بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
این ضایعات ممکن است علائم و نشانه‌های مختلفی داشته باشند و برخی از آنها ممکن است زندگی فرد را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهند. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و روش های درمان ضایعه مغزی می‌پردازیم تا به درک بهتر این موضوع کمک کنیم.
ضایعه مغزی چیست؟
ضایعات مغزی مناطقی از بافت مغز هستند که به دلیل جراحت یا بیماری خاصی دچار آسیب شده اند. برای مثال، سکته مغزی یکی از انواع ضایعات مغزی است. این ضایعات می توانند عملکرد مغز را مختل کنند و باعث بروز علائمی مانند ضعف، اختلال در یک یا چند حس و گیجی شوند.
درباره سکته مغزی بیشتر بخوانید
مغز برای برقراری ارتباطات داخلی خود و ارتباط با نواحی دیگر بدن از سیگنال های الکتریکی و شیمیایی استفاده می کند. زمانی که ضایعه مغزی رخ می دهد، ارتباطات در نواحی آسیب دیده مغز ممکن است مختل شود. هر چه آسیب بیشتر باشد، اختلالات بیشتری در عملکرد مغز ایجاد می شود.
این تعریف ساده به نظر می رسد، اما درک کامل از ضایعه مغزی پیچیده است، زیرا انواع مختلفی از آن ها وجود دارد که می توانند از نظر اندازه، میزان آسیب و تأثیر بر زندگی شخص متفاوت باشند.
علت ضایعه مغزی
ضایعات مغزی ممکن است با هر شرایطی که به مغز شما آسیب برساند، رخ دهد. شرایط پزشکی که می تواند باعث ضایعات مغزی شود عبارتند از:
- تومورهای مغزی، از جمله سرطانی
- اختلالات مادرزادی و متابولیک
- بیماری های دژنراتیو مغزی (به ویژه بیماری های مرتبط با سن)، مانند بیماری آلزایمر، زوال عقل لوی، آتروفی سیستم چندگانه و بیماری پارکینسون.
- شرایط التهابی و ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس یا لوپوس
- عفونت ها مانند باکتری ها، قارچ ها، انگل ها یا آمیب ها
- شرایط ژنتیکی نظیر بیماری هانتینگتون و بیماری ویلسون
- فلج فوق هسته ای پیشرونده
- تشنج و صرع
- سکته مغزی یا حملات ایسکمیک گذرا
صدمات تروماتیک مغزی نیز ممکن است از جمله علل ضایعه مغزی باشند، از جمله:
- ضربه مغزی و آسیب های مغزی تروماتیک دیگر
- عمل های پزشکی مانند جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی
- قرارگیری در معرض تشعشع
- مسموم شدن با فلزات سنگین یا دیگر سموم
علائم ضایعه مغزی
علائم ممکن است به صورت تدریجی یا ناگهانی ظاهر شوند و ممکن است مداوم یا متناوب باشند. معمولاً ناحیه ای که ضایعه در آن واقع شده است، به درستی کار نمی کند. علائم ضایعه مغزی شامل موارد زیر است:
- سردرد
- خستگی
- سرگیجه
- تغییرات رفتاری
- اختلال شناختی
- ضعف یک طرف صورت، بازو یا پا
- کاهش حس یا پارستزی (احساسات غیرمعمول) در یک طرف صورت، بازو یا پا
- تغییر در بینایی
- حالت تهوع، استفراغ و بی اشتهایی
- اختلال در تعادل
- سفتی گردن
- فشار گوش
- تشنج
همچنین بخوانید: آیا هرگونه آسیب به سر منجر به ضربه مغزی می شود
تشخیص
برای تشخیص ضایعه مغزی، معاینه فیزیکی و عصبی همراه با گرفتن شرح حال کامل بیمار ضروری است. در بیشتر موارد، نیاز به انجام آزمایش‌های تشخیصی نیز وجود دارد.
آزمایش های تشخیصی شامل موارد زیر هستند:
- سی تی اسکن (CT Scan)
- ام آر آی (MRI)
- آنژیوگرافی
- پونکسیون کمری (Lumbar Puncture)
- آزمایش های خون
روش های مورد استفاده برای یافتن و تشخیص ضایعات مغزی به علائم بیمار بستگی دارند. تصویربرداری هایی مانند سی تی اسکن و ام آر آی به تعیین دقیق محل، اندازه و ویژگی های ضایعات کمک می کنند. همچنین، آزمایش های خون و سایر آزمایش های آزمایشگاهی نیز ممکن است برای بررسی علائم عفونت انجام شوند.
درمان ضایعات مغزی
ضایعات مغزی می توانند به دلایل مختلفی رخ دهند، بنابراین روش های درمانی زیادی نیز برای آنها وجود دارد. پزشک شما بر اساس علت زمینه ای ضایعه مغزی، توصیه های درمانی خود را ارائه می دهد.
برخی از روش های درمانی ضایعه مغزی شامل موارد زیر هستند:
- صبر و نظارت مکرر: اگر ضایعه مشکلی ایجاد نمی کند و در حال رشد نیست، ممکن است فقط به معاینات دوره ای نیاز داشته باشید.
- جراحی: در صورت امکان، برداشتن ضایعه با جراحی انجام می شود. تکنیک های جدید جراحی ممکن است امکان حذف ضایعات حتی در نواحی سخت‌دسترس را فراهم کنند.
- شیمی‌درمانی و پرتودرمانی: این روش ها برای ضایعات سرطانی استفاده می شوند.
- داروها برای مبارزه با عفونت ها: مانند آنتی بیوتیک ها یا سایر داروهای ضد میکروبی.
- دارو برای آرام کردن سیستم ایمنی یا تغییر واکنش سیستم ایمنی.
- کورتیکواستروئیدها موجب کاهش التهاب می شود
- داروهای ضد تشنج جهت جلوگیری از تشنج
- دیورتیک ها برای کاهش تورم مغز
داروها یا سایر روش های درمانی که به کاهش علائم مرتبط با ضایعه مغزی کمک می کنند. برخی از انواع ضایعه مغزی به طور کامل قابل درمان نیست.
متن انگلیسی:
“Lesions that cause permanent damage, such as brain contusions, infarct, and hemorrhage, are not curable—but the effects should be managed with rehabilitation. Various types of therapy—physical therapy, speech therapy, cognitive therapy, and more—can help in the recovery and maximizing abilities.”
ترجمه متن:
«ضایعه هایی که باعث آسیب دائمی می شوند، مانند کوفتگی مغز، سکته مغزی، و خونریزی، قابل درمان نیستند، اما اثرات آنها باید با توانبخشی مدیریت شوند. انواع مختلفی از درمان ها مانند فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، درمان شناختی و غیره، می‌توانند در بهبودی و به حداکثر رساندن توانایی ها کمک کنند. »
به نقل از وبسایت verywellhealth
ضایعه عروقی مغزی چیست؟
ضایعه عروقی مغزی به معنای آسیب دیدن عروق خونی در مغز است که می تواند به دلایل مختلفی از جمله التهاب، بیماری های التهابی و خود ایمنی، سکته مغزی، تومورها و تخریب سلول ها یا بافت مغز اتفاق بیفتد. این آسیب ممکن است در یک نقطه خاص از مغز رخ دهد یا مناطق گسترده تری از مغز را درگیر کند.
چنین مشکلاتی باعث می شود که مغز نتواند به درستی خون دریافت کند و درنتیجه عملکرد درستی نخواهد داشت.
انواع مختلفی از ضایعات عروقی مغزی وجود دارد، از جمله ناهنجاری های شریانی وریدی، کاورنوماها و ضایعات، آنوریسم مغزی، تومور مغزی و ناهنجاری های ورید عمقی که هر کدام ممکن است باعث مشکلات مختلفی در عملکرد مغز شوند.
همچنین درباره علائم خونریزی مغزی بخوانید
ضایعه مغزی و تشنج
خود تشنج عموماً باعث ضایعه مغزی نمی شود. اما در شرایط خاصی ممکن است تشنج های طولانی مدت و کنترل نشده باعث آسیب به بافت مغزی شوند. این ممکن است به عواملی مانند نوع تشنج و مدت زمان ادامه آن بستگی داشته باشد. علاوه بر این، انواع خاصی از تشنج ها که به عنوان صرع شناخته می شوند یا تشنج هایی که بیش از پنج دقیقه طول بکشند، می توانند به سلول های مغزی آسیب برسانند و نیاز به درمان فوری داشته باشند. بنابراین، اگر نگرانی هایی درباره تشنج یا سلامت مغز دارید، بهتر است با یک متخصص مغز و اعصاب مشورت کنید.
ضایعه مغزی مادرزادی چیست؟
نوعی ناهنجاری در مغز است که قبل از تولد ایجاد می شود. این ناهنجاری ها در اثر عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، عفونت، قرار گرفتن در معرض مواد مضر و مشکلات مربوط به جریان خون به مغز می تواند ایجاد شوند.
انواع مختلفی از آن وجود دارد، اما شایع ترین آنها عبارتند از:
- هیدروسفالی: زمانی رخ می دهد که مایع اضافی در مغز جمع می شود و باعث تورم جمجمه می شود.
- انانسفالی: هنگامی که مغز به طور کامل شکل نمی گیرد و جمجمه را نمی پوشاند.
- کیست مغزی: کیسه های پر از مایعی که در مغز ایجاد می شوند.
- اسپینا بیفیدا: زمانی که ستون فقرات و نخاع به طور کامل شکل نمی گیرند و ممکن است باعث نقص عصبی در مغز شود.
- مایکروسفالی: مغز به طور غیرطبیعی کوچک است.
- تومور مغزی: توده های غیرطبیعی که در مغز رشد می کنند.
علائم ضایعه مغزی مادرزادی بسته به شدت و نوع ضایعه متفاوت است. برخی از نوزادان و کودکانممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است دچار مشکلات جدی عصبی، جسمی یا رشدی باشند.
ضایعه مغزی خطرناک است؟
ضایعات مغزی می توانند از نظر شدت و خطر بالقوه متفاوت باشند. برخی از ضایعات مغزی ممکن است نسبتاً بی ضرر باشند، اما برخی دیگر می توانند جدی تر باشند و خطرات قابل توجهی را ایجاد کنند. عواملی نظیر اندازه، محل و علت اصلی ضایعه بر تعیین خطر آنها تأثیر گذارند.برخی از ضایعات مغزی می توانند منجر به مشکلات جدی سلامتی شوند. برای مثال یک تروماتیک یا تومور مغزی بزرگ می تواند فشار زیادی به مغز وارد کند و باعث آسیب دائمی یا مرگ شود.خونریزی مغزی یا لخته خون در مغز (سکته مغزی) نیز می تواند کشنده باشد.
با این حال، بسیاری از این ضایعات خوش خیم یا کوچک هستند و هیچ خطر قابل توجهی برای سلامتی ندارند. به طوری که برخی از افراد با کیست های کوچک مغزی بدون هیچ مشکلی زندگی می کنند.
ضایعات مغزی می توانند به عوارض وخیمی مانند از دست دادن حافظه، گفتار، عملکرد اندام، سردرگمی، تغییرات شخصیتی و الگوهای رفتاری خطرناک (مانند اشتباهات دارویی یا گم شدن در حین رانندگی یا پیاده روی) منجر شوند. بنابراین، می توان گفت که ضایعات مغزی به طور کلی دارای خطرات جدی هستند که نیازمند مراجعه به پزشک و درمان است.
در اخر، اینکه آیا یک ضایعه مغزی خطرناک است یا خیر، به عوامل متعددی بستگی دارد و باید توسط یک متخصص پزشکی و آزامیش های متعدد به صورت موردی ارزیابی شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم زیر ضروری است، زیرا این علائم می توانند نشان دهنده مشکلات شدید یا حتی تهدید کننده زندگی باشند:
| موارد | توضیح |
|
سردردهایی که به مرور زمان بدتر می شوند یا به مسکن های بدون نسخه پاسخ نمی دهند، می‌توانند علامتی از یک مشکل جدی باشند و نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. |
|
مشکلاتی مانند دوبینی یا تاری، چشمک زدن چراغ ها یا نقاط، اعوجاج، مه یا لکه های سیاه در بینایی می توانند نشانه های خطرناکی باشند و نیاز به معاینه پزشکی فوری دارند. |
|
تشنج هایی که بیش از پنج دقیقه طول می کشند یا پشت سر هم اتفاق می افتند بدون اینکه زمان کافی برای بهبودی بین آن ها وجود داشته باشد، نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارند. |
|
هرگونه از دست دادن هوشیاری پس از ضربه به سر یا بدن و همچنین حالت تهوع یا سردرد بلافاصله پس از چنین ضربه ای نیاز به ارزیابی پزشکی فوری دارد. |
|
تغییر هوشیاری یا رفتار، مانند رفتار ناگهانی که به طور قابل ملاحظه‌ای با رفتار معمول فرد متفاوت است.در صورت مشاهده هر یک از این علائم، نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارید تا از عوارض جدی جلوگیری شود. |
به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
برای بررسی و ارزیابی ضایعه مغزی، بهترین پزشک متخصص که می توانید به او مراجعه کنید، یک متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) است. نورولوژیست ها در تشخیص و درمان بیماری های مرتبط با مغز، نخاع و سیستم عصبی تخصص دارند و می توانند به شما در فهمیدن نوع ضایعه و نحوه درمان آن کمک کنند.
سخن پایانی
ضایعه مغزی ممکن است به دلایل متعددی رخ دهد. این ضایعات می توانند به دلایل مختلفی مانند تروما، عفونت ها، بیماری های ژنتیکی و خودایمنی و … ایجاد شوند. تشخیص به موقع و دقیق این ضایعات با استفاده از روش های تصویربرداری و آزمایش های تشخیصی می تواند نقش حیاتی در درمان موفقیت آمیز داشته باشد.
درمان ضایعات مغزی بستگی به علت و شدت آن ها دارد و ممکن است شامل جراحی، دارو درمانی، شیمی درمانی و پرتودرمانی باشد. همچنین، در برخی موارد، نظارت و پیگیری منظم می تواند کافی باشد. ضایعات مغزی می توانند خطراتی مانند اختلالات شناختی، تغییرات رفتاری و … شوند، بنابراین اهمیت دارد که هرگونه علائم مشکوک به سرعت بررسی شوند.
