فلج بل چیست و چه علائمی دارد؟

شاید تا به حال افرادی را دیده باشید که لبخندشان یک طرفه به نظر می رسد و یا هنگامی که می خواهند پلک بزنند، انگار یک چشم آنها باز می ماند. این حالت فلجی یک طرف صورت که به فلچ بل معروف است، ممکن است برای هر فردی در هر سنی رخ دهد. این بیماری علائم خاص و مراقبت های ویژه ای دارد. برای آن که با این بیماری بیش تر آشنا شوید در این مقاله با دکتر آسپرین همراه باشید تا بررسی کنیم فلج بل چیست و به چه علت فرد به آن دچار می شود.

فلج بل (Bell’s palsy) چیست؟

فلج بلز یا فلج بل، یک وضعیتی است که در نتیجه التهاب یا تورم عصب کنترل کننده عضلات صورت ایجاد شده و باعث ضعف یا فلج موقت عضلات صورت می شود. در اثر ایجاد این عارضه حساسیت کاهش می یابد، ضعف عضلانی ایجاد می شود، یک طرف صورت افتاده یا سفت شده و حرکات دشوار خواهد شد و عدم تقارن در صورت رخ می دهد.
فلج بل در اکثر مواقع دائمی نیست و در طی چند هفته تا چند ماه ناپدید می شود. این بیماری می تواند هر فردی را در هرسنی درگیر کند اما در بین افراد ۱۶ تا ۶۰ سال بیش تر دیده شده است.
این بیماری به افتخار سر چارلز بل، جراح، متخصص مغز و اعصاب و هنرمند اسکاتلندی که این بیماری را در قرن نوزدهم کشف و توصیف کرد، نامگذاری شد.

علت ایجاد فلج بل کدام است؟

فلج بل در نتیجه اختلال در عملکرد عصب هفتم (VII) جمجمه، رخ می دهد. این عصب مسئولیت کنترل عضلات مسئول حالات صورت و حرکت چشم را بر عهده دارد. این بدان معناست که صورت از یک طرف افتاده و ممکن است یک پلک بسته شود. در برخی موارد نادر، هر دو طرف صورت ممکن است تحت تاثیر قرار گیرد.

دلیل مشخصی برای ایجاد فلج بل شناخته نشده است، اما تصور می شود که التهاباتی که در عصب ایجاد می شوند در نتیجه تماس با یک عفونت ویروسی باشند. ویروس ها و باکتری هایی که با با فلج بل مرتبط هستند عبارتند از:

• ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) که باعث ایجاد تبخال و تبخال تناسلی می شود.
• ویروس هرپس زوستر (Herpes zoster) که باعث بروز آبله مرغان و زونا می شود.
• ویروس اپشتین بار (Epstein-Barr virus (EBV))که منجر به مونونوکلئوز (بیماری بوسه) می شود.
• ایدز (HIV) که منجر به آسیب به سیستم ایمنی بدن می شود.
• بیماری سارکوئیدوز (Sarcoidosis) که باعث التهاب اندام می شود.
• بیماری لایم (Lyme disease) یک عفونت باکتریایی است که توسط کنه‌های آلوده ایجاد می شود.

بیشتر بخوانید: علت لرزش دست و راه های درمان آن

بسیاری از محققان باور دارند که هر چیزی که بتواند یک عفونت ویروسی نهان را بیدار کند، ممکن است باعث تحریک فلج بل شود. از دیگر عللی که می‌توانند در ایجاد این عارضه موثر باشند، عبارتند از:

• استرس
• بیماری و ضعیف شدن بدن
• ضربه فیزیکی
• کمبود خواب
• سکته مغزی و کاهش جریان خون و اکسیژن به سلول های عصبی
• استعداد ارثی
• ویروس آنفلوانزای B
• ویروس سرخجه (Rubella)
• کوکساکی ویروس (Coxsackievirus)
• آدنوویروس (Adenoviridae)

علائمی که در فلج بل بروز پیدا می کند ممکن است در هر فردی و با توجه به شدت آن متفاوت باشد. در برخی افراد ضعف خفیف و در افراد دیگر فلج کامل دیده می‌شود. می‌توان گفت شدت و مدت زمان بهبود و بازیابی عملکرد عصب صورت به میزان التهاب و فشردگی عصب بستگی دارد.

علائمی که در ۱ تا ۲ هفته اول ابتلا به فلج بلز بروز پیدا می کند و در اغلب موارد به طور ناگهانی ظاهر می شوند، شامل موارد زیر هستند:

• سر درد
• عفونت گوش
• عفونت چشم

سایر علائم و نشانه های فلج بل عبارتند از:

• ضعف صورت
• افتادگی لب
• ناتوانی در بیان حالات چهره، مانند لبخند زدن یا اخم کردن
• مشکل در تلفظ کلمات خاص
• از دست دادن حس چشایی یا بدتر شدن آن حس
• خشکی چشم و دهان
• ریزش آب دهان
• حساسیت به صدا و احساس صدایی زنگ مانند در گوش
• مشکل در خوردن و آشامیدن
• درد شدید در فک و گوش
• انقباضات عضلانی در صورت
• سوزش و آبریزش چشم در سمت درگیر

در صورت بروز هر یک از این علائم سریعا به پزشک مراجعه کنید چرا که برخی از این علائم با بیماری هایی چون سکته مغزی یا تومور مغزی مشابه بوده و به هیچ عنوان نباید نادیده گرفته شوند. شما می‌ توانید با مراجعه به سایت دکتر آسپرین از یک متخصص وقت ملاقات گرفته و یا با او مشورت کنید.

مطالعه کنید همه چیز درباره بیماری اوتیسم

 شکل صورت در فلج بل

همان طور که پیش تر اشاره کردیم، زمانی که فلج بل رخ می دهد، عملکرد عصب صورت دچار اختلال شده و انتقال پیام‌های مغز به عصب صورت مختل می شود. در نتیجه‌ی این اختلال، ضعف یا فلج عضله و بی حسی صورت رخ می دهد. در این شرایط فرد دچار افتادگی صورت و افتادگی لب شده و توانایی خود را برای تکان دادن ابرو، چشم، بینی و … از دست می دهد.

چه کسانی دچار فلج نیمه صورت می‌شوند؟

افراد در معرض خطر در بیماری فلج بل شامل موارد زیر هستند:

• خانم های باردار
• افراد مبتلا به دیابت
• افرادی که دارای عفونت ریه هستند.
• افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند.
• بیماران مبتلا به چربی خون و فشار خون بالا
• افراد مسن
• زنان مبتلا به پره اکلامسی
• افرادی که سابقه قبلی فلج بل داشته اند.

نکات مهم در مورد سندرم فلج بل پالسی

مهم است که نکات زیر را در مورد فلج بل در نظر داشته باشید:

• افراد بهبود یافته فلج بل که دیابت نیز دارند، در حدود ۲ برابر بیش تر در معرض بازگشت بیماری هستند.
• مهم است که بیماران مبتلا به فلج نیمه صورت در هر بار مراجعه از نظر فشار خون و قند چکاپ شوند.
• درد پشت گوش یکی از نشانه های شایع پیش از بروز فلج عصب هفتم است. مهم است که این دردها نادیده گرفته نشود.
• برای تسریع در بهبودی، بهتر است در روزهای اول بیماری درمان با کورتیکو استروِئید شروع شود.
• بهتر است از روزهای اول بیماری فیزوتراپی passive انجام شود اما تحریکات الکتریکی از اواخر هفته دوم استفاده شود.
• مهم است بیماران بدانند فلج بل، سکته مغزی نیست.

بیشتر بخوانید: پارکینسون چیست

عوارض فلج صورت خفیف و شدید

فلج بل می‌تواند عوارض چشمی را با خود به همراه داشته باشد. چرا که این عارضه مانع از بستن یک چشم می شود و در صورت عدم توجه به درمان ممکن است فرد دچار عوارض زیر شود:

• بسته شدن ناقص چشم
• اشک تمساح (اشکی که هنگام غذا خوردن ظاهر می شود)
• خشکی چشم
• زخم قرنیه و التهاب قسمت درونی پلک چشم
• آفتاب در حال غروب: در زمان بستن چشم‌ ها به جای پایین آمدن پلک، کره چشم حرکت کرده و به پایین می چرخد.
• فنومن ماکوسگان معکوس (Revers malcusgun): یکی از عوارض بل بوده که باز شدن دهان منجر به بسته شدن پلک می شود.
• گرفتگی عضلات یک نیمه صورت (Hemifacial spasm)
• نامتقارن شدن چهره

فلج صورت چگونه تشخیص داده می شود؟

در ابتدا پزشک با گرفتن شرح حال، تاریخچه بیماری مراجعه کننده و معاینات فیزیکی، میزان ضعف عضلات صورت را بررسی کرده و ممکن است آزمایش های زیر را تجویز کند تا با کمک آنها بتواند فلج بل را تشخیص داده یا علل احتمالی ضعف صورت مثل سندرم گیلن باره یا بیماری لایم را رد کند.

این آزمایشات شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش خون: برای بررسی عفونت باکتریایی یا ویروسی، بررسی دیابت، فشار خون و چربی خون
• تست های تصویر برداری مانند ام آر آی یا سی تی اسکن: برای ارزیابی اعصاب صورت و رد احتمال سکته مغزی یا تومور مغزی
• آزمایش الکترومیوگرافی (EMG): برای بررسی وجود آسیب و تعیین میزان شدت آسیب‌های احتمالی
• پونکسیون کمری (Lumbar puncture): در صورت مشکوک بودن به بیماری لایم انجام می شود.

 روش های درمان فلج بل

اکثر افراد مبتلا به فلج بل بدون درمان بهبود می یابند اما این روند می‌ تواند از چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا عضلات قدرت طبیعی خود را بازیابی کنند. برخی درمان ها در سرعت بخشیدن به بهبودی موثر هستند:

۱. دارو درمانی

پزشک ممکن است برای کمک به درمان داروهای زیر را تجویز کند:

• داروهای کورتیکواستروئیدی: داروهایی مثل پردنیزولون (Prednisone) باعث کاهش التهابات می شوند.
• داروهای ضد ویروسی یا ضد باکتریایی: تجویز زمانی انجام می شود که علت بیماری ویروس یا باکتری تشخیص داده شود. داروهایی مثل آنتی ویروس والاسیکلوویر (Valtrex) و اسیکلوویر (Acyclovir)
• داروهای مسکن بدون نسخه: داروهایی مثل ایبوپروفن یا استامینوفن به تسکین دردهای خفیف کمک می کند.
• قطره چشمی: برای روان شدن چشم آسیب دیده

۲. فیزیوتراپی

به کمک فیزیوتراپی می توان به درمان قطعی فلج بل کمک کرد. این روش‌‌ها عبارتند از:

• بیوفیدبک: با این روش به فرد در یادگیری آگاهانه استفاده درست از عضلات، انقباض صحیح عضلات درگیر با فیدبک تصویری و شنیداری کمک می شود.
• تحریکات الکتریکی قلمی: جریان IDC
• IR با محافظت از چشم
• استفاده از دیاترمی برای گوش آسیب دیده
• ماساژ استروک (strocking): از وسط صورت به سمت گوش‌ها صورت می گیرد.
• ماساژ finger kneading بدون استرچ عضلانی
• ماساژ لرزشی (vibration): با نوک انگشت روی محل ورود عصب به صورت انجام می شود.
• ماساژ افلوراژ (effleurage): از سه بخش صورت در جهت جریان لنف
• حرکات صورت در مقابل آیینه

بیشتر مطالعه کنید: همه چیز درباره ی بیماری اوتیسم

۳. درمان خانگی

• برای جلوگیری از خشکی چشم در روز با دست پلک ها را باز و بسته کنید و قطره های چشمی (اشک مصنوعی) یا پماد چشمی استفاده کنید. در طول شب نیز می‌ توانید از پماد چشمی شب و چشم بند استفاده کنید.
• از یک حوله گرم و مرطوب روی صورت برای تسکین درد استفاده کنید.
• ماساژ صورت را فراموش نکنید.

چگونه سندرم فلج بل پالسی را مدیریت کنیم؟

مهم است که در کنار مصرف داروها، برای تسریع روند درمان راهکارهایی را در نظر بگیرید. این راهکارها شامل موارد زیر هستند:

• در روز از قطره های چشمی و اشک مصنوعی و در شب از یک پماد روان کننده سنگین در چشم استفاده کنید تا به جلوگیری از کاهش و از دست دادن رطوبت در چشم کمک کند.
• چشم آسیب دیده را در شب با کمک نوار چشب ملایم جراحی ببندید تا از خشک شدن چشم در طول شب و هنگام خواب جلوگیری شود.
• مصرف نی را برای کمک به نوشیدن از لیوان و کاهش چکیدن نوشیدنی و آب جدی بگیرید.
• در مورد احساسات و ناراحتی ها نسبت به ظاهر خود با یک دوست و یا یک مشاور صحبت کنید.
• از تکنیک های آرام بخش و استراتژی های کاهش استرس کمک بگیرید.
• استراحت، خواب کافی و غذای سرشار از مواد مغذی را جدی بگیرید.
• مصرف مکمل های مناسب و تزریق B12 به تقویت بدن کمک می کند.
• مصرف مایعات را به هیچ عنوان نادیده نگیرید.

 چشم انداز بلند مدت افراد مبتلا به فلج بل چیست؟

مدت زمان بهبودی افراد مبتلا به فلج بل به شدت آسیب عصبی بستگی دارد. اگر این آسیب عصبی شدید باشد، ممکن است بهبودی بین ۳ تا ۶ ماه طول بکشد اما اگر آسیب عصبی خفیف و کم باشد، می توان در مدت زمان ۲ تا ۳ هفته بهبودی را مشاهده کرد. در برخی موارد نادر ممکن است علائم دائمی و یا در صورت بهبود، بازگشت داشته باشند.

حرف آخر

فلج بل عارضه ای است که در اثر ضعف یا فلج عضلات صورت رخ می دهد و در اکثر موارد یک طرف صورت را درگیر می کند. این بیماری در برخی افراد خود به خود بهبود می یابد اما هنوز راهی برای درمان قطعی یافت نشده است اما با تشخیص به موقع می توان به تسریع روند بهبودی کمک شایانی کرد. فلج بل یک وضعیت موقتی است و با بازیابی اعصاب و ماهیچه های صورت این عارضه درمان می شود.

در این مقاله علائم این بیماری را به طور کامل شرح داده ایم. در صورت مشاهده هر یک از این علائم سریعا به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص درست داده و درمان آغاز شود.