آزمایش یک فرآیند یا روش تخصصی است که به کمک طراحی شده و به دقت اجرا می شود تا اطلاعات علمی، داده ها یا اطلاعاتی مرتبط با یک موضوع خاص را به دست آورد.
در آزمایش ها، یک تست یا مجموعه ای از تست ها بر روی نمونه های متنوعی از مواد، محیط ها یا افراد انجام می شود تا اطلاعاتی دقیق و قابل اعتماد در مورد خصوصیات یا ویژگی های مورد مطالعه به دست آید.
آزمایش ها در زمینه های مختلفی از علوم، فناوری و پزشکی به کار می روند. از جمله موارد استفاده از آزمایش ها می توان به ارزیابی وضعیت سلامت، تحقیقات علمی، کنترل کیفیت محصولات، بررسی تاثیر داروها و مواد شیمیایی بر روی بیولوژی اشاره کرد.
انواع آزمایش های پزشکی
در این جا این لیستی از تست ها و روش های پزشکی قرار داده شده که برای به دست آوردن اطلاعات بهداشتی و تشخیص وضعیت های بیماری و غیر بیماری بدن انسان بر اساس نوع روش به ترتیب حروف الفبا آورده شده است. این لیست به چند دسته اصلی تقسیم شده است. در ادامه، انواع آزمایش ها و روش های پزشکی بر اساس این دسته بندی آمده است:
دسته بندی آزمایش ها
انواع آزمایش ها
تحلیل سلولی و شیمیایی
آمنیوسنتز (Amniocentesis)
آنالیز خون (Blood Analysis)
شمارش خون (Blood Count)
گروه بندی خون (Blood Typing)
آسپیراسیون مغز استخوان (Bone Marrow Aspiration)
لخته سازی سفالین-کلسترول (Cephalin-Cholesterol Flocculation)
تجزیه و تحلیل آنزیم (Enzyme Analysis)
تست تحمل اپی نفرین (Epinephrine Tolerance Test)
تست تحمل گلوکز (Glucose Tolerance Test)
هماتوکریت (Hematocrit)
آزمایش خون ایمونولوژیک (Immunologic Blood Test)
پاکسازی اینولین (Inulin Clearance)
تست سرولوژیک (Serological Test)
کدورت تیمول (Thymol Turbidity)
تجزیه و تحلیل مایعات معده (Gastric Fluid Analysis)
این لیست شامل آزمایش های متنوعی است که برای انجام یک چکاپ کامل (شامل تمامی جنبه های سلامتی بدن) مورد نیاز هستند. این آزمایش ها به تشخیص و ارزیابی سلامتی و بررسی وضعیت عملکرد اندام ها و سیستم های بدن اختصاص دارند.
آزمایش خون (شمارش کامل سلول های خونی CBC): برای اندازه گیری تعداد و نوع سلول های خونی از جمله قرمز، سفید و پلاکت ها (چگونه آزمایش خون را تفسیر کنیم).
آزمایش ادرار (Urine Analysis): برای ارزیابی وضعیت ادرار و تشخیص مسائل مختلف از جمله عفونت ها (چگونه آزمایش ادرار را تفسیر کنیم).
آزمایش قند خون (Blood Sugar Test): برای اندازه گیری سطوح گلوکز در خون به منظور تشخیص دیابت.
آزمایش چربی خون (Lipid profile): برای اندازه گیری میزان چربی ها و کلسترول در خون (انواع آزمایش چربی خون).
آزمایش تیروئید (تیرویید) (Thyroid Function Test): برای ارزیابی عملکرد تیروئید و سطوح هورمون های تیروئید.
آزمایش مدفوع (Stool Test): برای تشخیص مسائل گوارشی مانند عفونت ها و خونریزی.
آزمایش پاپ اسمیر (Pap Smear): برای ارزیابی سلامت سرویکس و تشخیص مشکلات زنانه از جمله سرطان رحم.
آزمایش هپاتیت (Hepatitis): برای تشخیص عفونت های ویروسی هپاتیت.
آزمایش بررسی عملکرد کبد (LFT): برای ارزیابی عملکرد کبد و مانیتورینگ نمادهای کبدی.
آزمایش بررسی عملکرد کلیه: برای ارزیابی عملکرد کلیه و سطوح آنزیم ها.
تست آنتی بادی (Ab): برای تشخیص و مانیتورینگ آنتی بادی های خاص به عنوان جواب به عفونت ها یا بیماری ها.
تست آلرژی: برای تشخیص حساسیت ها و رفتار درمانی.
آزمایش ژنتیک: برای تشخیص و مانیتورینگ تغییرات ژنتیکی و وراثتی.
آزمایش سرطان خون: برای تشخیص بیماری های خونی مانند لوکمی و لنفوما.
آزمایش کشت خون (Blood Culture): برای تشخیص عفونت های خونی.
آزمایش کشت زخم (Wound Culture): برای تشخیص عفونت ها در زخم ها و بافت های آسیب دیده.
تست بارداری و بیبی چک (بتا hCG): برای تشخیص بارداری.
بیوپسی یا نمونه برداری از مغز استخوان (Bone marrow biopsy): برای تشخیص و ارزیابی بیماری های خونی و مغز استخوان.
به عنوان یک چکاپ کامل، انجام این تست ها به معنای بررسی جامعی از وضعیت سلامتی شما و تشخیص هر مسئله احتمالی می باشد. انتخاب آزمایش های خاص ممکن است بسته به وضعیت شخصیتان و توصیه های پزشک تغییر کند.
چه زمانی از روز برای آزمایش بهتر است؟
زمان مناسب برای انجام آزمایش ها به نوع تست مورد نیاز و توصیه پزشک بستگی دارد. به عنوان مثال، برای آزمایش قند خون (Blood Sugar Test)، بهترین زمان صبح و به صورت ناشتا است. برخی آزمایش ها ممکن است در ساعات مختلف از روز انجام شوند. مثلا برخی تست ها مانند کورتیزول به صورت خاص ممکن است صبح زود (8 صبح) یا بعد از ظهر (تا حدود 4 بعد از ظهر) انجام شوند. اما در موارد خاص مانند افرادی که سابقه خاصی دارند یا مستعد به بیماری خاصی هستند، زمان انجام تست ها ممکن است با توجه به شرایط شخصی و توصیه پزشک تغییر کند. پزشک معالج می تواند زمان مناسب را برای هر فرد تعیین کند.
در آزمایش چکاپ کامل چه چیزهایی مشخص می شود؟
آزمایش چکاپ کامل (Comprehensive Metabolic Panel) یک تست خونی است که مجموعه ای از نمایه ها و شاخص های مختلف را ارزیابی می کند. معمولا شامل موارد زیر است:
قند خون (Glucose): این شاخص به بررسی مقدار گلوکز یا قند خون در افراد می پردازد و می تواند برای تشخیص دیابت یا ارزیابی کنترل قند خون در بیماران مفید باشد (معرفی بهترین انواع دستگاه های قند خون).
کلسترول (Cholesterol): این شاخص نسبت کلسترول خوب به کلسترول بد را ارزیابی می کند و به ارزیابی ریسک بیماری های قلبی و عروقی کمک می کند.
تری گلیسرید (Triglycerides): میزان تری گلیسرید در خون نیز به ارزیابی ریسک بیماری های قلبی و عروقی کمک می کند.
سدیم (Sodium): میزان سدیم در خون مرتبط با تعادل الکترولیتی بدن است و مشکلات مرتبط با این تعادل را نشان می دهد.
پتاسیم (Potassium): میزان پتاسیم در خون نیز به ارزیابی تعادل الکترولیتی کمک می کند و ممکن است برای برخی بیماری ها مهم باشد.
کلسیم (Calcium): میزان کلسیم در خون برای ارزیابی وضعیت استخوان و عملکرد عضلات و عصب ها مورد استفاده قرار می گیرد.
اوره نیتروژن (Blood Urea Nitrogen – BUN): این شاخص به ارزیابی عملکرد کلیه و تخلیه مواد ضایعه از بدن کمک می کند.
کراتنین (Creatinine): این شاخص نیز به ارزیابی عملکرد کلیه مورد استفاده قرار می گیرد.
آزمایش چکاپ کامل ممکن است برای تشخیص بیماری، بررسی سیر بیماری، ارزیابی وضعیت سلامتی یا غربالگری در معرض بیماران استفاده شود. نتایج این آزمایش می توانند به پزشک در تصمیم گیری در مورد درمان و مراقبت از بیمار کمک کنند.
مزایای چکاپ مرتب
معاینه منظم توسط ارائه دهنده مراقبت های پزشکی از بسیاری جهات می تواند برای سلامتی شما مفید باشد و مزایای ارزشمندی دارد. برخی از مزایای اصلی این معاینات عبارتند از:
یافتن مسائل بهداشتی که ممکن است قبل از اینکه به مشکلات جدی تبدیل شوند، زندگی شما را تهدید کنند.
درمان زود هنگام بیماری ها که احتمال بهبودی و به حداکثر رساندن نتایج مطلوب را افزایش می دهد.
کنترل منظم مسائل بهداشتی فعلی، که خطر بدتر شدن علائم یا عوارض شدید را کاهش می دهد.
به روزرسانی واکسن ها و آزمایش های غربالگری.
محدود کردن هزینه های اضافی مراقبت های بهداشتی از طریق درمان بیماری های پیچیده یا جدی که به سرعت شناسایی نشده اند.
ایجاد و حفظ یک ارتباط باز و صادقانه با پزشک مراقبت های اولیه (پزشک خانواده)، که به شناخت بهتر و مراقبت موثرتر از سلامت شما کمک می کند.
یادگیری روش های جدید برای داشتن یک زندگی سالم تر و بلندمدت و بهبود کیفیت زندگی و سلامتی خود.
نکات مربوط به آزمایش های ناشتا
برای آزمایش های ناشتایی، رعایت موارد زیر بسیار حائز اهمیت است:
شام خود را شب قبل از آزمایش به صورت سبک و کم کالری بگیرید.
۱۰ تا ۱۲ ساعت قبل از مراجعه به آزمایشگاه، هیچ نوع خوراکی یا نوشیدنی به جز آب مصرف نکنید. در صورتی که محدودیت در مصرف آب توسط پزشک یا مسئولان آزمایشگاه تذکر داده شده باشد، حتی نوشیدنی هم مجاز نخواهید بود.
مسواک زدن طی زمان ناشتایی مجاز است.
در طول ناشتایی، از مصرف دخانیات، جویدن آدامس، مصرف قرص های نرم کننده گلو، شربت های سینه، انجام تمرین های بدنی و ورزش پرهیز کنید.
برای آزمایش های مرتبط با چربی خون مانند تری گلیسرید و کلسترول، مدت ناشتایی حداقل ۱۲ ساعت است.
برای اندازه گیری نیتروژن اوره خون (BUN) و آزمایش اسید اوریک خون، حداقل هشت ساعت ناشتایی کافی است. برای آزمایش آهن هم ۱۰ تا ۱۲ ساعت ناشتایی لازم است.
آزمایش های کبدی نیازی به ناشتا بودن ندارند، اما برای داشتن نتیجه دقیق تر، بهتر است حداقل چند ساعت ناشتا باشید.
حداقل از سه روز قبل از انجام این آزمایشات، هیچ تزریق عضلانی انجام ندهید.
برای آزمایش هورمون های تیروئیدی نیازی به ناشتا بودن ندارد، اما به دلیل تاثیر غذاهای چرب بر نتایج آزمایش، حداقل سه ساعت قبل از آزمایش مصرف مواد غذایی را متوقف کنید.
برای پیشگیری از تاثیر گرسنگی زیاد، نباید بیش از ۱۶ ساعت در حالت ناشتا باشید.
در بعضی موارد، لازم است که قرص های مصرفی تان را قبل از آزمایش متوقف کنید. پس حتما در این مورد از پزشک خود یا مسئولان آزمایشگاه سوال کنید.
نحوه آمادگی برای چکاپ
در اینجا چند نکته مربوط به کارهایی که می توانید برای آماده شدن به معاینه فیزیکی خود انجام دهید، آورده شده است:
اطلاعات پزشکی: اگر به پزشک جدید مراجعه می کنید، اطلاعات پزشکی خود را جمع آوری کنید، از جمله کارت بیمه، سوابق قدیمی، و سابقه واکسیناسیون. این اطلاعات را برای ویزیت با خود ببرید. اگر سابقه واکسیناسیونی ندارید، پزشک ممکن است برای آزمایش آنتی بادی در خون شما، یک تست خونی انجام دهد که به تست تیتر آنتی بادی معروف است.
بروزرسانی تاریخچه پزشکی: اگر قبلا به پزشک مراجعه کرده اید، لیستی از آنچه در تاریخچه پزشکی و جراحی شما از آخرین ویزیت تغییر کرده است را تهیه کنید.
داروها: اطمینان حاصل کنید که لیست داروهای شما به روز و شامل ویتامین ها، مکمل ها، داروهای بدون نسخه و داروهای گیاهی که مصرف می کنید است. ممکن است از شما خواسته شود که بطری های داروها را به همراه داشته باشید.
علائم و واکنش ها: لیستی از علائم جدید، آلرژی ها یا واکنش های دارویی را که از آخرین ویزیت داشته اید، تهیه کنید.
زیست خواست: اطمینان حاصل کنید که زیست خواست شما به روز است و در صورت تغییر، یک نسخه از آن را به همراه داشته باشید.
نیازهای خاص: اگر نیاز به خدمات خاصی مانند ترجمه کننده یا ویلچر دارید، به مطب پزشک اطلاع دهید تا با رسیدن به آنجا این خدمات آماده باشند.
صحبت با پزشک: رابطه باز و صادقانه شما با پزشک در مورد سلامتی بسیار حائز اهمیت است. این رابطه به شما امکان می دهد در مراقبت های بهداشتی خود نقشی فعال داشته باشید و به پزشک کمک می کند تا بهترین درمان ممکن را ارائه دهد.
هر چند وقت یکبار باید معاینه شویم؟
توصیه های مربوط به دفعات چکاپ های معمول بر اساس سن، عوامل خطر و وضعیت سلامتی فعلی شما ارائه می شود. اگر زیر 50 سال سن دارید و از سلامت کافی برخوردار هستید، تعداد چکاپ ها به طور معمول هر 3 سال یکبار توصیه می شود. از سن 50 سالگی به بعد، به شما توصیه می شود هر سال یکبار چکاپ کامل انجام دهید. اگر به بیماری مزمنی مبتلا هستید، مثل دیابت یا بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)، بدون توجه به سن خود، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما ممکن است برای تعیین زمان دقیق بین دو چکاپ متوالی، بر اساس عوامل خطر، نتایج آزمایش های غربالگری و وضعیت سلامتی فعلی شما، زمان بیشتر یا کمتری را پیشنهاد کند.
چرا باید ناشتا باشیم؟
دلیل وجود ناشتا برای انجام برخی آزمایش های خون مانند آزمایش قند خون ناشتا، تری گلیسرید، کلسترول و غیره، این است که مصرف غذا می تواند به تغییر نتایج آزمایش منجر شود. بنابراین، رعایت ناشتا بودن در یک بازه زمانی مشخص قبل از انجام آزمایش الزامی است.
احتمال خطا در آزمایشات چقدر است؟
با توجه به اینکه در حال حاضر آزمایشات خون به صورت اتوماتیک و با استفاده از تکنولوژی پیشرفته انجام می شوند، احتمال خطا بسیار پایین است.
برای چکاپ کامل به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای انجام چکاپ کامل می توانید به پزشک عمومی مراجعه کنید. پزشک عمومی می تواند نیازهای شما را ارزیابی کرده و درخواست آزمایش های مورد نیاز نظیر چکاپ کامل را صادر کند. اگر نیاز به توصیه یا ارجاع به پزشکان متخصص دیگر داشتید، پزشک عمومی معمولا شما را راهنمایی خواهد کرد.
آیا دریافت نتیجه خارج از محدوده طبیعی نشانه بیماری است؟
یک نتیجه خارج از محدوده طبیعی به تنهایی نمی تواند تشخیص بیماری را تضمین کند. در واقعیت، در حدود پنج درصد از افراد سالم، نتیجه یک آزمایش ممکن است خارج از حدود طبیعی باشد. این امر نشان دهنده اهمیت ارزیابی جامع توسط پزشک و متخصصان پزشکی برای تفسیر نتایج ها است. تشخیص بیماری و نیاز به درمان باید با ترکیب نتایج ها، علائم بالینی و تاریخچه پزشکی فرد تعیین شود.
