بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
به طور طبیعی خون از قلب از طریق شریان ها به ریه رفته، ریه اکسیژن خون وارده را تامین کرده و دوباره به قلب برمی گرداند تا قلب با پمپاژ قدرتمند خود به کل بدن اکسیژن برساند اما هنگامی که یکی از سرخرگ هایی که در راه قلب و ریه قرار دارد درون خود با لخته مواجه شود این چرخه اکسیژن رسانی با مشکل مواجه شده و آمبولی ریه رخ می دهد که مهم ترین دلیل آن دریافت لخته ها از طریق رگ های عمیق پا است.
همچنین علائم لخته خون در ریه با توجه به اینکه لخته خون در کدام قسمت بدن تشکیل شده متفاوت خواهد بود زیرا لخته خون می تواند در پا، شکم، و … تشکیل شود که علائمی چون تغییر رنگ پوست، تنگی نفس و … داشته و در صورت عدم درمان موثر حیات فرد را تهدید می کند.
آمبولی ریه چیست؟
هنگامی که یک یا چند سرخرگ که مسئول رسیدن خون به ریه هستند با انسداد مواجه شوند آمبولی ریه پدید می آید، حال این انسداد می تواند به دلیل لخته های خونی که بزرگ ترین عامل به وجود آمدنش از طریق رگ های پا به دلایلی چون رانندگی های طولانی است و یا از طریق چربی، حباب های هوا و یا غده در قسمت های دیگر بدن باشد.
با توجه به اینکه انسداد موجب آمبولی ریه کار اکسیژن رسانی اندام ها را با مشکل مواجه کرده فرد دچار تنگی نفس،خس خس سینه، آسیب ریه و حتی آسیب به سایر اندام های بدن به دلیل نبود اکسیژن در خود می شود و در موارد شدیدتر حتی جان فرد را به خطر می اندازد. همچنین هنگامی که لخته خون در یکی از وریدهای شما به وجود بیاید به آن ترومبوآمبولی وریدی گفته می شود که به دسته های مختلفی تقسیم شده و هر دسته علامت های خاص خود را دارد.
| موارد | توضیحات |
| علائم لخته خون در ریه |
|
| عوامل افزایش دهنده آمبولی ریه |
|
|
آزمایش های تشخیص لخته خون در ریه |
|
|
راه های درمان |
|
|
قرص برای درمان لخته خونی در ریه |
|
|
راه های پیشگیری |
|
علائم وجود لخته خون در ریه کدامند؟
به طور کلی علائم لخته خون در ریه متفاوت است و این تفاوت به فاکتورهای خاصی چون میزان و شدت و ضعف درگیری ریه بر اثر آمبولی، بزرگی و کوچکی لخته، تعداد لخته، ابتلا همزمان به بیماری های قلبی و … بستگی دارد. همچنین گاهی این علائم کم کم و در موارد بسیار شایع به طور ناگهانی اتفاق می افتد که هنگامی که ناگهانی اتفاق می افتد باید سریعا به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را در پیش بگیرید زیرا این بیماری بسیار جدی بوده و حتی خطرات مرگ نیز دارد، اما در یک دسته بندی کلی می توان علائم زیر را نام برد:
- سرفه که گاهی با خلط خونی همراه باشد
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- احساس گیجی
- درد غیر منتظره در پشت
- تعریق بیش از حد مجاز
- لب ها یا ناخن های آبی
- ورم رگ ها
- احساس داغی بیش از حد در برخی قسمت ها چون پا
چه عواملی می تواند احتمال بروز آمبولی ریه را افزایش دهد؟
برای آمبولی ریه سه فاکتور خطر وجود دارد که همه پزشکان از آن یاد کرده و به عنوان تحریک کننده بروز آمبولی و یا تشدید کننده علائم لخته خون در ریه از آنها یاد می شود این علائم عبارت اند از:
۱. خون هایی که دارای ویژگی لخته شدن هستند: عواملی چون سرطان، جراحی، مصرف قرص های ضد بارداری و … می تواند احتمال لخته شدن خون را افزایش داده و شنا را در معرض ابتلا به آمبولی ریه قرار دهد.
۲. عدم تحرک برای مدت زمان طولانی: هر عاملی که سبب عدم تحرک شما برای یک تایم طولانی شود می تواند خطر ابتلا به آمبولی ریه را افزایش دهد بنابراین افرادی که راننده وسیله نقلیه بوده و یا مدت زیادی در بیمارستان بستری بوده و یا هر عاملی که شباهت زیادی به این عوامل داشته و جلوی تحرک فرد را بگیرد فاکتورهای خطر ابتلا به این عارضه هستند.
۳. آسیب به دیواره رگ های خونی: مثلا آسیب به ساق پا ممکن است باعث آسیب به دیواره رگ های خونی شده و آمبولی ریه را پدید آورد و یا هنگامی که انسداد رگ ها به دلیل چربی و امثال آن باشد مثلا شکستگی استخوان پا و انتقال چربی استخوان به رگ ها می تواند سبب آمبولی ریه شود.
لخته خون در پا عامل آمبولی ریه
با توجه به اینکه خطرناک ترین نوع لخته خون، لخته در پا است که بیشتر در یک پا اتفاق افتاده این لختگی عوارض بسیار زیادی با خود به همراه دارد بنابراین باید کاملا افراد هوشیار بوده و در صورت مشاهده علائمی حتی شبیه آن سریعا به پزشک مراجعه کنند.
این علائم هم بستگی به اینکه لختگی در رگ های عمیق پا و یا رگ های پوستی باشد متفاوت است که لخته در پا خطرناک تر است که خود را با علائمی همچون ورم، حساسیت به لمس، درد بسیار شدید، قرمزی و حتی عفونت شود که موجب رسیدن لخته های خونی به ریه شده و آمبولی ریه را پدید می آورد در حالی که رگ های سطحی کم خطرتر بوده اما درد بسیار شدیدی با خود به همراه دارد اما به اندازه لختگی رگ های عمیق جدی نبوده.
همچنین اگر لختگی در پا موجب آمبولی باشد که به آن ترومبوز وریدی عمقی می گویند می تواند موجب سندروم پس از لخته نیز شود به این معنی که عوارض طولانی مدتی در ناحیه پا حتی پس از بیماری باقی خواهد ماند.
اطلاعات بیشتر: راه های کشیدن آب ریه
چرا لخته خون در شش ها (آمبولی ریه) خطرناک است؟
همانطور که گفته شد لخته شدن خون اولین عارضه ای که با خود به همراه می آورد عدم اکسیژن رسانی به ریه و به دنبال آن سایر بافت های بدن است حال این عدم اکسیژن رسانی در مرحله اول به بافتهای ریه آسیب رسانده و نخست مرگ سلولی را به ارمغان می آورد بعد از آن به سایر اندام های بدن نیز اکسیژن نرسیده و به آنها نیز آسیب وارد آمده و کم کم کل بدن را درگیر خود میکند همچنین عدم اکسیژن و عدم توانایی درست نفس کشیدن کم کم تشدید شده و این عارضه به همراه انسداد شریان ها و درگیری کل بدن می تواند حیات فرد را تهدید کرده و موجب مرگ بیمار شود.
بنابراین این گرفتگی و انسداد بسیار جدی و خطرناک بوده به طوری که حدود ۳۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری جان خود را از دست می دهند پس هر فرد به محض مشاهده علائم لخته خون در ریه باید سریعا به پزشک مراجعه کرده تا از عوارض جبران ناپذیر آن در امان بماند.
آزمایش های تشخیص لخته خون در ریه
پزشک معمولا اول معاینه فیزیکی و مشاهده و تشخیص علائم لخته خون در ریه شناسایی ابتدایی بیمار را انجام داده و پس از تشخیص اولیه برای اطمینان بیشتر شروع به تجویز تست های آزمایشگاهی می کند که انواعی دارد:
- اسکن ریوی تهویه ای یا پرفیوژنی: در این آزمایش پزشک ابتدا یک رنگ به خون های بیمار تزریق کرده و یک گاز رادیو اکتیو توسط بیمار استنشاق شده و سپس از بیمار اسکن خواهد گرفت که با استفاده از این روش گرفتگی شریان ها کاملا مشخص می شود.
- آزمایش خون دی دایمر: با استفاده از این آزمایش میزان دایمر خون مشخص شده و یکی از راه های تشخیص آمبولی ریه را به ارمغان می آورد زیرا میزان دایمر خونی که دچار لخته است بیشتر از خون عادی است.
- سی تی آنژیوگرام: این آزمایش با استفاده از تصویربرداری از طریق اشعه ایکس انجام شده و انسداد رگی که دچار لختگی شده است را نشان می دهد.
- آنژیوگرافی ریوی: در این آزمایش پزشک با استفاده از یک لوله آزمایشگاهی که از طریق رگ به ریه رسیده رنگی مخصوص را به ریه تزریق کرده و سپس به تصویربرداری پرداخته و آمبولی ریه را تشخیص می دهد.
راه های درمان آمبولی ریه
همانطور که گفته شد این بیماری بسیار جدی بوده و حتی حیات فرد را تهدید میکند اما در صورتی که سریعا تشخیص داده شده و درمان متناسبی در پیش گرفته شود این بیماری درمان خواهد شد. درمان های مختلفی برای این بیماری وجود دارد:
- داروهای ضد انعقاد خون: داروهای رقیق کننده که مهمترین آنها وارفارین و هپارین هستند می توانند هم از تشکیل لخته های جدید جلوگیری کرده و هم جلوی بزرگتر شدن لخته ها را بگیرند خود لخته ها نیز در گذر زمان از بین می روند. این داروها به دو صورت قرص و تزریق استفاده می شود که در صورت استفاده خارج ازکنترل ممکن است باعث خونریزی داخلی شود همچنین در موارد بسیار شدید داروهای ترومبولیتیک برای از بین بردن سریع لخته خون استفاده می شود که ریسک بالایی دارد.
- کاتتر: در این روش با استفاده از یک لوله آزمایشگاهی در یکی از رگ ها مثل بازو فرو کرده و با دقت وارد ریه شده و لختگی را از بین می برد. همچنین احتمال استفاده دارویی نیز وجود دارد.
- درمان با فیلتر: در این روش درمانی فیلتر را در ورید تحتانی که خون را به قلب و قلب به ریه می فرستد قرار داده و از انتقال لخته ها به ریه جلوگیری می کند.
- جوراب های فشاری: با توجه به اینکه بیشترین لخته در قسمت ما جمع می شود نوعی از جوراب ها که فشاری نامیده می شود تا زانو بالا آمده و با فشار به پا از تشکیل لخته جلوگیری می کند.
- انجام جراحی: از این روش درمانی خیلی کم استفاده می شود اما هنگامی که جان بیمار در خطر بوده و هیچ راهی جز جراحی برای از بین بردن لخته ها وجود ندارد استفاده می شود.
قرص برای درمان لخته خونی در ریه
همانطور که گفته شد یکی از درمان هایی که پزشک برای آمبولی ریه و کاهش علائم لخته خون در ریه تجویز می کند قرص های ضد لخته می باشد که باید حتما و دقیق طبق نظر پزشک صورت بگیرد به طوری که فراموش کردن یک دوز نیز نیاز به مراجعه به پزشک دارد این قرص ها نیز انواعی دارد:
- وارفارین
- ریواروکسان
- آپیکسبان
- ادوکسبان
- ترومبولیتیک
عوارض قرص های ضد لخته چیست؟
بیشترین ریسکی که این قرص ها با خود به همراه دارد خونریزی داخلی بیماری می باشد و به همین علت مصرف این داروها باید کاملا تحت نظر پزشک بوده و هر گونه اختلال و فراموشی با پزشک هماهنگ شود. همچنین ممکن است این قرص ها و دوز مصرفی برای بیمار موثر نبوده و حتی حال بیمار را بدتر کند که باید سریعا به پزشک مراجعه کرده و دارو و یا دوز مصرفی را تغییر دهید و در صورت عدم پاسخگویی روش درمانی دیگری را شروع کنید.
ریسک دیگر بیماری عوارض جانبی هر دارو و مشکلاتی که برای هر بیمار به وجود می آید است که باید قبل از تجویز کاملا آزمایشات و مشخصات لازم از بیمار گرفته شده و سپس تجویز شود.
اطلاعات بیشتر: شایع ترین علائم سرطان ریه کدامند
پیشگیری از لخته خونی
سبک زندگی و عادت های بد خیلی افراد موجب به وجود آمدن لخته های خونی می شود به طوری که افرادی که با مشکلاتی چون کم تحرکی مواجه هستند خطر ابتلا به آمبولی ریه و به وجود آمدن علائم لخته خون در ریه را افزایش می دهند اما با برخی اقدامات می توان از ابتلا به این عارضه پیشگیری کرد:
- عدم استعمال دخانیات مخصوصا پیش از مسافرت های طولانی.
- حرکت پاها و جلوگیری از ثابت نگه داشتن آن.
- پیاده روی روزانه.
- پوشیدن جوراب های ساق بلند.
- نوشیدن مایعات.
- جلوگیری از مصرف الکل و خواب آورها.
- حفظ تناسب اندام.
- در صورت استفاده قرص های ضد بارداری مشورت با پزشک
سخن پایانی
آمبولی ریه در شمار بیماری های پر خطر و تهدید کننده حیات فرد قرار می گیرد که یکی از مهمترین عوامل ایجاد کننده آن سبک زندگی غلط فرد می باشد پس شما می توانید با تغییر سبک زندگی از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرده و در صورت ابتلا با مراجعه به پزشک و درمان مناسب از عوارض جبران ناپذیر این بیماری در امان بمانید.
