بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان
عوامل شایع فیستول روده بیماریهای التهابی روده، عمل جراحی، بیماری دایورتیکولیت، سرطان، پرتودرمانی و جراحت روده است. به فیستولهای روده و معده، فیستولهای گوارشی میگویند. کسانی که فیستول گوارشی دارند، بیشتر در خطر عفونت داخلی هستند چرا که مایع درون دستگاه گوارش به اندامهای دیگر یا پوست نشت میکند.
چه عواملی باعث ایجاد فیستول روده میشوند؟
بیشتر کسانی که دچار فیستول روده هستند پس از جراحت و تروما یا پس از عمل جراحی دچار آن شده اند ولی به جز اینها عوامل دیگری هم باعث فیستول روده میشود.
۱. عوارض جراحی
در موارد زیر احتمال تشکیل فیستول به عنوان عوارض جراحی بیشتر است:
- سرطان
- پرتو درمانی پیرامون شکم
- انسداد روده
- مشکلات بخیه جراحی
- عوارض برش جراحی
- آبسه
بیشتر بخوانید: کولیت روده چیست؟
- عفونت
- هماتوم (انباشته شدن خون لخته در زیر پوست)
- تومور
- سوء تغذیه
۲. تشکیل خود به خودی فیستول
در ۱۰ تا ۱۵ درصد از موارد، فیستول خود به خود و در اثر عواملی مانند بیماری التهابی روده، تومورهای بدخیم یا عفونت روده (مانند دایورتیکولیت) ایجاد میشود.
بیماریهای التهابی روده مانند بیماری کرون خو میتوانند فیستول را به دنبال داشته باشند. شوربختانه حدود ۴۰ درصد از کسانی که دچار بیماری کرون هستند، زمانی در طول زندگیشان به فیستول دچار میشوند.
بیشتر بخوانید: انواع بیماری های روده بزرگ و کوچک
ناکارامدی خونرسانی نیز یکی دیگر از عوامل این دسته از فیستولها است.
۳. تروما و آسیب فیزیکی
تروماهای فیزیکی مانند زخم چاقویی که درون شکم رفته نیز میتواند فیستول را به دنبال داشته باشد.
علائم و نشانه های فیستول روده
فیستول روده گذرگاهی است بین روده با پوست یا اندامهای همسایه. از این رو علائم آن بستگی زیادی دارد به نوع و جایگاه فیستول.
فیستولهای بیرونی که به سطح پوست میرسند، باعث ترشح مایع از پوست میشوند. این فیستولها با علائم دیگری میتوانند همراه باشند:
- دل درد یا حساس شدن شکم به فشار
- انسداد روده دردناک
- تب
- افزایش شمار گلبولهای سفید
کسانی که فیستول روده تجربه میکنند، علائم زیر را نیز ممکن است تجربه کنند:
- اسهال
- خونریزی مقعدی
- عفونت خون یا سپسیس
بیشتر بخوانید: علائم سرطان روده بزرگ که نشانه خطر اند
- جذب ضعیف مواد مغذی و کاهش وزن
- بی آبی بدن
- بدتر شدن بیماری های زمینه ای
انواع فیستول روده چیست؟
چهار نوع فیستول گوارشی داریم که اینها هستند:
شکل- فیستول درون روده که در آن بخشی از روده به چین کناری خود راه پیدا کرده است.
- فیستول درون روده: در این فیستولها (Intestinal fistula)، شیره گوارشی از یک بخش از روده به بخش دیگری از روده میرود.
- فیستول فراروده: در فیستولهای فراروده (Extraintestinal fistula)، شیره گوارشی از روده به اندامهای پیرامون مانند مثانه نشت میکند.
- فیستول بیرون ریز یا روده به پوست: فیستول بیرون ریز (External fistula) فیستول روده ای است که در آن مایع درون روده از گذرگاه ساخته شده به سطح پوست میرسد و از راه پوست از بدن بیرون میرود.
- فیستول پیچیده: فیستول پیچیده در بیش از یک اندام رخ میدهد.
فیستول روده چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟
جدی ترین عارضه فیستول روده، عفونت خون است که وضعیتی اورژانسی به شمار می آید. عفونت خون میتواند افت خطرناک فشار خون، آسیب دیدگی اندامها و مرگ را به دنبال داشته باشد.
از آنجایی که عمل جراحی یا بیماریهای زمینه ای معمولا باعث فیستول گوارشی میشوند، میتوان گفت فیستول روده خود یکی از عوارض وضعیتهای پزشکی دیگر است.
راه های پیشگیری از فیستول روده چیست؟
پیشگیری از فیستول روده بستگی به نوع فیستول دارد. هنگامی که بیماری جدی یا جراحت عامل فیستول باشد، راه پیشگیری از آن درمان به هنگام بیماری یا جراحت است. اگر علت یک بیماری زمینه ای باشد تنها کاری که برای پیشگیری میتوانید انجام بدهید مدیریت درست بیماری است. واقعیت این است که بسیاری وقتها نمیتوانید تشکیل فیستول را پیشبینی کنید که از آن جلوگیری کنید.
برای پیشگیری از فیستولهای روده برخاسته از عوارض جراحی میتوانید گامهایی بردارید. برای نمونه تغذیه سالم پیش از جراحی در زمان بندی درست، خوردن داروهایی که تجویز شده است طبق دستور و خالی بودن معده پیش از عمل از راهکارهای پیشگیری از فیستول های گوارشی پس از جراحی هستند.
یک گام دیگر برای پیشگیری از فیستول روده، درمان زود و به هنگام همه عوارض جراحی که رخ میدهند می باشد.
در چه صورت به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر یک از نشانه های زیر را میبینید با پزشک تماس بگیرید:
- تغییر چشمگیر در الگوی کارکرد روده
- کاهش وزن شدید یا غیرمعمول
- تب
- اسهال شدید
- نشت مایع از سوراخی در شکم یا نزدیک مقعد
- درد شکم غیر طبیعی
درباره انواع اسهال و راه های درمان آن بخوانید
یادتان باشد چیزهای زیادی هستند که این نشانه ها را در پی دارند بنابراین همین که برخی از این نشانه ها را میبینید نگران فیستول نشوید بلکه پیش پزشک بروید تا وضعیت تندرستی شما را بررسی کرده و به چرایی این علائم پی ببرد. اگر سابقه بیماریهای روده دارید یا به تازگی عمل جراحی داشته اید حتما به پزشک خود بگویید.
تشخیص فیستول روده چگونه است؟
پزشک نخست تاریخچه پزشکی و جراحی های شما را جویا میشود و نشانه های فیستول را بررسی میکند. برای بررسی بیشتر ممکن است برخی از آزمایشهای زیر نیز به شما پیشنهاد شوند:
۱. آزمایش خون:
در آزمایش خون، الکترولیتها و میزان برخی ترکیبها در خون اندازه گیری میشوند مانند اندازه گیری آلبومین و پره آلبومین. این پروتئین ها نقش مهمی در در بهبودی زخمها دارند.
۲. آندوسکوپی یا کلونوسکوپی:
پزشک ممکن است برای دیدن درون دستگاه گوارش کلونوسکوپی و آندوسکوپی برایتان بنویسد.
بیشتر بخوانید: آندوسکوپی چگونه انجام می شود؟
۳. عکس رادیولوژی (پرتوی ایکس) پس از باریم:
در این آزمایش ها که به بلع باریم (اگر محلول را قورت بدهید) یا انمای باریم (اگر از مقعد محلول باریم به روده ریحته شود) شناخته میشود، نشتی روده آشکار میشود.
۴. فیستولوگرام:
در این آزمایش، از روزنه ای که در پوست گشوده شده (در فیستول روده به پوست) یک ماده رنگی متمایز تزریق میشود و آنگاه با پرتوی ایکس عکسبرداری انجام میشود.
روش های درمان فیستول روده
فیستولها بر اساس این که چقدر شیره گوارشی از آنها بیرون میریزد دسته بندی میشوند. فیستولهای با خروجی کم، کمتر از ۲۰۰ میلی لیتر شیره گوارشی در روز از خود گذر میدهند. فیستولهای با خروجی بالا، حدود ۵۰۰ میلی لیتر در روز مایع ازشان میگذرد.
هنگامی فیستولها خود به خود بسته میشوند که:
- عفونت بهبود یابد
- بدن مواد مغذی کافی جذب کند
- از نظر تندرستی در وضعیت خوبی باشید
- تنها مقدار کمی شیره گوارشی از فیستول گذر کند
در بیشتر وقتها فیستولهای گوارشی بدون جراحی درمان میشوند چرا که ۷۰ تا ۹۰ درصداز فیستولها با درمان درست، ظرف پنج هفته خود بهبود می یابند و بسته میشوند. در درمان فیستول به رساندن مواد مغذی و پیشگیری از عفونت زخم پرداخته میشود.
روشهای درمان فیستول چنین هستند:
- رساندن مایعات به بدن
- ترازمندی الکترولیتهای خون
- نرمال کردن تراز اسید و باز
- کاهش بیرون روی شیره گوارشی از فیستول
- گندزدایی و پیشگیری از عفونت خون
- پرستاری از سوراخ پوست و محافظت از آن
بیشتر بخوانید: عمل ترمیم کف لگن
اگر پس از سه تا شش ماه درمان فیستول، فیستول بسته نشد ممکن است پزشک جراحی بستن فیستول را پیشنهاد کند.
چقدر احتمال دارد فیستول روده خوب شود؟
فیستولها در ۷۰ تا ۹۰ درصد کسانی که از نظر تندرستی در وضعیت خوبی هستند و شیره گوارشی کمی از فیستولشان گذر میکند، خود بسته میشود. در کسانی که فیستول خوب نمیشود، با عمل جراحی فیستول بسته میشود.
شکل- فیستول میان واژن و راست روده (واژن در سمت راست و راست روده یا رکتوم در سوی چپ تصویر جای دارند)
تفاوت فیستول روده و فیستول واژن چیست؟
همانگونه که گفتیم تفاوت فیستولها در این است که بین چه بخشهایی از بدن راه باز میکنند. فیستول واژن سوراخی است که در دیواره واژن ایجاد شده و آن را به اندامهای پیرامون آن مانند مثانه، روده، واژن یا بخشهای دیگر مرتبط میکند ولی فیستول روده بین روده و اندامهای دیگر است. اگر فیستول میان واژن و روده باشد به آن بسته به روده – واژن میگویند. اگر بخشی از روده که به واژن راه یافته است راست روده یا کانال مقعد باشد به آن رکتو واژینال و اگر روده بزرگ باشد به آن کلو واژینال میگویند.
بیشتر بخوانید: آیا فیستول واژن خطرناک است؟
