بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
علت های گرمازدگی عبارتند از قرارگیری فرد در گرمای شدید و رطوبت بالا، انجام فعالیت بدنی سنگین و شدید، استفاده از لباس های گرم و سنگین در هوای گرم، وجود بیماری زمینه ای مانند دیابت و بیماری قلبی و عدم استفاده از مایعات به اندازه کافی. گرمازدگی می تواند منجر به عوارض شدید مانند آسیب به اندام های داخلی بدن شود و اگر به موقع درمان نگردد ممکن است کشنده باشد. عوامل تشدید کننده خطر بروز گرمازدگی، شامل فعالیت های بدنی شدید در محیط های گرم، نبود امکانات تهویه هوای مناسب و عدم مصرف مایعات کافی است.
چنانچه با شخصی که دچار گرمازدگی شده است مواجه شدید، در ابتدا سریعا با اورژانس تماس بگیرید. فرد مصدوم را به مکان خنک تری ببرید. لباس های او را خیس و بدنش را خنک کنید و او را تشویق نمایید که در صورت هوشیاری مایعات بنوشد. اگر به دنبال دریافت توضیحات مفصل تری پیرامون چیستی، علل بروز، علائم، نحوه تشخیص و درمان گرمازدگی هستید، در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
| موارد | توضیحات |
| علائم گرمازدگی |
|
| عوارض گرمازدگی |
|
| پیشگیری از گرمازدگی |
|
| درمان علائم گرما زدگی |
|
گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی یا Heat Stroke یک وضعیت تهدید کننده زندگی است که با دمای بالای بدن و اختلال در عملکرد CNS یا سیستم عصبی مرکزی انسان مشخص می شود. در این وضعیت، فرد نیاز به خنک سازی سریع و مداخله پزشکی دارد. گرمازدگی این قدرت را دارد که دمای بدن فرد مبتلا را در کمتر از ۱۵ دقیقه به ۴۰ درجه سانتیگراد و حتی بیشتر از آن برساند. گرمازدگی به دو علت اصلی بروز پیدا می کند:
۱ .گرمازدگی ناشی از فعالیت
- اغلب پس از فعالیت شدید در شرایط گرم و مرطوب رخ می دهد.
- به دلیل عدم مصرف آب کافی و استراحت نکردن در حین فعالیت های شدید و سنگین رخ می دهد و معمولاً بر ورزشکاران، پرسنل نظامی و کارگران تأثیر می گذارد.
۲ .گرمازدگی کلاسیک
- ناشی از اختلال در سیستم تنظیم دمای بدن است.
- معمولاً در افراد مسن یا مبتلایان به بیماری های مزمن دیده می شود که در اثر قرار گرفتن طولانی مدت در هوای گرم، عدم دسترسی به محیط های خنک و اختلال در مکانیسم های تنظیم حرارت بدن ایجاد می گردد.
علائم گرمازدگی
گرمازدگی در افراد مختلف، می تواند با علائم متفاوتی ظاهر شود. از جمله شایع ترین علائم آن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم تعریق به دلیل عدم توانایی بدن در آزادسازی گرما و خنک شدن
- علائمی مانند تشنج، سرگیجه، تهوع (رفع تهوع)
- پوست گرم و خشک
- انقباض عضلانی غیر قابل کنترل
- لکنت زبان
- نبض تند و در برخی موارد ضعیف
- سردرد ضربان دار
- تنفس کم عمق، بیهوشی
- دمای بدن به سرعت به ۱۰۲ تا ۱۰۴ درجه فارنهایت یا بالاتر می رسد.
توجه: در صورت گرمازدگی، اگر ماهیچه های فرد مبتلا شروع به انقباض غیرقابل کنترل کردند، مراقب باشید تا فرد به خود آسیب وارد نکند. هیچ شیء را در دهان او قرار ندهید. همچنین دمای بدن شخص را کنترل کنید و تا زمانی که اورژانس نرسیده است، به خنک کردن او ادامه دهید.
چه عواملی سبب تشدید علائم گرمازدگی می شود؟
گرمازدگی می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد، اما نوزادان و افراد مسن به دلیل مشکلات احتمالی در تنظیم دمای بدن با خطر بیشتری روبرو هستند. شرایط زیر می تواند احتمال بروز گرمازدگی را افزایش دهد:
- آب و هوای گرم: قرار گرفتن در معرض شرایط آب و هوایی سوزان و مرطوب.
- فعالیت بدنی: انجام فعالیت بدنی شدید، به ویژه در هوای گرم.
- کم آبی : مصرف ناکافی مایعات یا تعریق بیش از حد بدون مصرف کردن مایعات.
- سن: نوزادان، کودکان خردسال و افراد مسن. کودکان دارای سرعت متابولیسم بالاتری هستند و افراد مسن ممکن است دارای بیماری های زمینه ای باشند که بر توانایی آنها در تنظیم موثر دمای بدن تأثیر می گذارد.
- عدم سازگاری با آب و هوای گرم: افرادی که به هوای گرم عادت ندارند یا اخیراً به آب و هوای گرم تری نقل مکان کرده اند.
- فقدان مکانیسم های خنک کننده: عدم دسترسی به مکانیسم های خنک کننده مانند تهویه مطبوع یا آب خنک، به ویژه در هنگام اوج گرما.
- مشاغل و فعالیت های خاص: کارگران ساختمانی، آتش نشانان و ورزشکارانی که زیاد تمرین می کنند، در معرض قرار گرفتن طولانی مدت در شرایط دمایی بالا و فعالیت بدنی شدید هستند.
- سوء مصرف الکل: مصرف بیش از حد الکل می تواند در مکانیسم های تنظیم حرارت بدن اختلال ایجاد کند و خطر بروز این بیماری را افزایش دهد.
- بیماری های زمینه ای: افراد مبتلا به بیماری های مزمن مانند بیماری قلبی ، بیماری ریوی، چاقی، دیابت ، برخی شرایط مرتبط با سیستم ایمنی یا داشتن تب بالا. همچنین زنان باردار و مادران شیرده بیشتر در معرض گرمازدگی هستند.
- مصرف برخی داروها: برخی از داروها، مانند داروهای ضد روان پریشی، آنتی هیستامین ها، دیورتیک ها، بتابلوکرها و محرک ها می توانند در توانایی بدن در تنظیم دما اختلال ایجاد کنند.
همچنین بخوانید : اهمیت نوشیدن آب زیاد در روز
در چه شرایطی مراجعه به پزشک الزامی است؟
اگر گرمازدگی بیش از ۳۰ دقیقه ادامه یابد، به یک وضعیت بحرانی تبدیل می شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد. هر زمان که مشکوک به این بیماری بودید، ضروری است که فوراً به پزشک مراجعه کنید یا بدون تأخیر به دنبال کمک پزشکی باشید. غفلت از مداخله پزشکی می تواند منجر به عوارض شدید و شرایط تهدید کننده زندگی شود.
پزشکانی که می توانید به آنها مراجعه کنید عبارتند از:
- پزشک عمومی
- متخصص پوست
- متخصص داخلی
گرمازدگی زمانی رخ می دهد که توانایی بدن در تنظیم دما از بین برود. با بدتر شدن شرایط، بدن به نقطه ای می رسد که دیگر نمی تواند با گرمایی که به دست می آورد، هماهنگی کند. این به این دلیل است که قلب قادر به پمپاژ خون کافی برای تامین نیاز خنک کنندگی بدن نیست. در نتیجه، دمای بدن مدام افزایش مییابد (بیش از ۱۰۴ درجه فارنهایت یا ۴۰ درجه سانتیگراد)، که باعث آسیب به سلول ها و تحریک پاسخ التهابی می گردد. این یک چرخه خطرناک را ایجاد می کند که می تواند منجر به از کار افتادن چندین عضو شود.
عوارض گرمازدگی
گرمازدگی اگر به موقع درمان نشود، می تواند عوارض بی شماری را به همراه داشته باشد که هر یک تهدیدی جدی برای زندگی فرد است. عوارض آن عبارتند از:
- کاهش سطح قند خون: گرما زدگی توانایی بدن برای تنظیم گلوکز را مختل می کند و لذا سطح قند خون پایین می آید. این می تواند منجر به ضعف، گیجی و حتی از دست دادن هوشیاری شود.
- رابدومیولیز: این وضعیت زمانی رخ می دهد که بافت عضلانی به سرعت تجزیه می شود و مقدار زیادی میوگلوبین (پروتئینی) در جریان خون آزاد می شود. میوگلوبین می تواند باعث آسیب حاد کلیه شود.
- انعقاد عروقی (DIC): گرمازدگی ممکن است منجر به خونریزی بیش از حد و تشکیل لخته شود.
- سندرم زجر تنفسی حاد (ARDS): دمای بالای بدن می تواند به بافت های ظریف ریه آسیب برساند و منجر به التهاب و تجمع مایعات شود و نفس کشیدن را برای فرد دشوار کند.
- آسیب قلبی: گرم شدن بیش از حد بدن می تواند فعالیت الکتریکی قلب را مختل کند و منجر به ریتم غیر طبیعی قلب (آریتمی) یا حتی ایست قلبی در موارد شدید شود.
- آسیب مغزی: گرمازدگی می تواند باعث تورم و التهاب مغز گردد و در اثر آن، عوارض عصبی از جمله تشنج، گیجی، مشکلات حافظه و حتی کما اتفاق بیفتد.
- نارسایی کلیه: گرمای بالای بدن می تواند کلیه ها را تحت تأثیر قرار دهد و منجر به آسیب حاد یا نارسایی کلیه شود. کم آبی (دهیدراسیون)، جریان خون به کلیه ها را کاهش می دهد و آسیب مستقیم ناشی از گرما می تواند به مشکلات کلیوی کمک کند.
- نارسایی چند عضوی: قرار گرفتن طولانی مدت در دمای بالا می تواند باعث آسیب به اندام های مختلف مانند مغز، قلب، کبد و کلیه شود.
برای اطلاع از علت های سرگیجه ناگهانی کلیک کنید.
پیشگیری از گرمازدگی
برای جلوگیری از گرمازدگی یا آفتاب زدگی می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- آب و مایعات کافی بنوشید.
- از مصرف بیش از حد الکل و نوشیدنی های کافئین دار خودداری کنید.
- در هوای گرم از لباس های گشاد، سبک و رنگ روشن استفاده کنید.
- پیش از بیرون رفتن به شاخص گرما، که ترکیبی از دما و رطوبت است، توجه داشته باشید.
- در ساعات اوج گرما اگر خارج از منزل هستید در مناطق خنک استراحت کنید.
- در برابر آفتاب، از کلاه لبه پهن و عینک آفتابی با محافظ UV استفاده کنید.
- بدن خود را خنک کنید؛ برای تنظیم دمای بدن در هوای گرم، به طور مرتب دوش خنک بگیرید.
- در صورت امکان در محیط های دارای تهویه مطبوع مانند مراکز خرید با امکانات خنک کننده بمانید.
- فعالیت های بدنی شدید را در ساعات اوج گرما به حداقل برسانید.
- به تدریج بدن خود را با آب و هوای گرم سازگار کنید؛ زمان خارج از منزل ماندن را به تدریج افزایش دهید تا بدن کم کم با گرما سازگار شود.
- اگر بیماری خاصی دارید یا دارویی مصرف می کنید، قبل از ماندن طولانی مدت در هوای گرم با پزشک خود مشورت نمایید.
نحوه تشخیص گرما زدگی
تشخیص گرمازدگی معمولاً شامل ترکیبی از موارد زیر است:
- معاینه فیزیکی: پزشک با توجه دقیق به دمای بدن، وضعیت پوست و ظاهر کلی، علائم و نشانه های فرد را ارزیابی می کند.
- ارزیابی سابقه پزشکی: پزشک ممکن است در مورد مواجهه اخیر فرد با محیط های گرم، فعالیت بدنی و هر گونه بیماری زمینه ای سوالاتی بپرسد.
- دمای رکتوم: دمای مقعدی در تشخیص دمای مرکزی بدن از دمای دهان یا پیشانی دقیق تر است.
- آزمایش خون: در برخی موارد، آزمایش خون ممکن است برای ارزیابی سطح الکترولیت فرد، عملکرد کلیه یا آزمایشات عملکرد کبد انجام شود.
- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار ممکن است برای بررسی رنگ ادرار انجام شود، زیرا در صورت گرمازدگی، ممکن است تیره تر گردد.
- مطالعات تصویربرداری: در موارد شدید، ممکن است مطالعات تصویربرداری مانند سی تی اسکن، ام آر آی، تصویربرداری قفسه سینه یا نوار قلب (ECG) تجویز شود. این آزمایشات می توانند اطلاعات بیشتری در مورد وضعیت فرد ارائه دهند.
- تست های عملکرد عضلانی: این تست ها آسیب بالقوه شدید بافت عضلانی را ارزیابی می کنند.
درمان علائم گرما زدگی
- تماس برای کمک اضطراری: برای دریافت کمک فوری پزشکی با اورژانس تماس بگیرید.
- در کنار مصدوم بمانید و راه هوایی، تنفس و نبض فرد را بررسی کنید.
- در صورت نیاز CPR را شروع کنید. در صورت تأخیر در رسیدن آمبولانس به دنبال مشاوره فوری با پزشک یا کادر درمان اورژانس باشید.
- فرد را به یک نقطه خنک و سایه دار منتقل کنید و لباس های اضافی او را خارج کنید.
- اولویت دادن به حفاظت از راه هوایی، حمایت تنفسی و گردش خون: حفاظت از راه هوایی، اطمینان از کمک تنفسی کافی و حفظ گردش خون را در اولویت قرار دهید.
- پس از اطمینان از انجام کمک های اولیه، به سرعت مراحل خنک سازی را شروع کنید.
برای این کار از روش های مختلف خنک کننده استفاده کنید:
- در صورت امکان بدن مصدوم را در آب سرد یا حمام یخ فرو ببرید.
- پوست بدن فرد را خیس کنید. می توانید از پارچه های مرطوب و سرد استفاده نمایید.
- لباس های او را با آب خنک خیس کنید.
- برای خنک شدن سریعتر، گردش هوا را در اطراف فرد افزایش دهید.
- پارچه های مرطوب سرد یا کمپرس یخ را روی سر، گردن، زیر بغل و کشاله ران مصدوم بمالید.
- اگر فرد هوشیار است و قادر به نوشیدن است، مایعات خنک به او بدهید.
در پایان لازم است تاکید کنیم که همه ما می بایست نسبت به علائم و نشانه های گرمازدگی آگاه و هوشیار باشیم. در مواقع نیاز، اقدامات احتیاطی را به موقع انجام دهیم و از خود و دیگران در برابر گرمازدگی محافظت نماییم.
سلام…. سریع ترین راه برای درمان گرمازدگی چی هستش؟؟؟
سلام وقت بخیر
سریع از گرما و آفتاب دور شوید و به محیطی خنک خود را برسانید، از کمپرس سرد و یا بسته های یخ برای خنک کردن گردن، سر و کشاله ران استفاده کنید، دوش آب ولم بگیرید، آب فراوان بنوشید، اگر حالت تهوع دارید به مقدار کم و دفعات زیاد مایعات بنوشید.
اگر شرایط خیلی سخت و پیچیده است حتما به اورژانس زنگ بزنید.
گرمازدگی میتونه باعث ابتلا به بیماری های دیگه بشه؟
میتونه در اینده برامون مشکل ساز بشه؟
سلام وقت بخیر
بله گرمازدگی باعث مشکلات کلیوی، مغزی، قلبی و آسیب به عضلات می شود، در موارد شدیدتر باعث مرگ نیز می شود.
برای جلوگیری از گرمازدگی آب فراوان بنوشید حتی اگر تشنه نیستید، از مصرف الکل و کافئین در ساعات اوج گرما خودداری کنید، از فعالیت سنگین بپردازید و از لباس گشاد و خنک استفاده نمایید.