زمانی سکته مغزی رخ می دهد که در داخل مغز خونریزی اتفاق افتاده باشد یا این که جریان خون رسانی به مغز، متوقف شده باشد. در شرایطی که سلول های مغزی از مواد مغذی حیاتی محروم می مانند، ظرف چند دقیقه می میرند. در این مقاله به معرفی و بررسی کمک های اولیه های اولیه هنگام سکته مغزی می پردازیم.
چه عواملی احتمال سکته مغزی را بیشتر می کنند؟
- فشار خون بالا
- استعمال دخانیات
- ابتلا به دیابت
- داشتن بیماری قلبی
- افزایش سن
انواع سکته مغزی چیست؟
دو نوع سکته مغزی وجود دارد:
- سکته هموراژیک که در اثر پارگی مویرگ در مغز و خونریزی آن، اتفاق می افتد.
- سکته ایسکمیک یا انسدادی که در آن لخته در مویرگ اجازه نمی دهد جریان خون به مغز برقرار باشد و راه خون را سد می کند.
در موارد وقوع سکته مغزی چه باید کرد؟
توجه داشته باشید که سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی است و در آن ثانیه ها حائز اهمیت هستند. هر چه زودتر فرد تحت درمان پزشکی قرار بگیرد، آسیب کمتری به مغز او وارد می شود.
علائم و نشانه های وقوع سکته مغزی چیست؟
برای این که در شرایط حساس به خاطر بیاورید علائم سکته مغزی چیست، می توانید حروف اول موارد زیر را به هم بچسبانید و کلمه حاصل (صبت) را به اختصار استفاده کنید:
- صورت: آیا یک طرف صورت فرد شل شده و افتاده است؟ به او بگویید لبخند بزند، هنگام لبخند زدن این علامت مشخص می شود.
- بازو: آیا فرد می تواند هر دو دست خود را بالا بیاورد؟ در سکته مغزی ممکن است فرد قادر نباشد یک طرف بدن خود را حرکت دهد. از او بخواهید هر دو بازوی خود را بالا بیاورد.
- تکلم: آیا فرد می تواند یک جمله ساده ای که از او می خواهید را بیان کند، اگر گفتار او واضح نیست و سخت می فهمید چه می گوید و مثل همیشه حرف نمی زد، شاید یکی از نشانه های سکته مغزی را بروز می دهد.
اگر هر یک از این علائم را در کسی دیدید، فورا با اورژانس تماس بگیرید و تردید نکنید حتی اگر اشتباه کرده باشید.
سایر علائم و نشانه های سکته مغزی که به صورت ناگهانی بروز می کنند عبارتند از:
- ضعف یا بی حسی در یک طرف بدن از جمله صورت، دست یا پا
- تاری دید، دوبینی یا از دست دادن بینایی یک چشم یا تیرگی میدان دید
- سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص
- سرگیجه، عدم تعادل یا بر زمین افتادن، به خصوص اگر سرگیجه با هر یک از علائم دیگر همراه باشد.
ابتلا به یک مرتبه سکته مغزی، فرد را در خطر بیشتر سکته بعدی قرار می دهد. عوامل زمینه ساز احتمال این وضعیت را بیشتر می کنند.
کمک های اولیه هنگام سکته مغزی فرد چه چیزهایی هستند؟
ابتدا با اورژانس تماس بگیرید.
پس از تماس با اورژانس که اولین قدم است، زمانی را که علائم سکته مغزی شروع شده است را یادداشت کنید.
اگر داروی حل کننده لخته به نام فعال کننده پلاسمینوژن بافتی یا تی پی ای (TPA) در دسترس وجود دارد به فردی که در حال سکته است بدهید چرا که این دارو می تواند جلوی بروز علائم سکته مغزی را بگیرد. این دارو باید ظرف ۴.۵ ساعت از شروع علائم مصرف شود.
هم چنین بخوانید دستگاه های ضروری مراقبت از سالمندان در منزل
همچنین درمان های پزشکی دیگری مانند اندوواسکولار وجود دارد که در آن طی عمل جراحی، لخته عامل سکته برداشته می شود یا پارگی رگ که باعث خونریزی مغزی شده (آنوریسم) اصلاح می شود. درمان های اندوواسکولار برای سکته ایسکمی (سکته های مغزی مرتبط با لخته خون یا انسداد) که شایع ترین عامل سکته مغزی هستند باید ظرف ۲۴ ساعت پس از شروع علائم سکته انجام شوند و هر چه زودتر درمان صورت بگیرد، احتمال موفقیت درمان بیشتر است چرا که زمان اهمیت حیاتی در سکته مغزی دارد. به همین علت بسیار مهم است که زمان دقیق بروز علائم را بنویسید و به اطلاع پزشک برسانید یا دست کم یادداشت کنید آخرین باری که فرد را بدون علائم سکته دیده بودید کی بوده است.
قدم بعدی این است که در صورت نیاز، احیای قلبی ریوی یا سی پی آر انجام بدهید.
بیشتر کسانی که سکته مغزی کرده اند نیازی به سی پی آر پیدا نمی کنند اما اگر فرد هوشیاری خود را از دست داده است، نبض و تنفس او را بررسی کنید و در صورتی که نبض یا تنفس ندارد شروع به سی پی آر کنید تا آمبولانس برسد.
اگر نمی دانید چگونه سی پی آر انجام بدهید، از اورژانس تلفنی راهنمایی بخواهید.
انجام درمان های فوری و کمک های اولیه هنگام سکته مغزی از اهمیت خاصی برخوردار است.
سی پی آر یا احیای قلبی ریوی چیست؟
این حرکت ساده اما نجات بخش، تلاش برای به فعالیت واداشتن قلب و ریه است.
در سی پی آر، بر مرکز قفسه سینه فشار می آورید و رها میکنید. این کار را باید مرتبا انجام بدهید.
سه مرحله سی پی آر عبارت اند از:
- به سینه فشار وارد کنید: فرد را به پشت روی زمین یا یک سطح سفت بخوابانید. در کنار فرد زانو بزنید و کف دستان خود (سینه دست) را روی مرکز قفسه سینه (وسط فاصله بین نوک سینه ها) بگذارید. دست دیگر خود را روی دست زیرین بگذارید. در حالی که آرنج هایتان صاف و کشیده است و شانه هایتان درست بالای مچ دستتان قرار دارد، حداقل ۵ سانتیمتر سینه فرد را فشار بدهید، فشار را بیشتر از ۶ سانتیمتر نکنید. از وزن بدن خود برای وارد آوردن فشار استفاده کنید. سپس بگذارید قفسه سینه دوباره بالا بیاید و دوباره این کار را تکرار کنید. باید ۱۰۰ الی ۱۲۰ مرتبه فشار در دقیقه وارد کنید. اگر سی پی آر را قبلا آموزش دیده اید و بلدید، پس از آن به باز کردن مسیر تنفسی اقدام کنید. اگر در این کار حرفه ای نیستید، فشار را ادامه بدهید تا زمانی که علائم حرکت را ببینید یا کادر درمانی برسند.
- مسیر هوایی را باز کنید: اگر در سی پی آر حرفه ای هستید، سی مرتبه فشار سینه را انجام بدهید و سپس مسیر تنفسی بیمار را باز کنید. برای این کار، مانور بالا کشیدن چانه و کج کردن سر را انجام بدهید. کف دست خود را روی پیشانی او بگذارید و با ملایمت سر را به عقب بکشید. سپس با دست دیگر با ملایمت چانه را به جلو بکشید تا مسیر هوایی او باز شود.
- نفس بدهید: برای برقراری تنفس، تنفس دهان به دهان یا در صورتی که دهان به شدت آسیب دیده یا باز نمی شود دهان به بینی انجام می شود.
هنگامی که کسی دچار سکته مغزی می شود چه کارهایی نباید انجام بدهیم؟
- نگذارید فرد بخوابد. کسی که دچار سکته می شود، در ابتدا به شدت احساس خواب آلودگی می کند و می خواهد بخوابد. ممکن است بیمار از شما بخواهد او را رها کنید تا بخوابد. هرگز این کار را نکنید، یادتان باشد در درمان سکته مغزی، زمان حیاتی است. حتی نباید با پزشک فرد تماس بگیرید بلکه فورا با اورژانس تماس بگیرید.
- نگذارید فرد شما را از تماس با اورژانس منصرف کند. ممکن است بیمار اصرار داشته باشد که مشکلی نیست و فعلا نیازی به مراجعه به بیمارستان ندارد. به حرف او گوش ندهید.
- هرگز هیچ غذا، نوشیدنی یا دارویی به او ندهید. ۸۰ درصد موارد سکته مغزی، از نوع انسدادی یا ایسکمیک هستند اما اگر بیمار شما جز ۲۰ درصدی باشد که دچار سکته ناشی از خونریزی مغزی می شوند، نباید به او آسپیرین بدهید چون خونریزی را تشدید می کند. شما نمی دانید نوع سکته بیمار کدام است بنابراین نباید هیچ چیزی به او بدهید. آسپیرین داروی رقیق کننده خون است و در موارد خونریزی مغزی، خونریزی را بیشتر می کند اما در موارد لخته، باعث حل شدن لخته می شود. از طرف دیگر ممکن است توانایی بلع در کسانی که سکته کرده اند ضعیف شود و اگر به او چیزی بدهید بخورد، می تواند منجر به خفگی او شود یا مشکل تنفسی یا عفونت ریه در او ایجاد کند.
- کسی که سکته مغزی کرده است هرگز نباید پشت فرمان بنشیند و کسی هم نباید او را به بیمارستان برساند. فقط و فقط منتظر اورژانس بمانید. کادر درمانی آمبولانس به محض رسیدن، اقداماتی انجام می دهند که جان فرد را نجات می دهد تا زمانی که او را به بخش اورژانس برسانند. آمبولانس ها مجهز به لوازم و تجهیزات ضروری برای نجات جان افراد هستند و از آنجایی که دقیقه به دقیقه وضعیت فرد تغییر میکند و خطر آسیب مغزی در او بیشتر می شود، این موضوع مهم تر می شود.
اگر علائم برطرف شد، آیا باید باز هم با اورژانس تماس بگیرم؟
توجه داشته باشید که علائم سکته ممکن است تنها چند دقیقه باقی بماند و سپس از بین برود. این دوره کوتاه بهبودی، گذرا است و تنها یک حمله گذرای ایسکمیک یا به اصطلاح سکته ناقص پشت سر گذاشته شده است و هنوز بیمار به درمان جدی نیاز دارد چرا که ممکن است ظرف مدت کوتاهی دچار سکته کامل شود.
بسیاری از کسانی که دچار سکته ناقص می شوند، با برطرف شدن علائم نسبت به درمان فوری آن اقدام نمی کنند و از این کار چشم پوشی می کنند چرا که معمولا متوجه نمی شوند سکته کرده اند. اما متاسفانه این افراد در خطر بالای سکته بعدی قرار دارند و باید هر چه سریع تر تحت ارزیابی و درمان قرار بگیرند.
