آسم یک بیماری دوره ای است که می رود و می آید، به این معنی که بعضی موقع ها بیماری آسم شما خیلی بدتر می شود. عوامل محرک عواملی هستند که علائم آسم را در شما بدتر یا تحریک می کنند. خودداری از تماس و برخورد با عوامل محرک آسم بهترین راه دفاعی در مقابل آسم است.
عوامل محرک آسم
ممکن است همه عوامل محرک آسم در شما تأثیر نداشته باشند پس بهتر است یک دفترچه درست کنید و هر دفعه که علائم آسم شما بدتر می شود در آن دفترچه بنویسید که چه موقعی بود و در چه شرایطی بوده و قبل از آن چه کارهایی می کردید. به این شکل متوجه خواهید شد که شما دقیقاً به کدامیک از عوامل زیر بیشتر حساس هستید. با شناسایی این عوامل شما قدم بزرگی را در کنترل بیماری خود برداشته اید. محرک هایی که باعث افزایش تحریک پذیری راه های هوایی و حمله آسم می شوند به ۷ دسته تقسیم می شوند.
- آلرژن ها
- داروها
- عوامل محیطی
- عوامل شغلی
- عفونت ها
- فعالیت ورزشی
- مسائل عاطفی احساسی
در ادامه با این محرک ها آشنا خواهید شد.
نکته: خودداری از تماس و برخورد با عوامل محرک علائم آسم بهترین راه دفاعی در مقابل آسم است.
۱. آلرژن ها
۲۵ درصد تا ۳۵ درصد مواد تحریک کننده آسم، آلرژن ها هستند. بیشتر آلرژن هایی که آسم را تحریک می کنند در هوا هستند مثل گرده گیاهان، گل ها و چمن.
یکی از مکان هایی که می تواند منشاء تشدید حملات آسم در بعضی از بیماران باشد و اثرات شدیدی روی بعضی از بیماران مبتلاء داشته باشد، داخل رختخواب شما است. در داخل ملافه ها و روبالشی شما موجودات بسیار ریز و ذره بینی وجود دارند که با چشم دیده نمی شوند. به آنها مایت (mite) میگویند.
این موجودات ریز از سلول ها و پوسته هایی که به طور طبیعی از بدن همه ما می ریزد تغذیه می کنند و عاشق محیط گرم و مرطوب هستند. داخل رختخواب هم گرم و مرطوب غذایشان آماده است. این موجودات ریز روزانه ۲۰ قطره بزاق تولید می کنند و طول عمرشان بین ۳ تا ۱۴ ماه است. کسانی که سابقه آلرژی دارند اگر طولانی مدت در معرض این بزاق باشند، ممکن است دچار آسم شوند. اگر در نظر بگیرید که میلیون ها از این موجودات ریز در رختخواب شما است می توانید حدس بزنید که تعداد این قطراتی که تولید می کنند چقدر زیاد خواهد بود.
۲. داروها و مواد خوراکی
حدود ۱۰ درصد افراد مبتلا به آسم به داروها حساسیت دارند که به دنبال مصرف دارو ها حمله حاد و گاهی انسداد شدید راه های هوایی پیش می آید. نکته مهم این است که حساسیت به داروها در موارد متعددی منجر به مرگ شده است. داروهایی که بیشتر از همه حملات آسم را تشدید می کنند آسپیرین و داروهای هم خانواده آن می باشند.
همچنین مواد افزودنی که به غذاها اضافه می شوند تا کیفیت آنها یا طعم و رنگ آنها، یا قوام آنها را حفظ کنند، در تعدادی از مبتلایان به آسم، علائم آسم را تشدید می کنند. حتى مواد غذایی مثل شیر و تخم مرغ و گندم و غذاهای دریایی مثل: ماهی و میگو و صدف و خشکبار مثل : پسته و بادام و فندق در عده ای بسیار کم از مبتلایان به آسم علائم شان را تشدید می کنند.
۳. عوامل محیطی
آلودگی هوا یکی از عوامل مهم در تحریک علائم در افراد مبتلا به آسم به خاطر وجود ازن، دی اکسید نیتروژ (No) و دی اکسید سولفور (So) در غلظت بالا است.
برای اطلاعات بیشتر: روش های از بین بردن تاثیرات مازوت بر ریه
حدود ۴۲ درصد از افراد مبتلا به آسم می گویند که دود ماشین ها در نقاط پر ازدحام باعث می شود که علائم آنها تشدید شود.
همین طور دود سیگار و قلیان، چه فرد مبتلا خودش استفاده کند و چه اینکه در اتاق یا فضایی باشد که بقیه دارند سیگار یا قلیان می کشند در هر دو صورت علائم فرد را خیلی بدتر می کند و حتی ممکن است منجر به حمله آسم شود. سیگار غیر از اینکه خودش به بافت ها و راه های هوایی صدمه می زند، از اثر درمانی داروهایی که با آسم به کار می برید هم جلوگیری می کند.
نکته: کودکانی که والدین آنها سیگار می کشند ۱.۵ برابر بیشتر شانس ابتلاء به آسم دارند.
۴. عوامل شغلی محرک آسم
در جدول زیر لیستی از عوامل شغلی محرک آسم و افرادی که بیشتر در معرض خطر هستند را می بینید.
۵. عفونت ها
عفونت های تنفسی شایع ترین محرک برای علائم آسم است. بررسی ها نشان داده که ویروس ها نقش خیلی مهمی در بروز علائم آسم دارند، مهم تر از باکتری ها و آلرژن ها ….
افزایش تحریک پذیری راه های هوایی به دنبال عفونت تنفسی ویروسی ممکن است ۲ تا ۸ هفته بعد از عفونت تنفسی و سرماخوردگی هم ادامه داشته باشد. در موقع سرماخوردگی راه های هوایی شما ملتهب می شود و موکوس بیشتری ترشح می کند. این امر موجب تنگ تر شدن راه های هوایی می شود، همچنین ویروس ها در ریه افراد مبتلا به آسم نسبت به افراد سالم، سریع تر تکثیر می شوند.
۶. فعالیت ورزشی
۲۱ درصد افراد مبتلا به آسم هنگام ورزش هایی مثل دویدن یا پیاده روی سریع دچار مشکلات تنفسی می شوند. همه ورزش ها این مشکل را برای افراد مبتلا به آسم ایجاد نمی کنند. مثلاً دویدن در فضای آزاد به خصوص اگر هوا سرد هم باشد بدتر از شنا کردن است. از طرفی کسانی که آسم آنها به خوبی کنترل شده باشد تقریباً در تمام ورزش ها می توانند شرکت کنند. ولی کسانی که آسم شدید دارند قبل از شروع ورزش باید با پزشک خود مشورت کنند.
هنگام ورزش، فرد سالم خودبه خود سریع تر و عمیق تر نفس می کشد که این باعث خشک شدن و خنک شدن راه های هوایی می شود و در افراد مبتلا به آسم همین مسئله علائم آسم آنها را تشدید می کند. اگر شما می بینید که در حال حاضر آسم شما فعالیت های ورزشی شما را محدودتر کرده است در صورتی که قبلاً این طور نبود این ممکن است نشانه این باشد که آسم شما بدتر شده است. حتماً باید با پزشک خود مشورت کنید.
به هر حال خبر خوب این است که در صورتی که داروهای پیشگیری کننده آسم را به طور صحیح زیر نظر پزشک معالجتان مصرف کنید و شرایط مکانی و نوع ورزش خود را زیر نظر پزشک خود انتخاب کنید، هیچ دلیلی ندارد که نتوانید یک برنامه ورزشی منظم برای خود داشته باشید.
۷. مسائل عاطفی و احساسی
دیده شده که هیجان ها و اضطراب های شدید، چه مثبت و چه منفی، همین طور گریه یا خنده شدید علائم آسم را در افراد مبتلا تشدید می کند.
راه های جلوگیری از تاثیر محرک های آسم
مهم ترین کاری که شما می توانید انجام دهید کنترل محرک ها است.
مواد تحریک کننده اصلی که در خانه شما وجود دارند موجودات ذره بینی، کپک و قارچ، گرده گیاهان، حیوانات خانگی سوسک حمام، موجودات موذی دیگر هستند. همچنین محرک های تنفسی که در خانه ایجاد می شود مثل بوی حاصل از آشپزی، بوی مواد ضدعفونی کننده و یا زندگی کردن در مجاورت کسانی که در خانه سیگار می کشند.
برای اطلاعات بیشتر: درمان و جلوگیری از آسم با طب سنتی
جلوگیری از وجود موجودات ذره بینی (مایت ها)
- تمام ملافه ها و روبالشی ها را هفته ای یکبار در آب داغ (۶۰ درجه سانتی گراد) بشویید.
- دقت کنید که در بالش ها و رختخواب به هیچ وجه پر به کار نرفته باشد.
- عروسک های پرزدار بچه ها را هفته ای یکبار به مدت ۶ ساعت داخل فریزر بگذارید تا این موجودات از بین بروند.
- برای کف پوش اتاق ها و داخل خانه به جای فرش و موکت از پارکت یا سرامیک یا هر پوشش دیگری که به راحتی قابل شستشو باشد استفاده کنید.
- در صورتی که نمی توانید کف پوش خانه را عوض کنید، فرش ها و موکت ها را حداقل هفته ای یکبار با جارو برقی قوی جارو بزنید.
- به جای پرده های سنگین و ضخیم و والان دار و چین دار از پوشش های قابل شستشو که روی پنجره نصب می شود استفاده کنید. این پوشش ها را هم مرتب در آب داغ بشویید. اگر می خواهید از پرده پارچه ای استفاده کنید، ترجیحاً کم چین و نازک باشد.
- تمام سطوح منزل را به طور مرتب با یک دستمال مرطوب و نمدار گردگیری کنید و خودتان هم در هنگام گردگیری از ماسک نمدار استفاده کنید.
- هیچ نقطه ای را از نظر دور نداشته باشید مثل اطراف پنجره ها و پشت کمدها و قفسه ها.
- کتاب هایتان باید در محفظه مخصوصی که درب دارد و بسته می شود نگهداری شود.
- همه لباس ها در داخل کمد و گنجه نگهداری شود و در کمد هم همیشه بسته باشد. از تجمع لباس های کثیف در یک محل خودداری کنید.
- اسباب بازی های بچه ها را هم در گنجه ای که درب دارد و بسته میشود نگهداری کنید. بهتر است به جای اسباب بازی های پرزدار و پارچه ای اسباب بازیهای قابل شستشو برای بچه ها بخرید.
جلوگیری از رشد قارچ و کپک در خانه
- هر از چندی نقاط مرطوب خانه مثل حمام و دستشویی را به خوبی نظافت کنید و با استفاده از محصولاتی که کپک و قارچ را می کشند، این مکان ها را ضدعفونی کنید، سپس تهویه را روشن کنید و درها را باز بگذارید تا هوا عوض شود.
- برای کف پوش حمام و دستشویی از موادی استفاده کنید که به راحتی قابل شستشو باشد.
- حوله حمام را پس از هربار استفاده کاملاً خشک کنید همین طور حوله دستشویی را به طور مرتب بشویید و سپس کاملاً خشک کنید. پرده حمام را هم هر از چندی بشویید.
- لوله کشی خانه را مرتب چک کنید و اگر از جایی آب نشت می کرد، سریعاً آن ها را تعمیر کنید.
- سینک (ظرف شویی) آشپزخانه را هم روزانه بشویید. زیرا محلی برای تجمع قارچ و کپک است. ظرف های غذا حتماً روزانه شسته شود. در سینک آشپزخانه به هیچ وجه، ظرف های نشسته و باقی مانده غذا تا صبح نماند.
- در داخل یخچال غذاهای تاریخ گذشته و مانده را دور بریزید و به طور هفتگی یا در ماه، ۲-۳ بار داخل یخچال و دیواره های آن را تمیز کنید تا اگر ذرات مواد غذایی در جایی از آن باقی مانده پاک شود.
- اگر می خواهید مواد غذایی را در یخچال برای مدتی نگهداری کنید حتماً در ظروف در بسته باشد.
- کابینت ها و پیشخوان آشپزخانه را با آب و مواد پاک کننده تمیز کنید. (محلول ۵ درصد کلراین برای استفاده مناسب است)
- سطل آشغال آشپزخانه را به طور مرتب بشویید، سطل آشغال آشپزخانه باید حتماً درب داشته باشد و به طور روزانه تخلیه شود.
- دریچه های کولر یا فن های (Fan) خنک کننده و گرم کننده را حداقل ماهی یکبار تمیز کنید.
جلوگیری از محرک های آسم ناشی از حیوانات
- بهترین کار این است که در صورتی که خودتان یا کودکتان مبتلا به آسم هستید، هیچگونه حیوان خانگی نگهداری نکنید به خصوص حیواناتی که بدن آنها پرز یا پر دارد.
- اگر دوستان و آشنایانی دارید که در خانه خود حیوان خانگی نگهداری می کنند، سعی کنید حتی الامکان به خانه آنها نروید و اگر مجبور به چنین ملاقاتی هستید سعی کنید دیدارتان حتی الامکان کوتاه باشد. همچنین مطمئن شوید که خودتان یا کودکتان قبل از رفتن به خانه آنها داروهای آسم خود را مصرف کرده اید ، وقتی هم آنجا حضور دارید نزدیکی به حیوانات خانگی آنها باید به حداقل برسد.
- اگر حیوان خانگی دارید و به شدت به آن علاقه دارید باید محل زندگی شان را محدود کنید و هرگز اجازه ندهید وارد اتاق خواب شما یا کودکتان شود و بهتر این است که در حیاط و بیرون از فضای داخل منزل نگهداری شوند و به طور هفتگی حمام شوند.
اجتناب از مواد محرک موجود در هوا
- از تماس با انواع اسپریها مثل اسپری آرایشی، خوشبو کننده بدن و هوا، اسپری های حشره کش و همین طور استفاده از محلول های ضدعفونی که بوی تندی دارند، خودداری کنید. ترجیحاً کار نظافت خانه را به عهده کس دیگری بگذارید، به طوری که در آن ساعات خودتان هم در خانه نباشید.
- مطمئن شوید که هوای خانه به طور مرتب تهویه و عوض می شود. هنگامی که می خواهید گردگیری کنید یا جارو برقی بکشید یا کارهای باغبانی کنید حتماً یک ماسک روی بینی و دهان خود بگذارید. اگر ماسک ندارید به جای آن از یک پارچه تمیز نخی استفاده کنید.
- از عطر، ادکلن، لوسیون ها و دیگر محصولات بهداشتی و آرایشی که بوی تندی دارند و ممکن است ریه شما را تحریک کنند، پرهیز کنید.
- اگر در جایی چوب می سوزانند، از استشمام بوی حاصل از آن خودداری کنید.
- اگر در شهری زندگی می کنید که هوای آن آلوده است در روزهایی که اعلام می شود سطح آلودگی هوا بالا رفته از خانه خارج نشوید و یا حداقل فعالیت های بیرون از خانه خود را تا آنجایی که می توانید محدود کنید.
- در هنگام آشپزی هواکش بالای اجاق گاز حتماً تمام مدت روشن باشد و کار کند تا دود و بوی حاصل از آشپزی از محیط خانه خارج شود اگر هواکش ندارید، حتماً یکی نصب کنید یا حتی الامکان اجاق گازتان در نزدیکی پنجره آشپزخانه باشد تا دودها و بوی مواد غذایی به بیرون رانده شود.
- به هیچ کس اجازه ندهید که در محیط خانه یا داخل ماشین تان سیگار بکشد. اگر برای تفریح به رستوران یا هر مکان دیگری می روید حتماً در نظر بگیرید جائی باشد که اجازه سیگار کشیدن نمی دهند در مهمانی و یا هر مکانی به هیچ وجه اجازه ندهید کسی در حضور شما یا فرزند شما سیگار بکشد.
حتی اگر کسی در خارج از خانه سیگار بکشد و برگردد، بوی سیگار روی لباس و موی او باقی می ماند و همین می تواند در شما یا کودکتان باعث تحریک علائم آسم شود.
جلوگیری از وقوع حمله آسم به دنبال سرماخوردگی
وقتی یک فرد عادی سرما می خورد، گلو درد، سرفه و گرفتگی و آبریزش بینی ممکن است او را کمی اذیت کند. اما در یک فرد مبتلا به آسم یک عفونت ضعیف و یا یک سرماخوردگی کوچک (در صورتی که به موقع به آن رسیدگی نشود) باعث مشکل بزرگی خواهد شد. علائم آسم مثل خس خس ریه ها، تنگی نفس و سفتی قفسه سینه خیلی شدیدتر می شود و ممکن است برای روزها و هفته ها ادامه پیدا کند و در نهایت می تواند منجر به حمله حاد آسم شود. در موقع سرماخوردگی راه های تنفسی شما ملتهب می شود و موکوس بیشتری ترشح می کند و ممکن است ببینید که ریه هایتان به خوبی قبل به داروهای آسمی پاسخ نمی دهد و احساس تنگی نفس و سفتی قفسه سینه و خس خس با مصرف داروهای همیشگی تان بهتر نمی شود.
پس در صورتی که سرماخوردگی یا آنفلونزا پیدا کردید سریعاً نزد دکتر خود بروید تا داروهای لازم برای شما تجویز شود.
آسم در سفر
در هنگام سفر حتماً اسپریهای تنفسی خود را همراه داشته باشید. حتى الامکان سعی کنید در بهار و پاییز به مناطقی که در آنجا گرده افشانی گیاهان زیاد است مسافرت نکنید. در اواسط تابستان از سفر به مناطق جنوبی ایران که هوا هم گرم است و هم بسیار شرجی، خودداری کنید. همچنین در زمستان از سفر به مناطقی که هوای بسیار سرد و خشک دارند مثل مناطق کوهستانی در زمستان پرهیز کنید. به شرایط محلی که در هنگام سفر در آنجا اقامت خواهید داشت آگاهی کامل داشته باشید که آیا سیستم تهویه مناسبی دارد دستگاه گرم کننده یا خنک کننده آن آیا به درستی کار می کند.
سخن آخر
آسم یک بیماری خطرناک می باشد اما تا حد زیادی می توان آن را کنترل کرد. تنها کاری که باید بیماران مبتلا به آسم انجام دهند این است که از عواملی که باعث تشدید بیماری شان می شود دوری کنند.
