بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
دیالیز در افراد مسن به معنای اجرای فرآیند دیالیز در افراد سالمند می باشد. کلیه ها در بدن وظیفه دارند تا مواد زائد و سموم موجود در خون را جدا کرده و با ادرار دفع کنند. خون تصفیه شده سپس به سمت اندام های مختلف بدن هدایت می شود. اگر به دلایل مختلف کلیه ها قادر به تصفیه خون نباشند، خون کثیف و تصفیه نشده به اندام های دیگر بدن هدایت می شود. این موضوع می تواند منجر به بروز مشکلات جدی در بدن فرد گردد و در موارد شدید، می تواند منجر به عفونت های شدیدی در بدن شود.
زمانی که کلیه ها نتوانند به طور کامل فعالیت خود را انجام دهند و خون تصفیه نشده در بدن باقی مانده باشد، باید به روش دیالیز به تصفیه خون پرداخته شود. این فرآیند از طریق دستگاه های خاصی انجام می شود که خون را تصفیه کرده و مواد زائد را از آن حذف می کنند. در بسیاری از موارد، افراد سالمند به دلیل ضعف بدنی و همچنین سن بالایی که دارند، نیاز به دیالیز دارند تا بهبود عملکرد کلیه ها و حفظ تعادل شیمیایی بدن خود را تضمین کنند.
چرا افراد مسن به دیالیز کلیه احتیاج دارند؟
با افزایش سن، اندام ها و اعضای داخلی بدن تجربه پیری و کاهش عملکردی می کنند. کلیه ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند و با پیری ممکن است نتوانند به عنوان قبلی کار کنند. وظیفه اصلی کلیه ها تصفیه خون و دفع مواد زائد از طریق ادرار است. با افزایش سن و به علت عملکرد ناکافی کلیه ها در افراد مسن، ممکن است مواد زائد و ناخالصی های موجود در خون به درستی تصفیه نشوند.
به همین دلیل، افراد مسن به علت ضعف کلیه ها و عدم توانایی آنها در تصفیه مناسب خون، نیاز به راهکاری دارند که کار تصفیه خون را برای آنها انجام دهد. این راهکار دیالیز نامیده می شود. در دیالیز، خون از بدن خارج می شود و از طریق دستگاه دیالیز تصفیه می شود، سپس به بدن باز می گردد. این فرآیند باعث تصفیه مواد زائد، نمک ها و مایعات اضافی از خون می شود و تعادل مواد مختلف در بدن حفظ می شود.
افراد مسن به دلیل تجربه عوارض پیری و کاهش کارایی اندام های حیاتی نظیر کلیه ها، به علت نیاز به تصفیه خون و حفظ تعادل بدنی، ممکن است به دیالیز نیاز داشته باشند.
انواع دیالیز کلیه در سالمندان
در افراد سالمند، دو نوع اصلی دیالیز کلیه انجام می شود:
۱- دیالیز خونی یا همودیالیز:
در این نوع دیالیز، خون از بدن خارج شده و از طریق یک دستگاه همودیالیز تصفیه می شود. این دستگاه شامل یک فیلتر خاص است که مواد زائد و آب اضافی را از خون جدا کرده و سپس خون تصفیه شده به بدن باز می گردد. این فرآیند معمولا در مرکز های دیالیز انجام می شود.
۲- دیالیز صفاقی:
در دیالیز صفاقی، نوع های مختلفی وجود دارند که شامل مداوم سیار، مداوم چرخه ای و صفاقی نوبتی هستند.
| انواع دیالیز صفاقی | نحوه انجام |
| دیالیز صفاقی مداوم سیار | در این روش، یک حفره در منطقه شکم ایجاد می شود و از طریق لوله ای مخصوص، مایعات زائد و آب اضافی از بدن خارج می شوند. این فرآیند چند بار در طول روز در زمان بیداری انجام می شود. |
| دیالیز صفاقی مداوم چرخه ای | در این روش، دستگاهی مایعات را به صفاقی (حفره شکمی) وارد و خارج می کند. این فرآیند معمولا در زمان خواب بیمار انجام می شود. |
| دیالیز صفاقی نوبتی | این روش دیالیز طولانی تری است و معمولا در محیط بیمارستان انجام می شود. در این روش، مایعات زائد و مواد زائد از بدن خارج می شوند، اما به طور کلی فرآیند به مدت طولانی تری ادامه می یابد. |
استفاده از یکی از این دو روش دیالیز به توجیه پزشک و وضعیت سلامتی فرد بستگی دارد.
بیشتر بدانید: لیست مراکز انجام دهنده دیالیز در تهران
زمان مناسب دیالیز در سالمندان
بیماران مسن نیاز به دیالیز دارند و زمان مناسب برای انجام آن توسط پزشک تعیین می شود. معمولا برای افراد مسن که به دیالیز نیاز دارند، روزهای مشخصی برای انجام دیالیز تعیین می شود، معمولا سه روز در هفته. این باعث می شود که تعادل مایعات و مواد زائد در بدن حفظ شده و بهترین نتایج از دیالیز به دست آید.
زمان هر جلسه دیالیز حدود چهار ساعت طول می کشد. این مدت به تصفیه کامل خون و حذف مواد زائد از بدن افراد کمک می کند. بسته به وضعیت بیمار، دیالیز می تواند در مرکز دیالیز بیمارستان یا حتی در منزل با نظارت پزشک انجام شود.
مهم است که روند دیالیز مسن ها توسط تیم پزشکی نظارت شود و تغییراتی که به نیازها و وضعیت بیمار احتمالی اعمال می شود، با دقت بررسی و تصمیم گیری شود.
عوارض دیالیز در افراد مسن و سالمندان
دیالیز کلیه، یک فرآیند حیاتی برای افرادی که به نارسایی کلیه رنج می برند، اما ممکن است با عوارضی همراه باشد که به تاثیرات خود بستگی دارند. در زیر عوارض متداول دیالیز کلیه برای افراد مسن را بررسی می کنیم:
- خارش پوستی: بعضی افراد پس از دیالیز ممکن است از خارش پوستی رنج ببرند. این خارش ها می تواند بسیار شدید باشد و بیشتر در ناحیه پشت و شکم ظاهر می شود.
- گرفتگی های عضلانی و اسپاسم: برخی افراد ممکن است پس از دیالیز با اسپاسم های عضلانی و گرفتگی های عضلهای روبرو شوند که می تواند باعث اختلال در راحتی زندگی آنها شود.
- افت فشار خون: افت فشار خون (فشار خون پایین به چه دلایلی رخ می دهد) به خصوص در افراد دیابتی که دچار بیماری های زمینه ای هستند، امری معمول است که نیاز به کنترل دقیق دارد.
- مشکلات در خواب: برخی از افراد ممکن است به دلیل خارش های پوستی، بی قراری در پاها یا سایر عوارض دیالیز، مشکلاتی در خواب داشته باشند که ممکن است عملکرد روزانه آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
- محدودیت در مصرف مایعات: افراد تحت دیالیز باید مقدار مایعات مصرفی خود را کنترل کنند تا از افزایش بار مایعی در بدن جلوگیری شود که می تواند عوارضی چون تورم و دشواری در تنفس ایجاد کند.
- عوارض اطراف کاتتر دیالیز: افرادی که از کاتتر دیالیز استفاده می کنند، ممکن است با عفونت، جراحت یا تورم در ناحیه کاتتر روبرو شوند.
- سندرم عدم تعادل: یکی از عوارض جدی دیالیز، سندرم عدم تعادل است که ممکن است با تغییرات سریع در سطوح الکترولیت ها و سیالات در بدن ایجاد شود و موجب علائمی نظیر سردرد، پدید آمدن حالت تهوع و استفراغ، تنگی نفس و حتی عوارض جدی مغزی شود.
در هر صورت، مهم است که افراد تحت دیالیز تحت نظر پزشک و تیم درمانی قرار گیرند تا هرگونه علائم و عوارض را به موقع شناسایی و مدیریت کنند. همچنین، رعایت دقیق نکات بهداشتی و توصیه های پزشک برای افراد تحت دیالیز بسیار حائز اهمیت است.
روش های جایگزین دیالیز در افراد سالمند
در برخی موارد، بیماران و افراد مسن ممکن است ترجیح دهند که از دیالیز کلیه خودداری کنند و به دلایل مختلفی از جایگزین هایی استفاده کنند. این انتخاب ممکن است به دلیل سختی ها و محدودیت های مرتبط با دیالیز یا حتی شدت بیماری نارسایی کلیه باشد. اگرچه دیالیز برای برخی افراد تنها گزینه درمانی مناسب است، اما در برخی موارد، جایگزین های دیگر نیز وجود دارد.
در مواردی که نارسایی کلیه شدید و مزمن باشد، دیالیز ممکن است انتخاب مناسبی باشد. اما اگر فرد سالمند به دلایل مختلفی تمایلی به انجام دیالیز نداشته باشد، مشورت با پزشک معالج بسیار حائز اهمیت است تا جایگزین های مناسبی برای درمان مشکلات کلیه مورد نظر قرار گیرد.
روش های جایگزینی که می توان در برخی موارد به جای دیالیز انجام داد عبارت اند از:
- استفاده از هورمون اریتروپویتین: این هورمون می تواند در کنترل میزان فرمون های خونی کمک کند و به تعداد سلول های قرمز خون کمک کند. این هورمون معمولا به صورت تزریق هفتگی انجام می شود.
- پیوند کلیه: در برخی موارد، پیوند کلیه می تواند راهی برای خلاص شدن از کم کاری کلیه باشد. اما برای موفقیت این روش، تطابق ژنتیکی و دیگر عوامل مهم هستند.
- تغییرات در رفتارهای زندگی: افرادی که به اندازه کافی سالم هستند و می توانند کلیه دریافت کنند، باید از سیگاری و مصرف الکل خودداری کنند. همچنین، کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن یا چاقی می تواند به بهبود وضعیت کلیه کمک کند.
به هر حال، تصمیم گیری در مورد انجام دیالیز یا جایگزین های دیگر برای درمان نارسایی کلیه، باید با توجه به وضعیت حالت جسمانی و توصیه های پزشک معالج انجام شود. انتخاب مناسبی که بیشتر به وضعیت فرد سالمند بپیوندد، می تواند کیفیت زندگی او را بهبود بخشد.
بیشتر بخوانید: ایستاده ادرار کردن چه عوارضی دارد؟
تاثیر دیالیز در افزایش طول عمر بیماران
با پیر شدن جمعیت کشور ما، افزایش تعداد افراد مسن نیز به سرعت در حال رخ دادن است. این افراد به دلیل رشد سنی، در معرض بیماری ها و مشکلات جسمانی بیشتری قرار دارند، و بیماری های مرتبط با کلیه نیز از جمله این مشکلات است. در این شرایط، دیالیز می تواند نقش مهمی در تاثیر بر طول عمر افراد مسن ایفا کند.
دیالیز به عنوان یک روش درمانی برای نارسایی کلیه در افراد مسن، می تواند تاثیر قابل توجهی بر طول عمر آنها داشته باشد. به تازگی مشاهدات نشان می دهند که امید به زندگی در افراد بالای ۶۵ سالی که به بیماری کلیوی مبتلا هستند و دیالیز می کنند، می تواند حدود ۵ تا ۶ سال افزایش یابد.
بیشتر مطالعه کنید: دلیل بروز عفونت ادراری چیست؟
با توجه به پیشرفت های پزشکی و بهبود روش های درمانی، دیالیز به عنوان یکی از ابزارهای موثر در افزایش طول عمر افراد مسن مبتلا به نارسایی کلیه مطرح می شود. البته باید توجه داشت که موفقیت دیالیز نه تنها به روش درمانی بستگی دارد، بلکه نیازمند تغذیه مناسب، توجه به وضعیت جسمانی و رعایت دقیق توصیه های پزشکی است.
در نهایت، دیالیز می تواند به عنوان یک ابزار موثر در بهبود کیفیت زندگی و افزایش طول عمر افراد مسن مبتلا به نارسایی کلیه مورد استفاده قرار گیرد، اما تصمیم گیری و مشاوره با پزشکان متخصص از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
آیا داشتن فشار خون بالا می تواند در بیماران دیالیز خطرناک باشد؟
بله، فشار خون بالا می تواند یک عامل خطر جدی در بیمارانی که دیالیز می کنند، به حساب آید. در واقع، افراد مبتلا به نارسایی کلیه که نیاز به دیالیز دارند، اغلب با مشکلات فشار خون بالا مواجه می شوند که می تواند عوارض جدی و حتی مرگباری را به دنبال داشته باشد.
اگر فشار خون بالا در افراد دیالیزی کنترل نشود، این ممکن است منجر به ایجاد مشکلات جدی شود، از جمله ایجاد آسیب به عروق، قلب و حتی مغز شود. عوارضی که از این مشکل ممکن است ناشی شوند، شامل حملات قلبی، سکته مغزی، تشدید مشکلات کلیوی و سایر عوارض قلبی-عروقی می شوند.
بنابراین، در مورد بیماران دیالیزی که مبتلا فشار خون بالا هستند، مراقبت و کنترل دقیق از فشار خون بالا ضروری است. برنامه غذایی مناسب، داروهای تجویز شده توسط پزشک، و تغییرات سبک زندگی به منظور کاهش فشار خون می تواند به کاهش خطرات مرتبط با فشار خون بالا در بیماران دیالیزی کمک کند.
