فشار خون بالا به چه دلیل رخ می دهد

فشار خون بالا، یک وضعیت پاتولوژیک جدی بوده که به طور چشمگیری خطر ابتلا به بیماری های سیستم قلبی عروقی، مغز، کلیه و سایر بیماری ها را افزایش می دهد. امروزه حدود ۱.۲۸ میلیارد افراد ۳۰ تا ۷۹ ساله در سراسر جهان به فشار خون مبتلا هستند. این عارضه یکی از علل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است. دکتر آسپرین در این مقاله به طور مفصل به توضیح، راه های تشخیص و درمان این بیماری ، پرداخته است.

فشار خون بالا چیست؟

فشار خون بالا یا فشار خون سیستولیک به دلیل عملکرد نادرست دیواره عروقی اتفاق میفتد، در این زمان علاوه بر این که قطر رگ های خونی به طور قابل توجهی تغییر می کند، عبور جریان خون نیز دشوار خواهد شد. در این حالت قلب باید بیش از حد معمول منقبض شده تا خون را در رگ ها عبور دهد و این امر سبب ایجاد بیماری هایی خواهد شد.

معمولا در افراد مبتلا به بیماری دیابت و فشار خون بالا، احتمال ابتلا به بیماری قلبی دو برابر بیش تر از افرادی است که فشار خون بالا داشته اما مبتلا به دیابت نیستند. هم چنین طبق مطالعات و تحقیقات پزشکان، مشخص شده است که فشار خون بالا باعث افزایش خطر  ، بیماری چشمی و سکته نیز می شود.

فشار خون بالا چند است؟

دو بخش برای اندازه گیری فشار وجود دارد:

• فشار سیستولیک که بالاترین عدد در اندازه گیری فشار بوده و زمانی است که قلب منقبض می شود.
• فشار دیاستولیک فشار بین ضربان قلب است. این عدد کم ترین مقدار در اندازه گیری بوده و فشار را زمانی که قلب بین ضربان ها استراحت می کند، نشان می دهد.

بنابراین اگر فشار خون ۸۰/۱۲۰ میلی متر جیوه باشد، فشار سیستولیک ۱۲۰ میلی متر جیوه و فشار دیاستولیک ۸۰ میلی متر جیوه است.

در جدول زیر اعدادی که پزشکان از آن فشار را تفسیر می‌کنند، آمده است:

انواع فشار خون بالا

دو نوع فشار خون بالا وجود دارد:

• فشار خون اولیه

فشار خون اولیه را با فشار ضروری نیز می شناسند. برای اکثر افراد، هیچ دلیل قابل شناسایی برای فشار بالا وجود ندارد و طی سالیان متمادی به تدریج رشد کرده، تجمع پلاک در شریان ها (که آترواسکلروز نامیده می شود)، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.

• فشار خون ثانویه

این نوع به خاطر وجود یک بیماری زمینه ای ایجاد می شود. معمولا به طور ناگهانی ظاهر شده و باعث افزایش فشار نسبت به فشار اولیه می شود. شرایط و داروهایی که می توانند منجر به این عارضه شوند عبارتند از:

• تومورهای غده فوق کلیوی
• مشکلات عروق خونی که در بدو تولد وجود دارد و به آن نقایص مادرزادی قلب نیز می گویند.
• داروهای سرفه و سرماخوردگی، برخی مسکن‌ها، قرص های ضد بارداری و سایر داروهای تجویزی
• مواد مخدر غیرقانونی مانند کوکائین و آمفتامین ها
• بیماری کلیوی
• آپنه انسدادی خواب
• مشکلات تیروئید

دلایل فشار خون بالا

علل فشار خون بالا عبارتند از:

• سن بالا : بیش تر در افراد مسن تر رخ می دهد.
• بیماری های مزمن: بیماری مزمن کلیه، اختلالات غدد درون ریز، دیابت، کلسترول بالا
• سابقه خانوادگی در والدین یا سایر بستگان نزدیک
• تغذیه نامناسب: رژیم غذایی سرشار از نمک و چربی
• جنسیت: در میانسالی، فشار خون بالا بیش تر در مردان ایجاد می شود و در زنانی که در دوران بارداری فشار بالایی داشته اند، در سنین بالا مستعد ابتلا به فشار شریانی خواهند بود.
• داروهای خاص: داروهای ضد بارداری، ضد احتقان، ضد التهابی غیراستروئیدی، داروهای ضد افسردگی
• عدم فعالیت بدنی
• اضافه وزن، چاقی
• اختلالات خواب
• نژاد
• مصرف سیگار
• سو مصرف الکل
• کم خوابی و کار در شیفت شب

علائم اصلی

اکثر افراد ممکن است علائمی را تجربه نکنند. اما در صورت وجود علائم، می تواند با علائم ناخوشایندی همراه باشد:

• سنگینی در سر یا سردرد (به ویژه در پشت سر)
• حالت تهوع
• گاهی اوقات استفراغ
• بی ثباتی هنگام راه رفتن
• حملات آسم
• نارسایی تنفسی
• مشکلات بینایی و احساس مگس در جلوی چشم
• سرگیجه
• ضعف شدید
• افزایش خستگی با کاهش عملکرد

همه این علائم مختص فشار خون بالا نیستند و ممکن است در صورت ابتلا به بیماری های دیگر این علائم را مشاهده کنید. بنابراین این علائم فقط باید با اعداد فشار ارزیابی شوند. با پرفشاری خون علامت دار در مردان یا زنان، ممکن است علائمی در برخی اندام ها مشاهده شود مثل:

• تورم
• گرفتگی عضلات
• ضعف عضلانی
• غش
• خروپف
• ایست تنفسی در هنگام خواب

عوارض

افزایش مداوم فشار ممکن است به اندام ها و بافت های بدن آسیب وارد کند. همه این مشکلات ممکن است به تدریج و در طی چندین سال رخ دهد. اگر این بیماری در مراحل اولیه، با مصرف منظم داروهای فشار کنترل شود، این تغییرات و آسیب قابل جبران خواهد بود اما در صورت عدم درمان فشار بالای پیشرفته منجر به عوارض جدی می شود.

در صورت عدم درمان ممکن است دیواره رگ ها آسیب دیده و خاصیت ارتجاعی خود را از دست بدهند و متراکم تر شوند، در این صورت به طور جدی آسیب می بینند و تغییرات آترواسکلروتیک در آن ها ایجاد می شود. در نتیجه‌ی این مشکل رگ های قلب، مغز، کلیه ها و چشم ها تحت تاثیر قرار خواهند گرفت.

سایر عوارض ممکن:

• به دلیل لخته شدن خون یا پارگی رگ، خطر سکته مغزی افزایش می یابد.
• ممکن است باعث نارسایی مزمن کلیه شود.
• به دلیل سوء تغذیه شبکیه و عصب بینایی، ممکن است اختلالات بینایی تا نابینایی کامل رخ می دهد.

همان طور که پیش تر اشاره کردیم، فشار بالا ممکن است برای مدت طولانی بدون هیچ علامتی ادامه یابد و عروق و اندام های داخلی را تحت تاثیر قرار دهد و این باعث می شود که این بیماری خطر جدی برای هر فرد داشته باشد.

تشخیص

پزشک با توجه به شکایات و علائم بیمار و بررسی دقیق تاریخچه او (سابقه بیماری، سابقه خانوادگی، سبک زندگی و فعالیت، نوع رژیم غذایی و تغذیه) معاینه و تشخیص را شروع می کند.

پزشک بیمار را معاینه کرده، قد و وزن، BMI، دور شکم، نبض، فشار، تعداد تنفس را بررسی می کند. مهم است که برای کاهش تاثیر خطا(هیجان، استرس، نقص اندازه گیری)، فشار خون سه بار در هر قرار ملاقات اندازه گیری شود.

هم چنین، پزشک برای اندازه گیری فشار در خانه (دو بار در روز در صبح و عصر) توصیه هایی کرده و انجام آزمایشاتی را تجویز می کند:

• آزمایش کلی بالینی ادرار و خون
• مطالعه بیوشیمیایی، کواگولوگرام، سطح گلوکز
• سونوگرافی قلب
• سونوگرافی اندام های شکمی (از جمله کلیه ها و غدد فوق کلیوی)
• مشاوره با چشم پزشک

 پس از دریافت تمامی نتایج، پزشک تمامی عوامل خطر، بیماری های موجود و مشکلات ایجاد شده اندام های داخلی را ارزیابی کرده و بر این اساس روش های درمانی مناسب، اقدامات برای جلوگیری از عوارض، دفعات مراجعه بیمار و معاینات را تعیین می کند.

 راه‌ های درمان و پایین آوردن فشار خون

درمان این بیماری با توجه به تشخیص پزشک و شرایط بیمار ترکیبی از روش های غیردارویی و دارویی است. اولین درمانی که توسط پزشک تجویز می شود، کاهش وزن، انحام ورزش و افزایش تحرک، ترک عادت های بد و اصلاح رژیم غذایی برای فشار بالا، کاهش نمک، کربوهیدرات ها، چربی های اشباع در رژیم غذایی و افزایش میزان میوه های تازه و غذای طبیعی است.

اگر سطح فشار با تغییر سبک زندگی، تغذیه و همه توصیه ها کنترل نشود، پزشکان از درمان دارویی استفاده می کنند.

دارو درمانی با توجه به شرایط بیماری ممکن است متفاوت باشد. این داروها شامل:

• بتا بلوکرها: به کمک این داروها، فعالیت قلب کندتر شده و با نیروی کم تری می تپد در نتیجه مقدار خون پمپاژ شده از طریق شریان ها کاهش یافته و باعث کاهش فشار خون می شود.
• دیورتیک ها: سطوح بالای سدیم و مایعات اضافی در بدن می توانند منجر به افزایش فشار خون شوند. دیورتیک ها که به قرص های آب نیز معروف هستند، برای دفع سدیم اضافی در بدن، به کلیه های کمک می کنند. خروج سدیم اضافی در بدن که در جریان خون است، با ادرار دفع شده و به کاهش فشار خون کمک شایانی می کند.
• مهارکننده های ACE: آنژیوتانسین یک ماده شیمیایی بوده که در سفت شدن و باریک شدن عروق خونی و دیواره شریان ها تاثیر زیادی می گذارد. مهارکننده های ACE (آنزیم مبدل آنژیوتانسین) از تولید مقدار زیادی از این ماده شیمیایی در بدن و باریک شدن عروق جلوگیری کرده و به کاهش فشار خون کمک می‌کند.
• مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs): با مصرف ARB ها از اتصال آنژیوتانسین به گیرنده ها جلوگیری شده و در شل شدن عروق و کاهش فشار خون نیز تاثر می گذارد.
• مسدود کننده های کانال کلسیم: این داروها از ورود مقدار زیادی کلسیم به عضلات قلب جلوگیری کرده و منجر به ضربان قلب کم تر و کاهش فشار خون می شود. هم چنین با اثرگذاری در رگ های خونی، باعث شل شدن رگ ها شده و فشار خون را کاهش می دهد.
• آگونیست های آلفا-۲: این دارو با تغییر تکانه های عصبی، به سفت شدن رگ های خونی کمک می کند و این باعث می شود که رگ های خونی آرام شده و فشار خون کاهش یابد.

پزشکان ممکن است داروها را به صورت ترکیبی تجویز کنند که تاثیر آن ها بیش تر شود. چرا که در برخی موارد ممکن است مصرف فقط یکی از این داروها اثر مورد انتظار را نداشته و سطح مطلوبی از فشار خون را ایجاد نکند.

رژیم غذایی فشار خونی ها

برای کمک به کاهش فشار بالا و سلامت قلب، باید یک رژیم غذایی مناسب در نظر گرفت تا علاوه بر کنترل فشار ، از عوارض آن نیز جلوگیری کرد.

یک رژیم غذایی سالم برای کسانی که فشار بالا دارند شامل موارد زیر است:

• غلات کامل
• پروتئین های بدون چربی مانند ماهی و مرغ
• میوه ها و سبزیجات سرشار از پتاسیم و منیزیم مثل: کرفش، سیب، زردآلو، موز، کلم بروکلی، هویج، کلم برگ، کلم پیچ، نخود سبز، انگور، انبه، مرکبات، سیب زمینی، آناناس و …
• ماست بدون چربی
• لوبیا و عدس
• پسته
• دانه کدو تنبل

فشار خون بالا در بارداری

فشار بالا در زنان باردار یکی از مواردی است که ممکن است در بسیاری از خانم های باردار به وجود آید و اگر کنترل یا درمان نشود، می تواند باعث ایجاد وضعیت بدی شده و عواقب جبران ناپذیری در پی داشته باشد.

چندین عوامل خطرساز در ایجاد فشار خون بالا در زنان باردار، دخیل هستند:

• سن
• نوع بارداری
• سبک زندگی فرد
• سابقه خانوادگی
• بیماری های زمینه ای

در صورت ابتلا به فشار خون بالا در بارداری حتما با پزشک مشورت کرده و برای درمان و کنترل آن اقدام کنید.

 فشار بالا در کودکان

معمولا فشار خون بالا در کودکان کم تر از ۱۰سال، در پی بیماری های دیگر ایجاد می شود. بالا بودن فشار خون در کودکان می تواند به دلایل زیر باشد:

• اضافه وزن
• داشتن یک رژیم غذایی نامناسب
• ورزش نکردن و کم تحرکی

در اکثر موارد با تغییر شیوه زندگی، مثل داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای سلامت قلب، تحرک و ورزش بیش تر، می توان فشار خون بالا در کودکان را کاهش داد. اما در برخی موارد ممکن است مصرف داروهایی ضروری باشد.

حرف پایانی

فشار بالا یکی از مشکلات شایع در سراسر جهان است. در صورت ابتلا به فشار بالا، حتما آن را جدی گرفته و به پزشک مراجعه کنید. شما می توانید برای پیدا کردن یک متخصص، از دکتر آسپرین کمک بگیرید.

در بسیاری از موارد، با تغییر سبک زندگی می توان به طور تاثیرگذاری فشار بالا را کنترل و حتی درمان کرد. مثل: گنجاندن میوه ها و سبزیجات مغذی در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی ، محدود کردن مصرف سدیم و مصرف الکل.

با توجه به این که فشار خون بالا معمولا بدون علامت بروز پیدا می کند، باید فشار خود را سالانه چک کنید، چرا که فشار بالا می تواند تهدیدی جدی برای سلامتی شما باشد.