چکاپ های منظم برای شناسایی علائم اولیه مشکلات پزشکی و بیماری ها اهمیت دارند. فواصل بین معاینات پزشکی بسته به نوع معاینه یا آزمایش و سن و سال و جنسیت متفاوت است.
هر چند وقت یک بار باید برای چکاپ ها و معاینات پزشکی مراجعه کنیم؟
معاینات و چکاپ های پزشکی لازم برای سلامتی، بسته به سابقه سلامت و بیماری ها، سابقه خانوادگی بیماری ها، سبک زندگی (استعمال دخانیات، الکل و غیره)، سبک تغذیه، وزن، تحرک و سن و جنسیت فواصل مراجعه مشخص می شوند بنابراین در مورد زمان چک کردن وضعیت سلامتی خود با پزشک باید صحبت کنید. اما به طور کلی الگوی عمومی برای این چکاپ ها وجود دارد.
موارد مهمی که افراد بزرگسال باید چک کنند چیست؟
همان طور که گفته شد معاینه و چکاپ چه در داخل خانه انجام شود چه توسط پزشک، برای شناسایی به موقع بیماری ها مانند دیابت، سرطان، بیماری قلبی، فشار خون بالا، گرفتگی عروق و غیره است. هر چه بیماری زودتر یا حتی پیش از بروز شناسایی شود، بیشتر قابل درمان بوده و احتمال عوارض و پیچیدگی های مربوط به آن کمتر است.
الف- مواردی که برای سلامت قلب و بدن باید ارزیابی کنیم چیست؟
۱- فشار خون
اگر فشار خونتان در سطح نرمال قرار دارد، هر دو سال یک بار آن را چک کنید تا زمانی که به سن ۴۰ سالگی برسید. سپس هر سال باید فشار خون چک شود. همچنین در صورتی که فشار خونتان از حد نرمال بالاتر است یا سابقه خانوادگی فشار خون، سکته مغزی یا قلبی دارید یا پزشک توصیه کرده است باید هر سال آن را چک کنید.
فشار خون نرمال و طبیعی چقدر است؟
فشار خون با دو عدد سنجیده می شود، عدد اول فشار بالا یا سیستولیک است و عدد دوم فشار پایین یا دیاستولیک است.
مقدار فشار خون طبیعی (بر حسب میلی متر جیوه mm Hg) بر اساس سن و جنسیت به این صورت است:
| سن (سال) | زن | مرد |
| نوزاد تا ۱ سال | ۶۰ الی ۹۰ بر ۲۰ تا ۶۰ | |
| خردسال | ۸۷ الی ۱۰۵ بر ۵۳ الی ۶۶ | |
| پیش دبستانی | ۹۵ الی ۱۱۰ بر ۵۶ الی ۷۰ | |
| دبستانی | ۹۷ الی ۱۱۲ بر ۵۷ الی ۷۱ | |
| نوجوان | ۱۱۲ الی ۱۲۸ بر ۶۶ الی ۸۰ | |
| ۱۸ تا ۳۹ | ۱۱۰ بر ۶۸ (۱۱ روی ۶.۸) | ۱۱۹ بر ۷۰ |
| ۴۰ تا ۵۹ | ۱۲۲ بر ۷۴ | ۱۲۴ بر ۷۷ |
| بالای ۶۰ سال | ۱۳۹ بر ۶۸ | ۱۳۳ بر ۶۹ |
۲- آزمایش خون
میزان کلسترول، چربی خون و قند خون باید در معاینات پزشکی اندازه گیری شود. مقدار بالای هر یک از این موارد زمینه ساز بیماری های قلبی و عروقی می شوند. اگر بالای ۴۵ سال سن دارید و کاملا سالم هستید، باید هر پنج سال یک بار آزمایش خون چکاپ بدهید اما اگر ریسک بیماری قلبی در شما بیشتر است مثلا سبک زندگی سالمی ندارید یا سابقه خانوادگی بیماری های قلبی دارید باید از ۴۰ سالگی، هر سال آزمایش بدهید.
مقدار طبیعی کلسترول و چربی خون چقدر است؟
بسته به سن، جنسیت و سابقه پزشکی کمی دامنه نرمال کلسترول و چربی در افراد مختلف متفاوت است.
به طور کلی مقدار کلسترول کلی (total cholesterol) با واحد میلی گرم بر دسی لیتر (mg/dL) به صورت زیر است:
- کلسترول کمتر از ۲۰۰ نرمال است.
- کلسترول بین ۲۰۰ تا ۲۳۹ مرزی است.
- کلسترول بالای ۲۴۰ بالاست.
مقدار طبیعی و نرمال کلسترول بد یا ال دی ال به صورت زیر است:
- کمتر از ۱۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر نرمال است (مقدار هدف برای بیماران دیابت و بیماران قلبی).
- بین ۱۰۰ تا ۱۲۹ نزدیک به نرمال است.
- ۱۳۰ تا ۱۵۹ مرزی است.
- ۱۶۰ تا ۱۸۹ بالاست.
- ۱۹۰ به بالا خیلی بالاست.
کلسترول خوب یا اچ دی ال باید بالای ۴۰ میلی گرم بر دسی لیتر باشد. این نوع کلسترول برای سلامتی خوب است و خطر بیماری های قلبی را پایین می آورد. هر چه اچ دی ال بالاتر باشد، بهتر است. به طور کلی کلسترول خوب ۶۰ میلی گرم بر دسی لیتر و بالاتر از آن، خوب است.
مقدار سالم و نرمال چربی خون چقدر است؟
مقدار بالای چربی خون احتمال بیماری قلبی و مغزی را افزایش می دهد. میزان سالم و نرمال چربی خون در افراد بزرگسال به صورت زیر است:
- کمتر از ۱۵۰ میلی گرم بر دسی لیتر نرمال است.
- بین ۱۵۰ تا ۱۹۹ میلی گرم بر دسی لیتر مرزی است.
- بین ۲۰۰ تا ۴۹۹ میلی گرم بر دسی لیتر بالا است.
- ۵۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر به بالا، بسیار بالا است.
۳- نوار قلبی
این آزمایش غیر تهاجمی و بدون درد برای شناسایی ناهنجاری های قلبی در کسانی که علائمی از بیماری قلبی نشان داده اند انجام می شود و به واسطه اندازه گیری فعالیت الکتریکی قلب محاسبه می شود. با این حال ممکن است قلب در زمانی که نوار قلبی می گیرید عملکرد سالمی داشته باشد بنابراین اکتفا به نوار قلبی برای کسانی که در خطر بیماری قلبی قرار دارند اشتباه است.
۴- اندازه گیری شاخص توده بدنی یا بی ام آی:
اضافه وزن و چاقی از عوامل مهم زمینه ساز بیماری های مختلف از جمله بیماری های مربوط به قلب و عروق و دیابت است. هر دو سال یک بار شاخص توده بدنی و دور کمر خود را به صورت حرفه ای اندازه گیری کنید. اگر اضافه وزن دارید یا در خطر بیماری های قلبی قرار دارید دفعات اندازه گیری را بیشتر کنید.
ب- مواردی که برای دیابت باید ارزیابی کنیم چیست؟
دیابت مشکل جدی در فرآوری قند خون است و بر بخش های مختلف بدن اثر می گذارد و در صورتی که مدیریت نشود عوارض جدی به دنبال دارد.
برای ارزیابی قند خون باید به آزمایشگاه مراجعه کنید و دستگاه های خانگی تست قند برایاین منظور مناسب نیستند.
رایج ترین آزمایش قند، آزمایش گلوکز قند خون در حالت ناشتا (fasting blood glucose test) می باشد. در مدت ناشتا (هشت ساعت) فقط آب می توانید بخورید.
آزمایش های دیگر قند خون عبارتند از آزمایشی که در طول روز به دفعات از شما گرفته می شود و نیازی به ناشتا ندارد، تست هموگلوبین گلیکوزیله (HbA1c) و تست تحمل گلوکز خوراکی (OGTT).
همچنین بخوانید: آزمایشات استخدام
چند وقت یکبار باید قند خون را اندازه بگیریم؟
اگر ریسک فاکتور دیابت داشته باشید (مثلا سابقه خانوادگی، بارداری، سندرم تخمدان پلی کیستیک (تنبلی تخمدان) ، سن بالای ۵۵، چاقی و غیره) پزشک بسته به شرایط در فواصل مشخصی برایتان آزمایش های دقیق تر قند خون مینویسد. به طور کلی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ حداقل روزی یک مرتبه باید قند خون خود را با دستگاه های خانگی اندازه بگیرند و گاهی تا هفت مرتبه در روز هم لازم است این کار را بکنند.
در افراد سالم با سبک زندگی سالم و بدون عوامل زمینه ساز دیابت، معمولا آزمایش قند خون هر سه سال یک بار توصیه میشود. در افراد پیش دیابت دفعات آن حداقل سالی یک مرتبه و معمولا بیشتر است.
مقدار نرمال قند خون چقدر است؟
- قند خون ناشتا (Fasting blood sugar) کمتر از ۱۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر نرمال است.
- قند خون بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم بر دسی لیتر پیش دیابت محسوب می شود.
- قند خون ۱۲۶ میلی گرم بر دسی لیتر به بالا که در دو آزمایش جداگانه تایید شده باشد، دیابت محسوب می شود.
ج- مواردی که برای سلامت روده باید چک شود چیست؟
غربالگری سرطان روده که معاینه کلونوسکوپی است، در افراد بالای ۵۰ سال شروع می شود و تا ۷۴ سالگی ادامه دارد. از آنجایی که سرطان روده مرحله پیش سرطانی دارد با غربالگری و شناسایی نشانه های آن میتوان از بروز سرطان جلوگیری کرده و یا آن را در مراحل اولیه به راحتی درمان قطعی نمود.
کسانی که سابقه خانوادگی سرطان روده دارند باید زودتر آزمایش غربالگری یعنی کلونوسکوپی را شروع کنند و هر ۵ سال آن را تکرار نمایند. در این زمینه با پزشک صحبت کنید.
چکاپ پوکی استخوان از چه سنی شروع می شود؟
برای بررسی وضعیت استخوان هایتان از سن ۵۰ سالگی ارزیابی تراکم استخوان را باید شروع کنید. افرادی که عوامل زمینه ساز پوکی استخوان دارند ممکن است لازم باشد زودتر چکاپ تراکم استخوان را شروع کنند.
آیا برای بیماری های مقاربتی هم باید مرتبا چکاپ و معاینه انجام بدهیم؟
همه کسانی که فعالیت جنسی داشته یا دارند باید انجام معاینات و غربالگری عفونت های مقاربتی و همچنین زنان باید غربالگری سرطان دهانه رحم را شروع کنند. سن شروع آزمایش ها را از پزشک خود سوال کنید اما به طور کلی با شروع فعالیت جنسی معمولا معاینات دوره ای باید آغاز شوند.
آیا چکاپ سینه برای زنان لازم است؟
بله، معاینه های دوره ای پستان همانند بررسی دوره ای فشار خون و چربی و کلسترول لازم است. در حین معاینه، پستان از نظر وجود هر گونه ناهنجاری بررسی می شود.
روش اصلی غربالگری سرطان پستان ماموگرافی است که از سن ۴۰ سالگی شروع می شود. در صورت نرمال بودن نتیجه، هر دو سال یک بار باید تکرار شود. زنان زیر ۴۰ سال با روش های دیگر از جمله سونوگرافی سینه و معاینه دستی معمولا چک می شوند.
آیا چکاپ پروستات برای مردان لازم است؟
در مورد غربالگری سرطان پروستات با پزشک باید صحبت کنید چرا که نظر قطعی در این مورد وجود ندارد اما به طور کلی سن ۵۰ سال به بالا برای شروع غربالگری مناسب است.
سایر معاینات دوره ای که لازم است انجام بدهید به صورت زیر است:
- معاینه چشم بعد از ۵۰ سال
- معاینه دندانپزشکی هر سال
- معاینه و غربالگری ریه برای افراد سیگاری
