معمولا پریودهای قاعدگی بین چهار تا هفت روز طول می کشند. اما یکی از مشکلات قاعدگی، نامعمول بودن آن است. مثلا کوتاهتر از ۲۱ روز بودن طول چرخه یا سیکل قاعدگی و یا بیشتر از ۳۵ روز بودن آن، عقب افتادن پریود سه بار پشت سر هم یا بیشتر و شدیدتر یا سبک تر بودن خونریزی پریود نسبت به معمول، از جمله مواردی هستند که باعث پریود غیر طبیعی شده و نیاز به توجه پزشکی دارند.
در تصویر بالا، رحم، تخمدانها، لوله های فالوپ (که تخمدانها را به رحم متصل می کند) و واژن (در پایین رحم) نشان داده شده اند.
مشکلات قاعدگی چیست؟
همان طور که گفته شد، در بیشتر زنان پریود بین سه تا هفت روز طول می کشد و معمولا از روز اول پریود تا روز اول پریود بعدی، ۲۱ الی ۳۵ روز فاصله است.
برخی از شایعترین مشکلات قاعدگی شامل موارد زیر می باشد: 
- پریودهایی که کمتر از ۲۱ روز یا بیشتر از ۳۵ روز اتفاق می افتند.
- جا افتادن سه پریود پشت سر هم یا بیشتر از سه نوبت
- خونریزی شدیدتر یا خفیف تر از همیشه
- طول کشیدن پریود بیشتر از هفت روز
- پریودهایی که با درد، انقباض شکم، حالت تهوع یا استفراغ همراه هستند.
- خونریزی یا لکه بینی که بین پریودها، پس از یائسگی یا پس از رابطه جنسی تجربه می شود.
پریود غیر طبیعی یا غیر معمول چیست؟
از جمله شایعترین موارد پریود غیر طبیعی، عبارتند از:
- پریود نشدن یا آمنوره: آمنوره به وضعیتی گفته می شود که در آن پریود کاملا متوقف می شود. عدم تجربه پریود به مدت ۹۰ روز یا بیشتر از آن، غیر طبیعی محسوب می شود مگر این که بارداری، شیردهی یا ورود به یائسگی (بین ۴۵ تا ۵۵ سال) اتفاق افتاده باشد. دخترانی که تا سن ۱۵ یا ۱۶ سال هنوز پریودشان شروع نشده است یا ظرف سه سال پس از شروع رشد سینه ها پریود نشده اند نیز آمنوره محسوب می شوند.
- کم بودن دفعات پریود یا الیگومنوره: در این وضعیت مجموعا تعداد پریود کمتر از شش یا هشت پریود در سال است.
- پریود دردناک یا دیسمنوره: به پریودهای دردناک و انقباضات شدید قاعدگی گفته می شود. توجه داشته باشید در زنان تجربه کمی درد و ناراحتی طبیعی در زمان پریود است.
- خونریزی غیر طبیعی رحم: به طور کلی به موارد متفاوت خونریزی غیر طبیعی رحم از جمله شدید بودن خونریزی در پریود، خونریزی بیشتر از هفت روز در پریود یا خونریزی بین پریودها، پس از رابطه جنسی و یا پس از یائسگی، گفته می شود.
چه عواملی باعث پریود غیر معمول می شوند؟
۱- استرس و سبک زندگی: کاهش یا افزایش وزن سریع، رژیم لاغری، تغییر در برنامه ورزشی، مسافرت، بیماری یا اختلالات دیگری که در زندگی روزمره زنان ایجاد می شود میتواند بر چرخه قاعدگی شان تاثیر بگذارد.
۲- قرص ضد بارداری: بیشتر قرصهای ضد بارداری حاوی ترکیبی از استروژن و پروژستین هستند (برخی از قرصها فقط پروژستین دارند). این قرصها با جلوگیری از آزاد شدن تخمک، جلوی بارداری را می گیرند. شروع مصرف قرص ضد بارداری یا قطع مصرف آن تا چند ماه ممکن است بر قاعدگی تاثیر بگذارد. برخی این تاثیر را به صورت نامنظم شدن پریودها یا عقب افتادن آن تجربه می کنند. این تغییرات ممکن است شش ماه طول بکشد. بنابراین اگر قصد بارداری دارید، باید این نکته را در نظر بگیرید.
۳- فیبروم (میوم) یا پولیپ رحم: پولیپ و فیبروم رحم به زایده های خوش خیم (غیر سرطانی) در دیواره داخلی رحم می گویند. فیبروم یا فیبروئید، به دیواره رحم می چسبد. ممکن است یک یا چند فیبروم همزمان داشته باشید. اندازه آنها از یک دانه سیب تا یک گریپ فروت میتواند باشد. فیبروم اگر چه به سرطان تبدیل نمی شود اما میتواند باعث خونریزی و درد پریود شود. اگر فیبروم بزرگ باشد ممکن است به مثانه یا راست روده فشار آورده و مشکلاتی برای دفع ادرار (مانند احتباس ادراری) یا مدفوع (مانند یبوست) ایجاد کند. پولیپ از رشد بیش از حد سلولهای دیواره داخلی رحم (اندومتر) به وجود می آید. برخی از پولیپها ممکن است بعدا سرطانی شوند.
اطلاعات بیشتر : درمانهای طبیعی و خانگی کاهش درد پریود
۴- آندومتریوز: بافتهای اندومتری (آندومتر به لایه داخلی رحم گفته می شود) هر ماه در زمان پریود شروع به ریزش می کنند و همراه با خون تخلیه می شوند. اندومتریوز زمانی ایجاد می شود که بافت اندومتر در جای دیگری خارج از رحم نیز رشد می کند. اغلب بافت اندومتری خود را به تخمدانها یا لوله های فالوپ می چسباند و گاهی نیز در روده ها یا اندامهای دیگر دستگاه گوارش تحتانی، یا فضای بین راست روده و رحم رشد می کند. اندومتریوز ممکن است باعث خونریزی غیر طبیعی، دل درد یا درد پیش و در حین پریود شده یا باعث درد در هنگام مقاربت شود.
۵- بیماری التهابی لگن: بیماری التهابی لگن یک عفونت باکتریایی است که دستگاه تولید مثل زنان را درگیر می کند. باکتریها ممکن است از طریق رابطه جنسی وارد واژن شده و سپس به رحم و دستگاه تناسلی فوقانی راه پیدا کنند. ممکن است باکتری در حین درمانهای زنان یا از طریق زایمان یا سقط وارد دستگاه تناسلی شود. علائم بیماری التهابی لگن شامل خونریزی شدید از واژن با بوی نامطبوع، نامنظم بودن پریودها، درد در لگن و پایین شکم، تب، حالت تهوع، استفراغ یا اسهال می باشد.
۶- سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان: در تنبلی تخمدان، تخمدانها مقدار زیادی هورمون آندروژن تولید می کنند که هورمون مردانه است. کیسه های کوچک پر شده با مایعات نیز ممکن است در تخمدان ایجاد شود که به آن کیست تخمدان می گویند. اغلب این کیستها در سونوگرافی قابل تشخیص است. اما همیشه تنبلی تخمدان با کیست همراه نیست. تغییرات هورمونی ناشی از این وضعیت میتواند مانع بالغ شدن فولیکولها شود بنابراین ممکن است همیشه تخمک گذاری اتفاق نیفتد. گاهی اوقات زنی که سندرم تخمدان پلی کیستیک دارد، پریودهایش نامنظم است یا ممکن است کامل متوقف شود. علاوه بر این، ممکن است علائمی مانند چاقی، نازایی و رویش موهای زاید صورت و جوش صورت نیز تجربه شود. علت این وضعیت میتواند عدم تعادل هورمونی باشد. درمان تنبلی تخمدان بستگی به این دارد که فرد قصد بارداری دارد یا نه. اگر بارداری هدف او نباشد، کاهش وزن، مصرف قرص ضد بارداری و داروی متفورمین (که در افراد دیابتی استفاده می شود)، چرخه قاعدگی را تنظیم می کنند. اگر بارداری هدف از درمان باشد، داروهای تحریک تخمک گذاری ممکن است توصیه شود.
۷- از کار افتادگی زودرس تخمدان: در این وضعیت تخمدان خانم (زیر ۴۰ سال) دیگر درست عمل نمی کند در نتیجه چرخه های قاعدگی متوقف می شود و وضعیتی مشابه یائسگی اتفاق می افتد. عوامل مختلف باعث از کار افتادگی زودرس تخمدان می شوند مانند کسانی که برای درمان سرطان تحت شیمی درمانی و پرتو درمانی قرار گرفته اند. این وضعیت در کسانی که سابقه خانوادگی از کار افتادگی زودرس تخمدان یا برخی ناهنجاریهای کروموزومی دارند ، بیشتر دیده می شود. اگر دچار چنین مشکلی هستید، باید به پزشک مراجعه کنید.
سایر عوامل غیر معمول بودن پریود عبارتند از:
۸- سرطان رحم و دهانه رحم
۹- برخی داروها مانند داروهای استروئید و داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون)
۱۰- وضعیتهای پزشکی مانند اختلالات خونریزی، کم کاری یا پرکاری غده تیروئید یا اختلالات هیپوفیز که بر تعادل هورمونی تاثیر میگذارد
۱۱- عوارض مربوط به بارداری از جمله سقط جنین و بارداری خارج از رحم
غیر طبیعی بودن پریود چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر ویژگیهای چرخه قاعدگی تان تغییر کرده است، در یک دفتر یادداشت، ویژگیهای آن را ثبت کنید از جمله زمان شروع و پایان خونریزی، شدت آن، علائمی که دارید، آیا لخته های بزرگ خون دفع می کنید و موارد دیگر. خونریزی یا درد بین پریودها را نیز با ذکر تاریخ ثبت کنید. به این ترتیب الگویی از وضعیت چرخه قاعدگی در شما به دست می آید که به پزشک کمک می کند وضعیت شما را بهتر بررسی کرده و تشخیص بدهد. همچنین پزشک با معاینه لگن و احتمالا پاپ اسمیر، وضعیت رحم و دهانه رحم را نیز بررسی می کند.
آزمایشهای دیگری که برای تشخیص علائم غیر طبیعی قاعدگی ممکن است توصیه شوند عبارتند از:
- آزمایش خون برای بررسی کم خونی یا اختلالات دیگر
- کشت واژن برای بررسی عفونت
- سونوگرافی لگن برای بررسی فیبروم، پولیپ یا کیست
- نمونه برداری از رحم که در آن یک نمونه از بافت دیواره رحم برداشته می شود تا برای تشخیص مشکلاتی مانند اندومتریوز، عدم تعادل هورمونی یا سرطان استفاده شود. اندومتریوز یا مشکلات پزشکی دیگر را در لاپاراسکوپی نیز میتوان تشخیص داد. در لاپاراسکوپی تشخیصی، برش کوچکی در شکم ایجاد می شود و یک لوله باریک حاوی لامپ کوچک وارد می شود تا رحم و تخمدانها بررسی شوند.
درمان پریود غیر طبیعی چگونه است؟
درمان بستگی به این دارد که چه چیزی باعث به وجود آمدن این وضعیت شده است.
- تنظیم چرخه قاعدگی: هورمونهایی مانند استروژن یا پروژستین برای کمک به کنترل خونریزی های شدید قاعدگی ممکن است تجویز شوند.
- قرص: برای دل دردهای خفیف تا متوسط میتوان مسکن های معمولی مثل ایبوپروفن یا استامینوفن مصرف کرد. آسپیرین توصیه نمی شود چون میتواند منجر به تشدید خونریزی شود. دوش یا حمام آب گرم یا استفاده از کیسه آب گرم هم میتواند انقباضات و در نتیجه درد را کاهش دهد.
- فیبروم رحم: فیبروم (میوم) را میتوان با عمل جراحی و گاهی با دارو، درمان کرد. بیشتر فیبرومهای رحمی علائم خفیفی ایجاد می کنند که تنها با مسکن قابل کنترل است و نیاز به درمان ندارد. اگر خونریزی شدید دارید، برای جلوگیری از کم خونی ناشی از فقر آهن یا درمان آن مکمل آهن میتوانید مصرف کنید. قرص ضد بارداری دوز پایین یا تزریق پروژستین میتواند به کنترل خونریزی شدید ناشی از فیبروم کمک کند. داروهایی به نام آگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین نیز ممکن است برای کوچک کردن اندازه میوم ها و کنترل خونریزی شدید، تجویز شود. این داروها، تولید استروژن در بدن را کاهش میدهند و برای مدتی، قاعدگی را متوقف میکنند. اگر میوم به دارو پاسخ ندهد، انواع روشهای جراحی برای برداشتن آن یا کوچک کردن اندازه آن و برطرف کردن علائم، وجود دارد. نوع جراحی بستگی به اندازه، نوع و محل میومها دارد. میومکتومی یک جراحی ساده است که در آن میوم برداشته می شود. در موارد شدید که میومها بزرگ هستند یا خونریزی یا درد زیادی ایجاد کرده اند یا به اندامهای مجاور فشار وارد می کنند، عمل جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی) ممکن است لازم باشد. در هیسترکتومی، کل رحم همراه با میومهای متصل به آن خارج می شوند. روش دیگر آمبولی سرخرگ رحم است که در آن خون رسانی به بافت فعال میوم، متوقف می شود.
- اندومتریوز: اگر چه درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد اما مصرف مسکن های معمولی یا تجویز شده میتواند به کاهش ناراحتی و درد کمک کند. درمانهای هورمونی مانند قرص ضد بارداری نیز ممکن است به جلوگیری از رشد بیش از حد بافت رحم و کاهش مقدار خونی که در پریود از دست می رود، کمک کند. در موارد شدید، آگونیست هورمون آزاد کننده گنادوتروپین یا پروژستین ممکن است برای قطع کردن موقتی پریودها، تجویز شود. در موارد شدید، عمل جراحی برای برداشتن بافت اندومتری در حال رشد در لگن یا شکم لازم است. عمل جراحی هیسترکتومی به عنوان آخرین راه حل در مواردی که رحم به شدت آسیب دیده است، توصیه می شود.
اطلاعات بیشتر : آیا جلوگیری از پریود با قرص ضد بارداری عوارض ندارد؟
روشهای دیگری هم وجود دارند که به کاهش شدت خونریزی در پریود کمک می کنند. نوعی دستگاه آی یو دی که در داخل رحم جایگذاری می شود به نام میرنا، به کاهش خونریزی کمک کرده و به اندازه عمل جراحی تخریب اندومتر (ابلیشن)، موثر است. این دستگاه را دکتر در مطب در داخل رحم جایگذاری می کند. این کار ممکن است کمی درد یا انقباض به دنبال داشته باشد.
ابلیشن یا تخریب اندومتر یک گزینه دیگر برای درمان آندومتریوز است. در این روش از حرارت یا الکتروکوتری برای تخریب دیواره رحم استفاده می شود. معمولا زمانی از ابلیشن استفاده می شود که درمانهای دیگر موفق نبوده اند. چون اگر در آینده خونریزی ادامه یابد، جای زخم (بافت جوشگاه) ناشی از تخریب اندومتر، ممکن است نظارت بر وضعیت رحم را سخت تر کند.
در چه مواردی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
- درد شدید در پریود یا بین پریودها
- خونریزی شدید غیر معمول (به این معنی که هر یک ساعت یک نوار بهداشتی یا تامپون کامل آغشته به خون می شود و این وضعیت به مدت دو تا سه ساعت ادامه پیدا کرده است) یا خارج شدن لخته های بزرگ خون
- تب بالا
- بوی بد یا غیر معمول ترشحات واژن
- طول کشیدن پریود بیشتر از هفت روز
- خونریزی یا لکه بینی بین پریودها یا پس از یائسگی
- کاملا نامنظم شدن پریودها در حالی که قبلا پریودهایتان منظم بوده است
- حالت تهوع یا استفراغ در پریود
- علائم سندرم شوک سمی مانند تب بالای ۳۸.۸ درجه سلسیوس، استفراغ، اسهال، غش یا سرگیجه
- بارداری
