برای درمان سرطان استفاده می‌شود. اما فقط برای درمان سرطان نیست. این شیوه برای درمان بیماری‌های خود ایمنی و برخی کم‌خونی‌ ها نیز کاربرد دارد. شیمی درمانی اغلب به صورت‌های زیر انجام می‌شود:

• خوراکی
• وریدی
• تزریقی

شیمی درمانی نوعی درمان تاثیرگذار اما در عین حال پر چالش است. بسیاری از افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند بهبود می‌یابند.

همچنین بخوانید: سرطان دهانه رحم

شیمی درمانی چیست؟

شیمی درمانی نوعی درمان سرطان است که از داروهای ضد سرطان (سیتوتوکسیک) برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند. این داروها به گونه‌ ای طراحی شده‌ اند که روند رشد و تقسیم سلول‌ های سرطانی را مختل کرده و در نهایت منجر به مرگ آنها می‌شوند.

این روش درمانی می‌تواند به عنوان یک درمان مستقل یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند جراحی، پرتو درمانی یا درمان بیولوژیکی مورد استفاده قرار گیرد.

شیمی درمانی چگونه است؟

شیمی درمانی ممکن است به روش‌های مختلفی انجام شود. برخی از راه ‌های رایج عبارتند از:

1. خوراکی: به صورت قرص، کپسول یا مایعاتی که توسط بیمار بلعید می‌شود.
2. داخل وریدی (IV): دارو مستقیم وارد رگ می‌شود.
3. تزریق: از طریق تزریق در عضله بازو، ران یا درست زیر پوست در قسمت چربی بازو، پا یا شکم بیمار انجام می‌شود.
4. داخل نخاعی: به فضای بین لایه‌های بافتی که مغز و نخاع را می‌پوشاند تزریق می‌شود.
5. داخل صفاقی (IP): مستقیم به حفره صفاقی می‌رود، ناحیه ای در بدن بیمار که شامل اندام‌ هایی مانند روده، معده و کبد است.
6. داخل شریانی (IA): دارو مستقیم به سرخرگی تزریق می‌شود.
7. موضعی: در کرمی وجود دارد که روی پوست مالیده می‌شود.

همچنین بخوانید: درمان سرطان دهانه رحم با پرتو درمانی

از بین تمام روش‌های ذکر شده در بالا، شیمی‌درمانی اغلب با IV، از طریق یک سوزن نازک که در رگ روی دست یا پایین بازو قرار می‌گیرد، انجام می‌شود. پرستار سوزن را در شروع هر درمان وارد می‌کند و پس از پایان درمان آن را خارج می‌کند.

مراحل شیمی درمانی

شیمی درمانی تمام مراحل سرطان را درمان می‌کند. هدف درمانی در مراحل اولیه اغلب درمان سرطان است. پزشکان اغلب از سیستم مرحله‌بندی TNM از کمیته مشترک آمریکا در مورد سرطان برای مرحله‌بندی سرطان از ۱ تا ۴ استفاده می‌کنند.

این سیستم مرحله بندی برای هر نوع سرطان متفاوت است. به طور کلی، سرطان‌های مرحله ۱ محدود به یک اندام هستند و سرطان‌های مرحله ۴ به طور گسترده یا به اندام‌های دیگر گسترش یافته‌اند. در ادامه مهمترین مراحل این درمان را ذکر می‌کنیم:

1. کارآزمایی بالینی شیمی درمانی پس از جراحی
2. جراحی به دنبال شیمی درمانی و یا برعکس: این مرحله بسته جراحی و یا عدم جراحی متفاوت است. شامل شیمی درمانی و پرتو درمانی و به دنبال آن جراحی و یا ایمونوتراپی و شیمی درمانی به دنبال جراحی است.
3. ترکیبی از داروهای درمان هدفمند با دوز بالاتر: در درمان سرطان‌های پیشرفته

همچنین بخوانید: درمان سرطان دهانه رحم با شیمی درمانی

آیا سرطان با شیمی درمانی خوب می‌شود؟

بله، سرطان با شیمی درمانی قابل درمان است. این روش برای درمان انواع سرطان استفاده می‌شود و هدف اصلی آن از بین بردن سلول‌های سرطانی و جلوگیری از رشد تومور است. در برخی موارد می‌توان از این روش درمانی برای درمان انواع سرطان استفاده کرد.

درمان به این معنی است که سرطان با درمان از بین رفته است، نیازی به درمان دیگری نیست و انتظار نمی‌رود که سرطان عود کند. به ندرت پیش می‌آید که یک پزشک مطمئن باشد که سرطان هرگز عود نخواهد کرد. در بیشتر موارد، تشخیص اینکه آیا سرطان ممکن است عود کند یا نه، زمان می‌برد. اما، هرچه مدت طولانی‌تری بدن فرد عاری از سرطان باشد، احتمال بازگشت سرطان بیشتر است. بیشتر اوقات، زمانی که درمان موفقیت‌آمیز به نظر می‌رسد، پزشکان می‌گویند که سرطان “در حال بهبودی” است، نه “درمان”.

بهبودی دوره زمانی است که سرطان به درمان پاسخ می‌دهد یا تحت کنترل است. برخی از مردم فکر می‌کنند که بهبودی به معنای درمان سرطان است، اما ممکن است اینطور نباشد. در بهبودی کامل، تمام علائم و نشانه‌های سرطان از بین می‌روند و سلول‌های سرطانی را نمی‌توان با هیچ آزمایشی پیدا کرد. مدت بهبودی بیمار می‌تواند هفته‌ها تا سال‌ها ادامه یابد

نکته: اثربخشی شیمی درمانی بسته به نوع سرطان، مرحله آن و سلامت کلی فرد متفاوت است.

شیمی درمانی چند جلسه است؟

یک دوره درمانی معمولا بین ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد، اگرچه ممکن است بیشتر یا کمتر از آن باشد. اینکه هر سیکل را چند بار انجام شود و دوره درمانی چقدر طول می‌کشد، به عوامل زیادی بستگی دارد که شامل:

• نوع سرطان
• مرحله سرطان
• انواع داروهایی که بیمار مصرف می‌کند
• عوارض جانبی که داروها ممکن است ایجاد کنند
• زمانی که بیمار به بهبودی از عوارض جانبی نیاز دارد

اغلب به صورت سیکلی است. سیکل زمان بین یک دور درمان تا شروع دور بعدی است. در طول یک دوره درمانی، شما معمولا حدود ۴ تا ۸ سیکل درمان نیاز است. بعد از هر دور درمان استراحت است. استراحت به بدن اجازه می‌دهد تا بهبود یابد. به عنوان مثال، اگر سیکل ۴ هفته طول بکشد، ممکن است فرد در روزهای ۱، ۲ و ۳ درمان داشته باشد. پس از روز چهارم تا بیست و هشتم دوره شیمی درمانی نشود. سپس چرخه دوباره شروع می‌شود.

تصاویر شیمی درمانی

تاثیرات قرص شیمی درمانی به چه صورت است؟

شیمی درمانی خوراکی معمولا به شکل قرص است و برای کمک به کشتن یا تضعیف سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. این دارو را می‌توان در منزل و در بیمارستان مصرف کرد. بیمار می‌تواند قرص را به خانه ببرد، بنابراین اختلال کمتری در زندگی ایجاد می‌شود. بیمار هنگام مصرف قرص ناراحتی فیزیکی کمی دارد. داروهای IV ناراحت کننده‌ تر یا حتی دردناک‌ تر از قرص است و ممکن است سطح اضطراب بیمار را افزایش دهد.

از آنجایی که قرص‌ها سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد، می‌تواند به برخی از سلول‌های سالم نیز آسیب برساند.

شیمی درمانی و عوارض آن

مانند بسیاری از داروها، داروهای شیمی درمانی نیز عوارض جانبی دارند. عوارض جانبی موارد ناخواسته‌ای هستند که در نتیجه مصرف دارو رخ می‌دهند. به راحتی می‌توان عوارض جانبی دارو را با علائم سرطان اشتباه گرفت. علائم، اثراتی هستند که در نتیجه مستقیم سرطان رخ می‌دهند و ربطی به دارو ندارند.

متن انگلیسی:

“Different chemotherapy drugs have different short term and long term side effects and certainly not all chemotherapy drugs cause every side effect.”

ترجمه فارسی: «داروهای شیمی درمانی مختلف عوارض جانبی کوتاه مدت و بلند مدت متنوعی دارند و قطعا همه داروهای شیمی درمانی، هر عارضه جانبی را ایجاد نمی‌کنند.»

به نقل از سایت مطرح بین المللی در زمینه شیمی درمانی chemocare

عوارض جانبی درمان‌های خوراکی مشابه درمان‌های سنتی است. بسته به داروی خاص متفاوت است. برخی از شایع‌ترین عوارض قرص‌های خوراکی عبارتند از: اختلال خواب، خستگی، ضعف عمومی بدن، حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، اسهال، کاهش وزن، ریزش مو، زخم های دهان، خونریزی لثه، تغییرات پوستی، عدم وجود دوره قاعدگی و مشکلات باروری است.

به طور کلی، درمان به سلول‌هایی که در حال تقسیم هستند آسیب می‌زند، بنابراین قسمت‌هایی از بدن که سلول‌های طبیعی به طور مکرر تقسیم می‌شوند، احتمالا تحت تأثیر درمان قرار می‌گیرند. دهان، روده‌ها، پوست، مو، مغز استخوان (ماده اسفنجی که استخوان‌ها را پر می‌کند و سلول‌های خونی جدید تولید می‌کند) معمولا تحت تأثیر درمان قرار می گیرند.

موها همیشه در حال رشد هستند. پوست دائما در حال تجدید است. پوشش داخلی دهان و دستگاه گوارش نیز همینطور است. برای انجام این کار، سلول‌های تمام این بافت‌ های بدن باید دائما تقسیم شوند تا منبع ثابتی از سلول‌های جدید تولید کنند. و هنگامی که سلول ها در حال تقسیم هستند، داروهای شیمی درمانی می‌توانند به آنها حمله کنند.

عوارض رایج شیمی درمانی

اگرچه اکثر داروهای ضد سرطان دارای عوارض جانبی هستند، اما همه این عوارض در بیمار مشاهده نمی‌شود. اینکه آیا یک فرد عارضه جانبی خاصی را تجربه می‌کند یا نه، زمان شروع و توقف آن یا شدت عارضه به عوامل زیادی بستگی دارد.

برخی از این عوامل عبارتند از، مدت زمان مصرف دارو، سلامت عمومی فرد، دوز یا مقدار دارو، نحوه مصرف دارو و سایر داروهایی که ممکن است به صورت ترکیبی تجویز شوند. برخی از عوارض جانبی رایج عبارتند از:

• خستگی
• ریزش مو
• تهوع و استفراغ
• تغییرات اشتها
• تغییر در وزن
• یبوست یا اسهال
• زخم در گلو، زبان یا دهان
• عفونت
• کم‌خونی

تفاوت شیمی درمانی با پرتو درمانی

هم شیمی درمانی و هم پرتو درمانی برای از بین بردن سلول های سرطانی و همچنین برای کوچک کردن یا کند کردن پیشرفت سرطان به سایر نواحی بدن استفاده می‌شود. با این حال، تکنیک‌ های مورد استفاده در شیمی‌ درمانی و پرتو درمانی متفاوت است.

شیمی درمانی معمولا با استفاده از داروهای سیتوتوکسیک که به صورت داخل وریدی تجویز می‌شوند، سلول های سرطانی را در سراسر بدن هدف قرار می‌دهد. پرتو درمانی که به نام رادیوتراپی نیز شناخته می‌شود از پرتوهای پر انرژی (مانند اشعه ایکس یا پروتون درمانی) استفاده می‌کنند. پرتوهای یونیزان (تابش یون ساز) به تومورهای سرطانی در بدن ارسال می‌شود. انواع مختلفی از پرتو درمانی برای درمان سرطان استفاده می‌ شود، از جمله جراحی رادیوتاکتیک استریوتاکتیک با پرتو خارجی و براکی تراپی (نوعی روش پرتو درمانی).

تشعشع عمدتا با اختلال در DNA سلول‌های سرطانی به طور مستقیم یا غیرمستقیم عمل می‌کند که منجر به اختلال در تقسیم سلولی و مرگ سلولی می‌شود. رادیوتراپی از فناوری خلاقانه برای جداسازی مناطق مبتلا به سرطان استفاده می‌کند تا آسیب وارده به سلول‌های مجاور را محدود کند. خود درمان چند ثانیه تا چند دقیقه طول می‌کشد و معمولا بدون درد است.

عوارض جانبی مرتبط با درمان بسیار متفاوت است، اما بر خلاف شیمی درمانی، اثرات پرتو درمانی معمولا محدود به ناحیه‌ای از بدن است که تحت درمان قرار می‌گیرد.

پرتو درمانی بهتر است یا شیمی درمانی

به طور دقیق و قطعی نمی‌توان گفت که شیمی درمانی بهتر است یا پرتو درمانی. بسته به نوع سرطان، مرحله، سلامت کلی بیمار در زمان تشخیص، سابقه پزشکی گزینه‌های درمانی مختلفی برای بیماران مبتلا به سرطان وجود دارد.

در هر فردی که سرطان تشخیص داده می‌شود، باید با یک تیم چند رشته‌ای متشکل از متخصصان شامل یک انکولوژیست جراحی، پزشکی و پرتوشناسی بیمار را ویزیت کند. انکولوژیست تصمیم می‌گیرد که کدام درمان برای بیمار موثرتر است. اگر بیماری به سرعت در حال گسترش باشد، شیمی درمانی محتمل‌ترین روش خواهد بود.

پرتو درمانی ممکن است برای انواع خاصی از سرطان که نواحی کوچکتری را تحت تأثیر قرار می‌دهند، منطقی‌تر باشد. واکنش بیماران به درمان‌ها متفاوت است. اگر بیمار به یکی از آنها واکنش نامطلوب داشته باشد، انکولوژیست ممکن است درمان دیگری را امتحان کند.

همچنین بخوانید: درمان زکام یا سرماخوردگی

سرماخوردگی و شیمی درمانی

‌ این روش درمانی می‌تواند به مغز استخوان آسیب برساند، که توانایی آن را برای تولید گلبول‌های سفید کاهش می‌دهد. بدن برای کمک به مبارزه با عفونت ‌ها به گلبول‌ های سفید نیاز دارد. نوتروپنی، سطح پایین نوعی از گلبول‌های سفید خون به نام نوتروفیل‌ها، می‌تواند در افرادی که شیمی درمانی می‌شوند، رخ دهد. هنگامی که بدن فرد بیمار گلبول‌ های سفید کافی نداشته باشد، در برابر ویروس ‌ها و سایر عوامل بیماری ‌زا آسیب پذیرتر می ‌شود.

عفونت می‌ تواند منجر به علائم شدید تر و پیامد های بدتر شود، به همین دلیل مهم است که در صورت شروع احساس بیماری فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.

اگر فرد در طول درمان دچار سرماخوردگی یا آنفولانزا شود، ممکن است درمان به تعویق بیفتد پزشک بر روی درمان عفونت تمرکز می‌کند. ایمنی بیمار در طول درمان مهم است و پزشکان نمی‌خواهند با ادامه درمانی که باعث تضعیف بیشتر سیستم ایمنی می‌شود خطر ابتلا به عفونت را بدتر کنند.

پیشگیری از سرماخوردگی در افراد تحت شیمی درمانی

چند نکته کلیدی برای کاهش احتمال سرماخوردگی در افراد سرطانی :

• واکسینه شدن: واکسن آنفولانزا برای بیماران سرطانی بسیار توصیه می‌شود.
• شستن دست‌ها: برای جلوگیری از انتقال ویروس، دست‌ها را با آب و صابون حداقل به مدت حداقل ۱۵ تا ۲۰ ثانیه بشویید.
• مصرف داروهای ضد ویروسی: در صورت تجویز، داروهای ضد ویروسی مانند تامیفلو می‌ توانند به کاهش علائم و جلوگیری از عوارض کمک کنند.
• رعایت بهداشت: از تماس نزدیک با افراد بیمار خودداری کنید و اقدامات بهداشتی خوبی مانند پوشاندن دهان و بینی هنگام سرفه یا عطسه را رعایت کنید.
• حفظ سلامت عمومی بدن: ورزش منظم داشته باشید، وعده‌ های غذایی مغذی بخورید و استرس را مدیریت کنید تا از سلامت کلی حمایت کنید.
• مدیریت علائم: در صورت تداوم یا بدتر شدن علائم، بیماران باید برای تشخیص و درمان مناسب با انکولوژیست خود مشورت کنند.

با پیروی از این دستورالعمل‌ ها، بیماران سرطانی که تحت شیمی ‌درمانی قرار می‌گیرند، می‌ توانند خطر ابتلا به سرماخوردگی و سایر عفونت‌ ها را کاهش دهند.

نام داروهای شیمی درمانی

در فرآیند شیمی درمانی چه داروهایی مورد استفاده قرار می‌گیرند. آیا داروی مصرفی بیمار شما در لیست زیر قرار دارد؟‌

• عوامل آلکیله کننده: آلترتامین، بنداموستین، بوسولفان، کربوکوون، کارموستین، کلرامبوسیل، کلرمتین، کلروزوتوسین، سیکلوفسفامید، داکاربازین، فوتموستین، ایفوسفامید، لوموستین، ملفالان، ملفالان فلوفنامید، میتوبرونیتول، نیموستین، نیتروزوره، پیپوبرومن، رانیموستین، سمستین، استرپتوزوتوسین، تموزولوماید، تیوتپا، ترئوسولفان، تریازیکون، تری اتیلن ملامین، تروفوسفامید و اوراموستین
• آنتراسایکلین ها: آکلاروبیسین، دوکسوروبیسین (آدریامایسین) و اپی روبیسین (فارموروبیسین)
• مختل کننده های اسکلت سلولی (تاکسان ها): دوستاکسل (Taxotere) و پاکلیتاکسل (تاکسول)
• اپوتیلون‌ها: اپوتیلون
• مهارکننده‌های هیستون داستیلاز: Vorinosta
• مهارکننده‌های توپوایزومراز I: توپوتکان
• مهارکننده‌های توپوایزومراز II: اتوپوزید
• مهارکننده‌های کیناز: ارلوتینیب، جفیتینیب، ایماتینیب، ایرینوتکان، ایکسابپیلون، لاروتاکسل، رومیدپسین، ومورافنیب و ویسمودگیب
• آنالوگ‌های نوکلئوتیدی و آنالوگ‌های پیش‌ساز: آزاسیتیدین، آزاتیوپرین، کاپسیتابین، سیتارابین، دوکسی فلوریدین، فلوئورواوراسیل، جمسیتابین، هیدروکسی اوره، مرکاپتوپورین، متوترکسات و تیوگوانین (تیوگوانین سابق)
• آنتی بیوتیک‌های پپتیدی: بلئومایسین
• عوامل مبتنی بر پلاتین: کربوپلاتین، سیس پلاتین و اگزالیپلاتین
• رتینوئیدها: آلی ترتینوئین، رتینوئیک اسید تمام ترانس و ترتینوئین
• آلکالوئیدها و مشتقات وینکا: وین بلاستین، وین کریستین، ویندزین، وینورلبین و ویسمودگیب

همچنین بخوانید: داروهای که باید بلد باشیم

انواع سرطان در بدن

بیش از ۲۰۰ نوع سرطان وجود دارد. محققان سرطان‌ها را بر اساس جایی که در بدن شروع می‌شوند طبقه‌بندی می‌کنند، مانند سرطان سینه یا سرطان ریه. پنج نوع اصلی سرطان وجود دارد که می‌تواند در بدن ایجاد شود:

1. کارسینوم: این سرطان‌ها در پوست یا بافت‌هایی که اندام‌های داخلی را می‌پوشانند شروع می‌شوند. شایع‌ترین نوع سرطان هستند و شامل بسیاری از سرطان‌های سینه، ریه، روده و پروستات می‌شوند. انواع فرعی شامل آدنوکارسینوم، کارسینوم سلول بازال، کارسینوم سلول سنگفرشی و کارسینوم سلول انتقالی است.
2. سارکوم: این سرطان‌ها در بافت‌های همبند مانند استخوان، غضروف، چربی، ماهیچه یا رگ‌های خونی شروع می‌شوند. کمتر شایع هستند. زیرگروه ‌ها شامل سارکوم استخوان و سارکوم بافت نرم است.
3. لوسمی‌ها: سرطان‌های گلبول‌های سفید خون هستند که از بافت‌هایی که سلول‌های خونی را می‌سازند، مانند مغز استخوان شروع می‌شوند. شایع‌ترین نوع سرطان در کودکان هستند.
4. لنفوم و میلوما:‌ این سرطان‌ها از سلول‌های سیستم ایمنی شروع می‌شوند.
5. سرطان‌های مغز و نخاع : به عنوان سرطان‌های سیستم عصبی مرکزی شناخته می‌شوند، این سرطان‌ها از سلول‌های مغز یا نخاع شروع می‌شوند.

همچنین بخوانید: سرطان پوست

علت پا درد بعد از شیمی درمانی

برخی از داروهای شیمی درمانی می ‌توانند به اعصابی که سیگنال ‌ها را بین سیستم عصبی مرکزی و بازوها و پاها ارسال می‌کنند، آسیب بزنند. این حالت نوروپاتی محیطی نامیده می‌ شود. علائم شامل سوزن سوزن شدن، بی‌ حسی یا درد در دست‌ ها و پا ها، و ضعف عضلانی در پاهاست.

درمان شما ممکن است نیاز به تغییر داشته باشد یا مشکل به دقت بررسی شود. پا درد بعد از درمان می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. در اینجا چند علت کلیدی این درد را ذکر می‌کنیم:

• درد ناشی از شیمی درمانی: به دلیل اثراتی که بر عضلات، مفاصل و استخوان‌ ها دارد، می ‌تواند باعث درد در قسمت‌ های مختلف بدن از جمله پا شود. این درد می‌تواند خفیف و متناوب یا مداوم و شدید باشد.
• سندرم درد حاد تاکسان (TAPS): تاکسان‌ ها، یک کلاس خاص از دارو های درمانی، با بروز بیشتر درد مفاصل یا عضلانی مرتبط هستند که به عنوان TAPS شناخته می‌شوند. این درد معمولا ۲ تا ۳ روز پس از درمان شروع می‌شود و می‌تواند تا ۷ روز ادامه یابد.
• التهاب و درد نوروپاتیک: مکانیسم درد به طور کامل شناخته نشده است، اما تصور می‌شود که شامل یک جزء التهابی اولیه است که گاهی اوقات می‌تواند با درد نوروپاتیک همراه باشد. این درد اغلب به‌عنوان «درد» توصیف می‌شود و گاهی اوقات احساس «سوزش» نیز توصیف می‌شود.
• سایر عوامل: برخی شرایط و درمان ‌های مرتبط با سرطان، مانند خود سرطان، شرایط مرتبط با سرطان یا درمان سرطان، می‌توانند گرفتگی پا و اسپاسم عضلانی را تشدید کنند.

رفع پا درد ناشی از شیمی درمانی

برای بسیاری از افراد، نوروپاتی محیطی (درد ناشی از شیمی درمانی) یک مشکل کوتاه مدت است، اما برای برخی دیگر، ممکن است طولانی مدت یا حتی دائمی باشد. اگر احساس کرختی و گزگز دارید، قبل از درمان بعدی به پزشک خود اطلاع دهید.

برای مدیریت درد پا در طول درمان، می‌توان از درمان‌ های مختلفی از جمله گرما و سرما درمانی، ماساژ، کشش ملایم و تکنیک ‌های آرام سازی استفاده کرد. داروهایی مانند پاراستامول و آنتی‌هیستامین‌ هایی مانند لوراتادین نیز ممکن است برای کاهش درد تجویز شوند.

آیا شیمی درمانی درد دارد؟

این نوع درمان به خودی خود معمولا دردناک نیست، اما می‌تواند انواع مختلفی از درد را به عنوان یک عارضه جانبی ایجاد کند. برخی از درد های رایج مرتبط عبارتند از:

• درد نوروپاتیک احساس سوزش، بی‌حسی یا گزگز در دست ها و پاها ناشی از آسیب عصبی
• سردرد
• زخم دهان و درد هنگام بلع به دلیل تحریک مخاط دهان (موکوزیت)
• درد استخوان یا مفاصل، به ویژه با داروهای خاص سرطان سینه
• درد و گرفتگی شکم ناشی از اثرات روی پوشش روده

درد یک عارضه جانبی نیست. شدت آن به داروهای خاص مورد استفاده و هر بیمار بستگی دارد.

برای کاهش درد ناشی از درمان سرطان می‌توان از درمان های مکمل مانند طب سوزنی، بیوفیدبک، نفس عمیق، هیپنوتیزم، ماساژ درمانی، مراقبه، فیزیوتراپی و یوگا استفاده کرد. البته قبل از هر گونه اقدامی با پزشک و تیم درمانی خود مشورت کنید و سپس اقدام کنید.

آیا شیمی درمانی فقط برای سرطان است؟

خیر، شیمی درمانی فقط برای درمان سرطان استفاده نمی‌شود. در حالی که این نوع درمان معمولا با درمان سرطان مرتبط است، اما داروهای درمانی برای درمان برخی بیماری‌های خودایمنی (لوپوس و آرتریت روماتوئید) و اختلالات خونی (کم‌خونی داسی شکل) نیز استفاده می‌شود.

در ادامه به چند مورد از تحقیقات علمی در این مورد می‌پردازیم:

• بر اساس یک مطالعه در سال ۲۰۲۳، مرکاپتوپورین یک آنتی‌متابولیت است که می‌تواند برای درمان کولیت اولسراتیو، یک بیماری خود ایمنی که روده بزرگ را تحت تاثیر قرار می‌دهد، استفاده شود.
• سیکلوفسفامید یک عامل آلکیله کننده است که اغلب برای درمان آرتریت روماتوئید و لوپوس و سایر بیماری‌ها استفاده می‌شود.
• بر اساس تحقیقات انجام شده در سال ۲۰۱۳، متوترکسات یک آنتی‌متابولیت است که معمولا برای درمان آرتریت روماتوئید (درمان خانگی روماتیسم مفصلی) و پسوریازیس، و همچنین لوپوس، بیماری کرون و کولیت اولسراتیو تجویز می‌شود.
• طبق یک مطالعه در سال ۲۰۱۸، میتوکسانترون (نووانترون) یک آنتی ‌بیوتیک ضد تومور است که می‌تواند برای درمان ام اس نیز استفاده شود.
• هیدروکسی اوره (Hydrea, Dorxia) یک آنتی ‌متابولیت است که برای درمان کم‌ خونی داسی شکل استفاده می‌شود.

اگر شیمی درمانی را انجام ندهیم چه می‌شود؟

اگر بیمار تصمیم بگیرد که تحت این نوع درمان قرار نگیرد، نتایج می‌تواند بسته به مرحله و نوع سرطان متفاوت باشد. خودداری بیمار از ادامه درمان ممکن است باعث:

• شانس زنده ماندن: امتناع از درمان به میزان قابل توجهی احتمال زنده ماندن فرد را کاهش می‌دهد. به عنوان مثال، احتمال زنده ماندن یک بیمار مبتلا به سرطان سینه پیشرفته (مرحله IIIB)، بدون شیمی درمانی ۲۶٪ و در صورت درمان۳۲٪ است.
• کیفیت زندگی: در حالی که این شیوه درمانی می‌تواند عوارض جانبی شدیدی داشته باشد، برخی از بیمارانی که درمان را قطع می‌کنند، لزوما کیفیت زندگی ضعیف ‌تری را تجربه نمی‌کنند. یک مطالعه نشان داد که کیفیت زندگی بیمارانی که این درمان را قطع کرده‌اند با بیمارانی که درمان را کامل کرده‌اند تفاوتی ندارد.
• درمان‌های جایگزین: بیمارانی که این روش درمانی را انجام نمی‌دهند، اغلب درمان‌های جایگزین و مکمل را انجام می‌دهند که ممکن است از نظر علمی ثابت نشده باشد که در برابر سرطان مؤثر هستند.

باید به این نکته توجه کرد که بیماران حق دارند درباره روش درمانی خود تصمیمات آگاهانه بگیرند و امتناع از شیمی درمانی انتخابی است که باید توسط تیم پزشکی بیمار مورد احترام و حمایت قرار گیرد.

فواید شیمی درمانی

این روش درمانی برای سرطان چندین مزیت کلیدی دارد. شیمی درمانی هنگامی که به عنوان درمان اولیه یا در ترکیب با سایر روش‌های درمانی مانند جراحی یا پرتو درمانی استفاده شود، پتانسیل درمان سرطان را دارد.

1. برای سرطان‌هایی که «پتانسیل درمانی» دارند، این روش درمانی می‌تواند بیمار را از شر سرطان خلاص کند.
2. این نوع درمان می‌تواند رشد و گسترش سرطان را با کشتن سلول‌های سرطانی در حال تقسیم سریع کنترل کند. ممکن است قبل از جراحی برای کوچک کردن تومور یا بعد از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی مانده (درمان کمکی) استفاده شود.
3. برای سرطان های پیشرفته، این روش درمانی می‌تواند علائم را کاهش دهد و کیفیت زندگی را با کاهش اندازه تومور و کنترل پیشرفت بیماری بهبود بخشد. برخی از بیماران ممکن است بلافاصله پس از شروع شیمی درمانی احساس بهتر و انرژی بیشتری داشته باشند، زیرا درمان در مراحل اولیه اغلب باعث پسرفت بیماری می‌شود.
4. شیمی درمانی به عنوان درمان اولیه برای سرطان‌هایی مانند لوسمی، لنفوم و سرطان بیضه استفاده می‌شود. پیشرفت در داروهای درمانی و افزایش تجربه پزشکان، تجربه درمان را برای بیماران بهبود بخشیده است.
5. در برخی موارد، دوزهای کمتر داروهای درمانی می‌تواند به کنترل سیستم ایمنی بیش فعال در بیماری‌هایی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید کمک کند.

همچنین بخوانید: روماتیسم مفصلی چیست

مزایای بالقوه این درمان به نوع سرطان، مرحله و اهداف درمانی خاص بستگی دارد. بیماران باید فواید و خطرات مورد انتظار را با انکولوژیست خود در میان بگذارند تا تصمیمی آگاهانه در مورد ادامه درمان بگیرند.

کم کردن عوارض شیمی درمانی چگونه ممکن است؟

در زیر چند توصیه برای کاهش برخی از عوارض جانبی اصلی برای بیماران آورده شده است:

• خستگی: چرت‌های کوتاه ۱۵ دقیقه‌ ای داشته باشید، با پیاده‌ روی یا انجام کار های مورد علاقه فعال بمانید.
• موکوزیت یا زخم دهان: بعد از هر وعده غذایی، بهداشت دهان و دندان را با شستشوی دندان‌ها حفظ کنید. از مسواک نرم و دهانشویه بدون الکل استفاده کنید.
• ریزش مو: همه شیمی درمانی ها منجر به ریزش مو نمی‌شوند. ریزش ممکن است جزئی یا کامل باشد. در هر دو مورد معمولا بین هفته دوم و سوم اولین درمان رخ می‌دهد. برای کنترل ریزش مو، باید موهای خود را با شامپوی ملایم بشویید، به جای برس از شانه استفاده کنید، از سشوار کردن خودداری کنید، پوست سر را در معرض آفتاب قرار ندهید و سعی کنید سر خود را با روسری یا حتی کلاه بپوشانید تا آن را حفظ کنید.
• حساسیت به سرما، سوزن سوزن شدن یا گرفتگی در دست یا پا: در این صورت باید از خوردن غذاها یا نوشیدنی ‌های سرد خودداری کنید. در هوای سرد خود را گرم بپوشانید و با پوشیدن دستکش و جوراب ضخیم از بدن خود محافظت کنید.
• تقویت سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که تحت درمان قرار می گیرند در برابر بیماری‌ ها آسیب ‌پذیرتر هستند. بنابراین باید از افرادی که بیماری عفونی دارند فاصله بگیرید، دست‌های خود را مرتب بشویید و از یک رژیم غذایی سالم و متعادل مانند رژیم مدیترانه‌ای استفاده کنید تا سیستم ایمنی بدن خود را تقویت کنید.

برخی از شایع‌ترین عوارض جانبی شیمی درمانی خستگی، تهوع و استفراغ است. برای کاهش آنها، باید بیمار استراحت کند، هیدراته بماند و یک رژیم غذایی سالم داشته باشد.

مدیریت عوارض شیمی درمانی بر دستگاه گوارش

عملکرد اندام‌ های گوارشی در شیمی درمانی دستخوش تغییرات زیادی می‌شود. این تغییرات در نتیجه عوارض داروهای شیمی درمانی رخ می‌ دهد. برای مدیریت هر یک از عوارض  به نکات زیر توجه کنید.

• حالت تهوع یا استفراغ: از داروهای ضد تهوع تجویز شده توسط پزشک استفاده کنید. از نوشیدنی ‌های حاوی کافئین یا گازدار خودداری کنید. غذا را در مقادیر کم و در تعداد وعده‌ های بیشتر بخورید. برای بهتر شدن هضم، غذاهایی را که به سادگی پخته می‌شوند (مانند کبابی، مایکروویو یا بخارپز) به جای غذاهای چرب مانند شیرینی‌ها یا غذاهای سرخ شده در اولویت قرار دهید. مایعات هم دمای اتاق جرعه جرعه بنوشید. تا یک ساعت بعد از غذا از دراز کشیدن خودداری کنید.
• اسهال: آب یا نمک ‌های آبرسانی خوراکی بنوشید. از خوردن غذاهای تند، غذاهای پر فیبر یا چربی، کافئین و خوردن غذاهای قابض مانند برنج آب‌ پز، پاستا، نان سفید یا موز اجتناب کنید.
• یبوست: غذاهای حاوی فیبر مانند میوه، سبزیجات، غلات کامل و آب پرتقال را با معده خالی بخورید. و مایعات فراوان بنوشید. پیاده ‌روی کنید یا ورزش‌ های سبک مانند یوگا انجام دهید. در صورت تداوم علائم، باید به پزشک مراجعه کنید.

همچنین بخوانید: علل پدید آمدن حالت تهوع و استفراغ

آیا شیمی درمانی باعث مرگ می‌شود؟

بله، شیمی درمانی می‌تواند باعث مرگ شود. مرگ و میر ناشی از این روش در بیمارانی که سرطان پیشرفته دارند شایع‌ تر است.

مرگ و میر ناشی از این شیوه درمانی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، از جمله:

1. سپسیس نوتروپنیک: این یک علت شایع مرگ است. سپسیس نوتروپنیک زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به دلیل درمان به شدت آسیب ببیند و آن را در برابر عفونت‌ ها آسیب پذیر کند.
2. ترومبوآمبولی یا ایست قلبی: این عارضه ممکن است در برخی افراد مشاهده شود.
3. نارسایی چند ارگانی یا سپسیس: در بیمارانی رخ دهد که قبلا به دلیل بیماری زمینه‌ای بدن ضعیفی دارند.
4. انسداد روده: این یکی دیگر از علل کمتر شایع مرگ ناشی از این نو درمان در بیماران مبتلا به سرطان پیشرفته است.
5. اختلال در عملکرد کلیه: در برخی موارد، مسمومیت با این روش درمانی منجر به اختلال در عملکرد کلیه می‌شود.
6. عفونت: عفونت‌ها یکی از علل مهم مرگ و میر ناشی از درمان به ویژه در بیماران با سیستم ایمنی ضعیف هستند.

یک تحقیق بریتانیایی در مورد استفاده از شیمی درمانی برای درمان سرطان پیشرفته نشان داده است که درمان در ۲۷ درصد موارد باعث مرگ یا تسریع مرگ بیمار شده است.

آیا سرطان نو هوچکین با شیمی درمانی خوب میشه؟

سرطان لنفوم نوعی سرطانی است که سیستم لنفاوی را درگیر می‌کند. این نوع سرطان گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. سرطان لنفوم به دو نوع هوچکین و نو هوچکین (NHL) تقسیم می‌شود. نو هوچکین شایع‌ترین نوع است که حدود ۹۰ درصد موارد را تشکیل می‌دهد.

شیمی درمانی یکی از درمان‌های اصلی سرطان نو هوچکین است. پرتودرمانی، ایمونوتراپی، توموتراپی، پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی از دیگر روش‌های درمانی سرطان نو هوچکین به شمار می‌رود. برای درمان بیماران مبتلا به سرطان هوچکین نیز از شیمی‌درمانی، رادیوتراپی، توموتراپی و ایمونوتراپی استفاده می‌شود.

هزینه شیمی درمانی

هزینه‌های کموتراپی بسیار بالاست و پرداخت هزینه درمان برای همه بیماران میسر نیست. هزینه درمان معمولا به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهمترین آنها:

• هزینه‌های مربوط به تشخیص سرطان توسط کلینیک
• هزینه انواع و دوزهای مورد استفاده
• چه مدت و چند بار درمان انجام شده (تعداد جلسات)
• هزینه جراحی
• هزینه پرتو درمانی
• هزینه رادیوتراپی
• هزینه بستری شدن در بیمارستان
• بخشی از کشور که بیمار در آن زندگی می‌کند
• خدمات بیمه درمانی

برخی از بیمه‌های درمانی نظیر بیمه تکمیلی بخش زیادی از هزینه‌های درمان را تقبل می‌کنند. اما همچنان هزینه شیمی‌ درمانی به دلیل استفاده از داروهای مختلف و خارجی بیشتر از سایر درمان‌ های پزشکی است.

کلام پایانی

علیرغم عوارض جانبی احتمالی، شیمی درمانی برای چندین دهه یک درمان موثر و قابل اعتماد برای سرطان بوده است. این شیوه درمانی می تواند بدن بیمار را به طور کامل از شر سرطان خلاص کند یا با کاهش علائم به بیمار کمک کند تا کیفیت زندگی بهتری داشته باشد. این روش همچنین می تواند درمان‌های دیگر مانند جراحی یا پرتو درمانی را موثرتر کند. آرزوی ما سلامتی شماست. منتظر دیدگاه‌ها و نظرات شما عزیزان هستیم.

سوالات متداول