اگر مدفوع به صورت معمول درون راست روده حرکت نکند و در واقع دچار کندی حرکت شود، یبوست اتفاق می افتد. این فرآیند همراه با سفت شدن و خشک شدن مدفوع می باشد. با توجه به تنوع تغذیه و شرایط مختلف یبوست مقطعی چیز معمولی است و در خیلی افراد اتفاق میافتد، اما اگر به صورت مستمر و ماندگار باشد، باعث مشکلات آزاردهنده و ناراحت کنندهای میشود. در این مطلب به عوامل ایجاد یبوست، روشهای تشخیص آن و نحوه درمان این بیماری خواهیم پرداخت.
یبوست چیست؟
تحرک بسیار کم و محدود روده همراه با دفع دشوار مدفوع که بیشتر از چند هفته به طول بیانجامد را یبوست مینامند. در این بیماری مدفوع خشک و سفت میشود و به صورت تودهای در میآید. معمولا دفع مدفوع در شرایط یبوست بسیار دردناک است و به فرد این احساس دست میدهد که تخلیه مدفوع به صورت کامل صورت نگرفته است. اگر میزان دفع مدفوع فردی به کمتر از سه بار در هفته برسد، آن فرد مبتلا به یبوست است.
شاید در ظاهر بیماری پیچیدهای به نظر نیاید، اما فرد مبتلا به یبوست در انجام امور و کارهای روزانه دچار مشکل است و درد و فشار زیادی را در زمان تخلیه متحمل میشود.
علائم یبوست
یبوست یک بیماری نشیمنگاهی است که باعث می شود دفع مدفوع برای فرد دشوار باشد. این بیماری دارای علائم و نشانههای اصلی زیر میباشد :
- تعداد دفع مدفوع کمتر از حالت معمولی
- بروز مشکل در زمان دفع مدفوع
- نیاز به فشار و زور زدن در هنگام دفع مدفوع
- خشک و سفت شدن مدفوع
- به صورت تودهای در آمدن مدفوع
- وجود درد و گرفتگی در شکم
- احساس نفخ زیاد
- از دست رفتن اشتها
- حالت تهوع و دلپیچه
اطلاعات بیشتر : علائم سندروم روده تحریک پذیر
دلایل بروز یبوست
یبوست یک بیماری است و بیماری ها در اثر عدم کارکرد صحیح سیستم بدن انسان بوجود می آیند. بنابراین زمانی فردی دچار یبوست میشود که یکی از اتفاقات زیر در زندگی او افتاده باشد :
- عدم مصرف آب و مایعات به اندازه کافی (حداقل ۸ لیوان در روز)
- عدم داشتن تحرک و سپری کردن زمان زیادی از روز در حالت نشسته و یا خوابیده
- عدم مصرف فیبر کافی در برنامه غذایی
- عدم ورزش مستمر و پایدار
- تغیرات برنامه غذایی
- تاثیر و عوارض جانبی دارو
- دیابت
- فشارهای روحی، استرس و اضطراب
- افسردگی
- ایجاد یبوست در دوران بارداری
- عدم کارکرد درست دستگاه گوارش بر اثر مواردی مانند سندرم روده تحریک پذیر
- ضایعات نخاعی و مغزی
- بیماری سلیاک
- تغییرات هورمونی در بدن فرد مانند کم کاری تیروئید
- مسدود شدن روده بر اثر مواردی مانند آنورکتال و تومورها
- التهابهای دیورتیکول و پروکتیت
- ایجاد سکته، آسیب نخاعی، اسکلروز و بیماری پارکینسون بخاطر مشکلات عصبی
عوامل یبوست زا
برخی پارامترها و موارد وجود دارد که باعث میشوند احتمال ابتلا به یبوست در فرد بالا رود، این عوامل عبارتند:
- کاهش آب و مایعات بدن
- کاهش میزان فیبر در برنامه غذایی روزانه
- عدم تحرک مناسب و ورزش نکردن
- افزایش سن
- تاثیر جنسیت (در خانمها بیشتر از آقایان اتفاق می افتد)
- بیماری های روحی مانند افسردگی (علائم افسردگی)
- تاثیر مصرف داروهای مربوط به بیماری های روحی مانند آرام بخش و داروی ضدافسردگی.
- تاثیر برنامه غذایی نامناسب، استفاده زیاد از غذاهای آماده و فست فود
عوارض یبوست
اگر برای فردی یبوست شدید ایجاد شود مشکلات مختلفی را به همراه خواهد داشت، مانند :
- بیماری خونریزی مقعد
- ایجاد شقاق (راه های درمان شقاق)
- تورم وریدهای داخل و سطح دهانه مقعد
- بواسیر و التهاب عروق خونی در مقعد
- اضطراب و عدم تمرکز بر امور روزانه
- تجمع مدفوع سفت و خشک بصورت تودهای در روده
- افسردگی و گوشه گیری
- گرفتگی مدفوع و عدم دفع آن به صورت معمول و عادی
- نیاز به فشار و زور زیاد برای دفع مدفوع به همراه فشار دست به شکم
وجود چنین نشانههایی در بدن یک فرد خبر از یبوست شدید و پیشرفته در بدن بیمار دارد و حتما باید به متخصص مراجعه کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
زمانی که اجابت مزاج و دفع مدفوع شما از حالت معمول خارج شد و این تغییرات در کوتاه مدت برطرف نگردید، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در مواردی که قبلا در خانوادهای سابقه بیماریهایی مانند سرطان روده بزرگ و رکتوم وجود دارد، نیاز به مراجعه پزشک کاملا ضروری است.
از شرایط اورژانسی مراجعه به پزشک برای بیماری یبوست و نشانههای آن میتوان موارد زیر را بیان کرد:
- عدم دفع مدفوع در چند روز متوالی (حداکثر سه روز متوالی)
- مشاهده خونریزی از مقعد
- تغییر رنگ مدفوع به علت وجود خون در آن
- ایجاد نفخ زیاد در بدن و عدم توانایی دفع آن
- کاهش وزن بدون تلاش و ناگهانی
- درد مداوم در شکم
- تب و استفراغ
- احساس درد در ناحیه پایین کمر
- هنگامی که در اجابت مزاج و عملکرد روده دچار مشکل و درد شدید هستید.
- زمان هایی که یبوست در فعالیت روزانه و زندگی عادی شما مشکلات را بوجود آورده و عملا فعالیتهای شما مختل شده است.
- طولانی شدن یبوست برای بیش از ۱۰ روز
- خشک و سفت شدن مدفوع و به صورت تودهای در آمدن آن.
روش ها و آزمایش های تشخیص یبوست
در کنار مشاهده علائم و نشانههای بیماری یبوست، روشهای دیگری نیز برای تشخیص قطعی یبوست وجود دارد که توسط پزشک تجویز میشود. این روشها شامل مجموعه آزمایشات و معاینات زیر میباشند :
- بررسی سطح هورمونها توسط آزمایش خون
- معاینه و بررسی ماهیچههای مقعد
- انجام کولونوسکوپی در مورد انسداد روده بزرگ
- انجام سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر
- آزمایش اشعه ایکس
برای اطلاعات بیشتر: اهمیت کولونوسکوپی در تشخیص و درمان بیماری ها
راه ها و روش های درمان یبوست
ابتدایی ترین و مقدماتی ترین روش درمان، ایجاد تغییر در سبک زندگی میباشد. دکتر شما برایتان برنامه غذایی متفاوتی تجویز می کند و از شما میخواهد که ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهید. در کنار این موارد برای رسیدن به بهبودی در زمان کمتر ممکن است بعضی داروهایی که برای رفع وضعیت یبوست کمک کننده هستند نیز تجویز شود. در مواردی که هیچ کدام از این روشها جوابگو نباشد نیاز به فیزیوتراپی کف لگن یا همان بیوفیدبک میباشد.
در موارد بسیار شدید و حاد که نیاز به درمان فوری میباشد، یبوست را با جراحی درمان میکنند.
برای اطلاعات بیشتر: درمان های خانگی یبوست
پیشگیری یا درمان خانگی یبوست
رعایت بعضی موارد در زندگی باعث میشود که شما از ابتلا به آن جلوگیری کنید و یا اگر دچار یبوست اولیه هستید آن را برطرف کنید. مهمترین این نکات عبارتند از :
- استفاده از آب و مایعات به مقدار کافی (حداقل ۸ لیوان در روز)
- استفاده از غذاها، سبزیجات و میوههایی با فیبر بالا مانند ذرت، کاهو، کلم و اسفناج در سبزیجات و توت، کشمش، زرد آلو و آلو خشک در میوهها.
- انجام فعالیتها ورزشی بصورت روزانه یا حداقل یک روز در میان
- نگه نداشتن مدفوع و انجام اجابت مزاج در زمانهای نزدیک
- استفاده از ملینها و نرم کنندههای مدفوع
- عدم استفاده زیاد از غذاهای آماده، شیرینیها، سیب زمینی سرخ کرده و …
- نظم در تغذیه و داشتن سه وعده غذایی اصلی در روز
- عدم استفاده و مصرف کافئین، چرا که کافئین موجب کاهش آب بدن میشود.
- کاهش مصرف شیر و لبنیات، البته در صورتی که مصرف لبنیات شما بسیار زیاد است. چون لاکتوز فراوان محصولات لبنی در برخی موارد عاملی برای ایجاد یبوست میباشد.
به چه پزشکی باید مراجعه کنیم؟
در شرایطی که دچار وضعیت حادی از یبوست شدید و امکان دفع مدفوع و دفع گاز برای شما وجود نداشت باید فورا به پزشک متخصص دستگاه گوارش مراجعه نمایید. پزشک در کنار شروع فرآیندها و روشهای درمان به بررسی عامل یبوست میپردازد تا با حذف آن، از تکرار مجدد یبوست در فرد جلوگیری کند.
سلام من بواسیر و یبوست شدید دارم دکتر رفتم دارو و پماد داده ولی تغییری نکردم باید چیکار کنم؟
سلام وقت بخیر
باید تحت نظر همان پزشک باشید. اگر بعد از اتمام دوره درمانی، وضعیتتان تغییری نکرده است باید به پزشکتان اطلاع دهید تا داروهای دیگر تجویز نمایند. علاوه بر آن باید تغذیه تان را تغییر دهید و از مواد غذایی روان کننده مانند آلو، مربای گل، مصرف زیاد مایعات، میوه و سبزیجات استفاده نمایید.
سلام من ۲۴ سالمه صبحا با حالت تهوع و دل درد بیدار میشم و هفته ای یک بار به زور دستشویی میرم میشه راهنماییم کنید.
سلام وقت بخیر
باید به متخصص گوارش مراجعه نمایید تا علت دل درد و حالت تهوع صبحگاهی مشخص شود و بعد درمان اعمال شود علاوه بر آن برای یبوست نیز باید دارو مصرف کنید و همچنین در برنامه غذایی، میوه و سبزیجات و نوشیدن مایعات فراوان قرار دهید.
سلام دختر من ۳ ماهشه و یبوست گرفته باید چیکار کنم؟
در این مورد حتما به پزشک اطفال مراجعه کنید
سلام من زخم روده دارم و خیلی موقع اجابت مزاج اذیت میشم آیا خود به خود خوب میشه ؟
سلام وقت بخیر
برای درمان زخم روده حتما باید به متخصص مراجعه شود
سلام پسر من ۱۰ روز یک بار دسشویی میره و یبوست داره باید چیکار کنم؟
سلام وقت بخیر
ابتدا سعی کنید با راه های خانگی درمان یبوست مانند استفاده از مولین ها و مصرف آلو، مربای گل، میوه و سبزیجات فیبردار به رفع آن بپردازید اگر خوب نشد باید به متخصص گوارش مراجعه نمایید.
سلام من یبوست دارم ولی نه درد دارم و نه علائم خاصی باید چیکار کنم؟
سلام وقت بخیر
باید از غذاها و میوه های فیبردار، مایعات فراوان، سبزیجات و ملین ها مانند مربای گل و آلو استفاده نمایید و درمان های خانگی یبوست را انجام دهید اگر با این کارها برطرف نشد به متخصص گوارش مراجعه نمایید.
حتما به رفع یبوست بپردازید زیرا به مرور باعث مشکلات بیشتر می شود.