در این مقاله قصد داریم با نگاهی جامع در خصوص عملکرد کبد ، ابتدا شما را با این عضو حیاتی آشنا کنیم؛ سپس به سراغ یکی از مهم ترین بیماری های کبد یعنی کبد چرب خواهیم رفت و به طور کامل شما را با این نوع بیماری، انواع آن، علل به وجود آمدن آن و راه های رهایی از آن آشنا خواهیم کرد. متاسفانه به دلیل عدم رعایت انسان ها، کبد چرب در سال های اخیر به طور چشمگیری افزایش یافته است. لذا در صورتی که احیانا به این بیماری مبتلا شده و یا احتمال ابتلا به این بیماری را با توجه به علائم موجود در خود می دهید پیشنهاد می کنیم تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
کبد چیست و چه عملکردی در بدن ما دارد؟
کبد یکی از اعضای مهم بدن است و با در نظر گرفتن وظایف آن می توان گفت که کبد یک کارخانه بزرگ است که در بدن ما واقع شده است. این عضو در قسمت بالایی شکم و در سمت راست قرار دارد و دارای اندازه و وزن قابل توجهی است.
کبد در بدن ما چندین وظیفه حیاتی دارد. از مهم ترین وظایف کبد می توان به تصفیه خون اشاره کرد. در واقع کبد مواد زائد و مضر را از خون حذف می کند و خون را پاکسازی می کند. همچنین، کبد نقش مهمی در متابولیسم مواد غذایی دارد. این عضو مسئول تبدیل مواد غذایی به انرژی است و همچنین مواد مغذی را به سایر اعضا و بافت ها منتقل می کند.
علاوه بر این، کبد در تولید صفرا نیز نقش دارد. صفرا یک مایع است که در کانال های صفراوی تولید می شود و در روده کمک به هضم چربی ها می کند. همچنین، کبد هورمون ها و فاکتورهای خونی را تولید و ترشح می کند که در تنظیم فعالیت های بدنی و تعادل داخلی بدن نقش دارند.
به طور کلی، می توان گفت که کبد یکی از اعضای حیاتی بدن است و برای حفظ سلامت و عملکرد صحیح آن، باید از رژیم غذایی سالم و سبک استفاده کرد و از مصرف مواد مضر مانند الکل و مواد مخدر خودداری کرد. همچنین، برای حفظ سلامت کبد، توصیه می شود که به منظور پیشگیری از بیماری های کبدی، مانند چاقی، دیابت و سایر بیماری های مزمن، سبک زندگی سالم را رعایت کنید تا حتی الامکان نیازی به مراجعه به پزشک نداشته باشید.
کبد چرب چیست؟
بیماری کبد چرب، به معنای انباشت چربی در بافت کبد است. به طور عادی، کبد کمی چربی در خود دارد، اما در بیماری کبد چرب، مقدار چربی در کبد به میزان بیش از حد افزایش می یابد. این انباشت چربی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد.
انواع کبد چرب
انواع کبد چرب بر اساس مصرف یا عدم مصرف الکل در فرد به دو دسته تقسیم می شوند: کبد چرب الکلی (AFLD) و کبد چرب غیر الکلی (NAFLD).
۱- کبد چرب غیر الکلی (NAFLD):
در این نوع بیماری، تجمع چربی در سلول های کبدی بدون داشتن سابقه مصرف الکل بالا رخ می دهد. عوامل مختلفی مانند اضافه وزن، نداشتن فعالیت ورزشی مناسب، دیابت، فشار خون بالا، مصرف داروهای خاص و سابقه بیماری کبدی خانوادگی می توانند باعث ایجاد این بیماری شوند. این نوع کبد چرب غیر الکلی شامل انواع مختلفی است که به طور کلی به سه دسته زیر تقسیم می شوند:
- کبد چرب غیر الکلی ساده (NAFLD): در این حالت، چربی در سلول های کبد تجمع می کند، اما علائم التهابی یا آسیب جدی در بافت کبد وجود ندارد.
- استئوهپاتیت غیر الکلی (NASH): در این حالت، علاوه بر تجمع چربی در سلول های کبد، التهاب و آسیب جدی در بافت کبد نیز رخ می دهد. این نوع کبد چرب غیر الکلی ممکن است به تدریج به فیبروز و سیروز (تغییرات ناپایدار در بافت کبد) منجر شود.
- کبد چرب حاد بارداری (AFLP): این نوع کبد چرب در زنان باردار رخ می دهد و ممکن است در دوران بارداری و بعد از آن علائم سنگین کبدی ایجاد کند.
بیشتر مطالعه کنید: زخم معده چگونه به وجود می آید؟
۲- کبد چرب الکلی (AFLD):
در این نوع، مصرف الکل به میزان زیادی سبب تجمع چربی در سلول های کبدی می شود. این بیماری معمولا در افرادی رخ می دهد که سابقه مصرف الکل بالا، مثلا در مصرف روزانه بیش از ۲۰ گرم الکل برای زنان و بیش از ۳۰ گرم الکل برای مردان دارند. کبد چرب الکلی به دو دسته تقسیم می شود:
- کبد چرب الکلی ساده (AFLD): در این حالت، چربی در سلول های کبد تجمع می کند، اما علائم التهابی یا آسیب جدی در بافت کبد وجود ندارد.
- استئوهپاتیت الکلی (ASH): در این حالت، علاوه بر تجمع چربی در سلول های کبد، التهاب و آسیب جدی در بافت کبد رخ می دهد.
در هر دو نوع کبد چرب، چربی به جای اینکه به صورت طبیعی از بدن دفع شود، در سلول های کبدی ذخیره می شود و می تواند به مرور زمان مشکلات فراوانی را به همراه داشته باشد.
مراحل پیشرفت بیماری کبد چرب
کبد چرب می تواند در پنج مرحله پیشرفت کند. این مراحل عبارتند از:
- کبد چرب ساده: در مرحله نخست، چربی اضافی در اطراف کبد تجمع می کند. در صورتی که کبد چرب ساده پیشرفت نکند، تا حد زیادی بی ضرر خواهد بود و جای نگرانی ندارد.
- استاتوهپاتیت: در نوع دوم، علاوه بر تجمع چربی، التهاب نیز در کبد رخ می دهد. این التهاب می تواند آسیب به بافت کبد برساند.
- فیبروز: در این مرحله، التهاب مداوم در کبد باعث ایجاد اسکار و زخم خواهد شد ولی با این وجود، کبد باز هم قادر است به طور کلی عملکرد طبیعی داشته باشد.
- سیروز: در این نوع، زخم شدن کبد بسیار زیاد خواهد شد و روی عملکرد کبد تاثیر منفی و مخربی خواهد گذاشت؛ این شدیدترین مرحله بوده و غیر قابل بازگشت خواهد بود.
- سرطان کبد: در مرحله آخر، متاسفانه شاهد شدید ترین نوع کبد چرب، یعنی سرطان کبد خواهیم بود. در این زمان، پیوند کبد می تواند تنها راه درمانی باشد.
آزمایشات مربوطه برای تشخیص کبد چرب
تشخیص کبد چرب از طریق آزمایشات و مطالعات مختلف صورت می گیرد. در ادامه، برخی از آزمایشات معمول برای تشخیص کبد چرب را برای شما توضیح می دهیم:
- آزمایشات خونی: آزمایشات خونی می توانند نشان دهنده نشانگرهای زیان کبدی و تجمع چربی در کبد باشند. معمولا آزمایشات زیر انجام می شوند:
- آزمایش آنزیم های کبدی: مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) که افزایش آنها ممکن است نشان دهنده آسیب کبدی باشد.
- آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP): افزایش سطح آن نشانگر خرابی صفرا است که می تواند به نتیجه چربی کبد ارتباط داشته باشد.
- آزمایش بیلی روبین: این آزمایش سطح بیلی روبین (پیگمانت زرد رنگ در صفرا) را اندازه گیری می کند و ممکن است در صورت آسیب کبدی افزایش یابد.
- سونوگرافی کبد: سونوگرافی کبد یک روش تصویربرداری بی خطر است که با استفاده از امواج صوتی، تصاویری از کبد ایجاد می کند. این آزمون می تواند تجمع چربی در کبد را نشان دهد و میزان نسبی چربی را بررسی کند.
- بیوپسی کبد: در صورتی که تشخیص کبد چرب با آزمایشات و تصویربرداری نامشخص باشد، ممکن است پزشک بیوپسی کبد را توصیه کند. در این روش، نمونه ای از بافت کبد از طریق یک سوزن رقیق گرفته شده و تحت میکروسکوپ بررسی می شود تا سطح چربی و آسیب دیگری که به کبد وارد شده باشد، مشخص شود.
همچنین، برخی آزمایش های دیگر مانند آزمایش کروماتوگرافی گازی، آزمایش های مرتبط با مقداردهی غیر تهاجمی کبد و تصویربرداری تشدید نوردیده (MRI) نیز ممکن است در تشخیص کبد چرب استفاده شوند. تعیین روش های مناسب برای تشخیص کبد چرب باید توسط پزشک معالج شما صورت گیرد.
علت های ابتلا به کبد چرب
علائم و درمان انواع گرید های کبد چرب
گرید یک
- خستگی و لرزش
- تورم و تورم شکم
- تغییرات در سطح کبد
- گرما در ناحیه بدن
راه درمان: استفاده از قهوه، کلم بروکلی، پروتئین سویا و آب پنیر، چای سبز، سیر، میوه هایی چون انگور، توت، گلابی، هویج، موز و عدم استفاده از غذا های فست فود، الکل و هر گونه دخانیات.
گرید دو
- خستگی و ضعف عمومی
- درد و تورم شکم
- تغییرات در رنگ پوست و چشم ها
- اختلالات گوارشی
- افزایش وزن
راه درمان: استفاده از نان ۱۰۰ درصد سبوس دار، برنج قهوه ای، ذرت و بلغور جو دو سر، انجام حرکات ورزشی و فعالیت بدنی، استفاده از عرق کاسنی، شیره انگور، خاکشیر، دمنوش آویشن، آب انار، آب زرشک، آب لیمو و همچنین عدم استفاده از غذا های فست فود، مواد غذایی تند، داغ یا سرد و عدم مصرف آب یخ، نمک و شکر.
گرید سه
- زخم شدید
- درد شدید
- گیجی
- کم اشتهایی
- کاهش وزن
- نفخ
- مدفوع رنگ پریده
- بزرگ شدن سینه در آقایان
- تورم پاها
- خارش پوست
راه درمان: استفاده از خاکشیر، ورزش و پیاده روی، تغییر در سبک تغذیه و زندگی، تلاش در کاهش وزن، خوردن وعده های کوچک تر، انجام فعالیت بدنی و کار کردن، عدم استفاده از هر گونه دخانیات و الکل.
گرید چهار
- اسهال
- کمبود اشتها
- کاهش وزن
- توقف روند کاری کبد
راه درمان: احتمالا نیاز به پیوند کبد.
گرید پنج
این نوع کبد چرب به شکل سرطان ظاهر می شود و بدترین و پیشرفته ترین نوع کبد چرب است.
راه درمان: شیمی درمانی و پیوند کبد.
سخن پایانی
به طور کلی توجه به کبد و مراقبت از آن بسیار مهم و حائز اهمیت است؛ توجه داشته باشید که همانطور که گفته شد به طور خلاصه از اصلی ترین عوامل ایجاد کبد چرب می توان به عوامل ژنتیکی، چاقی و مصرف غذاهای ناسالم و استفاده از الکل و دخانیات است لذا توصیه می شود در سبک زندگی خود تغییراتی را ایجاد کنید و حتما در طی روز فعالیت بدنی داشته باشید تا دچار بیماری چرب نشوید؛ موثر ترین راه درمان کبد چرب تغییر در سبک زندگی است! سالم و سلامت باشید.