بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
این بیماری می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم را ایجاد کند که از ناراحتی خفیف تا مشکلات شدید در کیفیت زندگی متفاوت است. افتادگی رحم نه تنها بر جنبه های فیزیکی و جنسی زندگی زنان تأثیر می‌گذارد، بلکه ممکن است موجب افزایش فشار روانی و کاهش اعتماد به نفس در آنها شود. در این مقاله، به بررسی عوامل مؤثر، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی موجود برای افتادگی رحم می‌پردازیم.
افتادگی رحم چیست؟
افتادگی رحم یک وضعیت است که در آن عضلات و بافت‌های اطراف رحم ضعیف می‌شوند و باعث میشود که رحم به سمت پایین یا داخل واژن افت کند. این وضعیت می‌تواند برای همه‌ی زنان اتفاق بیفتد، اما بیشتر در دوران پس از یائسگی و در افرادی که چندین زایمان طبیعی داشته‌اند، شایع است.
عضلات، لیگامان‌ها و بافت‌های موجود در لگن که به آنها عضلات کف لگن گفته میشود، از رحم، رکتوم، واژن، مثانه و سایر اعضای لگن حمایت می‌کنند. هنگامی که این عضلات کف لگن به حدی آسیب می‌بینند یا ضعیف می‌شوند که دیگر نمی توانند این حمایت را ادامه دهند، افتادگی اعضای لگن به داخل یا خارج از واژن رخ می‌دهد.
افتادگی رحم می‌تواند خفیف یا شدید باشد، بسته به اینکه عضلات حمایت کننده رحم تا چه اندازه ضعیف شده‌اند. در حالت افتادگی ناقص، رحم ممکن است به حدی جابجا شود که به طور جزئی وارد واژن شود و یک توده یا برآمدگی ایجاد کند. در موارد شدیدتر، رحم ممکن است به اندازه‌ای پایین بیاید که از واژن خارج شود. به این حالت، افتادگی کامل گفته میشود.
چه کسانی دچار افتادگی رحم می شوند؟
افتادگی رحم بیشتر در افرادی اتفاق می‌افتد که:
- یک یا چند زایمان طبیعی داشته اند
- به دوران یائسگی رسیده اند
- سابقه خانوادگی افتادگی رحم دارند
- جراحی های لگنی قبلی داشته اند
- بلند کردن اجسام سنگین طولانی مدت
یائسگی زمانی رخ می‌دهد که تخمدان ها تولید هورمون هایی که دوره قاعدگی ماهانه شما را تنظیم می‌کنند متوقف میشود. یکی از این هورمون ها استروژن است. این هورمون خاص به حفظ قدرت عضلات لگنی کمک می‌کند. بدون آن، خطر ابتلا به افتادگی افزایش می یابد.
برای اطلاعات بیشتر: بیماری های بعد از بروز یائسگی
افتادگی رحم چقدر شایع است؟
افتادگی رحم یک شرایط نسبتاً شایع است. خطر ابتلا به این وضعیت با افزایش سن بیشتر میشود. همچنین، اگر شما چندین زایمان واژینال داشته باشید، خطر ابتلا به افتادگی رحم در شما بیشتر است. در سنین بالاتر، شیوع افتادگی رحم و سایر اختلالات کف لگن افزایش می‌یابد، به طوری که بیش از ۴۰% زنان بین ۶۰ تا ۷۹ سال و تقریباً ۵۰% زنان ۸۰ سال و بالاتر تحت تأثیر این شرایط قرار می گیرند.
علائم
- داشتن حس اینکه روی یک توپ کوچک نشسته اید
- احساس اینکه چیزی از واژن شما بیرون می آید
- برجستگی بافت از واژن
- احساس پری، سنگینی یا فشار در لگن
- درد در لگن یا کمر پایین
- درد حین رابطه جنسی
- مشکل در وارد کردن تامپون ها یا اپلیکاتورهای واژنی
- نشت ادرار
- مشکل در تخلیه مثانه
- یبوست یا مشکل در دفع
- ناراحتی هنگام راه رفتن
تشخیص افتادگی رحم
برای تأیید افتادگی رحم، شما به یک معاینه لگنی نیاز دارید. در طول معاینه، متخصص یک دستگاه به نام اسپکولوم را وارد می‌کند تا دیواره های واژن شما را به آرامی باز کند و به واژن و دهانه رحم شما نگاه کند.
پزشک شما برای هرگونه بر آمدگی ناشی از افتادگی رحم به داخل کانال واژن احساس خواهد کرد. همچنین ممکن است از شما بخواهند که سرفه کنید، فشار بیاورید یا وانمود کنید که ادرار خود را نگه داشته اید. این کار به آنها کمک می‌کند تا ببینند عضلات شما تا چه اندازه ضعیف هستند.
برای اطلاعات بیشتر: تفسیر نتایج سونوگرافی تخمدان و رحم
اگر شما با مشکل شدید در تخلیه مثانه یا بی‌اختیاری ادرار روبرو هستید، ممکن است آزمایشات اضافی برای بررسی نحوه نگهداری و خالی کردن ادرار توسط مثانه انجام شود. شما همچنین ممکن است یک آزمایش MRI دریافت کنید تا پزشک شما بتواند نگاهی دقیق‌تر به اندام های لگنی و کلیه های شما داشته باشد.
علائم افتادگی رحم در دختران
هرچند به دلیل قدرت عضلانی بالای کف لگن و تعادل هورمونی مناسب، افتادگی رحم در دختران و زنان جوان بسیار نادر است. این وضعیت معمولاً تنها زمانی رخ می‌دهد که فشار غیرعادی به شکم وارد شود، مانند بلند کردن اجسام سنگین، وجود تومورهایی در لگن که به رحم فشار وارد می‌کنند، یا در اثر حوادثی که باعث فشار شدید به ناحیه شکم می‌شوند. این شرایط نیاز به توجه ویژه‌ای دارد تا از بروز عوارض جلوگیری شود. علائم افتادگی رحم ممکن است در دختران مجرد نیز مشابه با زنان متاهل باشد و وضعیت تأهل تأثیری بر شیوع علائم ندارد.
این علائم عبارتند از:
- احساس فشار یا سنگینی در ناحیه لگن: این حس به خاطر افت رحم به سمت پایین و فشار آن به دیواره واژن ایجاد میشود.
- دیده شدن برآمدگی در ورودی واژن: در موارد پیشرفته، بافت رحم ممکن است از ورودی واژن بیرون زده و قابل مشاهده باشد.
- درد یا ناراحتی در ناحیه لگن یا کمر پایین: این دردها معمولاً به دلیل فشار و تغییر مکان اعضای داخلی لگن ایجاد میشود.
- مشکلات ادراری: شامل تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادراری یا دشواری در تخلیه کامل مثانه.
- مشکلات مدفوعی: از جمله یبوست یا نیاز به فشار دادن به دیواره واژن برای تخلیه روده‌ها.
- درد حین فعالیت های جنسی: این مورد می‌تواند به خاطر فشار و افتادگی رحم به داخل واژن باشد.
افتادگی رحم چگونه درمان می شود؟
برای درمان افتادگی رحم، گزینه های جراحی و غیرجراحی وجود دارد. پزشک متخصص شما با توجه به شدت افتادگی، سلامت کلی، سن و اینکه آیا مایل به بچه‌دار شدن در آینده هستید یا خیر، مسیر درمانی شما را انتخاب می‌کند. درمان به طور کلی برای بیشتر افراد مؤثر است. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
۱. روش های غیر جراحی
- ورزش : تمرینات خاصی به نام تمرینات کگل وجود دارد که می‌توانند به تقویت عضلات کف لگن کمک کنند. این تمرینات ممکن است تنها درمان مورد نیاز در موارد خفیف افتادگی رحم باشد.
- پساری واژنی : پساری یک دستگاه شکل دونات از جنس لاستیک یا پلاستیک است که دور یا زیر قسمت پایینی رحم (گردن رحم) قرار می‌گیرد. این دستگاه به حمایت و نگه داشتن رحم کمک می‌کند.
- تغییرات رژیم و سبک زندگی : تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی می‌تواند در تسکین علائمی مانند یبوست مفید باشد. افزایش مصرف آب و فیبر ممکن است تعداد دفعات فشار برای دفع مدفوع را کاهش دهد.
۲. روش های جراحی
- هیسترکتومی و ترمیم افتادگی : افتادگی رحم ممکن است با برداشتن رحم در یک عمل جراحی به نام هیسترکتومی درمان شود. این کار ممکن است از طریق برش در واژن یا شکم انجام شود.
- ترمیم افتادگی بدون هیسترکتومی : این روش شامل بازگرداندن رحم به موقعیت طبیعی آن است. این جراحی ممکن است از طریق واژن یا شکم انجام شود، بسته به تکنیکی که توسط متخصص شما استفاده میشود.
برای اطلاعات بیشتر: هیسترکتومی چگونه انجام میشود؟
عوارض
- مشکلات ادراری: شامل بی اختیاری ادرار، تکرر ادرار، و دشواری در تخلیه کامل مثانه.
- مشکلات مدفوعی: ممکن است برخی از بیماران تجربه یبوست کنند یا نیاز به فشار دادن به دیواره واژن برای تخلیه روده داشته باشند.
- درد و ناراحتی: افتادگی رحم می‌تواند باعث درد یا احساس فشار در ناحیه لگن شود. همچنین ممکن است در طول رابطه جنسی درد ایجاد کند.
Uterine prolapse can affect other organs in the pelvic area of your body (like your bladder and rectum)
افتادگی رحم می‌تواند بر سایر اعضا در ناحیه لگنی بدن شما (مانند مثانه و رکتوم) تاثیر بگذارد.
آیا می‌توان از افتادگی رحم پیشگیری کرد؟
برخی عوامل مانند داشتن چندین زایمان واژینال یا تجربه یائسگی اجتناب‌ناپذیر هستند.
راه هایی برای کاهش خطر ابتلا به افتادگی وجود دارد. چند نکته سبک زندگی که می‌تواند خطر ابتلا به افتادگی را کاهش دهد عبارتند از:
- حفظ وزن سالم و ورزش منظم.
- انجام تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن.
- ترک سیگار که خطر ابتلا به سرفه مزمن را کاهش می‌دهد و می‌تواند فشار اضافی بر عضلات لگن وارد کند.
- استفاده از تکنیک های بلند کردن صحیح هنگام حمل اجسام سنگین.
- اجتناب از یبوست یا فشار آوردن برای دفع مدفوع.
آیا ممکن است عود کند؟
بیشتر مواقع، درمان افتادگی رحم مؤثر است. اما گاهی اوقات، افتادگی ممکن است دوباره بازگردد. این امر بیشتر در موارد زیر شایع است:
- اگر افتادگی بسیار شدید باشد.
- اگر دارای اضافه وزن باشید.
- اگر کمتر از ۶۰ سال سن داشته باشید.
- عوامل اصلی زمینه‌ای که به این وضعیت منجر شده‌اند، مانند ضعف مزمن عضلات کف لگن، درمان نشوند یا بهبود پیدا نکنند.
آیا افتادگی رحم خطرناک است؟
این بیماری به خودی خود یک وضعیت خطرناک نیست، اما می‌تواند منجر به مشکلات و عوارضی شود که بر کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارند. بنابراین، توصیه میشود که افرادی که علائمی دارند با پزشک مشورت کنند تا درمان مناسب را دریافت کنند و از پیشرفت بیشتر این وضعیت و بروز عوارض جلوگیری شود.
سخن پایانی
در پایان این مقاله، لازم است تأکید کنیم که افتادگی رحم، هر چند که ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد، با درمان‌های مناسب می‌تواند به خوبی کنترل شود. با پیروی از توصیه‌های پزشکی، انجام تمرینات منظم برای تقویت عضلات کف لگن و حفظ سبک زندگی سالم، بسیاری از زنان می‌توانند علائم افتادگی رحم را به حداقل رسانده و از زندگی با کیفیت برخوردار شوند. مهم است که در صورت مشاهده هرگونه علامت، بدون تأخیر با یک متخصص مشورت کنید. این اقدام نه تنها به حفظ سلامتی کمک می‌کند، بلکه از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌کند. مراقبت‌های به‌موقع و مناسب، کلید مدیریت موفقیت‌آمیز این شرایط است.
