علت سرفه خشک

سرفه خشک به دلایل گوناگون تجربه میشود، از آلرژی گرفته تا ویروس و عفونت. برخی داروها و درمان های خانگی ممکن است به بهبودی آن کم کنند ولی این بستگی به عامل آن دارد.

سرفه خشک چیست؟

سرفه واکنش بدن به محرک ها و مخاط بیش از اندازه در راه های هوایی است. بدن با سرفه کوشش میکند. راه هوایی را باز نگه دارد. سرفه را می توان به دو گروه دسته بندی کرد: سرفه های خلط دار و سرفه های خشک. در سرفه خلط دار مخاط یا خلط زیادی تولید شده و از ریه به بیرون رانده میشود. در سرفه های خشک یا غیر خلطی، مخاط تولید نمی شود.

چه عواملی باعث سرفه های خشک می شوند؟

۱. آسم

در بیماری آسم راه های تنفسی ملتهب و متورم شده و تنگ میشوند. سرفه های آسمی هم میتوانند خشک باشند و هم میتوانند خلط دار باشند از این رو تنها چون سرفه خلط دار است نمیتوان گفت آسم نیست. هرچند سرفه های آسم بیشتر بدون خلط هستند.

علائم  و نشانه های آسم

سرفه یکی از نشانه های شایع آسم است ولی معمولا آشکارترین نشانه آسم نیست مگر این که وضعیتی به نام آسم سرفه ای (گونه سرفه ای آسم  cough variant asthma) رخ داده باشد که در آن سرفه های خشک همیشگی نشانه اصلی این وضعیت به شمار می آید.

علائم و نشانه های دیگر آسم عبارتند از:

• خس خس سینه
• نفس نفس زدن
• احساس فشار یا تنگی در سینه
• مشکل خواب به دلیل خس خس یا سرفه های شبانه
• حمله های سرفه ای

برای اطلاع از داروهای موثر برای درمان آسم کلیک کنید.

درمان سرفه های خشک آسم

درمان سرفه های برخاسته از آسم نیازمند درمان بلند مدت آسم است و برای این کار، داروهای طولانی اثر مانند کورتیکواستروئیدهای استنشاقی داده میشود.

داروهای درمان سرفه های خشک آسم:

• فلوتیکازون
• تریامسینولون
• بودزوناید

داروی کوتاه اثر برای حمله های آسم (خواه برای سرفه های شدید باشد یا علائم دیگر) سالبوتامول است. سالبوتامول را در درمان بلند مدت آسم نیز میتوان در نظر گرفت.

۲. بیماری رفلاکس معده

بیماری رفلاکس معده (Gastroesophageal reflux disease) که به اختصار به آن گرد (GERD) میگویند به برگشتن اسید معده به مری گفته میشود که در بازه زمانی طولانی رخ داده است. در این وضعیت اسید معده به مری، حلق و حتی دهان میتواند برگردد و از این رو میتواند سرفه ایجاد نماید.

علائم  و نشانه های بیماری رفلاکس معده

نشانه های دیگر بیماری رفلاکس معده به جز سرفه، چنین هستند:

• سوزش معده
• درد سینه
• احساس کردن طعم ترش در دهان یا حس کردن غذای برگشته از معده
• احساس برآمدگی در ته گلو
• گلودرد دراز مدت
• گرفتگی خفیف صدا
• دشوارتر شدن بلعیدن

درمان رفلاکس معده

برای درمان باید رفلاکس معده درمان شود. بیشتر کسانی که درگیر بیماری رفلاکس معده هستند با اصلاح سبک زندگی و خوردن برخی داروهای کاهش دهنده اسید معده مانند امپرازول یا لانزوپرازول بهبود می یابد. برخی درمانهای خانگی رفلاکس معده نیز میتوانند به بهبودی کمک کنند.

بیشتر بخوانید: رفلاکس خاموش چیست؟

۳. ترشحات پشت حلق یکی از دلایل سرفه خشک

ترشحات پشت حلق به ترشح بیش از اندازه مخاط و جاری شدن آن به ته گلو گفته میشود. هنگامی که آلرژی دارید یا دچار سرماخوردگی میشوید، غشای بینی با ساختن مخاط بیشتر واکنش نشان میدهد. این مخاط بر خلاف مخاط سالم، آبکی و رقیق است. از این رو به سادگی جریان یافته و به گلو میرسد و از آن پایین میرود. ترشحات پشت حلق عصب های پشت گلو را تحریک کرده و باعث سرفه میشود.

علائم و نشانه های ترشحات پشت حلق

از علائم و نشانه های دیگر ترشحات پشت حلق عبارتند از:

• درد در گلو
• احساس برامدگی یا گیر کردن چیزی در پشت گلو
• سخت تر شدن بلع
• آبریزش بینی
• سرفه های شبانه

درمان سرفه های برخاسته از ترشحات پشت حلق

درمان سرفه های برخاسته از ترشحات پشت حلق بستگی به عامل افزایش مخاط دارد. اگر دلیل آن آلرژی باشد، باید آلرژِی درمان شود و اگر عفونت باکتری یا ویروس باعث آن شده است باید عفونت درمان شود. عامل سرفه های ناشی از ترشحات پشت حلق هر چه که باشد، معمولا بخار گرم میتواند به باز شدن و تخلیه سینوسها و کاهش سرفه ها کمک کند. همچنین اسپری سالین (آب نمک) بینی نیز میتواند مخاط انباشته شده را شستشو دهد و گلو را پاک کند.

بیشتر بخوانید: علت خلط پشت حلق چیست؟

۴. عفونت ویروسی

هنگامی که به یکی از انواع بسیار ویروسهای سرماخوردگی آلوده میشوید، علائم کوتاه مدت سرما خوردگی را که معمولا کمتر از یک هفته ماندگاری دارند را تجربه میکنید. هرچند گاهی سرفه های سرماخوردگی بیشتر از علائم دیگر آن می مانند و دیرتر بهبود می یابند.

علائم و نشانه های عفونت ویروسی

سرفه های پس از سرماخوردگی، خشک بوده و تا دو ماه ممکن است بمانند. معمولا علت آن تحریک راههای هوایی است که پس از عفونت ویروسی بیش از اندازه حساس شده اند.

درمان سرفه های خشک پس از سرماخوردگی

این سرفه ها را سخت تر میتوان درمان کرد و معمولا به زمان و بردباری نیاز دارد. سرفه کردن تنها تحریک راه تنفسی را بیشتر میکند از این رو بهتر است با نوشیدن مایعات گرم، تحریک گلو را کاهش دهید تا گلو هم فرصت بیشتری برای بهبودی به دست بیاورد.

۵. عفونت دستگاه تنفسی فوقانی

عفونت تنفسی حاد به عفونت های باکتریایی یا ویروسی گفته میشود که بینی، گلو، حنجره و نایژه (برونش) را درگیر میکند.

علائم و نشانه های عفونت دستگاه تنفسی

علائم و نشانه های عفونت دستگاه تنفسی افزون برا علائمی مانند سرماخوردگی، موارد زیر می باشد:

• سینوزیت
• التهاب گلو
• تراکئوبرونشیت
• سرفه
• آبریزش بینی
• گرفتگی بینی
• عطسه

درمان سرفه های عفونت تنفسی حاد

سرفه های عفونت تنفسی حاد را میتوان با داروهای ضد سرفه و اکسپکتورانت درمان کرد.

۶. آلرژی

هنگامی که دستگاه ایمنی مواد بی خطری همچون گرده گیاهان یا ذرات ادویه را با دشمن اشتباه میگیرد و آنها را خطرناک دانسته و به آنها میتازد، علائم آلرژی مانند سرفه میتواند ایجاد شود. آلرژی فصلی مانند رینیت آلرژیک (التهاب دستگاه تنفسی فوقانی به دلیل آلرژی) میتواند در اثر گرده گیاهان رخ دهد. همچنین آلرژی های غذایی و انواع دیگر آلرژی نیز وجود دارند.

علائم و نشانه های آلرژی

1. سرفه
2. خارش
3. آبریزش چشم
4. آبریزش بینی و گرفتگی بینی

علائم آلرژی تا زمانی که در معرض آلرژی زا قرار دارید میتواند باقی بماند.

درمان سرفه های آلرژی

• نخستین گام در درمان آلرژی، پرهیز از مواد آلرژی زا است.
• همچنین داروهای ضد آلرژی مانند انواع آنتی هیستامین (فکسوفنادین، لوراتادین و غیره) میتوانید بخورید.
• اگر داروهای بدون نسخه آلرژی کارگر نبود، به پزشک مراجعه کنید تا داروهای قویتر و کارامدتری برایتان بنویسد.
• محرک های محیطی

بسیاری از موادی که در هوا وجود دارد مانند دود، آلودگی، گرد و غبار و قارچها یا هاگ آنها، راههای هوایی ما را تحریک میکند. ذرات شیمیایی مانند دی اکسید سولفور یا اکسید نیتریک نیز میتواند مشکلاتی برای دستگاه تنفسی به بار بیاورد.

حتی اگر هوا تمیز باشد اما خیلی خشک یا سرد باشد باز هم میتواند در برخی افراد باعث سرفه های خشک شود. اگر در جایی زندگی میکنید که هوای آن خشک است، از دستگاههای رطوبت ساز برای مرطوب کردن هوای خانه بهره ببرید.

بهترین مقدار رطوبت هوا چقدر است؟

رطوبت یا نم هوا به گفته کارشناسان باید بین ۳۰ تا ۵۰% باشد. برخی پژوهش ها هم رطوبت بین ۴۰ تا ۶۰% را بهترین میزان رطوبت هوا برای سلامتی میدانند.

۷. داروهای بازدارنده ACE

داروهای بازدارنده آنزیم مبدل انژیوتانسین مانند انالاپریل (وازوتک) و لیزینوپریل (پرینویل ، زستریل) داروهایی هستند که در درمان بیماری های گوناگون مانند فشار خون بالا به کار گرفته میشوند. یکی از شایعترین عوارض این داروها، سرفه های خشک مزمن است. حدود یک پنجم (۲۰%) از کسانی که داروهای بازدارنده آنزیم مبدل انژیوتانسین میخورند، سرفه های خشک را تجربه می کنند.

۸. سیاه سرفه

سیاه سرفه یک بیماری بسیار واگیردار و خطرناک است که باعث سرفه های خشک شدید میشود. سیاه سرفه در مراحل اولیه به سادگی ممکن است با سرماخوردگی اشتباه گرفته شود ولی پس از مدتی به سرفه های شدید و غیر قابل کنترل میرسد. سیاه سرفه یک بیماری شایع در کودکان است که اکنون با واکسن، به خوبی کاهش یافته است. امروزه این بیماری بیشتر در کودکان کم سن که هنوز دوره واکسن سیاه سرفه را به پایان نرسانده اند و همچنین نوجوانان و بزرگسالانی که بیش از ده سال از واکسن آنها گذشته است رخ میدهد. این بیماری در کودکان کم سن خطرناک است.

۹. کلاپس ریه

کلاپس ریه که به آن فروافت یا فروپاشی شش نیز میگویند، هنگامی رخ میدهد که شش ناگهان بادش خالی شده و جمع میشود. این وضعیت ممکن است خود به خود رخ دهد و یا در واکنش به جراحت های ناحیه سینه پدید بیاید. فروپاشی شش در کسانی بیشتر شایع است که بیماری ریوی مزمن دارند.

از نشانه های فروپاشی شش افزون بر سرفه های خشک، درد ناگهانی در قفسه سینه و نفس نفس زدن نیز میتواند باشد.

۱۰. سرطان ریه

اگر چه به ندرت سرفه نشانه سرطان است اما بسیاری از کسانی که سرطان ریه دارند سرفه یکی از نشانه هایشان است. سرفه های برخاسته از سرطان ریه معمولا برطرف نمیشود و با گذر زمان میتواند تغییر کند. برای نمونه سرفه میتواند دردناک شده یا با صدای متفاوتی همراه شود. سرطان ریه جدا از سرفه، نشانه های دیگری نیز دارد. اگر چه بسیاری از آنها با بیماری های تنفسی دیگر مشترک هستند.

۱۱. نارسایی قلبی

نارسایی قلبی هنگامی رخ میدهد که ماهیچه قلب نمیتواند خون را آنگونه که باید، پمپ کند. این بیماری در کسانی که بیماری عروق کرونری و فشار خون بالا دارند بیشتر شایع است چرا که توانایی قلب را کاهش میدهد.

سرفه های خشکی که برطرف نمی شوند یکی از نشانه های نارسایی قلبی میتواند باشد. اگر چه نارسایی قلبی همچنین می تواند باعث سرفه هایی شود که با مخاط سفید کف دار یا مخاط مایل به صورتی همراه اند. نارسایی قلبی نشانه های دیگری مانند ضعف و خستگی نیز میتواند داشته باشد.

۱۲. فیبروز ریوی ایدیوپاتیک

فیبروز ریوی ایدیوپاتیک (Idiopathic pulmonary fibrosis) یک بیماری است که در آن بافت های شش ها سفت و بافت جوشگاه میشوند. از این رو نفس کشیدن سخت تر میشود. افزون بر کوتاه بودن نفس ها، نشانه های دیگری مانند سرفه های خشک، ضعف و کاهش وزن نیز ممکن است در این بیماری دیده شود.

۱۳. کرونا

بیماری کرونا (کووید ۱۹) همیشه باعث سرفه نمیشود اما هنگامی که سرفه ایجاد کند، میتوانند از نوع خشک یا خلط دار باشند. از این رو بر اساس خشک بودن یا نبودن سرفه نمیتوان گفت سرفه های کروناست یا نه. اگر سرفه ها پس از مدتی برطرف نشد باید برای درمان آن و بررسی وضعیت دستگاه تنفسی به پزشک مراجعه کنید.

برای مشاهده علائم بیماری کرونای جدید کلیک کنید.

نحوه تشخیص سرفه خشک

اگر سرفه هایی دارید که برطرف نمیشوند، باید برای تشخیص درست به پزشک مراجعه کنید. پزشک با دیدن و شنیدن علائم شما ممکن است به بیماری هایی گمان ببرد. با تجویز آزمایش هایی مانند آزمایش خون، آزمایش آلرژی، عکس ریه و غیره پزشک به علت آن پی میبرد و پس از آن به درمان عامل سرفه می پردازد.