نارسایی حاد کلیه چیست

نارسایی حاد کلیه چیست

دستگاه ادراری شامل یک جفت کلیه است که مواد سمی و زاید بدن توسط آنها به صورت ادرار ترشح می شود. کلیه ها در حفظ سلامت بدن نقش اساسی بر عهده دارند. ادرار ترشح شده به وسیله دو کلیه از طریق میزنای، مثانه و سپس میزراه به خارج هدایت میشود. شایان ذکر است که به جز مثانه و پیشابراه بقیه قسمت های مجاری دفع کننده ادرار دوتایی هستند که هر یک از آنها متعلق به یکی از کلیه های راست و چپ می باشد. نارسایی حاد کلیه یکی از بیماری های شایع دستگاه ادراری است که در این مقاله به بررسی کامل آن می پردازیم.

اطلاعیه

نارسایی حاد کلیه چیست؟

نارسایی حاد کلیه به اختلال حاد اعمال کلیه است که منجر به تجمع مواد زائد نیتروژنی می گردد. ۵ درصد بیماران بستری شده در بیمارستان دچار نارسایی حاد کلیه می شوند در بعضی واحدها از جمله واحد مراقبت های ویژه (L.C.U) این میزان به ۲۰ درصد بیماران می رسد. ظهور نارسایی حاد کلیه در بیماران بستری میزان مرگ را هشت برابر افزایش داده و میزان مرگ در شکل های با کاهش برون ده ادراری بین ۲۰ تا ۹۰ درصد متغیر است. میزان مرگ و میر وابسته به چگونگی و رسیدن سریع به تشخیص و درمان فوری است.

علل نارسایی حاد کلیه

تشکیل ادرار با پالایش گلومرولی خون وارده به کلیه ها آغاز و توسط پدیده های ترشح و جذب مجدد ادامه می یابد و در نهایت با دفع ادرار به داخل میزنای مثانه و میزراه پایان می یابد بر این اساس می توان نارسایی حاد کلیه را به علل زیر تقسیم کرد:

علل نارسایی حاد کلیه

  • کاهش جریان خون کلیه

کاهش جریان خون کلیه می تواند در اثر عواملی مانند نارسایی شدید قلب و اتساع عروق محیطی به وجود آید.

دو نوع از عوامل دارویی که به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرند ممکن است نارسایی حاد کلیه ایجاد کنند، داروهای مسکن مثل ایبوپروفن (Ibuprofen)، ایندومتاسین (Indomethacin)، مفنامیک اسید (Mefenamic Acid)، دیکلوفناک سدیم (DiclofenacNa) و …سبب کاهش مواد متسع کننده عروق کلیوی می شوند.

  • انسداد در مسیر جریان ادرار پس از تشکیل ادرار

انسداد در مسیر جریان ادرار، مسئول ۱۰ درصد یا کمتر تمامی موارد نارسایی حاد کلیه است. از آنجا که انسداد معمولاً درمان پذیر است، بنابراین در هر بیماری با اختلال اعمال کلیوی باید مدنظر باشد. انسداد گردن مثانه ناشی از بیماری های پروستات یا اختلالات عصبی، یکی از علت های شایع نارسایی کلیوی است و از راه لمس ناحیه زیر شکم شناخته می شود.

انسداد قسمت بالای دستگاه ادراری کمتر شایع است، چون نیاز به انسداد دو طرفه و همزمان هر دو میزنای یا یک میزنای همراه با فقدان کلیه یا بیماری شدید در کلیه طرف مقابل دارد. علل شایع انسداد دو طرفه مجاری ادراری عبارتند از:

  • ضایعات فضاگیر مثل تومور، آب، آبسه
  • حوادث جراحی
  • انسداد داخل دو طرفه (سنگ، لخته خون و چرک)

برای اطلاعات بیشتر: علائم و درمان سنگ کلیه

برای بررسی بیمارانی که بعد از انسداد دچار نارسایی کلیه شده اند معاینه دقیق لگن و مجرای مقعدی ضروری است. عکس ساده شکم به تشخیص سنگ ها کمک می کند. (%۹۰ سنگ های کلیه در عکس رادیوگرافی دیده می شوند.)

انسداد در مسیر جریان ادرار در کلیه نیز میتواند صورت بگیرد. چنین انسدادهای داخل کلیوی معمولاً ناشی از رسوب موادی با حلالیت کم مثل اسیداوریک که در هنگام شیمی درمانی تومور به مقدار فراوان تولید می شود و اسید اگسالیک می باشد.

  • بیماری های بافت کلیه

اختلالات شریان های بزرگ کلیه مانند ایجاد لخته، پاره شدن و اختلالات عروق کوچکتر و افزایش فشار خون بدخیم غالباً می توانند نارسایی حاد کلیه ایجاد کنند. این اختلالات علائم خارج کلیوی واضح دارند.

  • تخریب حاد لوله ای کلیه

اختلال در عملکرد لوله های کلیه را تخریب حاد لوله ای می گویند.تحقیقات جدید نشان داده است که جلوگیری از گشاد کردن عروق کلیوی با استفاده از داروهای مسکن مانند ایندومتاسین می تواند کمبود اکسیژن کلیه را افزایش دهد، بنابراین مصرف این داروها در افرادی که جریان خون کلیوی آنها کاهش یافته (مانند مبتلایان به نارسایی قلبی یا افراد مسن) ممکن است تخریب حاد لوله ای را سرعت بخشد.

مراحل پیشرفت تخریب حاد لوله ای

مراحل پیشرفت نارسایی حاد کلیه

سیر بالینی تخریب حاد لوله ای را می توان به سه مرحله ابتدایی، استقرار، و بهبودی تقسیم کرد. مرحله ابتدایی از شروع حوادث مساعد کننده تا ظهور نارسایی حاد کلیه است که با دستکاری عوامل خارجی کلیوی قابل برگشت می باشد.

تشخیص مرحله ابتدایی از این نظر اهمیت دارد که با تصحیح سریع علل زمینه ای میتوان از مرحله استقرار بیماری به لحاظ نظری جلوگیری کرد. با وجود این ممکن است دوره ابتدایی نارسایی حاد کلیه، از نظر پزشک دور بماند، زیرا در این مرحله هیچ علامت اختصاصی وجود ندارد.

  1.  اولیگوری (کاهش دفع ادرار): علامت اصلی دوره مقدماتی ابتدایی و مرحله استقرار بیماری است، کاهش دفع ادرار مدتی کوتاه پس از دوره ابتدایی شروع می شود و تقریباً ۱۰ تا ۱۴ روز باقی میماند. اولیگوری طولانی، بیشتر در بیماران مسن با بیماری زمین های عروقی دیده می شود.
  2. افزایش بار آب و نمک: باعث ورم کاهش سدیم بدن و خفگی میگردد. از خطرات همیشگی بیماران با نارسایی حاد کلیه به ویژه نوع اولیگوریک آن است. افزایش میزان سدیم از افزایش میزان آب و نمک ناشی می شود. اگر مقدار کاهش ادراری جایگزین نگردد، در بیمارانی که نسبتاً دفع ادرار بالا و افزایش غلظت سدیم ادراری دارند، کاهش حجم داخل عروقی به وجود می آید که امکان دارد بهبود فعالیت کلیوی را به تاخیر اندازد.
  3.  افزایش میزان پتاسیم: خون ناشی از دفع ادراری همراه با آزاد شدن پتاسیم در بافت ها از نشانه های شایع نارسایی حاد کلیه است. افزایش پتاسیم خون می تواند سبب ضعف عضلانی و فلج چهار اندام و همین طور اختلالات قلبی بشود.
  4. افزایش فسفات و منیزیم خون و کاهش کلسیم خون: معمولا در نارسایی حاد کلیه دیده می شود. افزایش فسفات خون ناشی از کاهش دفع ادراری آن همراه با ادامه آزاد شدن فسفات از بافت ها است. میزان افزایش منیزیم خفیف است، مگر آن که ترکیبات حاوی منیزیم مانند آنتی اسید مورد استفاده قرار گیرد. اختلالات خونی معمولا در نارسایی حاد کلیوی وجود دارند. کم خونی به فاصله کوتاهی به دنبال برقراری افزایش اوره خون ظاهر میگردد.
  5.  اختلالات عصبی: در بیمارانی که دیالیز نشده اند ممکن است خواب آلودگی، گیجی، عدم آگاهی به زمان و مکان، تشویش و تشنج دیده شود. این علائم عصبی در بیماران مسن بیشتر مشاهده می شود و با دیالیز به خوبی قابل کنترل و درمان است. غیر از مسأله افزایش اوره خون باید سایر مسائل مانند تجویز دارو، اختلالات متابولیک و الکترولیت ها و بیماری های اولیه عصبی را در توجیه علائم عصبی این بیماران مدنظر داشت.
  6. عوارض گوارشی: بی اشتهایی، تهوع، استفراغ و دردهای مبهم و داشتن علائم پیوست را در بر می گیرد. در تعدادی از بیماران همراهی استرس ناشی از بیماری حاد منجر به خون ریزی های دستگاه گوارش میگردد. خوشبختانه خونریزی از دستگاه گوارش خفیف است و با درمان های مناسب به خوبی قابل کنترل می باشد.

همچنین بخوانید: تفسیر آزمایش ادرار

  • مواد سمی

مواد سمی برای کلیه نیز می توانند تخریب حاد لوله ای ایجاد کنند. در گذشته فلزات سنگین و حلال های آلی از علل شایع نارسایی حاد کلیه محسوب می شدند؛ در حال حاضر این مواد کمتر مصرف می شوند، ولی این امر سبب نمی شود که در بیمار مبتلا به نارسایی حاد کلیه از مسائل شغلی و محیطی و تماس فرد با این مواد غافل شویم. بررسی های اخیر نشان داده که در حال حاضر آنتی بیوتیک هایی مثل جنتامایسین علت شایع نارسایی حاد کلیه می باشند. مواد حاجب مورد استفاده در رادیوگرافی در افراد سالم هیچ خطری ندارند. سمیت کلیوی ناشی از مواد حاجب به ویژه در بیماران کم آب با زمینه درگیری کلیه به علت بیماری قند شایع است.

مقالات مرتبط

  • تخریب عضلانی و وجود میوگلوبین

تخریب عضلانی و وجود میوگلوبین (پروتئین مخصوص عضلات) در ادرار ممکن است باعث نارسایی حاد کلیوی شود. لیز عضلانی در موارد زیر ایجاد می شود:

  • صدمات وسیع و له کننده
  • گرمازدگی
  • تشنج
  • افزایش مقدار مصرف دارو
  • اثر مستقیم سمومی مثل الکل

در این گونه موارد پرسش دقیق از بیمار مبتلا به نارسایی حاد کلیه در مورد علائم عضلانی و معاینه فیزیکی عضلات متورم و حساس آنها اهمیت ویژه دارد.

راه های تشخیص

راه های تشخیص نارسایی حاد کلیه

 تشخیص نارسایی حاد کلیه بسیار مشکل است زیرا اشکال قبل از کلیوی (مثل کاهش جریان خون کلیوی) و بعد از کلیوی (مثل انسداد جریان ادرار) و سایر بیماری های داخل کلیوی، همگی قادر به ایجاد سندروم مشابهی از اختلال در اعمال کلیوی می باشند. برخلاف نارسایی حاد کلیه، این اختلالات ممکن است به طور اختصاصی قابل درمان باشند.

معمولا اگر اطلاعی از شرح حال پیشین بیمار وجود نداشته باشد، شروع علائم مرحله نهایی نارسایی مزمن کلیوی ممکن است با نارسایی حاد کلیوی اشتباه شود در این موارد اختلالات عصبی به دلیل بالا رفتن اوره، کوچک بودن اندازه کلیه در عکس ساده شکم و سونوگرافی و کم خونی توجیه نشده، نارسایی مزمن کلیه را مطرح می سازد.

با وجود این در بعضی مراحل انتهایی بیماری های کلیوی مانند بیماری قند (دیابت) اندازه کلیه طبیعی و یا حتی بزرگتر از میزان طبیعی است، در این موارد نیاز به زمان بیشتری جهت مطالعه وضع بیمار و به ندرت نمونه برداری به منظور تشخیص افتراقی بین اشکال قابل برگشت نارسایی حاد کلیه و مرحله انتهایی نارسایی مزمن کلیه وجود دارد.

مشاهده چگونگی جریان ادرار ممکن است کلید مهم تشخیصی در تعیین علت نارسایی کلیه باشد، آنوری مطلق عدم خروج ادرار حتی بعد از قرار دادن (سوند) در تخریب حاد لوله ای نادر است. نوسان در میزان ادرار روزانه انسداد متناوب مجاری را مطرح می سازد.

  • توجه: ادرار بیشتر از ۳ لیتر در روز علامت مهم انسداد ناقص است. این امر به علت اختلال در قدرت تغلیظ سازی ادرار روی می دهد. علی رغم آن که اولیگوری (کاهش حجم ادرار به کمتر از ۴۰۰ میلی لیتر روزانه) علامت اصلی نارسایی حاد کلیه محسوب میگردد، ولی گروهی از بیماران دارای حجم ادرار بیشتر از یک لیتر روزانه می باشند.

مسائلی مانند شروع تدریجی نارسایی کلیه، قطع کامل ادرار بدون مشکلات انسدادی، افزایش چشمگیر فشار خون سرخرگی، دفع مقادیر زیاد پروتئین در ادرار، دفع خون به طور مشخص در ادرار، بیماری های زمینه ای عمومی و کاهش میزان ادرار به مدت طولانی نمونه ای از این حالات است.

به ندرت ممکن است نتوان علت نارسایی حاد را به آسانی تشخیص داد. در بعضی موارد ممکن است علائم غیر معمول تخریب حاد لوله ای یافت شود.

درمان نارسایی حاد کلیه

اصل اول در درمان نارسایی حاد کلیه از بین بردن عواملی است که سبب اختلال فعالیت کلیه می شوند و اکثر این اختلال ها قابل درمان می باشند. جستجو باید در جهت یافتن عوامل قبل از کلیه مشکلات انسدادی، بیماری های عروق کلیه، سنگ های کلیه و سایر بیماری ها صورت گیرد. ممکن است دیالیز در مواردی که مواد سمی برای کلیه مانند اتیلن گلیکول یا فلزات سنگین در کار باشد، ضرورت پیدا کند.

درمان نارسایی حاد کلیه

در بیماران مبتلا به کاهش دفع ادراری که عوامل قبل از کلیوی در آنها اصلاح شده است، کوشش برای افزایش جریان ادرار از طریق تجویز یک داروی قوی مفید می باشد. با درمان حفاظتی تعداد زیادی از علائم نارسایی حاد کلیه قابل کنترل است.

  • میزان نمک: میزان نمک تجویز شده از مقادیر دفعی آنها نباید تجاوز کند. تعیین وزن روزانه بیمار و تنظیم موازنه مایعات برای ارزیابی حجم مایعات بدن روشی مناسب است. چون بیشتر داروها از طریق کلیه دفع می شوند، باید در مصرف دارو و میزان تجویز آن دقت بسیار بشود.
  • کاهش کلسیم: کاهش کلسیم خون معمولا بدون علامت است و به ندرت نیاز به درمان خاصی دارد، افزایش فسفات خون را باید کنترل کرد. چون ترکیبات حاوی مقادیر بالای کلسیم و فسفات ممکن است باعث کلسیفیکاسیون بافت های نرم بشود.
  • نارسایی قلب و افزایش فشار خون: افزایش فشار خون دال بر وجود افزایش حجم است و درمان باید بر این اساس صورت بگیرد.

بعضی از بیماران مبتلا به نارسایی حاد کلیه، بخصوص آنهایی را که برونده ادراری نسبتاً کافی دارند را بخوبی می توان با حداقل دیالیز و گاهی حتی بدون دیالیز کنترل کرد. در حال حاضر تمایل زیادی به افزایش استفاده از دیالیز در مراحل اول نارسایی حاد کلیه برای پیشگیری از عوارض بوجود آمده است. استفاده از دیالیز در مراحل اولیه (پیشگیری) اکثراً سبب درمان آسان تر می شود و اجازه می دهد که بیماران در مصرف مایعات و نمک آزادتر باشند و حتی احساس بهبود پیدا کنند. در بعضی موارد بطور قطع ناچار به استفاده از دیالیز هستیم.

  • توجه: کارآیی دیالیز صفاقی کمتر از همودیالیز می باشد و این روش اغلب در بیمارانی که به دیالیز زیاد نیاز دارند مفید واقع می گردد.

برای اطلاعات بیشتر: مزایا و معایب انواع روش های دیالیز

مرحله بهبود نارسایی حاد کلیه

مرحله بهبود نارسایی حاد کلیه زمانی شروع می شود که افزایش پالایش گلومرولی به اندازه ای برسد که دیگر افزایش اوره و کراتینین خون ادامه نیابد. معمولا بهبود با افزایش تدریجی و پیشرونده حجم ادرار آغاز می گردد. عموماً حجم ادرار در روزهای اول ممکن است دو برابر شود و در بعضی موارد امکان دارد حجم ادرار برای چندین روز به بیشتر از ۲ لیتر در روز برسد. عوارض عمده نارسایی حاد کلیه مانند عفونت، خون ریزی دستگاه گوارش، اختلالات آب و نمک و بیماری های قلبی و عروقی ممکن است در مرحله بهبود پایدار بماند و یا در این مرحله ظاهر شود.

علی رغم آن که بهبود مشخص اعمال کلیه طی هفته اول تا دوم مرحله بهبود صورت می گیرد، ادامه بهبود فعالیت کلیه تا یک سال پس از نارسایی حاد کلیه ادامه می یابد، در نهایت اکثر بیماران فعالیت طبیعی کلیوی خود را باز می یابند و هیچ گونه نشانه ای ناشی از پیشرفت بعدی اختلالات فعالیت کلیوی یا عوارض آن مانند افزایش فشار خون مشاهده نمی گردد.

راه های پیشگیری

به علت شیوع زیاد مرگ و میر در نارسایی حاد کلیه، پیشگیری اقدامی مفید و لازم است.

اصل اول: احیای سریع بیماران دچار صدمه می باشد.

اصل دوم: در پیشگیری از نارسایی حاد کلیه کاهش مصرف داروهای سمی و قوی برای کلیه به ویژه در بیماران پر خطر است.

برای اطلاعات بیشتر: رژیم غذایی مناسب بیماران دیالیزی

بالاخره تأمین و ثابت نگه داشتن حجم مایعات بدن در حد طبیعی و برقرار ساختن حجم بالای ادرار و دفع املاح ممکن است در پیشگیری از نارسایی کلیه دخالت داشته باشد.

سخن آخر

بیماری نارسایی حاد کلیه یک بیماری شایع است که با پیشگیری و داشتن سبک زندگی سالم می توان از بروز آن جلوگیری کرد و یا با تشخیص به موقع از پیشروی این بیماری جلوگیری کرد.

منابع

اطلاعاتی وارد نشده است

مقالات مرتبط
تلگرام
واتساپ
0 0 رای ها
امتیاز کاربران
اشتراک در
اطلاع از
guest
0 دیدگاه
بازخورد (Feedback) های اینلاین
مشاهده همه دیدگاه ها

فهرست مطالب

(برای مطالعه هر بخش کلیک کنید)

0
افکار شما را دوست داریم، لطفا نظر دهید.x