چکاپ کامل شامل چه آزمایش هایی می شود

۲. آزمایش بررسی آنزیم‌ های کبدی

یکی از اعضای حساس و حیاتی بدن انسان کبد می باشد. زمانی که این عضو دچار مشکل شود، میزان آنزیم های آن تغییر پیدا می کنند. این تغییر در آنزیم های کبد به پزشک کمک می کند تا بتواند وجود مشکل در کبد را تشخیص دهد. اما برای اطلاع از تغییر آنزیم های کبد نیاز است که مقدار آنزیم های ALT، AST، ALP و GGT موجود در خون بررسی شود.

برای یافتن آزمایشگاه های اندیشه و شهریار کلیک کنید.

آزمایش عملکرد کبد شامل چند جزء است که عبارتند از :

• آلانین آمینوترانسفراز (ALT):

آلانین ترانسفراز (ALT) به عنوان یکی از آنزیم های کبد در متابولیسم پروتئین شناخته می شود. این آنزیم درون کبد وجود دارد و اگر مشکلی برای کبد بوجود بیاید، مقداری از آنزیم ALT وارد خون می شود و در آزمایش خون تغییرات آن قابل مشاهده خواهد بود.

مقدار نرمال آنزیم ALT:

در مردان ۵ تا ۴۰ (U / L: واحد استاندارد در لیتر)
در خانم‌ ها ۵ تا ۳۵ (U / L: واحد استاندارد در لیتر)

بالا بودن میزان آنزیم ALT در آزمایش می تواند منجر و یا نشانه ای از یک بیماری کبدی در بدن باشد. زرد شدن رنگ پوست و سفیدی چشم ها یکی از علائم بالا بودن ALT در خون است. پائین بودن میزان آنزیم های کبدی خیلی اهمیت ندارد مخصوصا میزان ALT.

• آلکالن فسفاتاز (ALP):

در بیشتر بافت های بدن ALP وجود دارد ولی بیشتر در کبد ،استخوان و مجاری صفراوی وجود دارد.این آزمایش برای تشخیص اختلالات کبد و استخوان ضروری می باشد.

مقدار نرمال آلکالن فسفاتاز (ALP):

معمولاً میزان نرمال بین بازه ی  ۲۰-۱۴۰ IU/L است. مقدار ALP در سنین مختلف متفاوت است. به طور کلی در کودکان و نوجوانان به دلیل فعالیت استخوان سازی این مقدار ممکن است تا سه برابر بیشتر از بزرگسالان سالم باشد.از طرفی از سن ۴۰ تا ۶۰ سالگی به خصوص در خانم ها میزان ALP افزایش می یابد. بطور مثال ALP در خانم ۶۰ ساله ممکنه بیش از ۴۰ درصد بیشتر از یک خانم ۳۰ ساله باشد.

مورد بعدی بررسی آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) است. اگر سطح این آنزیم در آزمایش خون بالا باشد، احتمال وجود مشکل در کبد نیز وجود دارد.

این دو آنزیم به صورت همزمان مورد بررسی قرار می گیرند تا نتایج کاربردی تر باشد.

• آسپارتات آمینوترانسفراز (AST):

آمینوترانسفراز (AST) یا آسپارتات آمینوترانسفراز، آنزیمی است که عمدتا در سلول های کبد و مقدار کمی در قلب، کلیه ها، عضلات اسکلتی و پانکراس تولید می شود. این آنزیم در متابولیسم پروتئین ها نقش دارد.

افزایش سطح AST در خون می تواند نشان دهنده آسیب یا بیماری کبد باشد.

مقدار نرمال آسپارتات آمینوترانسفراز (AST):

مقدار نرمال AST در خون به سن، جنسیت و سایر عوامل دیگر بستگی دارد. به طور کلی، مقدار نرمال AST خون  در زنان کمتر از ۳۱ واحد در لیتر (U/L) خون و در مردان کمتر از ۳۷ واحد در لیتر (U/L) خون.

افزایش سطح آنزیم AST در خون می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• بیماری های کبدی، مانند هپاتیت، سیروز، سرطان کبد و بیماری کبد چرب
• آسیب کبدی ناشی از مصرف الکل، مواد مخدر، داروها یا سموم
• بیماری های قلبی، مانند حمله قلبی
• بیماری های کلیه

کاهش سطح آنزیم AST در خون می تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• کمبود ویتامین B6 و برخی از داروها مانند استروژن
• بیماری های کبدی شدید مانند نارسایی کبدی

اگر مقدار آنزیم AST  از حد نرمال بالاتر باشد، برای تشخیص بهتر باید آزمایش های دیگری مثل آزمایش های عملکرد کبدی، آزمایش های تصویربرداری و بیوپسی کبد را برای تشخیص علت افزایش آن انجام دهید. در این صورت مهم است که تحت نظر پزشک باشید تا علت افزایش آن تشخیص داده شود و درمان مناسب انجام شود.

• بیلی روبین تام (Total bilirubin):

معمولا آزمایش‌ بیلی روبین را برای بررسی مشکلات کبدی و بررسی سنگ کیسه صفرا انجام می شود.

بیلی روبین یک ماده زرد رنگ است که در اثر تجزیه گلبول های قرمز خون تولید می شود. کبد بیلی روبین را از خون فیلتر و به صفرا تبدیل می کند. صفرا به روده کوچک ترشح می شود و به هضم غذا کمک می کند.

مقدار طبیعی بیلی روبین در خون:

مقدار نرمال بیلی روبین به سن و جنس بستگی دارد. اما به طور کلی سطح نرمال بیلی روبین بین ۳/۰ تا ۱ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) است که این مقدار در آزمایشگاه های متفاوت متغییر است.  بالاتر از ۲/۱ میلی گرم در دسی لیتر بیلی روبین بالا در نظر گرفته می شود.

مقادیر بحرانی بیلی روبین:

در نوزادان برای جلوگیری از کرن ایکتروس مقدار بیلی روبین بسیار مهم است. 

معمولا در ۱۰ روز اول تولد میزان بیلی روبین در نوزادان نوسان بسیار زیادی دارد. لذا انجام آزمایش بیلی روبین در روز اول و سوم تولد اهمیت بسیاری دارد.

نوزادان: > ۱۵ mg/dl
بزرگسال: > ۱۳ mg/dl

بالا بودن مقدار افزایش سطح بیلی روبین تام در خون می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

1. بیماری های کبدی، مانند هپاتیت، بیماری کبد چرب و …
2. انسداد مجاری صفراوی، مانند سنگ های صفراوی و التهاب مجاری صفراوی
3. کم خونی همولیتیک، که در آن گلبول های قرمز خون به سرعت از بین می روند
4. مصرف برخی از داروها، مانند کلرپرومازین

پائین بودن مقدار سطح بیلی روبین تام در خون می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

1. کم خونی آپلاستیک، که در آن مغز استخوان به اندازه کافی گلبول های قرمز خون تولید نمی کند.
2. کم خونی فقر آهن، که در آن بدن آهن کافی برای تولید گلبول های قرمز خون ندارد.
3. بیماری های کلیوی، مانند نارسایی کلیه
4. برخی از بیماری های ژنتیکی، مانند سندرم دوبین-جانسون و سندرم روتور

• آلبومین (ALb):

آلبومین یک پروتئین است که در کبد تولید می شود و حدود ۶۰ درصد از پروتئین های موجود در خون را تشکیل می دهد و نقش مهمی در حفظ فشار اسمزی خون، حمل مواد مغذی و داروها در بدن، کمک به لخته شدن خون و محافظت از بافت ها را دارد.

آزمایش آلبومین برای تشخیص بیماری های کبدی، کلیوی، تغذیه ای و سایر بیماری ها تجویز می شود.

مقدار نرمال آلبومین (ALB):

سطح نرمال آلبومین در خون ۳.۴ تا ۵.۴ گرم در دسی لیتر است.

بالا بودن مقدار آلبومین در خون می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

• کمبود آب بدن
• برخی از بیماری ها، مانند سندرم نفروتیک
• مصرف برخی از داروها، مانند کورتیکواستروئیدها

پائین بودن مقدار آلبومین در خون می تواند نشان دهنده موارد زیر باشد:

1. بیماری های کبدی، مانند هپاتیت، سیروز و بیماری کبد چرب
2. بیماری های کلیوی، مانند نارسایی کلیه
3. کمبود پروتئین در رژیم غذایی
4. برخی از بیماری ها، مانند سرطان، عفونت و التهاب

• گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT):

گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) آزیمی ست که تقریبا در تمام اندام ها تولید میشود اما بیشترین غلظت آن در کبد است. در صورت آسیب به کبد و مجاری صفراوی، مقدار آن در خون افزایش می یابد. بنابراین مقدار GGA شناساگر خوبی برای تشخیص بیماری های مجاری صفراوی ست.

مقدار نرمال گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT):

1. مقدار نر مال در مردان ۵ تا ۵۰ (U / L: واحد استاندارد در لیتر)
2. و در خانم‌ ها ۵ تا ۳۵ (U / L: واحد استاندارد در لیتر) است.

پائین بودن مقدار سطح گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) در خون :

سطوح پایین GGT بعضا در برخی بیماری های ژنتیکی مشاهده می شود که دراین حالت جریان صفرا از کبد قطع یا سرکوب می شود.

بالا بودن مقدار سطح گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) در خون :

مقادیر بالای GGT در بیماران مبتلا به بیماریهای مجاری صفراوی و یا کبدی مشاهده می شود. از طرفی افزایش سطح GGT باعث بروز بیماری های قلبی می شود که دلیل آن هنوز مشخص نیست.

۳. چکاپ کلیه ها با آزمایش خون

کلیه عضو دیگری از بدن است که عدم کارکرد صحیح آن باعث ایجاد مشکلات عدیده در فرد می شود و نیاز است وظایفی چون تصفیه و پاکسازی خون، دفع سموم و مواد زائد بدن، تنظیم تعادل آب و الکترولیت بدن، سنتز  و ساخت گلبول قرمز و ویتامین D را به درستی انجام دهد. اگر کلیه دچار مشکل باشد از طریق بررسی موارد زیر می توان به این مشکل پی برد. چکاپ های مربوط به کلیه را در ادامه با هم بررسی می کنیم:

• نیتروژن اوره خون (BUN):

BUN یک ماده زائد است که توسط کبد تولید می شود و توسط کلیه ها دفع می شود. مقدار غیر طبیعی BUN سلامتی کلیه را تهدید می کند.

مقدار نرمال BUN :

مقدار نرمال BUN بر اساس سن تا سن نوجوانی  ۶ تا ۲۰ میلی گرم در دسی لیتر، در زنان بزرگسال ۶ تا ۲۱ میلی گرم در دسی لیتر و در مردان بزرگسال ۸ تا ۲۴ میلی گرم در دسی لیتر است.

• کراتینین:

از دیگر مواردی که می توان به وسیله آن وضعیت کلیه را بررسی کرد کراتین می باشد. چرا که این ماده توسط کلیه دفع می شود. میزان کراتین به جثه و فعالیت افراد بستگی دارد و سطح آن در افراد معمولی و ورزشکاران متفاوت است. سطح بالای کراتینین می تواند نشان دهنده آسیب کلیوی یا نارسایی کلیه باشد.

مقدار نرمال کراتینین:

کراتین دارای سطح ثابتی است و تحت تاثیر آب بدن و یا رژیم غذایی تغییری نخواهد داشت. مقدار نرمال کراتینین ادرار در مردان  ۹۵۵ تا ۲۹۳۶ میلی گرم در ۲۴ ساعت و در زنان ۶۰۱ تا ۱۶۸۹ میلی گرم در هر ۲۴ ساعت در کل حجم ادرار است.

هرچه میزان توده عضلانی بدن کمتر باشد، سطح کراتین کاهش پیدا می کند. در افراد مسن سطح کراتین کمتر از میانسالان است.

همچنین بخوانید : لیست مراکز دیالیز در تهران

• آلبومین:

آلبومین یک پروتئین مهم در خون است. سطح پایین آلبومین نشان دهنده آسیب کلیوی یا سایر مشکلات پزشکی است.

مقدار نرمال آلبومین:

مقدار نرمال آلبومین خون بین ۴/۳ تا ۴/۵ گرم بر دکالیتر است (g/dL) (و یا ۳۴ تا ۵۴ گرم در لیتر (g/L)). با توجه به اینکه برخی آزمایشگاه ها از معیارهای اندازه گیری مختلفی استفاده می کنند لازم است حتما با پزشک یا تکنسین ازمایشگاه مشورت کنید.

• کلسیم :

کلسیم یک ماده معدنی مهم است که توسط کلیه ها تنظیم می شود. تقریبا ۱درصد از کلسیم بدن در خون و بقیه در استخوان ها و دندان ها ذخیره می شود. کلسیم در خون نقش موثری در عملکرد صحیح اعصاب، ماهیچه ها و قلب دارد. سطح بالای کلسیم می تواند نشان دهنده آسیب کلیوی یا سایر مشکلات پزشکی باشد.

مقدار نرمال کلسیم:

در سنین مختلف مقدار کلسیم متفاوت است. از همین رو آگاهی از میزان نرمال آن در سنین مختلف می‌تواند خیال شما را از بابت پایین بودن یا بالا بودن کلسیم در آزمایش خون مطلع کند. مقدار نرمال و  طبیعی آزمایش کل کلسیم خون در بزرگسالان  بین ۸.۶ تا ۱۰.۲ میلی گرم در دسی لیتر و در نوزادان و کودکان ۷.۶ تا ۱۰.۸ میلی گرم در دسی لیتر است. این محدوده میتواند از یک آزمایشگاه تا آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد.

• فسفر :

فسفر یک ماده معدنی است که در شکل گیری استخوان ها و دندان ها نقش بسزایی دارد. با توجه به نقش و عملکرد فسفر در بدن، کم و زیاد شدن فسفات  ممکنه بدن را با مشکلات جدی تری مواجه کند. دریافتی فسفر هر فرد به طور میانگین به صورت روزانه از طریق گوشت قرمز، لبنیات، مرغ، ماهی و غلات حدود ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی گرم است. اما گاهی اوقات بیماری ها و مشکلات خاص و رژیم غذایی نامناسب می تواند مقادیر نرمال فسفر در بدن را افزایش یا کاهش دهد.

مقدار نرمال فسفات:

تعادل میزان فسفر و کلسیم در بدن برای عملکرد طبیعی بدن اهمیت زیادی دارد. در اکثر مواقع غیرطبیعی بودن مقدار کلسیم نشان دهنده مشکلی در سطح فسفر بدن شما است. بنابراین باید میزان کلسیم و فسفر در بدن کنترل شود.

مقدار نرمال فسفات در بدن بر اساس سن 

• نوزادان: ۴.۳-۹.۳ mg/dL
• کودکان: ۴.۵-۶.۵ mg/dL
• بالغین: ۳-۴.۵ mg/dL
• افراد مسن: در افراد مسن فسفات نسبت به افراد بالغ، کمی پایین تر است.

۴. چکاپ تیروئید با آزمایش خون

اسم تیروئید مطمئنا به گوش همه شما خورده است. این غده پروانه ای شکل در گردن قرار دارد و مسئول تولید هورمون تیروئید می باشد. هرگونه اختلال در عملکرد این غده سبب افزایش یا کاهش تولید تیروئید خواهد شد و نظم کلی بدن را به هم می ریزد.

کاهش و یا افزایش هورمون تیروئید به کم کاری یا پرکاری تیروئید شناخته می شود. برای بررسی وضعیت غده تیروئید باید هورمون های تیروئیدی و هورمون های تاثیرگذار بر آن مورد آزمایش قرار بگیرند. این موارد که در آزمایش خون کنترل می شوند شامل T4 ،T3 ،TSH و TPO می باشد.

چاقی، لاغری، خستگی مفرط، اختلالات خواب، کسل بودن و نداشتن حوصله از مواردی است که مربوط به اختلال در عملکرد غده تیروئید می شود.

۵. بررسی وضعیت قند خون با آزمایش خون

همانطور که می دانید، افزایش میزان قند خون باعث بیماری های نگران کننده ای مانند دیابت می شود، به همین منظور در چکاپ کامل، انجام آزمایش FBS نیز لحاظ می گردد. از آنجایی که برای این آزمایش باید خون تهیه شده از فرد به صورت ناشتا باشد، به همین خاطر تاکید می شود که برای ارائه نمونه خون مورد نیاز در آزمایش چکاپ کامل فرد به صورت ناشتا مراجعه کند.

آزمایش FBS میزان قند یا همان گلوکز موجود در خون را نشان می دهد. با انجام این تست پزشک می تواند وضعیت دیابت فرد را بررسی نمیاد .

۶. چکاپ ویتامین ها با آزمایش خون

بعد از بررسی عملکردی غده های مهم بدن، نیاز است که سطح ویتامین های حیاتی موجود در خون نیز مشخص شود تا در صورت کمبود هر کدام از آنها، مشکل برطرف شود. کمبود این ویتامین ها در برخی موارد باعث مشکلات پوستی، ریزش مو، مشکلات بینایی و شنوایی، مشکلات روحی و … می شود. بنابراین باید در چکاپ های دوره ای سطح آنها به صورت دقیق بررسی گردد. از مهمترین ویتامین هایی که در آزمایش چکاپ مورد بررسی قرار می گیرند می توان به مواردی چون B12، ویتامین D، ویتامین E و اسید فولیک اشاره کرد.

آزمایش چکاپ ادرار

یکی دیگر از نمونه هایی که در آزمایش چکاپ کامل از فرد تهیه می شود، نمونه ادرار است. انجام آزمایش بر روی نمونه ادرار یکی از مرسوم ترین آزمایشات انجام شده در آزمایشگاه ها می باشد. چرا که تهیه نمونه راحت است و مشکلی برای مقدار آن وجود ندارد و متدولوژی برای آزمایش بر روی نمونه پیچیده نمی باشد. زمانی که پزشک در چکاپ کامل آزمایش ادرار را لحاظ می کند، می خواهد آزمایشات زیر در مورد ادرار انجام گیرد :

• آزمایش آنالیز ادرار U/A

آزمایش آنالیز ادراری به عنوان یک آزمایش پایه و اساسی در جهت تشخیص مشکلات اورولوژیک و کلیوی کاربرد دارد. در نتایج این آزمایش که پس از بررسی های فیزیکی، شیمیایی و میکروسکوپی بدست می آید، می توان در مورد گلبول های سفید، گلبول های قرمز، میزان دفع پروتئین، وجود قارچ و باکتری در ادرار اطلاعات زیادی را بدست آورد، از جمله :

گلبول قرمز در ادرار: از نشانه های دفع خون در زمان ادرار، همراه بودن گلبول قرمز در ادرار می باشد.

گلبول سفید در ادرار : در صورتی که در ادرار گلبول سفید وجود داشته باشد، فرد به عفونت مجاری ادراری مبتلا می باشد.

• آزمایش کشت ادرار U/C

این آزمایش همزمان یا بعد از آزمایش آنالیز ادرار انجام می شود. هدف از انجام آزمایش کشت ادرار بررسی و شناخت علت و نوع عفونت می باشد. فرآیند این آزمایش به این شکل است که بعد از تهیه نمونه در ظرف استریل، آن را در محیط آزمایشگاه تحت شرایط کشت قرار می دهند. بعد از گذشت سه روز، نمونه مورد بررسی قرار می گیرد تا وضعیت رشد کلنی ها و باکتری ها مشخص گردد. نتایج حاصل از این رشد به فرد نشان  می دهد که در ادرار او باکتری های بیماری زا وجود دارد یا خیر.

همچنین بخوانید : آزمایش های ضروری سلامت زنان چیست؟

آزمایش مدفوع در چکاپ کامل

انجام این آزمایش همیشگی و مرسوم نیست و تحت شرایط خاص و با نظر پزشک برای فرد تجویز می شود. نتایج آزمایش مدفوع محدود به مواردی چون وجود انگل، قارچ و باکتری در بدن است. البته در کنار این موارد، آزمایش مدفوع در چکاپ، می تواند مشخص کند آسیب و اختلالی در دستگاه گوارش وجود دارد. از جمله عواملی که نشان از مشکلات دستگاه گوارشی خواهد داشت، وجود خون در مدفوع است.

باید به این نکته دقت شود که برای تهیه نمونه برای آزمایش مدفوع، حتما از یک ظرف با دهانه وسیع استفاده شود و حتما درب ظرف محکم سفت شود که نمونه رطوبت خود را از دست ندهد.

آزمایش چکاپ کامل هر چند وقت یک بار باید انجام شود؟

در کنار اینکه اطلاعات کاملی نسبت به جواب انواع آزمایشات و مسیر آنها بدست آوردیم، سوال نهایی این است که هر چند وقت یک بار برای انجام آزمایشات چکاپ کامل باید اقدام کنیم؟

جامعه پزشکی و دنیای سلامت مشخص کرده اند که در شرایط عادی هر فرد می تواند به صورت دوره های یک ساله یا همان ۱۲ ماهه انجام دهد. مگر اینکه حادثه، مشکل و شرایط درمانی متفاوتی بوجود بیاید که با توجه به نظر دکتر نیاز باشد در فاصله زمانی کوتاه تری چکاپ کامل انجام گیرد.