فشار خون پایین به چه دلیل رخ می دهد

فشار خون پایین چیست، آیا خطرناک است، علت افت فشار چیست؟ این ها همه سوالاتی هستند که با شنیدن فشار خون پایین، برای همه پیش می آید. در این مقاله با ما همراه باشید، سعی کرده ایم به طور کامل به پاسخ همه این پرسش ها بپردازیم.

فشار خون پایین چیست؟

افت فشار خون به عنوان کاهش فشار خون سیستمیک به زیر سطح قابل قبول، تعریف می شود. اگر چه هیچ مقدار استاندارد توافق شده ای وجود ندارد، اما فشار کم تر از ۶۰ /۹۰ کم در نظر گرفته می شود. افت فشار خون یک بیماری بی ضرر بوده که معمولا مورد توجه قرار نمی گیرد زیرا اصولا بدون علامت است. این تنها زمانی مشکل ساز می شود که فشار پمپاژ برای رساندن خون اکسیژن دار به اندام های حیاتی، کافی نباشد.

فشار خون پایین چند است؟

فشار خون طبیعی بین ۶۰/۹۰ تا ۸۰/۱۲۰میلی متر جیوه است. اعداد ۹۰ و ۱۲۰ سیستولیک و ۶۰ و ۸۰ دیاستولیک هستند. اگر قرائت ها کم تر از ۶۰/۹۰ باشد، فشار خون پایین در نظر گرفته می شود.

تشخیص فشارخون پایین

تشخیص فشار خون پایین با اندازه‌گیری ساده فشار خون آغاز می‌شود. اگر عدد سیستولیک کمتر از ۹۰ و دیاستولیک کمتر از ۶۰ میلی‌متر جیوه باشد، فرد به افت فشار خون مبتلا است. اما این تنها یک مرحله از تشخیص است؛ پزشک ممکن است برای بررسی دقیق‌تر، آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام (ECG) و تست‌های دیگر قلبی انجام دهد تا علت اصلی مشخص شود.

علائمی مانند سرگیجه، ضعف، تاری دید یا غش می‌تواند نشانه‌ای از افت فشار باشد و باید جدی گرفته شود. در برخی موارد، پزشک ممکن است از تست “افت فشار ارتواستاتیک” استفاده کند که طی آن فشار خون هنگام ایستادن و نشستن اندازه‌گیری شده تا تغییرات ناگهانی فشار خون بررسی شود.

در صورت مشاهده علائم مشکوک، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان به‌موقع ضروری است تا از مشکلات جدی‌تر جلوگیری شود.

فشار خون پایین بر اساس سن

فشار خون پایین می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما تاثیر آن بر اساس سن متفاوت است. در جوانان، معمولاً فشار خون پایین بدون علامت و بی‌خطر رخ می‌دهد. افراد جوان ممکن است به دلیل متابولیسم بالاتر و فعالیت بیشتر، فشار خون پایین‌تری داشته باشند که طبیعی تلقی می‌شود. با این حال، اگر فرد علائمی مانند سرگیجه، ضعف یا غش را تجربه کند، باید به پزشک مراجعه کند.

در افراد مسن، فشار خون پایین می‌تواند نگرانی‌های بیشتری ایجاد کند. با افزایش سن، رگ‌ها سخت‌تر می‌شوند و سیستم قلبی‌عروقی توانایی کمتری در تنظیم فشار خون دارد. افت فشار خون در سالمندان به‌ویژه هنگام ایستادن سریع یا بعد از غذا می‌تواند منجر به سرگیجه و افتادن شود. این وضعیت به نام “افت فشار خون ارتواستاتیک” شناخته می‌شود و ممکن است باعث مشکلات جدی‌تری مانند شکستگی استخوان‌ها یا آسیب به سر شود.

برای مدیریت فشار خون پایین در هر سنی، رژیم غذایی متعادل، مصرف مایعات کافی و مشاوره با پزشک ضروری است. در سالمندان، توجه به تغییرات ناگهانی فشار خون و علائم همراه می‌تواند به جلوگیری از مشکلات جدی کمک کند.

انواع افت فشار خون

• افت فشار خون ارتواستاتیک: افت فشار خون ارتواستاتیک به عنوان افت فشار خون وضعیتی نیز شناخته می شود که به آن افت فشار خون می گویند، در نتیجه ایستادن خیلی سریع اتفاق میفتد. وقتی ناگهان از جای خود بلند می شوید، نیروی جاذبه، خون را به سمت پاهای شما می کشد. این امر گردش خون طبیعی را قطع کرده و فشار خون شروع به کاهش می کند.
• افت فشار خون با واسطه عصبی: افت فشار خون با واسطه عصبی (NMG) سنکوپ یا سنکوپ وازوواگال نیز نامیده می شود که در نتیجه ایستادن طولانی مدت رخ می دهد. وقتی برای مدت طولانی می ایستید، خون در پاهای شما جمع می شود. این باعث کاهش جریان خون به قلب، مغز و سایر اندام ها خواهد شد.
• شوک فشار خون (افت فشار خون شدید): هنگامی که اندام های بدن به دلیل فشار خون پایین، اکسیژن کافی دریافت نمی کنند، بیمار معمولا غش می کند و دچار شوک می شود. اگر افت فشار خون شدید درمان نشود، می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
• افت فشارخون بعد از غذا: بعد از غذا خوردن، ممکن است افت فشارخون رخ دهد که به دلیل هدایت خون بیشتر به معده برای هضم غذاست. این حالت که “افت فشارخون پس از غذا” نام دارد، می‌تواند باعث سرگیجه و ضعف ناگهانی شود.

شوک توزیعی به دلیل ناتوانی در حفظ مقاومت کلی محیطی در حین حفظ فعالیت قلبی و در تلاش برای جبران، ایجاد می شود. علائم معمولی گرم شدن اندام ها و پوست، تورم، افزایش ترشحات مخاطی و تاکی کاردی است. معمولا با واکنش های آلرژیک آنافیلاکتیک و شوک سپتیک همراه است.

شوک کاردیوژنیک به عنوان شکست برون ده قلبی در حالی که مقاومت کلی محیطی حفظ شده، تعریف می شود. این وضعیت معمولا با اندام ها و پوست سرد و خشک و هم چنین برادی کاردی ظاهر می شود.

شوک هیپوولمیک به عنوان کاهش حجم کل خون به حدی تعریف می شود که فشار خون غیرقابل تحمل شود. برون ده قلبی و مقاومت کلی عروق محیطی ثابت می ماند. این در نتیجه آسیبی  است که منجر به از دست دادن قابل توجه خون شده یا به دلیل استفاده نادرست از داروهای ادرار آور، که منجر به از دست دادن حجم مایع در ادرار می شود، رخ می دهد.

علائم معمول نارسایی احتقانی قلب عبارتند از گشاد شدن ورید ژوگولار، ادم محیطی، رایل در ریه ها، صداهای خاموش قلب، یا نبض های متناقض.

شوک فشار نیز می تواند در نتیجه بروز همزمان هر یک از بیماری های فوق رخ دهد. به عنوان مثال، سندرم واترهاوس-فریدریکسن، ناتوانی غدد فوق کلیوی در تولید مینرالوکورتیکوئیدها، گلوکوکورتیکوئیدها و هورمون های جنسی است که در اثر خونریزی در غدد فوق کلیوی در نتیجه عفونت باکتریایی نایسریا ایجاد شده و این منجر به بسیاری از علائم شوک هیپوولمیک و توزیعی می شود.

اطلاعات بیشتر : علائم وجود لخته خون در ریه چیست؟

علت فشار خون پایین

فشار پایین این روزها غیر معمول نیست. برای غلبه بر آن، شناخت علل آن بسیار مهم است. در این جا برخی از علل شایع فشار خون پایین آورده شده است:

• رژیم غذایی اشتباه
• رژیم کم کربوهیدرات
• مصرف الکل
• کمبود ویتامین B12
• کمبود ویتامین B9 (اسید فولیک)

سایر عوامل و شرایط پزشکی زمینه ای که می توانند باعث کاهش فشار شوند عبارتند از:

• شرایط بعد از تمرین

فشار خون پایین که پس از ورزش شدید رخ می دهد، افت فشار پس از ورزش یا PAH نامیده می شود. بعد از ورزش زیاد، گشادکننده های عروق وارد رگ ها شده و گشادکننده های عروق کاهش می یابند که به همین دلیل انقباض مناسب حاصل نخواهد شد و فقدان انقباض در نهایت منجر به این امر می شود.

• کم آبی بدن

گاهی اوقات کم آبی بدن می تواند عاملی برای کاهش فشار باشد. کم آبی بدن می تواند در نتیجه تکرر ادرار، تعریق زیاد، کمبود آب، استفراغ، تب و اسهال رخ دهد.

• عفونت ها

هنگامی که یک ویروس یا باکتری وارد بدن می شود، سیستم ایمنی بدن عوامل مبارزه کننده مانند سیتوکین ها، ماکروفاژها و اینترلوکین ها را آزاد می کند. این عوامل باعث اتساع عروق شده و باعث افت فشار نیز می شوند.

• برادی کاردی

برادی کاردی یا ضربان قلب آهسته یکی از دلایل اصلی فشار خون پایین در نظر گرفته می شود. کسانی که برادی کاردی دارند ممکن است از افت فشار مکرر شکایت داشته باشند.

برای اطلاعات بیشتر: ضربان قلب نرمال برای سنین مختلف

• کم خونی

کم خونی بیماری است که در آن تعداد سلول های سالم خون کاهش می یابد و در نتیجه بافت های بدن اکسیژن کافی دریافت نمی کنند. تامین ناکافی اکسیژن منجر به شروع این عارضه شده و این در درجه اول به دلیل کمبود ویتامین B12، آهن و ویتامین B9 (اسید فولیک) است.

• آنافیلاکسی

آنافیلاکسی شوک آنافیلاکسی نیز نامیده می شود. این یک واکنش آلرژیک است که به دلیل برخی غذاها و داروها رخ می دهد. در شوک آنافیلاکتیک، وازودیلاتورها آزاد شده و بافت های خون، اکسیژن کافی دریافت نمی کنند و فشار خون کاهش می یابد.

• داروها

قبل از شروع مصرف هر قرصی بسیار مهم است که از پزشک خود مشاوره بگیرید. چندین دارو وجود دارد که باعث کاهش فشار می شود:

1. دیورتیک ها
2. داروهای ضد افسردگی
3. داروهای بیهوشی
4. میدازولام
5. اکسید نیتروژن
6. لوودوپا
7. داروهای ضد روان پریشی

• دیابت

بیماران مبتلا به بیماری دیابت ممکن است از افت فشار مکرر شکایت داشته باشند. زیرا دیابت باعث تکرر ادرار شده که منجر به کم آبی بدن و در نهایت کاهش آن می شود.

• بیماری آدیسون

بیماری آدیسون بیماری ناشی از نارسایی غدد فوق کلیوی است. در این بیماری مقدار زیادی سدیم از بدن دفع می شود. وقتی سدیم از بدن ما دفع شود، مقدار زیادی آب با خود می برد که منجر به کم آبی بدن شده که این یک عامل کمک کننده برای کاهش فشار می شود.

• سرطان پاراتیروئید

هر توموری در غده پاراتیروئید به عنوان کارسینوم پاراتیروئید شناخته می شود. وظیفه غده پاراتیروئید جذب کلسیم و دفع فسفر است. هنگامی که غده پاراتیروئید فسفر را از بدن خارج می کند، آب را نیز همراه با آن خارج کرده که کمبود آب می تواند منجر به افت فشار خون شود.

• مشکلات کلیوی

کلیه ها مهم ترین اندام هموستاز هستند. هنگامی که کلیه ها خون کافی دریافت نکنند، قادر به دریافت اکسیژن کافی نبوده و کمبود اکسیژن باعث افت فشار می شود.

• مالاریا

مطالعات نشان داده اند که مالاریا می تواند بر سیستم تنظیم فشار تاثیر زیادی بگذارد و باعث افت آن و سایر اختلالات مرتبط شود. بیمارانی که مبتلا به مالاریا هستند، بیش تر مستعد مشکلات مربوط به فشار پایین خواهند بود.

• فئوکروموسیتوم

فئوکروموسیتوم تومور مدولای آدرنال است. مدولای آدرنال، اپی نفرین منقبض کننده عروق ترشح می کند. فئوکروموسیتوم میزان ترشح آدرنالین را کاهش داده و باعث اتساع عروق شده که در نهایت منجر به افت فشار می شود.

• کمبود آلدوسترون

آلدوسترون هورمونی است که باعث جذب نمک می شود. وقتی آلدوسترون ناکافی باشد، میزان جذب نمک کاهش می یابد. ثابت شده است که جذب کم نمک، یکی از دلایل اصلی فشار پایین است.

• کمبود ADH

ADH یا هورمون آنتی دیورتیک به نام وازوپرسین نیز شناخته می شود. وازوپرسین با اثر بر عروق خونی و کلیه ها فشار خون را کنترل می کند. کمبود هورمون آنتی دیورتیک، محتوای آب بدن را کاهش می دهد و باعث کم آبی بدن و در نهایت منجر به افت فشار می شود.

• خونریزی

از دست دادن خون در اثر جراحت یا آسیب، خونریزی نامیده می شود. خونریزی منجر به شرایط هیپوولمیک یا کاهش محتوای خون در بدن شده و با کاهش محتوای خون، بیمار بیش تر مستعد افت فشار خون یا فشار خون پایین می شود.

برای اطلاعات بیشتر: کمک های اولیه و درمان فوری جراحت و خونریزی

• ادم مغزی

ادم مغزی اصطلاح پزشکی برای تورم مغز است. تورم ممکن است در پاسخ به هر آسیبی رخ دهد. در این حالت، مایعات در اطراف مغز تجمع یافته و عرضه اکسیژن را محدود می کنند. هنگامی که بافت ها فاقد اکسیژن هستند، احتمال افت فشار خون نیز افزایش می یابد.

• نارسایی هیپوفیز

غده هیپوفیز یک غده درون ریز است که هورمون هایی مانند هورمون آنتی دیورتیک (وازوپرسین) و آلدوسترون را ترشح می کند. نارسایی هیپوفیز ترشح این هورمون ها را کاهش داده و منجر به دفع بیش از حد نمک و آب از بدن شده که در نهایت منجر به شرایط فشار خون پایین می شود.

• پروتئینوری

پروتئینوری یک بیماری است که در آن مقادیر بیش از حد پروتئین از طریق ادرار از بدن دفع می شود. پروتئین ها برای حفظ تنظیم مایعات در بدن ضروری هستند. هنگامی که پروتئین ها وارد ادرار می شوند، به مرور زمان از بدن خارج شده که کاملا سالم نیست. این منجر به تکرر ادرار و باعث کم آبی بدن نیز شده و پس از آن کم آبی باعث کاهش فشار خون می شود.

علائم فشار خون پایین

علائم و نشانه های فشار پایین عبارتند از:

• زوال عقل (از دست دادن حافظه)
• حالت تهوع
• غش کردن
• اختلال هوشیاری
• افزایش ضربان قلب
• تاری دید
• پوست رنگ پریده
• زبان خشک
• سردرد
• ضعف
• سردی دست و پا

شرایط مزمن افت فشار نیز می تواند با علائم شدیدی مانند گرفتگی عضلات، تنش عضلانی، اسپاسم عضلانی و تشنج ظاهر شود.

برای اطلاعات بیشتر: درمان خانگی و گیاهی سردی دست و پا

عوارض فشار خون پایین

اگرچه افت فشار خون معمولا وضعیت خطرناکی نیست، اما می تواند منجر به حوادث ناشی از غش کردن و افتادن شود. اگر آن درمان نشود، مغز، قلب و سایر اندام ها خون کافی برای عملکرد صحیح دریافت نمی کنند. افت فشار خون شدید می تواند منجر به شوک کشنده شود.

درمان

برخی از اشکال افت فشار خون ممکن است به درمان پزشکی نیاز داشته باشند که شامل موارد زیر است:

• دارو برای یک بیماری زمینه ای: زمانی که بیماری زمینه ای باعث افت فشار شده است، درمان ممکن است شامل دارو برای آن بیماری باشد. مانند بیماری قلبی، دیابت یا عفونت که نیاز به تجویز دارو دارد.
• دارو برای افزایش فشار خون
• درمان اورژانسی شوک: افت فشار خون ناشی از شوک جدی ترین شکل این مشکل است که باید فورا درمان شود.

جلوگیری از فشار خون پایین

برای جلوگیری از فشار خون پایین، تغییرات کوچکی در سبک زندگی می‌تواند تاثیر زیادی داشته باشد.

• شما باید مطمئن شوید که به اندازه کافی مایعات مصرف می‌کنید. کم‌ آبی بدن یکی از عوامل مهم در افت فشار خون است، بنابراین نوشیدن آب کافی در طول روز، به‌ویژه در هوای گرم یا هنگام ورزش، بسیار اهمیت دارد.
• مصرف نمک در حد متعادل نیز می‌تواند به جلوگیری از افت فشار کمک کند. نمک باعث نگه‌داشتن آب در بدن شده و حجم خون را افزایش می‌دهد. اما باید حتما با پزشک خود درباره میزان مناسب مصرف نمک مشورت کنید؛ زیرا مصرف زیاد آن نیز ممکن است مشکلات دیگری ایجاد کند.
• غذاهای کم‌حجم و پُر پروتئین بخورید و از خوردن وعده‌های سنگین خودداری کنید کند. وعده‌های غذایی سنگین می‌توانند خون را به سمت دستگاه گوارش کشیده و فشار خون را کاهش دهند. به‌ویژه، افرادی که پس از غذا دچار افت فشار می‌شوند، باید این نکته را مد نظر داشته باشند.
• از ایستادن طولانی‌ مدت یا تغییر وضعیت سریع بدن، مانند بلند شدن ناگهانی از نشستن یا دراز کشیدن، خودداری کنید. این وضعیت‌ها می‌توانند باعث کاهش ناگهانی فشار خون شوند. اگر نیاز به ایستادن دارید، می‌توانید با انجام حرکات آرام پاها یا تغییر تدریجی وضعیت بدن از افت فشار جلوگیری کنید.
• ورزش منظم می‌تواند به بهبود گردش خون و افزایش مقاومت عروق کمک کند. شما باید به تمرینات سبک مانند پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری بپردازید که می‌تواند قلب و عروق را تقویت کرده و از افت فشار جلوگیری کند.
• در نهایت، اگر داروهایی مصرف می‌کنید که ممکن است باعث کاهش فشار خون شوند، باید با پزشک خود مشورت کرده تا دوز دارو یا نوع آن را بررسی کند. تنظیم دقیق داروها می‌تواند از افت ناگهانی فشار جلوگیری کند.

با رعایت این نکات ساده، می‌توانید فشار خون خود را در محدوده‌ی سالم نگه دارید و از افت ناگهانی آن جلوگیری کنید.

توصیه های عمومی در صورت افت فشار خون

• مایعات و نمک فراوان دریافت کنید. در تابستان فرد به سرعت آب و مواد معدنی خود را از دست می دهد.
• قهوه، چای یا کاکائو بنوشید. نوشیدنی های حاوی کافئین، هر چند کوتاه مدت، تاثیر خوبی دارند.
• از عصبانیت، استرس شدید یا ترس اجتناب کنید.
• آرامش خود را حفظ کنید.
• تمرینات ساده ای را انجام دهید که برای افت فشار مفید است.

بیماری هایی که در آنها فشار خون پایین دیده می شود

فشار خون پایین می‌تواند نشانه‌ ی وجود برخی بیماری‌ ها باشد که نیاز به توجه و درمان دارند. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:

1. بیماری آدیسون: در این بیماری، غدد فوق کلیوی قادر به تولید هورمون‌های ضروری مانند کورتیزول و آلدوسترون نیستند. کمبود این هورمون‌ها منجر به از دست دادن آب و نمک از بدن می‌شود که باعث افت فشار خون می‌گردد.
2. بیماری قلبی: مشکلاتی مانند نارسایی قلبی می‌تواند باعث کاهش توانایی پمپاژ خون به اندام‌های بدن شده و در نتیجه فشار خون را کاهش دهد. بیماری‌های مربوط به عروق نیز می‌توانند عامل افت فشار باشند.
3. کم‌خونی: در این بیماری، کاهش تعداد گلبول‌های قرمز و هموگلوبین منجر به کاهش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها می‌شود و این موضوع می‌تواند افت فشار خون را به همراه داشته باشد.
4. شوک سپتیک: در این حالت، عفونت شدید باعث ورود باکتری‌ها به خون شده که منجر به گشاد شدن عروق و در نتیجه افت فشار شدید می‌گردد. این وضعیت می‌تواند به مرگ منجر شود؛ بنابراین نیاز به درمان فوری دارد.
5. دیابت: بیماران دیابتی ممکن است به دلیل تکرر ادرار، دچار کم‌آبی و افت فشار خون شوند. همچنین برخی از داروهای کنترل دیابت می‌توانند عامل کاهش فشار باشند.
6. اختلالات تیروئیدی: تیروئید کم‌ کار می‌تواند منجر به کاهش فعالیت بدن و کاهش فشار خون شود. افراد مبتلا به کم‌کاری تیروئید باید به طور مرتب وضعیت فشار خون خود را چک کنند.
7. پارکینسون: در این بیماری، سیستم عصبی خودمختار بدن که وظیفه کنترل فشار خون را دارد، ممکن است دچار اختلال شود و در نتیجه باعث افت فشار خون، به ویژه هنگام ایستادن، گردد.

برای اطلاعات بیشتر: به چه علت تیروئید کم کار می شود؟

هر کدام از این بیماری‌ها نیاز به درمان تخصصی دارند و نباید علائم فشار خون پایین در آنها نادیده گرفته شود.

آیا فشار خون پایین باعث مرگ می شود؟

عوارض افت فشار درمان نشده با برون ده قلبی کم شدید است و می تواند منجر به مرگ شود. افت فشار درمان نشده همراه با شوک قریب الوقوع یا برق آسا می تواند منجر به نارسایی چند عضوی شود. برای اجتناب از این عواقب، دستورالعمل های فعلی برای مدیریت بیماران مبتلا به شوک یا سپسیس قریب الوقوع بر اهمیت مایع درمانی تهاجمی و کافی تاکید می شود.

با افت شدید فشار خون چه کنیم؟

 ابتدا باید در حالت خوابیده به پشت قرار بگیرید. اگر راهی برای دراز کشیدن وجود ندارد، حتما باید بنشینید و سر خود را تا حد امکان پایین بین زانوهایتان خم کنید. این وضعیت جریان خون مورد نیاز به مغز را تامین می کند و سلامتی بلافاصله بهبود خواهد یافت.

باید فورا یک لیوان آب یا بهتر از همه چای شیرین قوی بنوشید. اگر فردی غش کرد، می توانید با یک بطری الکل یا آمونیاک او را زنده کنید. لازم است بطری را جلوی بینی بیاورید. این اقدامات در کوتاه ترین زمان ممکن به عادی سازی فشار و بازگرداندن فرد به حالت عادی کمک خواهد کرد.

برای اطلاعات بیشتر: کمک های اولیه و درمان فوری هنگام غش کردن

 چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر دچار سرگیجه یا علائم دیگر شدید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید. هنگامی که علائم فشار پایین با خونریزی، شوک، ضربه شدید، سوختگی، درد قفسه سینه، ضربان نامنظم قلب، تب یا از دست دادن هوشیاری همراه باشد، تماس با اورژانس ضروری است.

سوالات متدوال