بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
در این مقاله، به بررسی علل، علائم، تشخیص و روش های درمان ژنیکوماستی پرداخته خواهد شد تا به درک بهتر این وضعیت و راه‌های مدیریت آن کمک کنیم.
ژنیکوماستی چیست؟
ژنیکوماستی (Gynecomastia) به بزرگ شدن غیرطبیعی بافت پستان در مردان و پسران گفته می شود. این وضعیت به دلیل تغییرات هورمونی، افزایش هورمون استروژن (هورمون زنانه) نسبت به آندروژن ها (هورمون های مردانه) ایجاد می شود. این وضعیت با حضور یک توده لاستیکی و سفت که به صورت متمرکز از ناحیه نوک پستان گسترش می یابد، تعریف می شود.
بزرگ شدن پستان در مردان می تواند به طور موقت در سه چهارم نوجوانان رخ دهد و در ۷ درصد موارد پایدار بماند.
ژنیکوماستی به طور معمول یک وضعیت خطرناک نیست، اما می تواند بر روحیه و اعتماد به نفس فرد تاثیر بگذارد. این بیماری، اغلب خود به خود محو می شوند و معمولاً در دوران نوجوانی برطرف می شود. به همین علت فرد مبتلا تا ۳ سال نباید تحت عمل جراحی قرار گیرد تا عدم درمان خود به خودی آن توسط پزشک تایید شود. هرچند سینه هایی که بیش از ۴ سانتی متر بزرگ می شوند، ممکن است به صورت کامل کوچک نشوند و به حالت اولیه سینه بازنگردند.
انواع آن
سه نوع ژنیکوماستی، شامل گلورید، فیبروز و میانی، شناسایی شده اند. نوع مشاهده شده معمولاً به مدت زمان ابتلا به این حالت بستگی دارد.
| انواع | توضیح |
| ژنیکوماستی گلورید | معمولاً در مراحل اولیه بیماری، یعنی چهار ماه یا کمتر دیده می شود. این نوع با افزایش بافت مجرایی و عروق سازی همراه است. |
| ژنیکوماستی فیبروز | پس از یک سال مشاهده می شود و با افزایش فیبروز بافت استرومایی و تعداد کم مجاری شناخته می شود. |
| ژنیکوماستی میانی | پس از یک سال دیده می شود که تصور می شود از ژنیکوماستی گلورید به فیبروز پیشرفت کرده باشد. |
همینطور، از لحاظ درجه بندی این بیماری به ۴ درجه دسته بندی می شود:
| موارد | توضیح |
| ۱. ژنیکوماستی درجه ۱ | خفیف ترین و اولین درجه این بیماری است. در این مرحله، تنها ناحیه کوچکی اطراف آرئول تحت تأثیر قرار می گیرد. اطراف نوک پستان یک ساختار بافتی شبیه به دکمه ظاهر می شود و نوک پستان مثل سینه های زنان برجسته می شود. معمولاً رنگ این ناحیه نیز با رنگ طبیعی پوست تفاوت دارد. بزرگی سینه در این مرحله خفیف است و از روی لباس مشخص نمی شود. اگر ژنیکوماستی یک طرفه باشد، بزرگی سینه نامتقارن می شود و یک سینه بزرگ تر از سینه دیگر دیده می شود. |
| ۲. درجه ۲ | این درجه، شدت بیشتری نسبت به گرید اول دارد و سینه به اندازه متوسطی بزرگ تر می شود. در این مرحله، رشد بزرگی سینه در سراسر قفسه سینه مشاهده می شود و اگر فرد، لباس ها و تیشرت های تنگ به تن کند بزرگی سینه در آن ها مشخص است. در این مرحله ممکن است لازم به رعایت رژیم غذایی کم استروژن باشد. |
| ۳. ژنیکوماستی گرید ۳ | سینه مردان در این مرحله بیشتر از گرید ۲ رشد می کند و روی آن پوست اضافه نیز دیده می شود. بزرگی سینه در این گرید متوسط است اما به راحتی و از روی لباس کاملا قابل دیدن است. به همین علت، فرد ممکن است تحت فشار روانی قرار بگیرد و مرحله ای از اضطراب اجتماعی و ناراحتی تجربه کند. |
| ۴. درجه ۴ | در این گرید، ظاهر سینه همانند سینه ی زنان است، مقدار پوست اضافی روی سینه بیشتر شد، نوک سینه برجسته می شود و مانند سینه ی زنان افتادگی پیدا می کند. ژنیکوماستی گرید ۴ بالاترین مرحله ی این بیماری است و پوست اضافه ی پستان باید با جراحی برداشته شود و نوک پستان کوچک شود. |
علت های ایجاد ژنیکوماستی
۱. فیزیولوژیک
- نوزادی: در نوزادان به دلیل تأثیر استروژن های مادر در دوران بارداری. برجستگی روی سینه ی نوزادان بین ۲-۳ هفته پس از تولد از بین می رود.
- بلوغ: در پسران نوجوان به دلیل تغییرات هورمونی در دوران بلوغ، معمولاً خودبخود رفع می شود.
- افراد مسن: در مردان مسن به دلیل کاهش تولید تستوسترون و افزایش نسبت هورمون زنانه استروژن به تستوسترون.
مطالعات نشان داده اند که شیوع این وضعیت در مردان بین ۵۰ تا ۸۰ سال می تواند بین ۲۴٪ تا ۶۵٪ باشد. همچنین، در برخی بررسی ها مشخص شده که ژنیکوماستی بدون علامت تا ۷۰٪ در مردان بین ۵۰ تا ۶۹ سال رخ می دهد.
۲. پاتولوژیک
- اختلالات هورمونی: مشکلاتی مانند هیپوگنادیزم، هایپرتیروئیدیسم، یا افزایش استروژن به دلیل تومورها.
- دارویی: مصرف برخی داروها مانند استروئیدهای آنابولیک، ضدافسردگی ها، داروهای ضد فشار خون، و بعضی آنتی بیوتیک ها می تواند موجب ژنیکوماستی شود.
- بیماری های سیستمیک: مشکلاتی مانند نارسایی کلیه، سیروز کبد، و هیپرپلازی آدرنال می توانند ژنیکوماستی ایجاد کنند.
- سوء مصرف مواد: مصرف الکل، ماریجوانا، و هروئین می تواند به ژنیکوماستی منجر شود.
- تومورها: تومورهای بیضه، غده فوق کلیوی، یا غده هیپوفیز می توانند تولید هورمون ها را تغییر دهند و ژنیکوماستی ایجاد کنند.
برخی از بیماری ها و شرایط بهداشتی نیز ممکن است باعث ژنیکوماستی شوند:
- بیماری های کبد
- بیماری کلیه
- سرطان ریه
- سرطان تستیکول
- تومورهای غده های آدرنال یا غده هیپوفیز
- برخی از شرایطی که نوزادان با آن متولد می شوند (اختلالات خلقی)
- اختلالات تیروئید
- چاقی
۳. ایدیوپاتیک
ژنیکوماستی ایدیوپاتیک به نوعی از ژنیکوماستی اشاره دارد که علت مشخصی برای آن یافت نمی شود. در این نوع، تمام عوامل شناخته شده مانند اختلالات هورمونی، داروها، بیماری های سیستمیک و تومورها رد می شوند و همچنان دلیل واضحی برای بزرگ شدن سینه ها در مردان وجود ندارد.
علائم ژنیکوماستی
- درد شدید ناحیه سینه به ویژه در نوجوانان
- ترشح از نوک پستان ها (یک یا هردوی آن ها)
- حساسیت سینه ها نسبت به لمس آن ها
- حساسیت سینه ها هنگام برخورد با پارچه ی لباس
روش های تشخیص ژنیکوماستی
پزشک مراقبتی شما سوابق سلامتی و دارویی شما را بررسی خواهد کرد و یک بررسی فیزیکی انجام خواهد داد. بیمار به پشت بر روی تخت دراز می کشد در حالی که دستان او زیر سرش قرار گرفته اند. پزشک با انگشتان شست و اشاره اطراف نوک سینه را بررسی می کند.
همینطور ممکن است نیاز به آزمایشاتی باشد که شامل موارد زیر است:
- آزمایش های خون، شامل آزمایش های کارکرد کبد و مطالعات و آزمایشهای هورمونی
- آزمایش های ادرار
- ماموگرافی
- یک نمونه کوچک از بافت سینه ممکن است برداشته شود و برای بررسی سلول های سرطانی بررسی شود.
پزشک مراقبتی شما ممکن است پیشنهاد دهد که به یک پزشک مراقبتی (اندوکرینولوژیست) متخصص در هورمون ها و تأثیر آنها بر بسیاری از اعضا مراجعه کنید.
راه های درمان
درمان بستگی به علائم، سن و سلامت کلی شما دارد. همچنین به شدت حالت نیز بستگی دارد. بیشتر موارد ژنیکوماستی در دوران نوجوانی رخ می دهد. این حالت معمولاً بدون درمان بهبود می یابد. این زمان ممکن است از ۶ ماه تا ۲ یا ۳ سال طول بکشد.
اگر ژنیکوماستی شدید باشد و بهبود نیابد، سه کلاس اصلی درمان پزشکی برای ژنیکوماستی وجود دارد: اندروژن ها (تستوسترون، دی هیدروتستوسترون، دانازول)، ضد استروژن ها (سیترات کلومیفن، تاموکسیفن) و مهارکننده های آروماتاز مانند لتروزول و آناستروزول.
هنگامی که درمان پزشکی موثر نباشد، به ویژه در موارد ژنیکوماستی طولانی مدت، یا هنگامی که ژنیکوماستی با فعالیت های روزمره بیمار مداخله کند، یا هنگامی که شک بر سرطان سینه وجود داشته باشد، درمان جراحی مناسب است.
عوارض ژنیکوماستی در مردان
- روانی و روانشناختی: افزایش اضطراب، افسردگی و کاهش اعتماد به نفس به دلیل تغییرات در ظاهر بدن مردان.
- جسمی: این می تواند منجر به ناراحتی فیزیکی مانند درد، تورم و تحریک در ناحیه سینه شود.
- اضطراب درباره بدن: ممکن است باعث ایجاد استرس و نگرانی درباره ظاهر بدن و اعتماد به نفس در مردان شود.
- مشکلات جنسی: باعث ایجاد مشکلات در عملکرد جنسی، افزایش استرس و نگرانی در زمینه روابط جنسی شود.
- اثرات اجتناب‌ناپذیر در زندگی روزمره: ممکن است باعث ایجاد مشکل در انجام فعالیت های روزمره مثل ورزش و تناسب اندام شود.
آیا ژنیکوماستی خطرناک است؟
عموماً، ژنیکوماستی به تنهایی خطرناک نیست و برای بسیاری از مردان فقط یک مسأله آزاردهنده است که می تواند به عوارض روانی و اجتماعی منجر شود. اما در برخی موارد، ژنیکوماستی ممکن است نشانه ای از مشکلات پایه ایی مانند سرطان سینه یا بیماری های جدی دیگر باشد. در این حالت ها، مشاوره پزشکی حیاتی است تا علت اصلی مشکل تشخیص داده شود و درمان مناسب ارائه شود. اگر ژنیکوماستی با علائم مثل درد شدید، تورم غیرعادی، یا تغییرات بزرگی در سینه همراه باشد، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
در بدنسازی، ژنیکوماستی به عنوان یک وضعیتی توصیف می شود که مردان ممکن است با افزایش اندازه سینه مواجه شوند. این افزایش ممکن است ناشی از تورم بافت سینه باشد که می تواند به نظر دادن اندازه بزرگتری از حد معمول منجر شود.
ژنیکوماستی در بدنسازی چیست؟
این وضعیت در بدنسازی معمولاً با استفاده از هورمون های آنابولیک مانند تستوسترون و استروئیدهای دیگر، که برای بهبود عملکرد و افزایش عضلات استفاده می شوند، مرتبط است. این داروها ممکن است تعادل هورمون های جسم را به گونه ای تغییر دهند که منجر به افزایش سطح استروژن در بدن شوند، که در نتیجه، به افزایش اندازه سینه در مردان (ژنیکوماستی) منجر می شود.
بنابراین، ژنیکوماستی در بدنسازی به عنوان یک عارضه ناشی از استفاده از هورمون های آنابولیک به منظور افزایش عضلات و بهبود عملکرد ورزشی در مردان توصیف می شود.
برای اطلاعات بیشتر و راه های درمان ژنیکوماستی در بدنسازان کلیک کنید.
ژنیکوماستی در زنان
ژنیکوماستی در اصل به بزرگ شدن غیرطبیعی سینه مردانه اشاره دارد، اما در نظریه های پزشکی ممکن است ناهنجاری های هیستوپاتولوژیک در سینه های زنانه نیز وجود داشته باشد. در زنان اغلب ناشی از تغییرات در سطح هورمون های زنانه (استروژن) و هورمون های مردانه (تستوسترون) است. برخی از موارد این اختلالات می تواند در دوره هایی مانند دوران پیش از قاعدگی، بارداری، دوران پوستی و یا هنگام مصرف داروهای هورمونی رخ دهد.
اما اگر در زنان به طور معتدل و بدون عوارضی اتفاق بیافتد، معمولاً به عنوان یک وضعیت طبیعی مورد قبول قرار می گیرد. اما در صورتی که اندازه سینه ها بسیار بزرگ شود یا با عوارض دیگر همراه باشد، ممکن است به مشاوره پزشکی نیاز باشد.
ژنیکوماستی در بلوغ
یک حالت ارثی از بزرگی سینه در پسران وجود دارد که معمولاً در دوران ۹ تا ۱۴ سالگی ایجاد می شود. عموماً نابالغی هورمونی می تواند باعث بزرگ شدن موقت سینه ها شود. افزایش سطح استروژن و کاهش تستوسترون آزاد اصلی دلیل ژنیکوماستی در دوران نوجوانی است.
نتیجه گیری
ژنیکوماستی در شرایط طبیعی معمولاً رخ نمی دهد و بروز این حالت ممکن است به دلیل عوامل مختلفی باشد و می تواند از سنین نوزادی تا میانسالی اتفاق بیافتد. درجات و شدت ژنیکوماستی بستگی به علت اصلی آن دارد و روش های درمانی نیز متفاوت است.
در موارد شدید، به ویژه اگر ریشه مشکل مربوط به عوامل مادرزادی یا پاتولوژیکی باشد، درمان ها معمولاً پیچیده و دشوار خواهند بود. در صورتی که ژنیکوماستی در دوران کودکی ادامه یابد، بهتر است به منظور جلوگیری از ایجاد مشکلات بیشتر و پیچیدگی روش های درمانی، از مشاوره متخصص بهره ببرید.
