بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
عمل لوزه یا تانسیلکتومی (tonsillectomy ) یک عمل جراحی است که در آن لوزه برداشته میشود. این عمل جراحی در کودکان بیشتر شایع است.
عمل لوزه چیست؟
تانسیلکتومی به عمل جراحی برداشتن لوزه گفته میشود. لوزه ها دو توده برامده از جنس بافت هستند که در پشت گلو یکی در راست و دیگری در چپ قرار گرفته اند. لوزه ها بخشی از دستگاه ایمنی هستند و به جلوگیری از عفونت یا پاکسازی آن کمک میکنند. لوزه ها به شناسایی میکروبهای گوناگونی که به درون بدن می آیند، یاری میرسانند به این گونه که بار دیگری که همان میکروب وارد بدن میشود، بدن آن را میشناسد و فورا به نبرد با آن میپردازد.
عمل لوزه سوم چیست؟
همانگونه که گفته شد لوزه ها دو برامدگی در ته گلو هستند، ولی غده نرم دیگری به نام آدنوئید نیز در بالای گلو و پشت بینی وجود دارد که ممکن است دچار مشکل شده و نیاز باشد برداشته شود. غده آدنوئید را نمیتوانید به سادگی لوزه ها ببینید. به غده آدنوئید، لوزه سوم نیز گفته میشود و عمل جراحی برداشتن آن گاهی همزمان با برداشتن لوزه ها انجام میگردد.
انواع عمل لوزه در کودکان
روشهای گوناگون برای عمل لوزه وجود دارد که اینگونه هستند:
- الکتروکوتری (Electrocautery): در این روش با استفاده از گرما، لوزه برداشته شده و جلوی خونریزی نیز گرفته میشود
- جراحی با تیغ: در این روش با چاقو یا تیغ ویژه جراحی، لوزه ها بریده و برداشته میشوند و با گرما یا بخیه جلوی خونریزی گرفته میشود.
- برداشتن لوزه با اسنار (snare): جراح با ابزاری به نام اسنار که یک حلقه سیمی نازک در سر آن قرار دارد، لوزه ها را برمیدارد. پس از آزاد کردن لوزه ها، این ابزار دور لوزه انداخته میشود و آن را تنگاتنگ در بر میگیرد تا جلوی خونریزی گرفته شود.
- جراحی اولتراسونیک یا هارمونیک: در این روش از لرزشهای فراصوتی (اولتراسونیک) برای بریدن لوزه ها و جلوگیری از خونریزی استفاده میشود.
- روش های دیگر: شامل استفاده از ابلیشین فرکانس رادیویی (سوزاندن)، لیزر دی اکسید کربن و یا میکرودبریدر (ترکیبی از مکش و برش) می باشد.
فواید و مزایای عمل جراحی لوزه در کودکان
- بهبود کیفیت خواب
- کاهش درگیری عفونت
- بهبود کیفیت زندگی
- بهبود تنفس
دلایل نیاز به عمل لوزه در کودکان
در شرایط زیر پزشک ممکن است پیشنهاد کند لوزه ها برداشته شوند:
- لوزه ها بسیار برامده شده اند
- لوزه ها پی در پی عفونت میکنند
- باعث مشکلات خواب در کودک شده اند
باید بدانید در برخی موارد علت عفونت لوزه ها، آلرژی یا اختلالات دستگاه تنفسی فوقانی مانند خروسک است. آلرژی میتواند باعث شود لوزه ها بزرگ شده و التهاب پیدا کنند. در این وقتها نخست باید آلرژی درمان شود و پس از آن اگر مشکل ادامه داشت، برای عمل لوزه اقدام شود.
در حالت عادی لوزه ها کوچک هستند اما هتگامی که باد میکنند، قرمز و تخم مرغ مانند میشوند و مشکلاتی برای کودک ایجاد میکنند.
همچنین عفونت پی در پی یکی دیگر از دلایل نیاز به برداشتن لوزه ها یا لوزه سوم است. عفونت لوزه باعث گلودرد و مشکلات دیگر میشود. اگر عفونت لوزه شرایط زیر را داشته باشد به آن عفونت مکرر گفته میشود و بهتر است لوزه ها عمل شوند (منظور از عفونت لوزه، گلودردهای ساده نیست بلکه منظور علائمی همچون تب، بزرگ شدن گره های لنفاوی، چرک کردن لوزه ها یا مثبت درامدن نتیجه کشت استرپتوکوک می باشد) :
- هفت بار در سال یا بیشتر از آن رخ دهد
- دستکم پنج بار در هر سال طی دو سال گذشته
- دستکم سه بار در هر سال در سه سال گذشته
اگر عفونت با درمان دارویی برطرف نشود یا چرک انباشته شده در پشت لوزه ها (آبسه) با درمان دارویی یا تخلیه آبسه بهبود نیابد باید لوزه برداشته شود.
مشکلات دیگر لوزه که باعث میشوند پزشک لوزه ها را در بیاورد عبارتند از:
- سنگ لوزه
- سختی بلع (قورت دادن)
- بسته شدن راه های هوایی بینی
- تومور در گلو یا مجاری بینی یا روی لوزه ها
- خونریزی پی در پی رگهای خونی نزدیک به سطح لوزه ها
- بوی بسیار بد دهان که برخاسته از ذرات گیر کرده در چین های لوزه هاست
علائم و نشانه های بزرگ شدن لوزه در کودکان
در بیشتر موارد بزرگ شدن لوزه ها نشانه ای ندارد. گاهی این وضعیت باعث میشود به نظر برسد بینی کودک گرفته یا پر است (همانند هنگامی که سرما میخورد).
کودکانی که دچار بزرگی لوزه میشوند ممکن است سقف دهانشان و جایگاه دندان هایشان به نظر غیر طبیعی برسد.
نفس کشیدن از راه دهان یکی از نشانه های بزرگ شدن لوزه میتواند باشد.
از نشانه های دیگر میتوان به اینها اشاره کرد:
- بوی بد دهان
- خون دماغ شدن
- سرفه
عوارض بزرگ شدن لوزه ها
- گاهی ممکن است لوزه ها به اندازه ای ورم کنند که نفس کشیدن برای کودک سخت تر شود، به ویژه هنگام خواب. ورم شدید لوزه ها میتواند باعث قطع تنفسی پی در پی در هنگام خواب (اپنه خواب) شود. اپنه خواب به ایست تنفسی آنی و سپس از سرگیری دوباره تنفس گفته میشود که پی در پی در طول خواب رخ میدهد. اگر دوره های اپنه خواب طولانی باشد به ویژه برای نوزادان و کودکان کم سن میتواند خطرناک باشد.
- افزون بر این، کودک دچار کمبود خواب میشود و این بر رشد و تغذیه و خلق و خو و همچنین کارایی تحصیلی او تاثیر میگذارد. همچنین مشکلات خواب میتواند مشکلات قلبی، فیزیکی و روانی نیز به بار بیاورد.
- بزرگ شدن لوزه ها و آدنوئید اگر لوله اوستاش را بند بیاورد و مایعات در گوش میانی انباشته شود، میتواند عفونت گوش میانی و کاهش شنوایی را به دنبال داشته باشد.
برای اطلاعات بیشتر: آیا تول گیری واقعیت دارد؟
- عفونت سینوس پی در پی
- کاهش وزن یا وزن گیری کم به دلیل درد ناشی از عفونت یا تلاش پیوسته برای تنفس
مراقبت های پیش از عمل لوزه در کودکان
پیش از جراحی پزشک به شما میگوید هیچ دارویی به کودک ندهید مگر این که خودش تایید کرده باشد.
از آنجایی که این عمل نیاز به بیهوشی دارد، باید معده خالی باشد. از شب پیش از جراحی نباید هیچ نوشیدنی یا خوراکی به کودک بدهید و تنها آب و مایعات شفاف تا چند ساعت پیش از عمل میتوانید به او بدهید. زمان دقیق را پزشک تعیین میکند.
عمل لوزه در کودکان چگونه انجام می شود؟
عمل برداشتن لوزه نسبتا آسان است و جای نگرانی ندارد. پس از بیهوشی ، متخصص جراحی گوش و حلق و بینی دهان کودک را باز نگه داشته و لوزه ها را میبرد و بیرون می آورد. ممکن است لوزه ها کامل برداشته شوند (تانسیلکتومی مرسوم) و یا لایه کوچکی از بافت ها نگه داشته شوند تا کار محافظت از گلو را از سر بگیرند. گزینه دوم تانسیلکتومی اینتراکپسولار (intracapsular tonsillectomy) نام دارد.
نگه داشتن بخشی از بافت لوزه به محافظت از ماهیچه های گلو کمک میکند. همچنین به کوتاهتر شدن دوره بهبودی پس از عمل و کاهش احتمال خونریزی پس از جراحی کمک میکند.
بیشتر کودکانی که تانسیلکتومی اینتراکپسولار را انجام میدهند پس از جراحی آسانتر میتوانند بخورند و بیاشامند و درد بسیار کمتری تجربه میکنند.
عمل لوزه در کودکان چقدر طول می کشد؟
این عمل تنها نیم ساعت زمان میبرد و در همان روز کودک مرخص میشود.
مراقبت های پس از عمل
| مراقبت های بعد از عمل | توضیحات |
| ریکاوری | پس از جراحی کودک به اتاق ریکاوری برده میشود تا تاثیر بیهوشی رفته و بیدار شود. |
| بستری در بیمارستان | بیشتر کودکان در همان روز عمل به خانه میروند اما در کودکان زیر سه سال گاهی نیاز است که شب کودک بستری و تحت نظر بماند. |
| زمان بهبود | ممکن است یکی دو هفته زمان ببرد تا کودک کاملا خوب شود. در این زمان احتمال سرماخوردگی یا عفونت بیشتر است بنابراین به دستورات پزشک به دقت گوش کنید. |
| فعالیت کودک | تا سه هفته نباید کودک فعالیت شدید داشته باشد. |
| تغذیه | پس از عمل لوزه، غذاهای نرم به کودک بدهید تا آسانتر بتواند چیزی بخورد. |
در چه صورت باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر هر یک از نشانه های زیر را دیدید، با پزشک تماس بگیرید:
- تب
- تهوع
- ضایعات پوستی
- بوی بد نفس
- اسهال
- تنگی نفس
شرایط کودک پس از عمل لوزه چگونه است؟
مشکلات شایع کودکان پس از عمل لوزه که برخی تجربه میکنند عبارتند از:
- درد متوسط تا شدید در گلو تا یکی دو هفته
- درد در گوشها، گردن یا فک که با گذر زمان بهبود می یابد
- تهوع تا چند روز
- تب خفیف تا چند روز
- بوی بد دهان تا دو هفته
- ورم گلو و زبان
- احساس گیر کردن چیزی در گلو
- اضطراب یا بهم خوردن خواب
پس از عمل لوزه تا چند وقت کودک نباید مدرسه برود؟
معمولا یک هفته باید مرخصی از مدرسه بگیرید و دو تا سه هفته فعالیت بدنی و ورزش نباید داشته باشد.
همچنین بخوانید: بهترین صبحانه برای دانش آموزان پیش از رفتن به مدرسه
خطرات و عوارض عمل لوزه در کودکان
- واکنش به ماده بیهوشی ( کوتاه مدت و گذرا است)
- باد کردن زبان و سقف دهان که باعث سخت شدن تنفس میشود به ویژه در چند ساعت نخست پس از عمل
- خونریزی در حین عمل که نادر است ولی اگر رخ دهد نیاز دارد به درمان و بستری شدن در بیمارستان برای تحت نظر بودن بیمار
- خونریزی زخم به ویژه اگر خراشیده شود و لخته روی آن کنده شود
- عفونت (به ندرت رخ میدهد)
چه کسانی نباید عمل لوزه انجام بدهند؟
گروههای زیر بهتر است این عمل جراحی را انجام ندهند:
- کسانی که کم خونی دارند
- کسانی که بیماری زمینه ای دارند که به خوبی کنترل نشده است
- عفونت حاد در دستگاه تنفسی فوقانی (چرا که میتواند به شدت گرفتن خونریزی بینجامد)
- کودکان زیر سه سال
- کسانی که شکاف کام زیرمخاطی دارند
- هر گونه اختلال یا بیماری های خونی مانند لوکمی، بیماری فون‌ویلبراند یا پورپورا
- در دختران در دوران پریود
