فیستول چیست با عکس

فیستول چیست؟

فیستول به گذرگاهی که بین دو بخش از بدن ایجاد شده که در حالت طبیعی نباید به هم مرتبط میشدند، گفته میشود. فیستول اغلب به شکل تونل است و باعث میشود موادی مانند خون، چرک یا مواد زاید یک بخش از بدن به بخش دیگری برود که نباید برود.

فیستولها میتوانند بین دو اندام بدن یا بین دو رگ خونی نیز ساخته شوند. فیستول ممکن است کاملا درون بدن بوده یا به سمت سطح بیرونی بدن درست شود به گونه ای که موادی از داخل بدن را به بیرون از بدن بفرستد.

انواع گوناگون فیستول وجود دارد که در بخشهای گوناگون مانند اندام تناسلی، دستگاه گوارش و غیره ایجاد میشوند.

فیستول ها معمولا غیرطبیعی و ناخواسته هستند ولی گاهی نیز به دلایل پزشکی و درمانی ممکن است ساخته شوند مانند فیستول بین سرخرگ و سیاهرگ برای پشتیبانی دیالیز.

فیستول میتواند درد یا علائم دیگر به همراه داشته باشد و زندگی روزمره را برایتان سخت تر کند ولی معمولا این وضعیت درمان پذیر است.

گاهی وقتها فیستول تنها یک بار پیش می آید و درمان میشود و دیگر برنمیگردد ولی برخی هم دوباره و چندباره دچار فیستول میشوند و باید درمانهایی برای پیشگیری از پدید آمدن آن در پیش بگیرند.

انواع فیستول

۱. فیستول مقعدی:

• گذرگاهی غیرطبیعی از رون مقعد (سوراخ مقعد) به سطح بیرونی پوست است که معمولا در پی عفونت یا التهاب (و آبسه) در غدد پیرامون مقعد، به وجود می آید. برخی وضعیتهای پزشکی مانند بیماری کرون، احتمال عفونت و فیستول را افزایش میدهند.

علت ایجاد فیستول مقعدی:

علت وجود آمدن فیستول مقعدی معمولا عفونت و تشکیل آبسه پری آنال (کیسه ای پر از چرک در اطراف مقعد) است. هنگامی که این آبسه ها درمان و به طو کامل تخلیه نشوند ممکن است به فیستول تبدیل شوند.

۲. فیستول سرخرگ به سیاهرگ:

فیستول سرخرگ به سیاهرگ یا شریانی وریدی، به فیستولی گفته میشود که بین یک سرخرگ و سیاهرگ که دو جور رگ خونی متفاوت هستند و معمولا راههای جداگانه خود را دارند، ارتباط مستقیم برقرار میشود. جراحت ها معمولا باعث فیستول سرخرگ سیاهرگی میشوند. ولی همه این فیستولها هم آسیب زا نیستند چرا که گاهی پزشک برای کمک به بیماران نارسایی کلیه که نیاز به دیالیز دارند، فیستول سرخگ سیاهرگی درست میکند.

۳. فیستول آئورت به روده کوچک:

این فیستول مرگبار بین آئورت و روده کوچک ایجاد میشود و میتواند به وضعیت خطرناکی به نام خونریزی گوارشی بینجامد و اگر درمان فوری انجام نشود به مرگ منتهی میشود. فیستولهای آئورت به روده کوچک میتوانند اولیه یا ثانویه باشند. فیستولهای اولیه معمولا در پی آنوریسم آئورت ، تومور یا عفونتی مانند سیفیلیس یا سل رخ میدهند. فیستول ثانویه یکی از عوارض نادر برخی عمل های جراحی آئورت است.

بیشتر بخوانید: انواع بیماری های روده بزرگ و کوچک

۴. فیستول پری لنفاتیک:

فیستول پری لنف یا پری لنفاتیک، سوراخ یا پارگی در پرده ای است که گوش میانی و گوش داخلی را از هم جدا میکند. این پارگی میگذارد مایع گوش داخلی به گوش میانی بریزد و فشار گوش تغییر کرده و شنوایی و تعادل دچار مشکل شود. بیشتر کسانی که دچار فیستول پری لنف میشوند نیاز به جراحی دارند ولی برخی نیز ممکن است با استراحت بهبود یابند.

۵. فیستول تراکئوازوفاژیال یا فیستول نای به مری:

این فیستول بین نای و مری ایجاد میشود و بیشتر یک وضعیت مادرزادی است یعنی کودک با این وضعیت متولد میشود. معمولا فیستول نای به مری در نوزادی دیده و تشخیص داده شده و درمان میشود ولی برخی بزرگسالان نیز ممکن است به دلیل سرطان یا وضعیتهای پزشکی دیگر فیستول نای به مری پدید بیاید.

۶. فیستول واژنی:

فیستول واژنی سوراخی است که در دیواره واژن ایجاد میشود و واژن را به اندامهای همسایه مانند رحم،مثانه، راست روده، روده بزرگ یا روده کوچک مرتبط میکند. پزشک ممکن است واژه تخصصی تر فیستول واژن را بر اساس این که کدام اندامها به هم وصل شده اند به کار بگیرد مانند فیستول وزیکو واژینال برای فیستول بین واژن و مثانه و فیستول رکتو واژینال برای فیستول بین واژن و راست روده. فیستول واژنی زایمان (obstetric fistula) به فیستولهایی میگویند که در زایمان ایجاد شده اند.

بیشتر بخوانید: آیا فیستول واژن خطرناک است

گاهی وقتها پزشک فیستول درست میکند تا یک وضعیت پزشکی در بیمار را درمان کند. اینها میتوانند دائمی یا موقتی باشند. برای نمونه فیستول مخاطی (موکوس) که روده کوچک یا بزرگ را به یک استوم (سوراخی که در جراحی در پوست روی شکم ایجاد میشود) وصل میکند. فیستول مخاطی به کسانی که کلوستومی (باز کردن سوراخی در دیواره شکم که به روده بزرگ متصل میشود) یا ایلئوستومی (باز کردن سوراخ اتصالی از روده کوچک به دیواره شکم) کرده اند کمک میکند.

۷. فیستول دیالیز

شکل- فیستول دیالیز

فیستول دیالیز یک واژه اختصاصی برای فیستول سرخرگ به سیاهرگ است که با روش پزشکی ایجاد میشود تا سرخرگ ویژه ای را به سیاهرگ پیوند دهد.

جراح سرخرگ و سیاهرگ بازو را به هم وصل میکند تا خون بیشتری نسبت به حالت عادی از سیاهرگ گذر کند. این خون که از سرخرگ می آید، تندتر حرکت میکند و فشار بالاتری دارد بنابراین مقداری از این خون که به درون سیاهرگ میرود، سیاهرگ را گشادتر و ضخیمتر میکند. سیاهرگ بزرگ و نیرومندتر شده میتواند سوزن دیالیز را تاب بیاورد و خون را تندتر به درون و بیرون از بدن بفرستد.

بیشتر بخوانید: عمل ترمیم کف لگن

اگر به فیستول دیالیز نیاز دارید، تیم پزشکی معایب و مزایای آن را با شما در میان میگذارند و مراقبت از آن در خانه را به شما یاد میدهند.

علائم و نشانه های فیستول

علائم بسته به این که چه نوعی باشد بسیار متفاوت است. برای نمونه فیستول مقعدی علائمی مانند درد، ورم و قرمزی در مقعد، ترشحات چرکی یا خونی یا مدفوعی از جای نزدیک به سوراخ مقعد دارد ولی فیستول آئورت به روده کوچک دل درد، استفراغ دارای خون یا دارای ذراتی شبیه به قهوه آسیاب شده دارد.

چه عواملی باعث فیستول میشوند؟

علت آن بستگی به نوع فیستول دارد. به طور کلی این عوامل میتوانند در ایجاد آن نقش داشته باشند:

• بیماری های التهابی مانند پسوریازیس و آکنه کیستیک و یا عفونت های قارچی،ویروسی و باکتریال
• جراحت یا آسیب دیدگی بخشی از بدن
• عوارض عمل جراحی

بیستر بخوانید: علائم و درمان آبسه مقعدی

• عوارض جانبی برخی درمانها مانند پرتودرمانی
• تغییراتی که در هنگام رشد جنین رخ میدهند

راه های تشخیص

پزشک با معاینه بدن و پرسیدن علائم شما میتواند به فیستول مشکوک شود یا آن را ببیند. همچنین آزمایشهای بیشتری ممکن است تجویز کند تا به فیستولی که ممکن است درون بدن باشد و به سطح بیرونی پوست راه نیافته باشد پی ببرد. برای دستیابی به تشخیص فیستول، نوع آن، محل دقیق آن و تاثیر آن بر بافتهای پیرامون، عکسبرداری ممکن است توصیه شود.

این که چه آزمایش یا عکسبرداری پیشنهاد میشود بستگی به نوع فیستول دارد. به طور کلی ممکن است یک یا چند مورد از آزمایشهای زیر انجام شود:

• آزمایش خون یا ادرار یا مدفوع (برای بررسی التهاب یا عفونت)
• سی تی اسکن یا عکس رادیولوژی یا ام آر آی برای دیدن درون بدن
• سونوگرافی آندوسکوپی برای دیدن دستگاه گوارش
• کلونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی برای دیدن روده
• سیستوسکوپی برای دیدن درون مثانه یا پیشابراه یا حالب

بیشتر بخوانید: آندوسکوپی چگونه انجام می شود

• آندوسکوپی یا برونشوسکوپی برای دیدن درون راه های هوایی
• آنژیوگرافی برای بررسی علائم اختلال در گردش خون

روش های درمان

درمانهای متداول آن ، دارو و عمل جراحی هستند. ممکن است برای درمان التهاب یا کاهش واکنش دستگاه ایمنی بدن داروهایی تجویز شوند. اگر عفونت فعال داشته باشید باید آنتی بیوتیک بخورید.

هنگامی که دارو برای درمان بسنده نمیکند، عمل جراحی در پیش گرفته میشود.

عمل جراحی درمان فیستول چگونه است؟

در عمل جراحی درمان آن، ارتباط غیرطبیعی ایجاد شده بین دو بخش بدن، ترمیم و بسته میشود تا علائم بهبود یابند و جلوی مشکلات و عوارض آن گرفته شود. جزئیات جراحی بستگی زیادی به نوع، اندازه و جایگاه آن دارد.

برخی جراحی های فیستول ساده هستند و برخی دیگر پیچیده. اگر فیستول پیچیده داشته باشید، ممکن است به چند عمل جراحی نیاز پیدا کنید.

چگونه از فیستول پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از آن کاری از دستتان بر نمی آید. فیستولها به دلایلی پدید می آیند که کار چندانی برای آنها نمیتوانید انجام بدهید. بیشتر در مورد فیستول زایمان که از عوارض زایمان است میتوان پیشگیری انجام داد که پزشک شما این نکته را در نظر میگیرد. این نوع هنگامی پدید می آید که به مدت طولانی در درد و تلاش زایمان هستید یا به زایمان سزارین دسترسی ندارید. نظارت بر روند زایمان و انجام به هنگام سزارین جلوی عوارضی همچون فیستول زایمان را میگیرد.

بیشتر در چه کسانی ایجاد میشود؟

این بستگی به انواع آن دارد، برای نمونه فیستول زایمان در کسانی که زایمان طبیعی انجام میدهند رخ میدهد و فیستول مقعدی، برخی بیماریهای گوارشی مانند بیماری کرون، بیماری التهابی روده، آبسه و آسیب دیدگی مقعد است. به طور کلی عفونتها، التهاب ها، جراحت ها و برخی بیماریها احتمال پدید آمدن آن را بیشتر میکنند.

آیا فیستول خطرناک است؟

فیستولها کیفیت زندگی را کاهش میدهند و معمولا فرد را اذیت میکنند. همانطور که در تصویر بالا مشاهده می کنید کیست مویی باعث ایجاد فیستولهای متعدد و آبسه شده است که اگر درمان نشود، پیشرفت کرده و به سرطان تبدیل میشود.

سوراخ یا گذرگاهی که فیستول ایجاد کرده است، معمولا به خودی خود خوب نمیشود و باید درمان شود. گاهی وقتها اگر فیستول بدون درمان مدت زمان طولانی بماند احتمال آغاز سرطان در آن وجود دارد. بیشتر فیستول ها به سادگی درمان میشوند.

آیا باعث سرطان میشود؟

معمولا چنین نیست. خود فیستول گاهی در اثر رشد سرطان یا درمانهای سرطان پدید می آید اگرچه این حالت نادر است و ممکن است سالها زمان ببرد تا رخ دهد.

اما در مورد این که باعث سرطان میشود، با توجه به نادر بودن این بیماری، پژوهشهای گسترده و دقیقی روی آن انجام نشده است و هنوز شواهدی وجود ندارد که چنین چیزی را نشان دهد هرچند برخی پژوهشها چنین میگویند که فیستول مقعد اگر درمان نشود در بلند مدت میتواند زمینه سرطان را فراهم آورد (۰.۱ تا ۰.۷ درصد از همه موارد فیستول به سرطان تبدیل میشوند).