انواع عفونت واژن و روش های درمان آن

عفونت واژن یکی از شایع‌ترین علل مراجعه خانم‌ها به متخصص زنان و زایمان است. عفونت‌های واژن توسط میکروارگانیسم‌ها ایجاد می‌شوند، اما زنان می‌توانند برای کاهش خطر عفونت، اقدامات احتیاطی مانند پوشیدن لباس‌های زیر گشاد را انجام دهند.

ترشح، خارش، سوزش، ناراحتی، هر زنی حداقل یک بار در زندگی خود این علائم را تجربه کرده و از خود این سوال را می پرسد که “چه اتفاقی برای من افتاده است؟” این علائم، همگی از عفونت واژن خبر می‌دهند. در ادامه مطلب با دکتر آسپرین همراه باشید که به بررسی عفونت واژن بپردازیم.

عفونت‌ها معمولا باعث ترشحاتی به همراه با خارش، قرمزی و گاهی سوزش و درد می‌شوند. وقتی به پزشک مراجعه می‌کنید، پزشک نمونه‌ای از ترشحات واژن یا دهانه رحم را برای بررسی وجود میکروارگانیسم‌هایی که باعث این عفونت‌ها می‌شوند، بررسی می‌کند تا بتواند درمان مناسبی را انجام دهد.

انواع عفونت‌های واژن

عفونت‌های واژن عبارتند از:

• واژینوز باکتریال
• واژینیت تریکوموناس
• عفونت‌های مخمری (کاندیدیازیس)

عفونت واژن می‌تواند باعث ترشحات واژن، ناراحتی و بوی بد واژن شود. با این حال، این علائم لزوما نشان‌دهنده وجود عفونت نیستند. ممکن است به دلیل آسیب‌شناسی‌های دیگری باشند که بر واژن تاثیر می‌گذارد. به عنوان مثال، استفاده از مواد شیمیایی یا سایر محصولات (مانند محصولات بهداشتی، حمام حباب، پودرهای لباسشویی، فوم‌ها و ژل‌های ضد‌بارداری و لباس های زیر مصنوعی) می‌توانند واژن را تحریک کرده و باعث ترشح و ناراحتی شوند. التهابی که در این صورت به وجود می‌آید، واژینیت غیرعفونی (التهابی) نامیده می شود.

ترشحات واژن می‌تواند ناشی از اختلالی باشد که به جای واژن، سایر اندام‌های تناسلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به عنوان مثال، ممکن است به دلیل برخی از بیماری‌های مقاربتی مانند عفونت کلامیدیا یا سوزاک باشد. باکتری‌هایی که باعث این بیماری‌ها می شوند می‌توانند از واژن به دهانه رحم (قسمت باریک تحتانی رحم که به واژن منتهی می‌شود) و رحم، گسترش یافته و منجر به بیماری التهابی لگن شوند. تبخال تناسلی که می‌تواند باعث ایجاد تاول در فرج (قسمت اطراف دهانه واژن)، واژن و دهانه رحم شود، هم‌چنین می‌تواند باعث ترشحات واژن شود.

علل عفونت واژن

عفونت واژن می‌تواند توسط باکتری‌ها، مخمرها و سایر میکروارگانیسم‌ها ایجاد شود.

شرایط خاصی که خطر عفونت را افزایش می‌دهد:

• کاهش سطح اسیدیته (افزایش pH) ترشحات واژن: وقتی اسیدیته واژن کاهش می‌یابد، معمولا تعداد باکتری‌های محافظ (لاکتوباسیل ها) در واژن کم می‌شوند، در حالی که تعداد باکتری‌هایی که باعث عفونت می‌شوند افزایش می‌یابند و گاهی اوقات منجر به واژینوز باکتریایی می‌شود.
• عدم رعایت بهداشت: زمانی که ناحیه تناسلی تمیز نگه داشته نشود، تعداد باکتری‌ها افزایش پیدا کرده و این، احتمال عفونت‌های باکتریایی را زیاد می‌کند.
• لباس‌های زیر تنگ و جذب: این نوع لباس‌های زیر می‌توانند رطوبت را حفظ کنند که باعث رشد باکتری‌ها و مخمرها نیز می‌شود.
• آسیب بافتی: اگر بافت‌های لگن آسیب ببینند، دفاع طبیعی بدن ضعیف می‌شود و این ضایعات می‌توانند از تومورها، جراحی، پرتودرمانی یا ناهنجاری‌های ساختاری، مانند نقایص مادرزادی یا فیستول ایجاد شوند. فیستول‌ها اتصالات غیرطبیعی بین اندام‌ها هستند که به عنوان مثال می‌توانند به محتویات روده (از جمله باکتری‌ها) اجازه ورود به واژن را بدهند.
• تحریک: تحریک بافت‌های واژن می‌تواند باعث ایجاد شقاق یا زخم شود که به باکتری‌ها و مخمرها اجازه ورود به جریان خون را می‌دهد.

برخی از علل خاص عفونت واژن در گروه‌های سنی خاصی شایع‌تر است:

۱.کودکان

در دختران کوچک، عفونت‌های واژن معمولا توسط باکتری‌های مقعد ایجاد می‌شود. این باکتری‌ها زمانی که دختران، به‌ویژه دختران ۲ تا ۶ ساله، از پشت به جلو پاک می‌شوند یا ناحیه تناسلی خود را به‌درستی پس از دفع ادرار و مدفوع تمیز نمی‌کنند، می‌توانند به واژن بروند. در صورت لمس ناحیه تناسلی (اغلب پاسخی به خارش)، به خصوص در دختربچه‌ها که بعد از اجابت مزاج دست‌های خود را نمی‌شویند، نیز می‌تواند باعث ورود این باکتری‌ها به واژن شود.

یکی دیگر از علل شایع عفونت واژن در کودکان، وارد کردن جسم خارجی (مانند اسباب‌بازی یا دستمال توالت) به واژن است.

سواستفاده جنسی یکی دیگر از دلایل احتمالی است. عفونت‌های مقاربتی، از جمله آن‌هایی که باعث عفونت واژن می‌شوند، می توانند از طریق سواستفاده جنسی منتقل شوند.

اطلاعات بیشتر : عوارض جسمی و روانی سوء استفاده و تجاوز جنسی بر قربانی

کرم‌های سوزنی روده نیز می‌توانند باعث عفونت نیز واژن شوند.

۲. زنان در سنین باروری

تغییرات هورمونی که قبل و در طول قاعدگی یا در طول بارداری رخ می‌دهد، می‌تواند باعث افزایش pH واژن شود، مانند دوش مکرر، استفاده از اسپرم‌کش‌ها و مایع منی. افزایش pH باعث رشد باکتری‌ها شده که باعث عفونت نیز می‌شوند.

هم‌چنین نگه داشتن طولانی مدت تامپون می‌تواند باعث ایجاد عفونت شود، به این دلیل که تامپون‌ها یک محیط مرطوب و گرم برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کنند و هم‌چنین می‌توانند واژن را تحریک کنند.

۳. زنان یائسه

پس از یائسگی، سطح استروژن کاهش می‌یابد. این کاهش باعث نازک شدن و خشکی واژن می‌شود که در نتیجه شکننده‌تر می‌شود و ممکن است ترک یا زخم ایجاد شود که به باکتری‌ها یا مخمرها اجازه ورود می‌دهد. از طرفی اسیدیته واژن کاهش می‌یابد که این مورد نیز خطر عفونت را افزایش می‌دهد.

زنانی که از بی‌اختیاری ادرار رنج می‌برند یا در بستر هستند، ممکن است در تمیز نگه داشتن ناحیه تناسلی مشکل داشته باشند. ماندن ادرار و مدفوع می‌تواند باعث عفونت شود.

۴. زنان در تمام سنین

در هر سنی، عواملی که خطر عفونت واژن را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• فیستول (اتصال غیرطبیعی) بین روده و دستگاه تناسلی که به باکتری‌های روده اجازه می‌دهد وارد دستگاه تناسلی شوند.
• پرتودرمانی یا تومورهای لگن، که بافت را تخریب می‌کند و در نتیجه، دفاع طبیعی بدن در برابر عفونت را کاهش می‌دهد.

آسیب‌شناسی با منشا غیرعفونی تا ۳۰ درصد موارد واژینیت را ایجاد می‌کند. به عنوان مثال، واژینیت ممکن است به دلیل حساسیت یا تحریک ناشی از اسپری‌ها یا عطرهای بهداشتی، نوار بهداشتی، شوینده‌ها، سفیدکننده‌ها، نرم‌کننده‌های پارچه، رنگ‌ها، الیاف مصنوعی، حوله‌های افزودنی، کاغذ توالت، یا گاهی اوقات اسپرم‌کش‌ها، روان‌کننده‌های واژن و کرم‌ها باشد.

علائم عفونت واژن

• ترشحات غیرطبیعی واژن (ممکن است بوی ماهی بدهد)
• خارش
• قرمزی
• سوزش یا درد در ناحیه تناسلی
• درد هنگام رابطه جنسی
• تکرر ادرار
• چسبندگی چین های پوست اطراف واژن (در موارد نادر)

تشخیص عفونت واژن

• معاینه‌ی جسمی
• بررسی و تجزیه و تحلیل نمونه‌ای از ترشح و یا نمونه‌ای از مایع در دهانه رحم

اگر ترشحات واژن همراه با خارش یا سایر علائم واژن مانند قرمزی، احساس سوزش یا درد در حین مقاربت را تجربه می‌کنید، حتما با پزشک مشورت کنید. شما می‌توانید با تماس به دکتر آسپرین، مشکلات خود را با متخصص زنان و زایمان درمیان بگذارید.

۱. پیشینه پزشکی

به منظور تعیین علل احتمالی، پزشک از زن در مورد ترشحاتش (در صورت وجود)، علل احتمالی علائم و هم‌چنین در مورد عادات بهداشتی جنسی او سوال می‌کند. پزشک ممکن است از بیمار در مورد موضوعات زیر سوال کند:

• استفاده از لوسیون‌ها یا کرم‌ها (از جمله داروهای خانگی) برای تسکین علائم
• تاریخ شروع ترشحات واژن
• ارتباط احتمالی با خارش، احساس سوزش، درد یا زخم‌های تناسلی
• تاریخ شروع پریود
• ماهیت متناوب یا مزمن تلفات
• سابقه ترشح غیرطبیعی و در این صورت پاسخ به درمان تجویز شده
• روش‌های پیشگیری از بارداری گذشته و فعلی
• بروز درد بعد از مقاربت
• سابقه عفونت واژن
• وجود علائم در شریک جنسی

پزشک از زن در مورد احتمال ابتلا به عفونت‌های مقاربتی سوال می‌کند. به عنوان مثال، ممکن است از زن پرسیده شود که آیا از نظر جنسی فعال است یا خیر، و اگر چنین است، آیا چندین شریک دارد یا خیر. این اطلاعات به پزشک اجازه می‌دهد تا تعیین کند که آیا شریک جنسی شما نیز باید تحت درمان قرار گیرد یا خیر.

۲. معاینه و تجزیه و تحلیل بالینی

در این روش معاینه لگن انجام می‌شود. در طول معاینه واژن، پزشک از ترشحات واژن، در صورت وجود، با پنبه مخصوص نمونه‌برداری می‌کند. این نمونه زیر میکروسکوپ بررسی خواهد شد. از اطلاعات جمع‌آوری‌شده در طول این معاینه، پزشک معمولا می‌تواند تشخیص دهد که آیا علت واژینوز باکتریایی، عفونت تریکوموناس، واژینیت یا عفونت قارچی است.

معمولا پزشک از پنبه نیز برای نمونه‌برداری از ترشحات دهانه رحم استفاده می‌کند و نمونه را برای عفونت‌های مقاربتی به آزمایشگاه می‌دهد.

به منظور تعیین گسترش عفونت به لگن، پزشک رحم و تخمدان‌ها را با وارد کردن انگشت اشاره و میانی که توسط دستکش محافظت می‌شود، به داخل واژن و در عین حال فشار بر قسمت تحتانی شکم با فشار وارد می‌کند. از طرف دیگر هنگامی که این مانور باعث درد قابل توجهی ‌شود یا در صورت تب، وجود احتمالی کانون‌های عفونی دیگر را نشان می دهد.

ارزیابی دختران کوچک

اگر دختر بچه‌ای مبتلا به واژینیت تریکوموناس باشد، پزشک او را معاینه می‌کند تا ببیند آیا ممکن است سواستفاده جنسی علت آن باشد یا خیر.

پیشگیری از عفونت واژن

پیشگیری از عفونت تا حدودی بر اساس بهداشت ناحیه تناسلی است.

• ناحیه تناسلی باید تمیز و خشک باشد.
• ناحیه تناسلی روزانه با استفاده از صابون ملایم بدون عطر مثلا بر پایه گلیسیرین شسته شود و کاملا شسته و خشک شود.
• پس از ادرار یا مدفوع، پاک کردن با حرکت رفت و برگشت به جلوگیری از عبور باکتری از مقعد به واژن جلوگیری می‌کند. این آموزش بهداشت به دختر بچه‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
• پوشیدن لباس‌های گشاد و جاذب، مانند شورت‌های پنبه‌ای یا نخی، به گردش هوا کمک می‌کند و ناحیه تناسلی را خشک نگه می‌دارد.
• هنگام رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید.

برای اطلاعات بیشتر: راه های پیشگیری از عفونت قارچی واژن

مصرف مکرر دوش واژینال و استفاده از محصولات بهداشتی جنسی توصیه نمی‌شود. دوش گرفتن واژینال، باکتری‌هایی را که به طور معمول از واژن محافظت می‌کنند را حذف کرده و pH واژن را افزایش می‌دهد و باعث ایجاد عفونت‌ها از جمله بیماری التهابی لگن می‌شود.

درمان عفونت واژن

• بهداشت مناسب
• استفاده از آب یا یخ برای تسکین علائم و درد
• در صورت نیاز، داروهایی برای تسکین خارش
• اقدامات پیشگیرانه مانند حفظ یک ناحیه تناسلی تمیز و خشک نیز به درمان عفونت کمک می‌کند. توصیه می‌شود از مصرف صابون های معطر یا قوی و محصولات موضعی غیرضروری (مانند دئودورانت‌هایی که برای بهداشت جنسی استفاده می‌شود) خودداری کنید.
• گاهی اوقات درد و خارش را می‌توان با استفاده از کیسه یخ یا کمپرس سرد در ناحیه تناسلی یا حمام سرد (با جوش شیرین یا نمک) کاهش داد. این حمام باید در حالت نشسته گرفته شود و ناحیه مقعد و تناسلی در آب غوطه‌ور باشد.
• اسپری کردن آب ولرم از بطری آب به ناحیه تناسلی می‌تواند درد و خارش را تسکین دهد.

اگر این اقدامات علائم را کاهش نداد، باید از دارو استفاده کرد. آنتی‌هیستامین‌های خوراکی خارش را تسکین می‌دهند. آن‌ها هم‌چنین باعث خواب آلودگی می‌شوند و اگر علائم روی خواب تاثیر بگذارد ممکن است مفید باشند.

برای اطلاعات بیشتر: درمان عفونت قارچی واژن

هم‌چنین ممکن است پزشک داروهای زیر را تجویز کند:

• داروی مترونیدازول به صورت قرص یا کرم
• ژل یا کرم و ژل کلیندامایسین جهت درمان عفونت باکتریایی
• کرم‌ها یا شیاف‌های ضدقارچی جهت درمان عفونت مخمری
• قرص مترونیدازول یا تینیدازول جهت تریکومونیازیس
• کرم یا قرص استروژن برای آتروفی واژن

سخن پایانی

عفونت واژن می تواند خانوم ها را در سنین مختلف درگیر کند. با رعایت بهداشت و چند توصیه ساده می توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد. داشتن سبک زندگی سالم از بسیاری از بیماری ها جلوگیری می کند که عفونت وازن از این قاعده مستثنا نیست.