بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
تاثیر آلودگی هوا و گرما بر قلب یکی از مشکلات بزرگ جوامع امروزی و شهر های پرجمعیت است که روی بسیاری از ارگانهای بدن انسان تاثیراتی جبران ناپذیر و مضر می گذارد. در این بین سیستم قلب و عروق و ریه ها بیشترین آسیب را از این ناپاکی هوا میبینند.
یکی دیگر از مواردی که بر عملکرد صحیح و سالم قلب تاثیر منفی میگذارد گرماست. درجه حرارت بالا در فضای باز باعث می شود قلب مجبور باشد فعالیت خود را با سرعت و توان بیشتری انجام دهد تا بتواند خون را به سطح پوست برساند تا بدن عرق کرده و خنک شود. در این موارد اگر بدن شما خنک نشود بیشترین فشار بر قلب شما وارد می شود. به همین دلیل کسانی که دارای مشکلات قلبی هستند هوای گرم آزارشان می دهد.
آلودگی هوا برای چه کسانی مضر است؟
آلودگی هوا یک معضل اجتماعی است که نه تنها بر روی افرادی که مشکلات قلبی دارند اثر گذار است بلکه بر کسانی که هیچ مشکلی نیز ندارند تاثیر های منفی خود را میگذارد و ممکن است فرد را دچار بیماری کند.
با این حال این موضوع بر کسانی که دارای بیماری های زمینه ای قلبی و عروقی و یا بیماری های ریوی هستند بیشترین تاثیر منفی را دارد و به افزایش مرگ و میر در بیماران قلبی در شهرهای آلوده منجر می شود. البته کسانی که در شهر های آلوده زندگی میکنند و یا سابقه ی بیماری در خانواده شان وجود دارد نیز از خطر ایجاد بیماری های قلبی نیز در امان نیستند و این آلودگی فرایند بیمار شدن فرد سالم را هم سرعت می بخشد.
هنگام آلودگی هوا بیشتر چه افرادی در معرض خطر قرار می گیرند؟
در واقع ایجاد مشکلات ناشی از آلودگی هوا در کسانی که بیماری های زمینه ای در آنها وجود دارد و یا در خانواده ی آنها سابقه ایجاد این بیماری ها وجود داشته است بیشتر از دیگر افراد است.
وجود برخی بیماری های قلبی و یا فشار خون نامتعادل و یا دیگر بیماری ها در کنار آلودگی هوا منجر به تشدید بیماری خواهد شد.
علاوه بر کسانی که دارای بیماری زمینه ای هستند کسانی که جزء افراد گروه پر خطر می باشند و یا زنان باردار، سالمندان، کودکان و افراد دارای مشکل دیابت نیز بیشتر از سایر افراد در آستانه خطر مشکلات قلبی بر اثر آلودگی هوا هستند.
تاثیر آلودگی هوا و گرما بر قلب
آلوده بودن هوا می تواند از روش های مختلفی وارد بدن انسان شده و وی را بیمار کند و عملکرد قلب و ریه و دیگر اعضای بدن را دچار اختلال کند. به طور مثال اختلال در عملکرد سیستم سمپاتیک، بالا رفتن احتمال سکته قلبی، گرفتگی شرایین، بالا بردن فشار خون، اختلال در پمپاژ خون در قلب از تاثیر آلودگی هوا و گرما بر قلب است.
اینکه میگوییم آلودگی هوا در ایجاد سکته های قلبی موثر است و این احتمالات را شدت می بخشد یعنی اینکه احتمال سکته قلبی از یک ساعت بعد از قرار گرفتن در معرض هوای آلوده تا حتی دو روز بعد از آن ۱۰ تا ۲۰ درصد بالاتر و بیشتر از زمان های دیگر است. همچنین بالا بردن فشار خون در مبتلایان به فشار خون نیز به همین صورت است یعنی حدود یک تا چهار میلی متر جیوه فشار خون(سیستولیک) به ازای هر ۱۰ میکرو گرم بر متر مربع هوای آلوده افزایش پیدا میکند.
به همین دلیل توصیه ی پزشکان برای چنین افرادی این است که در روز هایی که میزان آلودگی هوا بیشتر است حد الامکان از خانه خارج نشوند و نکات مهم در این زمینه را رعایت کنند تا تاثیر آلودگی هوا و گرما بر قلب در آن ها ایجاد مشکل نکند.
کدام علائم هشدار دهنده نشان میدهد فرد بر اثر آلودگی هوا دچار عارضه قلبی شده است؟
همانطور که گفتیم عوارض قلبی حاصل از آلودگی هوا از یک ساعت بعد از قرار گرفتن در شرایط آلوده ی هوا تا حداقل دو روز بعد از آن ایجاد می شود. علائم زیر:
- به وجود آمدن درد در ناحیه ی قفسه ی سینه
- افزایش تهوع
- فشار خون
- بالا رفتن تپش قلب
- سرگیجه
- تنگی نفس
هشدار دهنده ترین علائمی هستند که می توانند فرد را از مشکلات جدی تر باخبر کنند.
تاثیر گرما بر قلب
فرایند تعریق در بدن برای خنک شدن دمای بدن در مواقع گرماست. اما این ویژگی زمانی که بیش از حد باشد باعث از بین رفتن مقادیر زیادی از آب بدن می باشد که در نهایت فشار خون را کاهش داده و ضربان قلب را بالا میبرد.
اما این امر فقط برای کسانی نیست که دارای مشکلات قلبی هستند بلکه همه ی افراد از گرمای شدید صدمه می بینند. اما در افراد مبتلا به بیماری های قلبی و عروقی این تاثیر آلودگی هوا و گرما بر قلب بیشتر است.
توصیه ی پزشکان به کسانی که دارای بیماری های قلبی هستند این است که حد الامکان از قرار گرفتن در نور مستقیم آفتاب و گرمای شدید به شدت خودداری کنید زیرا قلب شما نمیتواند به خوبی در این شرایط کار کند.
چگونه بدن انسان به محیط گرم واکنش نشان می دهد؟
فردی که در شرایط عادی قرار دارد دارای درجه حرارتی حدود ۳۷ درجه سانتی گراد در بدن خود است.
تغییرات میتوانند تقریبا یک درجه این درجه حرارتی را تغییر دهند. البته زمانی که فرد بیمار است و تب دارد این تغییرات خیلی بیشتر از یک درجه است. در مواردی نیز که فرد در شرایط آب و هوای بسیار گرمی قرار می گیرد دمای بدن به شدت بالا می رود و این امر باعث بر هم خوردن تعادل دمایی بدن می شود.
با بالا رفتن درجه ی محیط درجه ی گرمای بدن نیز بالا می رود. بدن نیز با شروع پمپاژ گسترده تر خون به سطح پوست و شروع فعالیت تعریق سعی در کنترل گرما و خنک کردن بدن دارد به همین دلیل است که قلب تاثیر آلودگی هوا و گرما بر قلب را متحمل می شود.
تاثیر گرما بر قلب و وضعیت بدن
زمانی که فرد در شرایط گرمای بیش از حد توان قرار گیرد ممکن است ترموستات بدن از خنک کردن بدن باز بماند و این امر باعث ایجاد مشکلات بزرگتر و جبران ناپذیر تر می شود و حتی ممکن است فرد دچار مرگ ناشی از گرمای بیش از حد بدن شود.
غده هیپوتالاموس در مغز با کنترل کردن دمای بدن با توجه به دمای بیرون به دیگر اعضای بدن دستور گرم کردن و سرد کردن بدن را میدهد. در روزهای گرم سال و افزایش دما در بدن قلب بر اثر پمپاژ خون درگیر مشکل فشار خون می شود که هرچه شدت یابد خطرناک تر است.
همانطور که پیش از این گفته شد قلب با پمپاژ خون به پوست فرد در فصول گرم سال تلاش در کنترل گرما و افزایش تعریق دارد این موضوع با افزایش ضربان قلب ارتباط مستقیم دارد. وظیفه ی پوست و قلب در این موارد برای خنک تر کردن بدن و حفظ دمای ایده آل بدن بسیار سخت است.
اطلاعات بیشتر: راه های پیشگیری از بیماری های قلبی
هنگامی که دمای بدن افزایش می یابد، این حالت ها را تجربه میکند:
- افزایش تحریک پذیری
- دمای بالای بدن
- از دست دادن آگاهی و توانایی انجام وظایف ذهنی
- از دست دادن توانایی انجام وظایف ماهرانه یا کار سنگین
- فشار خون بالا
- تهوع
- تشنگی
- سردرد
- عرق کردن شدید
- گرفتگی شدید عضلات
- احساس ضعف
- خستگی
- سرگیجه
سخن پایانی
کسانی که دارای مشکلات قلبی عروقی هستند برای اینکه تاثیر آلودگی هوا و گرما بر قلب بر آنها متحمل نشود زمانی که برای کار ضروری مجبور به خروج از منزل نشده اند در معرض نور خورشید و هوای گرم قرار نگیرند این امر بسیار اهمیت دارد که به سلامت قلبی خود توجه کنید تا از عواقب آن دور بمانید.
آلودگی هوا نیز زمانی برای شما مضر می باشد که در معرض آن قرار بگیرید. در روزهایی که میزان آلایندگی هوا بیشتر است سعی کنید حدالامکان از خانه خارج نشوید تا ریه ها و قلب شما از آسیب های جدی در امان باشند.
