بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
در ادامه با فواید فصد خون، عوارض و مراقبت‌های قبل و بعد از انجام معالجه بیشتر آشنا می‌شوید.
معنی فصد چیست؟
فصد خون (به انگلیسی: Bloodletting) خارج‌کردن خون از بدن با هدف درمان، کاهش غلظت خون، رفع سموم زائد و خارج‌کردن خون آلوده است. فصد خون نوعی درمان سنتی با تاریخچه تقریبا ۳۰۰۰ ساله است. برخی از پزشکان طب نوین همچنان به فواید فصد خون معتقدند هرچند این روش مورد تایید برخی از پزشکان و افراد نیست.
فصد خون چطور انجام می‌شود؟
خونگیری در فصد خون از طریق ایجاد شکاف یا سوراخ در دیواره یکی از سیاهرگ‌ها انجام می‌گیرد. برای این کار خون باید در بخش مدنظر جمع شود تا فشار خون افزایش یابد. برای این کار پزشک با استفاده از گارو (نوعی کش پلاستیکی) دست یا بازو را می‌بندد. سپس با آغشته کردن ماده بی‌حسی موضع رگ را بی‌حس می‌کند. حال نوبت به ایجاد شکاف یا سوراخ می‌رسد. با استفاده از تیغ بیستور، شکافی به اندازه ۲ الی ۳ میلی‌متر روی پوست و به عمق مناسب ایجاد می‌شود. خون پرفشار که راهی برای خروج یافته با شدت از شکاف بیرون می‌زد و فرد اغلب احساس سبکی و راحتی می‌کند.
فواید فصد چیست؟
فصد خون یا حجامت خون در آسیای شرقی بیشتر از دیگر نواحی رایج است. البته برخی از پزشکان غربی هم برای درمان امراض خاص از فصد خون استفاده می‌کنند. در ادامه به فواید فصد خون اشاره می‌کنیم:
۱. درمان بیش آهنی یا هموکروماتوز با فصد خون
هموکروماتوز یک اختلال ژنتیکی است که بر نحوه پردازش آهن در بدن تأثیر می‌گذارد. این می‌تواند منجر به تجمع بیش از حد آهن در سراسر بدن شود. امروزه این وضعیت با خونگیری دوره‌ای برای حفظ سطح سالم فریتین – پروتئینی که آهن را ذخیره می‌کند – درمان می‌شود.
۲. درمان پرخونی یا پلی سیتمی ورا
اختلال خونی پلی سیتمی روا (Polycythemia vera) نوعی بیماری است که در آن سلول‌های بنیادی مغز استخوان کارکرد درستی ندارند. بدن فرد مبتلا به پلی سیستمی ورا به تولید بیش از اندازه پلاکت، گلبول سفید و سلول‌های خونی می‌پردازد. همین امر غلظت خون را افزایش داده و جریان خون را کند می‌کند. از عوارض خطرناک آن می‌توان به سرطانی‌شدن، لختگی خون و حمله قلب، بزرگ‌شدن طحال و دیگر نارسایی‌های قلب و عروق اشاره کرد. افراد مبتلا ممکن است دچار نقرس، سنگ کلیه و یا زخم معده شوند. فصد یک درمان اصلی برای پلی سیتمی یا پرخونی به حساب می‌آید. برداشتن خون یا رگ زنی باید به طور مکرر و طی بازه‌های زمانی مورد تایید معالج انجام شود.
همچنین بخوانید: حجامت چیست؟
۳. درمان بیماری ژنتیکی پورفیری
برای درک درست بیماری پورفیری باید پورفیرین را بهتر بشناسید. پورفورین‌ها ماده‌ای شیمایی هستند که برای عملکرد درست هموگلوبین، خون‌رسانی و تامین اکسیژن در سراسر بدن ضروری‌اند. بدن فرد مبتلا به پورفیری عملکرد درستی در تولید و دفع پورفورین ندارد. عوارض پورفیری خود را به شکل بیماری پوستی، عصبی، درد نواحی پشتی بدن و قفسه سینه، فشار خون بالا و تشنج نشان می‌دهد. درمان پورفیری با هدف بهبود و مدیریت علائم انجام می‌شود. فصد خون برای پورفیری به صورت یک تا دو بار در ماه و به منظور حفظ غلظت مناسب آهن خون صورت می‌گیرد.
۴. دفع سموم زائد بدن با فصد خون
این درمان موجب پالایش و پاکسازی خون و غدد لنفاوی از مواد سمی می‌شود. سطح کلسترول خون را پایین آورده و از ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق پیشگیری می‌کند.
۵. فصد خون برای درمان آکنه
بسیاری از مشکلات پوستی نظیر آکنه، جوش و جای جوش به دلیل مشکلات و بیماری‌های درون بدن است. سموم جاری در خون هم در این قضیه بی‌تاثیر نیستند. این درمان با پالایش رگ‌های خونی موجب کاهش التهاب در محل جوش‌ها و بهبود کلی وضعیت پوستی می‌شود.
برای اطلاعات بیشتر: راه های درمان جوش صورت
۶. فصد خون برای کبد چرب
افراد مبتلا به کبد چرب با هر درجه‌ای از بیماری می‌توانند با رعایت رژیم غذایی کبد چرب و سبک زندگی سالم کبد خود را بهبود ببخشند. فصد خون برای کبد چرب به صورت مستمر و دوره‌ای انجام می‌شود و به کاهش کلسترول و چربی رسوب‌کرده در عروق خونی و کبد کمک می‌کند. البته رعایت ٰرژیم غذایی در کنار جلسات درمان نتیجه‌بخش خواهد بود.
۷. درمان غلظت بالای خون با فصد کردن
غلظت بالای خون خود را به شکل خستگی و بی‌حالی، سردرد و سرگیجه، اختلالات بینایی، خارش پوست، درد استخوان، گزگز دست‌وپا و کبود شدن رنگ بنفش زیر ناخن‌ها نشان می‌دهد. این درمان می‌تواند غظلت خون را به طور موقت رفع کند اما درمان کامل و ریشه‌ای آن نیست. بهترین زمان فصد خون برای کاهش غلظت فصل بهار و پاییز است.
۸. فصد پیشانی برای درمان میگرن و سردرد
از خواص فصد یپیشانی می‌توان به درمان و بهبود دردهای مزمن مثل میگرن اشاره کرد. درمان سرگیجه، اضطراب، افسردگی و سردردهای شدید و خوشه‌ای با فصد پیشانی امکان‌پذیر می‌شود.
۹. لاغری و کاهش وزن با فصد (رگ زنی)
فصد خون موجب افزایش سوخت و ساز بدن و افزایش گردش خون می‌شود. توجه کنید که این کاهش وزن نباید با هدف تناسب اندام صورت گیرد. اگر پس از فصد خون دچار کاهش وزن شوید یعنی بدن در تلاش است تا خون از دست رفته را جبران کند. پس از رگ زنی باید به تغذیه خود توجه کافی داشته باشید. فصد در رگ‌های پیشانی یا بینی یا محل‌های دردناک انجام شده و با کاهش غلبه خون، درد این نواحی را کمتر می‌کند. در ادامه در این خصوص بیشتر صحبت می‌کنیم.
۱۰. دیگر فواید
این درمان تنها به مزایای بالا خلاصه نمی‌شود و فواید دیگری هم دارد.
- درمان اختلال نعوظ
- بهبود درد سیاتیک
- درمان و رفع واریس
- بهبود عملکرد دستگاه گوارش
عوارض
معالجه‌ای حساس است و باید توسط یک شخص متخصص و باتجربه انجام شود. اگر خونگیری در حجم زیاد و غیراصولی انجام می‌شود موجب از دست دادن حجم زیادی خون و نهایتا مرگ می‌شود. از دست دادن خون عوارض زیاد و جبران‌ناپذیری دارد.
متن انگلیسی:
“Low blood volume can also result in a number of dangerous symptoms like low blood pressure, trouble breathing, and loss of consciousness. Once you’ve lost 40 percent of your blood volume, there’s no guarantee that transfusions can help you recover.”
ترجمه فارسی: «کاهش حجم خون منجر به علائم خطرناکی از جمله فشار خون پایین، اختلال در تنفس و از دست دادن هوشیاری می‌شود. اگر شما ۴۰ درصد از حجم خون خودتان را از دست بدهید تضمینی نیست گرفتن خون بتواند شما را نجات دهد.»
به نقل از وبسایت healthline
علاوه بر این موارد ضدعفونی‌نبودن تجهیزات، موجب انتقال انواع عفونت‌ها و بیماری‌های خونی می‌شود. سپسیس یا گندخونی یکی از این بیماری‌هاست که سالانه موجب مرگ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان می‌شود.
به غیر از عوارض بسیار خطرناک آن که بر اثر مراجعه به فرد نادرست ایجاد می‌شوند چند عارضه کلی فصد خون که برطرف می‌شوند عبارتند از:
- سستی و خستگی
- کاهش اشتها
- مشکلات احتمالی معده و کبد
- سو مزاج
دقت داشته باشید که عوارض در بسیاری از انواع درمان‌های پزشکی و دارودرمانی به چشم می‌خورند. این عوارض در صورت خفیف بودن قابل جبران هستند.
چه کسانی نباید فصد خون انجام دهند؟
این درمان شرایط انجام خاص خود را دارد. برخی افراد نباید فصد خون انجام دهند:
- افراد مسن بالای ۶۰ سال و نوجوانان زیر ۱۴ سال
- افرا مبتلا به بیماری‌های صفراوی
- زنان باردار
- افراد ساکن در مناطق سرد و کوهستانی
- افراد مبتلا به بیماری‌های شدید گوارشی
- افراد مبتلا به زردی و یرقان
- افراد لاغر و مبتلا به کم خونی
- افراد چاق و دارای اضافه وزن
- مسمومیت یا گزیدگی
همچنین بخوانید: بهترین زمان برای انجام حجامت
مراقبت قبل از فصد خون
آمادگی برای خون گیری چگونه است؟ فصد خون اصولی باید تحت شرایط خاصی انجام شود. پس قبل از انجام آن به چند نکته توجه کنید:
- روده و مثانه را با دفع ادرار و مدفوع سبک کنید.
- نیم ساعت قبل از انجام کمی آب بیاشامید و وعده‌ای سبک مصرف نمایید.
- شب قبل از انجام رابطه جنسی نداشته باشید.
- از دو روز قبل جکوزی و سونا نروید.
- خوب بخوابید تا روز فصد انرژی خوبی داشته باشید.
مراقبت پس از فصد خون
برای گرفتن بهترین نتیجه باید چند نکته کلی را حتما رعایت کنید:
- موضع خونگیری ممکن است تا چند ساعت درد کند که طبیعی است. برای رفع درد از پک سرد و گرم یا روغن میخک استفاده کنید.
- در صورت خون‌ریزی گاز استریل را روی موضع به مدت بیست دقیقه و ملایم فشار دهید.
- پس از درمان به مدت سه روز و روزی سه بار از نوشیدنی‌های مقوی مثل ترکیب گلاب، عسل و مال جو استفاده کنید.
- ورزش بعد از فص آن را ممنوع کنید تا بدن قوای خود را به دست آورد. تا ۴۸ ساعت پیاده روی نکنید.
- ۶ ساعت پس از فصد خون نخوابید.
- سیگار تا ۱۲ ساعت ممنوع است چون غلظت خون را افزایش می‌دهد.
همچنین بخوانید: راه های درمان فشار خون بالا
بعد از فصد خون چی بخوریم؟
تا سه روز مقوی اما سبک غذا بخورید. تا دو روز اصلا غذای چرب و سنگین، غذاهای پرادویه، شیرین، غذای خیلی سرد و گرم میل نکنید. کافئین و الکل مصرف نکنید چراکه موجب کم‌آبی بدن می شود. سعی کنید میوه‌های با طبع متعادل میل کنید.
بهترین زمان
از نظر معالجین طب سنتی بهترین زمان‌های انجام فصد عبارتند از:
- بهار و اوایل تابستان: در این فصول بدن تمایل طبیعی به سم زدایی دارد و هوا معتدل است.
- ماه‌های قمری: معالجین طب سنتی اسلامی باور دارند رمضان، شعبان و رجب زمان مناسبی برای خون گیری فصد هستند.
بهتر است فصد در ساعات اولیه روز و ظهر انجام شود.
میزان خونگیری در فصد خون
در هر بار فصد تقریبا بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ سی سی خون از بدن خارج می‌شود. این میزان بسته به شرایط فرد و علت انجام آن متغیر است. در هر بار گرفتن خون میزان آهن و هموگلوبین کلی خون بین یک تا سه واحد کاهش می‌یابد. اگر درست انجام شود آمبولی و لختگی ندارد.
هزینه فصد چقدر است؟
هزینه فصد خون در سال ۱۴۰۳ تقریبا بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان در هر جلسه متغیر است. این مبلغ تحت تاثیر فاکتورهای مختلفی قرار دارد از جمله؛ تجربه معالج و متخصص، شهر، نوع بیمه، علت مراجعه، محل کلینیک و مواردی از این دست.
کلام پایانی
فصد خون به عنوان درمان مکمل و گاها آخرین گزینه درمانی برای بیماری‌هایی مثل غظلت بالای خون، کبد چرب، بیماری‌های خونی توصیه می‌شود. حجم خون خارج‌شده از بدن به اندازه‌ای است که فرد را دچار ضعف شدید می‌کند؛ از این جهت درمان اصولی تحت نظر متخصص توصیه می‌شود. داشتن شرایط پیش از فصد خون و مراقبت‌های اولیه هم برای انجام آن ضروری است.
