بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
مصرف ویپ (سیگار الکترونیکی) به عنوان یک جایگزین برای سیگار سنتی معرفی شده است. تعداد زیادی از افراد به دنبال یافتن روشی برای کاهش خطرات سیگار هستند. اما آیا ویپ واقعا یک گزینه سالم تر برای ریه ها و سلامتی است؟ این موضوع به عنوان یک موضوع مهم و مورد بحث در حوزه سلامت عمومی و پزشکی مطرح شده است. در این مقاله به بررسی این سوال پرداخته و تاثیر مصرف ویپ بر مشکلات ریوی و اثرات جانبی آن پرداخته می شود. از تحقیقات اخیر و مطالب بهداشت جهانی برای بررسی اثرات مضر سیگارهای الکترونیکی بر ریه و سلامت انسان ها استفاده شده است.
سیگار الکترونیکی یا ویپ (Vaping) یک دستگاه الکترونیکی است که برای تولید بخار از مایعی به نام “مایع ویپ” یا “مایع الکترونیکی” استفاده می شود. این دستگاه ها به عنوان جایگزینی بهتر برای سیگار سنتی (سیگارهای تنباکویی) طراحی شده اند.
انواع سیگار الکترونیکی
سیگار الکترونیکی در انواع مختلف و با ویژگی های متنوع در بازار موجود است. انواع سیگار الکترونیکی معمولا بر اساس اندازه، عملکرد، قدرت باتری و قابلیت تنظیم شدت بخار تقسیم بندی می شوند. در ادامه به برخی از انواع مرسوم سیگار الکترونیکی اشاره می کنیم:
۱- سیگارهای الکترونیکی شکل سیگار (Cigalikes):
- این نوع به شکل سیگار تنباکویی سنتی طراحی شده اند و اندازه و شکل مشابه سیگار دارند.
- غالبا مناسب برای مبتدیان و افرادی که تجربه سیگار تنباکویی دارند.
- اغلب این دستگاه ها قابلیت تنظیم شدت بخار ندارند.
۲- مدل های مدادی (Vape Pens):
- این نوع دارای اندازه و شکل شبیه به مداد یا قلم نیزه ای هستند.
- قابلیت تنظیم شدت بخار را دارند و برای مصرف کنندگان با تجربه بیشتر مناسب هستند.
- معمولا باتری های قابل شارژ دارند.
بیشتر مطالعه کنید: تنگی نفس چگونه اتفاق می افتد
۳- مدل های باکس (Box Mods):
- این نوع دارای طراحی جعبه ای شکل هستند و اندازه بزرگتری دارند.
- این دستگاه ها دارای باتری های قدرتمند و قابل شارژ هستند که می توانند شدت بخار را به طور قابل توجه افزایش دهند.
- اکثرا دارای صفحه نمایش و قابلیت تنظیم دما و فشار هستند.
- مناسب برای کاربران حرفه ای که به دنبال تنظیمات پیشرفته هستند.
۴- مدل های (POD):
- این نوع دارای مخزن های جداگانه به نام “پاد” هستند که مایع ویپ را در خود جای داده و قابل تعویض هستند.
- قابلیت تنظیم محدود شدت بخار را دارند و برای مصرف کنندگان با تجربه متوسط مناسب هستند.
- برخی از PODها به عنوان دستگاه های ترکیبی نیز عمل می کنند که از امکانات مختلفی برخوردار هستند.
۵- سیستم های تنظیم شده (Customizable Mods):
- این نوع معمولا از اجزاء جداگانه تشکیل شده اند و کاربران می توانند تمامی جزئیات آنها را برای تنظیمات شخصی شان انتخاب کنند.
- این دستگاه ها بیشتر برای کاربران بسیار حرفه ای مناسب هستند.
سیگار الکترونیکی چگونه کار می کند؟
سیگار الکترونیکی به وسیله دستگاه های الکترونیکی که برای تولید بخار از مایع ویپ استفاده می کنند کار می کنند. عملکرد سیگار الکترونیکی به‌صورت کلی شامل چند مرحله می شود:
- مایع ویپ: ابتدا، مایع ویپ یا مایع الکترونیکی (E-Liquid) به دستگاه اضافه می شود. این مایع عمدتا شامل گلیسرین (یا پروپیلن گلیکول)، نیکوتین، طعم دهنده ها و در بعضی موارد آب است.
- باتری: دستگاه ویپ دارای یک باتری قابل شارژ است که انرژی لازم برای عملکرد دستگاه فراهم می کند.
- المنت گرمایی (Coil): دستگاه دارای یک المنت گرمایی یا کویل است. این کویل عمدتا از موادی نظیر نیکروم (نیکل-کروم) یا استنلس استیل ساخته شده است. وقتی باتری فعال می شود جریان برق از طریق کویل عبور می‌کند و کویل را گرم می کند.
- تولید بخار: گرما توسط کویل به مایع ویپ منتقل شده و باعث تبدیل مایع به بخار می شود. بخار حاصل از این فرآیند توسط فرد تنفس می شود.
- مصرف بخار: فرد می تواند بخار را با استفاده از دهان و ریه خود مشابه سیگار سنتی مصرف کند. شدت بخار و میزان نیکوتین در بخار معمولا قابل تنظیم است و به فرد امکان می دهد تا تجربه ویپینگ را با توجه به ترجیحات خود تنظیم کند.
بیشتر مطالعه کنید: چه عواملی باعث ایجاد عفونت ریه می شوند؟
امتیازات ادعا شده برای سیگارهای الکترونیکی
استفاده از سیگارهای الکترونیکی مسئله پیچیده ای است و امتیازات و مخاطرات مرتبط با آن باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند. برخی افراد معتقدند که ویپ می تواند به ترک سیگار معمولی کمک کند. این حرف ممکن است در مواردی صحیح باشد، زیرا ویپ بدون نیکوتین موجود است و افراد می توانند تدریجا مصرف نیکوتین را کاهش دهند. همچنین عده‌ای دیگر معتقدند که ویپ ایمن تر از سیگار معمولی است و از آسیب های مرتبط با دود سیگار تقریبا مستثنی است. در حقیقت بخار ویپ ها حاوی مواد شیمیایی مختلفی است، که این مواد شیمیایی ممکن است در بلند مدت به ریه ها آسیب بزنند.
مزایای استفاده از ویپ
در ادامه مزایای استفاده از سیگار الکترونیکی ذکر شده است، که عبارتند از:
- فاقد تنباکو: این محصولات عمدتا بدون تنباکو تولید می شوند و تعداد کمتری از ترکیبات مضر موجود در تنباکو را دارا هستند. این امر می تواند از مسائل مرتبط با تنباکو مانند کارسینوژن ها (مواد سرطان زا) و سایر ترکیبات مضر در دود تنباکو جلوگیری کند.
- کاهش خطرات سلامت: دود سیگار سنتی حاوی بسیاری از ترکیبات مضر و کارسینوژنیک (مواد سرطان زا) است، که در فرآیند احتراق تولید می شوند. در مقابل سیگارهای الکترونیکی ممکن است تعداد مواد مضر را به طور قابل توجه کاهش دهند. دودی که در ویپ تولید می شود، معمولا تعداد ترکیبات مضر کمتری دارد.
- ترک سیگار: ویپ به افراد این امکان را می دهد که تدریجا میزان مصرف نیکوتین را کاهش دهند. این کاهش مرحله به مرحله می تواند به فرد کمک کند تا وابستگی به سیگار را کاهش دهد و در نهایت از آن دست بکشد.
- بدون احتراق: سیگار الکترونیکی بدون احتراق است. در فرآیند مصرف ویپ، تنباکو به اشتعال نمی افتد و بدون تولید دود استفاده می شود. این موضوع باعث کاهش میزان ترکیبات مضر موجود در دود سیگار سنتی می شود.
- بوی نامطبوع: سیگار الکترونیکی معمولا بوی کمتری نسبت به دود سیگار سنتی دارد. این مزیت از جمله دلایلی است که برخی افراد از سیگارهای الکترونیکی به عنوان یک روش برای کاهش تداخل با دیگران و کاهش آلودگی هوا استفاده می کنند.
- کاهش مواد شیمیایی مضر: مقدار مواد شیمیایی مضر موجود در سیگارهای الکترونیکی معمولا کمتر از سیگار سنتی است. دود سیگار سنتی شامل تعداد زیادی ترکیبات شیمیایی مضر و کارسینوژنیک است، که در فرآیند احتراق تنباکو تولید می شوند. این ترکیبات می توانند برای سلامتی بسیار مضر باشند و باعث ابتلا به بیماری های جدی مانند سرطان و بیماری های قلبی عروقی شوند.
عوارض سیگارهای الکترونیکی
ویپ به عنوان یک جایگزین نسبت به سیگارهای تنباکویی می تواند خطرات کمتری داشته باشد اما هنوز مشکلات مهمی برای سلامتی ارائه می دهد. برای کاهش خطرات بهترین راه اجتناب از استفاده از هر دو نوع محصول سیگارهای الکترونیکی و سیگار تنباکویی است.
خطرات سیگار الکترونیکی بدون نیکوتین:
استفاده از سیگار الکترونیکی بدون نیکوتین نیز ممکن است با عوارض زیادی همراه باشد که عبارتند از:
- التهاب ریوی
- التهاب حلق و حنجره
- آسم (راه های درمان آسم)
- التهاب لثه
- آسیب به دستگاه قلبی و عروقی
- مشکلات عصبی و اختلالات رفتاری
خطرات ویپ نیکوتین دار:
استفاده از سیگار الکترونیکی نیکوتین دار نیز با خطرات زیادی همراه است. در ادامه برخی از خطرات مرتبط با ویپ نیکوتین دار آورده شده است:
- تپش قلب
- گُرگرفتگی
- سوزش چشم
- حالت تهوع و استفراغ (دلایل پدید آمدن حالت تهوع و استفراغ)
- خطرات مرتبط با بلوغ مغزی
ویپ بهتر است یا پاد؟
انتخاب بین ویپ و پاد وابسته به نیازها و ترجیحات شخصی شما است و هیچ گزینه ای به طور کلی بهتر از دیگری نیست. در نهایت برای انتخاب مناسب باید این عوامل را در نظر بگیرید:
- حمل و نقل: اگر برای شما حمل و نقل آسان مهم است، پاد معمولا کوچک تر و سبک تر از ویپ است و برای حمل و نقل مناسب تر است.
- تنظیمات و کنترل: ویپ ها اغلب امکانات بیشتری مثل تنظیم فشار و کنترل دما را ارائه می دهند و به شما امکان شخصی سازی بیشتری می دهند. پاد‌ها نیز تنظیمات دارند، اما به طور کلی ساده تر هستند.
- تولید بخار: ویپ ها معمولا بیشترین تولید بخار را دارند، اگر ابرهای بزرگ دودی مد نظر شما هستند، ویپ ممکن است مناسب تر باشد.
- سادگی و نگهداری: پاد‌ها عموما نیاز به نگهداری و تعویض قطعات کمتری دارند. اگر به راحتی و سادگی در مراقبت دستگاه خود اهمیت می دهید، پاد‌ها مناسب تر هستند.
- هزینه: هزینه دستگاه و تعویض قطعات نیز می تواند نقشی در انتخاب شما داشته باشد. ویپ ها معمولا گزینه های گران تری هستند و نیاز به خرید مایعات و قطعات بیشتری دارند.
مقایسه عوارض ویپ و قلیان
مقایسه ضررهای سیگار الکترونیکی و قلیان در مورد سلامتی افراد، بستگی به عوامل متعددی از جمله نوع و میزان مصرف، مواد مورد استفاده، شیوه استفاده و شیوه تهیه مواد دارد. در ادامه مقایسه ضررهای ویپ و قلیان مطرح شده است:
ترکیبات شیمیایی:
- ویپ: از مایع های الکترونیکی (e-liquid) تشکیل شده است که عمدتا نیکوتین، گلیسرین و طعم دهنده ها را شامل می شود. مایع های ویپ معمولا بدون ایجاد دود سیگار سنتی تنفس می شوند.
- قلیان: شامل تنباکو و مواد طعم دهنده است که با استفاده از زغال فشرده سوزانده می شود. قلیان منجر به تولید دودی می شود که شامل ترکیبات مضر مانند ترکیبات سمی و سرطان زا است.
میزان نیکوتین:
- ویپ: میزان نیکوتین در ویپ قابل تنظیم است و مصرف کننده می تواند از مایع های حاوی مقادیر مختلف نیکوتین انتخاب کند، حتی مایع های بدون نیکوتین نیز وجود دارند.
- قلیان: معمولا حاوی مقدار بالایی از نیکوتین است که می تواند باعث اعتیاد به نیکوتین شود.
مشکلات تنفسی:
- ویپ: معمولا مشکلات تنفسی کمتری ایجاد می کند و به طور کلی خطر از بین رفتن ریه ها کمتر است.
- قلیان: باعث تولید دود می شود که تنفس آن می تواند منجر به مشکلات تنفسی شود.
مسائل بهداشت عمومی:
- ویپ: چون به صورت شخصی استفاده می شود، انتقال عفونت ها کمتر رخ می دهد.
- قلیان: به صورت گروهی یا اشتراکی مصرف می شود و در نتیجه انتقال عفونت ها بیشتر است.
آیا ویپ سرطان زاست؟
برخی از تحقیقات ابتدائی نشان داده اند که مواد شیمیایی موجود در بخار سیگار الکترونیکی مانند نیکوتین، فرمالدئید، استالدئید، استون، کروم و آکرولئین می توانند به عنوان عامل ایجاد سرطان در نظر گرفته شوند. با این حال، تحقیقات ادامه دارند و هنوز توافقی در مورد تاثیرات دقیق مصرف ویپ بر ریسک سرطان وجود ندارد. میزان ریسک ممکن است به میزان مواد مصرفی، مدت زمان مصرف تعداد سیگارهای الکترونیکی مصرفی و مشخصات فردی مرتبط باشد. برخی از انواع سرطان که ارتباطشان با مصرف ویپ و سیگارهای الکترونیکی در مطالعات ابتدائی مورد بررسی قرار گرفته است، عبارتند از:
- سرطان ریه (عوامل موثر در ابتلا به سرطان ریه)
- سرطان دهان
- سرطان سر و گردن
آیا مصرف ویپ برای زنان باردار مضر است؟
بله، مصرف این محصولات برای زنان باردار ممکن است مضر باشد و باعث افزایش خطراتی برای جنین و نوزاد شود. برخی از اثرات منفی مصرف سیگار الکترونیکی در دوران بارداری شامل موارد زیر می شوند:
- افزایش خطر سقط جنین
- زایمان زودرس
- نوزادان نارس
- افزایش خطر ایجاد عفونت های تنفسی در نوزاد
- افزایش خطر بیماری های قلبی و عروقی در نوزاد
آیا ویپ باعث آب آوردن ریه می شود؟
بله، ویپ (سیگار الکترونیکی) می تواند به مشکلات ریه منجر شود. این ادعاها بر اساس تحقیقات و مشاهدات پزشکی و متخصصان بهداشت عمومی انجام شده است. از جمله مشکلات ریه که با مصرف ویپ مرتبط شده اند عبارتند از:
۱- اوالی (EVALI):
یک مشکل جدی در زمینه استفاده از محصولات ویپ و سیگار الکترونیکی بود که به طور گسترده در دهه ۲۰۱۰ و اوایل دهه ۲۰۲۰ مورد توجه قرار گرفت. EVALI مخفف “آسیب ریوی مرتبط با استفاده از محصولات” است. این مشکل به ویژه در افرادی که از محصولات ویپ استفاده می کردند به وجود آمد. علائم EVALI شامل موارد زیر هستند:
- سرفه خشک
- تب
- خستگی شدید
- تنگی نفس
- درد در قفسه سینه
با توجه به تحقیقات انجام شده، مشکلات ریوی مرتبط با استفاده از محصولات ویپ به نظر می رسد به دلیل تنفس مواد شیمیایی مخرب موجود در محصولات ویپ ایجاد می شود. اوالی می تواند به مشکلات جدی ریه از جمله التهاب ریه و آسیب به بافت های ریوی منجر شود. در موارد شدیدتر، ممکن است منجر به مشکلات شدیدتر و حتی مرگ شود.
۲- پاپ کورن ریه و COP:
افزایش مصرف ویپ یا سیگار الکترونیکی به طور مشخص به بروز بیماری های ریوی ارتباط داده شده است. یکی از این مشکلات به نام پاپ کورن ریه یا برونشیت انسدادی است. این بیماری ناشی از تماس با مواد شیمیایی مضر به ویژه دی استیل که برای افزودن طعم به برخی از محصولات ویپ و سیگار الکترونیکی استفاده می شود. برونشیت انسدادی باعث تورم و التهاب برونشیول ها (راه های هوایی ریه) می شود و ممکن است به عوارض جدی منجر شود. همچنین، مصرف دی استیل و دیگر مواد شیمیایی مشابه در ویپ و سیگار الکترونیکی می تواند به پنومونی سازمان دهنده کریپتوژنیک منجر شود. این بیماری ها نیز باعث التهاب برونشیول ها و آلوئول ها در ریه می شوند و ممکن است عوارض خطرناکی داشته باشند.
آیا می توان مضرات ویپ را به حداقل رساند؟
بله، می توان مضرات استفاده از سیگارهای الکترونیکی را به حداقل رساند. راه های کلیدی برای این کار عبارتند از:
- دوری از نیکوتین: استفاده از مایعات ویپ بدون نیکوتین به شما کمک می کند از اعتیادآورترین ماده در تنباکو فاصله بگیرید.
- مصرف مایعات: در انتخاب مایعات ویپ، دقت و مراقبت مهم است. مطمئن شوید که از مایعات با ترکیبات طعم دهنده کمتری استفاده می کنید.
- مسواک زدن: مسواک زدن و حفظ بهداشت دهانی مهم است، زیرا ویپ می تواند به مشکلات دهانی منجر شود.
