پارگی رباط صلیبی چگونه است

رباط صلیبی یکی از اجزای حیاتی مفصل زانو است که نقش بسیار مهمی در حفظ استحکام و ثبات این مفصل ایفا می‌ کند. این رباط باعث اتصال استخوان‌ های ران و ساق می‌ شود و در حین حرکت‌ های روزمره و ورزشی به تثبیت مفصل زانو کمک می‌ کند. اما، آسیب به این رباط که به عنوان پارگی یا شکستگی معروف است، می‌ تواند منجر به مشکلات جدی شود و توانایی فعالیت‌ های روزانه و حتی ورزشی را به شدت محدود کند. در این مقاله، به بررسی مختصری از ساختار و اهمیت رباط صلیبی پرداخته و سپس علل و علائم پارگی این رباط شرح داده خواهد شد. همچنین، روش‌ های درمان و پیشگیری از این نوع آسیب‌ ها نیز به‌صورت خلاصه مورد بحث قرار خواهد گرفت.

رباط صلیبی چیست؟

رباط صلیبی یک نوع رباط است که در مفصل زانو واقع شده و نقش مهمی در استحکام و استقامت این مفصل ایفا می‌ کند. این رباط به عنوان یک ساختار ثبات‌ بخش در مفصل زانو عمل می‌ کند و از جلو به پشت مفصل کشیده می‌ شود.

رباط صلیبی در مفصل زانو قرار دارد. این مفصل یک مفصل لولایی (hinge joint) بزرگ است و تقریبا در وسط پایین قسمت فوقانی پا واقع شده است.

 انواع رباط صلیبی

در ادامه، انواع رباط صلیبی شرح داده شده است که عبارتند از:

• رباط صلیبی قدامی (ACL): این رباط از جلوی مفصل زانو به پشت آن کشیده می‌شود و نقش اصلی در جلوگیری از حرکت اضافی و چرخش غیر طبیعی زانو دارد.
• رباط صلیبی خلفی  (PCL): این رباط از پشت مفصل زانو به جلو آن می پیوندد و از حرکت افقی استخوان های ران و ساق جلوگیری می کند.
• رباط های کناری (Collateral Ligaments): رباط صلیبی کناری در مفصل زانو قرار دارد. رباط های کناری شامل رباط کناری داخلی (MCL) و رباط کناری خارجی (LCL) می شوند، که به ترتیب در داخل و خارج مفصل زانو قرار دارند و به حفظ استحکام در جهت های افقی مفصل کمک می کنند.
• رباط پاتلا (Patellar Ligament): این رباط از استخوان پاتلا (سر کندیل) به قسمت پایین استخوان ساق متصل می شود و نقش مهمی در حرکات انعطاف پذیری زانو ایفا می کند.
• رباط های منیسکوفمورال (Meniscofemoral Ligaments): این رباط ها از منیسکوس های زانو به استخوان فمور (ران) متصل می شوند و در استحکام و پایداری منیسکوس ها دخیل هستند.
• رباط های منیسکوتیبیا (Meniscotibial Ligaments): این رباط ها نیز از منیسکوس ها به استخوان ساق متصل می شوند و در استحکام منیسکوس ها نقش دارند.

درجات آسیب

آسیب دیدگی رباط زانو معمولا بر اساس شدت و جلوه ی کلینیکی آسیب به رباط به درجات مختلفی تقسیم می شود. درجات آسیب دیدگی رباط زانو شامل:

• درجه ۱ (Grade 1): در آسیب دیدگی درجه ۱ رباط تا حد زیادی کشیده شده است اما هنوز به صورت کامل دچار پارگی یا شکستگی نشده است. علائم آسیب دیدگی درجه ۱ شامل درد کم، تورم ملایم تا متوسط و محدودیت حرکت کم می شود.
• درجه ۲ (Grade 2):در آسیب دیدگی درجه ۲ پارگی یا شکستگی نسبتا متوسطی در رباط صلیبی رخ داده است. علائم آسیب دیدگی درجه ۲ شامل درد متوسط تا شدید، تورم قابل توجه و محدودیت حرکت متوسط می شود.
• درجه ۳ (Grade 3):در آسیب دیدگی درجه ۳ نشان دهنده پارگی یا شکستگی کامل رباط است. علائم آسیب دیدگی درجه ۳ شامل درد شدید، تورم زیاد و محدودیت حرکت قابل توجه می شود.

علائم کشیدگی رباط صلیبی

علائم و نشانه های مرتبط با مشکلات زانو ممکن است شامل موارد زیر هستند:

• شنیدن صدا از مفصل زانو: شنیدن صداهای خراشیدن یا خش خش از مفصل زانو ممکن است نشانه مشکلاتی مانند آسیب به غضروف ها یا سایر ساختارهای مفصل باشد.
• ورم مفصل زانو: افزایش ورم مفصل زانو ممکن است به علت التهاب، آسیب یا سایر مشکلات باشد.
• درد مفصل زانو: درد مفصل زانو ممکن است به علت آسیب، التهاب یا مشکلات دیگر نظیر آرتریت یا آرتروز باشد.
• احساس ناراحتی در اطراف مفصل زانو: ناراحتی یا درد در اطراف مفصل زانو نیز ممکن است به دلیل تغییرات در بافت های اطراف مفصل ایجاد شده باشد.
• عدم توانایی در حرکت دادن زانو: مشکلات در حرکت زانو ممکن است ناشی از آسیب به رباط‌ ها، غضروف ها یا سایر قسمت های مفصل باشد.
• بی ثباتی زانو: احساس بی ثباتی یا خالی شدن زانو، به وجود مشکلات در رباط ها یا دیگر ساختار های مفصل اشاره دارد.
• کبودی و سفتی زانو: کبودی، سفتی، یا تغییر رنگ زانو ممکن است به علت آسیب، التهاب، یا خون رسانی ناپایدار باشد.

بیشتر بدانید: راه های درمان پای پرانتزی

علت های آسیب دیدگی و پاره شدن

آسیب های رباط صلیبی معمولا به دلیل عوامل مختلفی ایجاد می شوند. شایع ترین علل آسیب به رباط صلیبی عبارتند از:

• فشار و ضربه: در فعالیت های ورزشی حرکات ناگهانی، چرخش های غیر منتظره و ضربه به زانوی خم شده ممکن است باعث آسیب به رباط صلیبی شوند. به طور خاص، آسیب به رباط ACL معمولا در ورزش هایی مانند فوتبال، بسکتبال و اسکی اتفاق می‌افتد.
• عوامل ژنتیکی: برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی ممکن است بیشتر دچار آسیب دیدگی رباط های زانو شوند.
• هورمون ها: برخی تحقیقات نشان می دهد که هورمون های زنانه، به‌ویژه هنگام دوران پیش از بلوغ و حاملگی، می توانند تاثیری در استحکام رباط های زانو داشته باشند و احتمال آسیب دیدگی را افزایش دهند.
• عوامل آناتومیکی: برخی از تفاوت های آناتومیکی مانند هایپراکستنشن زانو ها زانو یا شیب لگن، ممکن است باعث افزایش خطر آسیب دیدگی شوند.

راه های تشخیص

تشخیص پارگی رباط صلیبی بر اساس تاریخچه بیمار، معاینات بالینی و اطلاعات تصویربرداری صورت می گیرد. این اطلاعات معمولا شامل موارد زیر است:

۱- تست های تصویربرداری:

برای تشخیص پارگی رباط صلیبی، از روش های مختلفی استفاده می شود. در زیر، برخی از این روش ها ذکر شده است:

۲- معاینات بالینی:

در معاینات بالینی پزشک متخصص اطلاعاتی در مورد علائم و نشانه ها، زمان و شرایط وقوع آسیب و سابقه پزشکی بیمار را جمع‌آوری می کند. همچنین علائم مانند درد، تورم و محدودیت حرکت در زانو مورد ارزیابی قرار می دهد.

۳- تست های بالینی:

تست‌های بالینی برای تشخیص پارگی رباط صلیبی می توانند شامل موارد زیر باشند:

• تست (Anterior Drawer Test): در تست ADT، بیمار در حالت خوابیده است و زانو در حدود ۹۰ درجه خم شده است. پزشک با نشان دادن زانو به سمت جلو، با دستان خود از پشت زانو فشار می آورد. حرکت غیرطبیعی زانو به سمت جلو نشانه آسیب به رباط صلیبی ممکن است.
• تست لاچمن (Lachman Test): در تست لاچمن، زانوی بیمار در حالت خمیده در حدود ۲۰-۳۰ درجه است. پزشک یک دست را زیر زانوی بیمار قرار داده و با دست دیگر، به سمت جلوی زانو فشار می‌آورد. حرکت غیرطبیعی زانو به سمت جلو نشانه آسیب به رباط صلیبی ممکن است.
• تست (Pivot Shift): بیمار با زانو خمیده حدود ۳۰ درجه در حالت خوابیده است. پزشک با دستان خود فشار به طرف داخل زانو و سپس چرخش می‌ دهد. حرکت غیر طبیعی زانو در حین چرخش نشانگر آسیب به رباط صلیبی است.

۴- تصویرسازی با رزونانس مغناطیسی (MRI):

تصویربرداری (MRI) با دقت بالا، اطلاعات دقیقی از بافت های نرم مانند رباط ها و غضروف را فراهم می کند و می تواند پارگی رباط صلیبی را نشان دهد.(MRI چیست؟)

۵- آرتوسکوپی:

در روش آرتوسکوپی جراحی با استفاده از دستگاه آرتوسکوپ به پزشک امکان مشاهده مستقیم داخل مفصل زانو را می دهد. این روش معمولاً برای تشخیص دقیق تر و همچنین درمان پارگی رباط صلیبی استفاده می شود.

۶- رادیوگرافی:

رادیوگرافی برای ارزیابی شکل و وضعیت استخوان ها مناسب است و می تواند اطلاعاتی در مورد شکستگی ها یا نقص های استخوان را نشان دهد.

راه های درمان

درمان رباط صلیبی بستگی به نوع و شدت آسیب، نیاز های بیمار و توصیه های پزشک دارد. روش های درمان رباط صلیبی عبارتند از:

۱- درمان غیرجراحی:

در ادامه، روش های درمان غیرجراحی رباط صلیبی ذکر شده است:

• فیزیوتراپی: از طریق تمرینات فیزیوتراپی عضلات محیطی رباط صلیبی تقویت شده و پایداری زانو افزایش می یابد.
• ورزش درمانی: ورزش درمانی شامل تمرینات مخصوص جهت تقویت عضلات مهم در اطراف زانو و تقویت ساختار های پشتیبانی می شود.
• حرکات اصلاحی: آموزش به بیمار برای اجتناب از انجام دادن حرکت‌های نادرستی که ممکن است به رباط صلیبی آسیب برساند.

۲- آب درمانی رباط صلیبی:

آب درمانی شامل تمرینات در آب به منظور کاهش فشار بر زانو و افزایش استحکام عضلات می شود.

۳- تزریق گاز ازون:

تزریق گاز ازون به منظور کاهش التهاب و تسکین درد به عنوان یک روش درمانی مورد استفاده قرار گیرد.

۴- تزریق PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت:

تزریق مواد مثل PRP به زانو با هدف تسریع فرآیند بهبودی و بازسازی بافت های آسیب دیده انجام می شود.

۵- تزریق استروئید:

تزریق استروئید به محل آسیب به منظور کاهش التهاب و تسکین درد است.

۶- استفاده از لوازم طبی مانند زانوبند:

از لوازم طبی مانند زانوبند جهت افزایش پشتیبانی و پایداری زانو در فعالیت‌ های روزمره یا ورزش ها استفاده می شود.

۷- استفاده از بریس:

از بریس (Brace) به منظور افزایش پایداری زانو و جلوگیری از حرکات نادرست استفاده می شود.

۸- تجویز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs):

داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن برای کاهش التهاب و درد تجویز می شوند.

۹- جراحی بازسازی رباط صلیبی:

جراحی بازسازی رباط صلیبی معمولا در مواردی انجام می شود که رباط صلیبی به طور کامل پاره شده است و نیاز به جایگزینی یا بازسازی دارد. در این حالت، جراحی یک گزینه اصلی برای بازگرداندن پایداری و عملکرد زانو به حالت طبیعی و بازگشت به فعالیت های ورزشی است.

آیا بدون جراحی نیز قابل درمان است؟

آسیب دیدگی رباط صلیبی می تواند با استفاده از روش های غیرجراحی نیز درمان شود، اما عواملی نظیر نوع آسیب، شدت آسیب و تأثیر آن بر پایداری زانو تعیین کننده اصلی نوع درمان هستند. در مواردی که رباط صلیبی آسیب دیده اما پاره نشده است، روش های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، تمرینات ورزشی و استفاده از لوازم پزشکی مثل زانوبند ممکن است باعث بهبودی شوند.

جراحی رباط صلیبی چگونه انجام می شود؟

فرآیند جراحی رباط صلیبی به طور کلی شامل مراحل زیر است:

۱- برداشت رباط صلیبی آسیب‌ دیده:

رباط آسیب دیده از محل خود برداشته می شود تا فضای لازم برای جایگزینی آن ایجاد شود.

۲- اتوگرافت یا آلوگرافت:

اتوگرافت و آلوگرافت دو روش استفاده شده در جراحی بازسازی رباط صلیبی هستند. در روش اتوگرافت، بافت مستقیما از بدن بیمار گرفته می شود و در روش آلوگرافت، بافت از منبع دیگری نظیر بانک بافت ها گرفته می شود.

۳- قرار دادن تاندون در محل جایگزینی:

تاندون انتخابی در محل رباط صلیبی آسیب‌دیده قرار داده می شود و با استفاده از ابزار های خاص ثابت می شود.

۴- قرار دادن گرافت در استخوان:

اگر از گرافت (قطعه ای از استخوان) استفاده شده باشد، گرافت به کمک پیچ و مهره در داخل استخوان قرار داده می شود.

۵- بستن بخیه ها:

پس از جایگزینی و ثابت کردن تاندون یا گرافت، محل جراحی بخیه زده می شود.

۶- بستری شدن بیمار:

بیمار ممکن است برای یک مدت کوتاه (معمولا یک شب) در بیمارستان بستری شود تا وضعیت عمومی بیمار پس از جراحی ارزیابی شود.

عمل بازسازی رباط صلیبی به چه کسانی توصیه نمی شود؟

تصمیم به انجام عمل بازسازی رباط صلیبی بر اساس معیار های متعددی اتخاذ می شود و افرادی که ممکن است از این عمل مستثنی شوند، عبارتند از:

• بیماری های زمینه ای: برخی از بیماری های زمینه ای مانند بیماری های قلبی، مشکلات تنفسی یا دیابت (دیابت چیست؟) ممکن است بازسازی رباط صلیبی را به تاخیر انداخته یا امکان اجرای آن را کاهش دهند.

• مصرف سیگار: مصرف زیاد سیگار می تواند بازسازی بافت ها را مشکل کند و زمان بهبودی را افزایش دهد.
• وزن زیاد: وزن زیاد ممکن است بر توانایی بازسازی و عملکرد بعدی رباط صلیبی تاثیر منفی بگذارد. اضافه وزن می‌تواند فشار اضافی به روی مفاصل و بافت های صدمه دیده وارد کند.
• کشیدگی جزئی رباط: در برخی موارد، اگر کشیدگی رباط صلیبی نسبتا جزئی باشد و فرد توانایی ادامه فعالیت های روزانه خود را داشته باشد، عمل جراحی ممکن است لازم نباشد. در این شرایط، مدیریت مشکل با ترکیبی از فیزیوتراپی و تغییر در سبک زندگی ممکن است کارآمدتر باشد.

مراقبت های بعد از عمل

مراقبت بعد از عمل رباط صلیبی زانو بسیار مهم است تا فرآیند بهبودی به درستی پیش برود و احتمال بروز مشکلات کمتر شود. در ادامه چند نکته مهم برای مراقبت بعد از عمل رباط صلیبی زانو آورده شده است:

• استراحت کافی: استراحت به اندازه کافی بعد از عمل رباط صلیبی زانو بسیار مهم است. افراد باید از حرکات غیرضروری پرهیز کرده و نهایتا فشار وارد کردن بر روی زانوی عمل شده خودداری کنند.
• استفاده از عصا یا واکر: استفاده از عصا یا واکر در هنگام ایستادن و راه رفتن در کاهش فشار اضافی بر روی زانوی جراحی شده موثر است.
• فیزیوتراپی: انجام دادن تمرینات استرچینگ و تقویتی تحت نظارت فیزیوتراپیست در روند بهبودی و بازگشت سریع به عملکرد طبیعی کمک می کنند.
• تغذیه مناسب: تغذیه مناسب سرشار از پروتئین، ویتامین و مواد معدنی در روند بهبودی موثر است.
• کمپرس یخ: استفاده از کمپرس یخ برای کاهش التهاب نقش مهمی در مراقبت از زانوی جراحی شده موثر است.
• وضعیت خوابیدن: هنگام خوابیدن با قرار دادن یک بالشتک زیر زانو و خم کردن زانو می تواند به بهبودی و راحتی زانوی جراحی شده کمک کند.
• استفاده از زانوبند: زانوبند یک وسیله حمایتی است که به شما کمک می کند زانو را در حالت مناسب نگه دارید و از حرکات ناخواسته جلوگیری کنید.

بیشتر بدانید: راه های درمان کف پای صاف

ریسک های عمل جراحی رباط صلیبی چیست؟

عمل جراحی رباط صلیبی یک روش درمانی است که معمولا برای ترمیم یا جایگزینی رباط صلیبی مصدوم در زانو استفاده می شود. هر عمل جراحی به همراه خود ریسک ها و مشکلاتی دارد. برخی از ریسک ها و مشکلات جراحی رباط صلیبی عبارتند از:

• محدودیت حرکت
• آسیب دیدگی اعصاب و عروق محیطی
• پارگی و کشیدگی مجدد
• درد
• عفونت
• لخته شدن خون

هزینه عمل

هزینه عمل پارگی رباط صلیبی شامل موارد زیر می شود:

1. هزینه بیمارستان و بستری
2. هزینه تهیه اقلام جراحی
3. دستمزد جراح و دستیاران
4. هزینه های فیزیوتراپی
5. هزینه های مربوط به تجهیزات و مواد مصرفی
6. هزینه های مرتبط با برنامه های توکار و تشخیصی قبل از عمل
7. هزینه های تست ها و تصویربرداری قبل از عمل

جوش خوردن رباط صلیبی

در جراحی بازسازی و جوش خوردن رباط صلیبی، از پیوند های مختلفی استفاده می شود. انتخاب نوع پیوند بستگی به ترجیحات جراح، نیاز های بیمار و شرایط فیزیولوژیکی فرد دارد. انواع پیوند برای بازسازی و جوش خوردن رباط صلیبی عبارتند از:

۱- اتوگرافت تاندون کشکک (Patellar Tendon Autograft):

در روش اتوگرافت تاندون کشکک، یک قطعه از تاندون کشکک (قسمت بالایی تاندون مفصل زانو) برای جایگزینی رباط صلیبی آسیب دیده به کار می رود. این روش به دلیل استحکام و پایداری بالا به تاندون کشکک معروف است.

۲- اتوگرافت تاندون همسترینگ (Hamstring Tendon Autograft):

در روش اتوگرافت تاندون همسترینگ، تاندون همسترینگ (تاندون‌هایی که از پشت ران به زانو می رسند) برای ساختن رباط صلیبی جدید استفاده می شود. این روش برخلاف اتوگرافت تاندون کشکک، نیاز به تخریب کمتری در ناحیه کشکک زانو دارد.

۳- آلوگرافت (Allograft):

در روش آلوگرافت، از پیوند فرد دیگری (ممکن است یک نفر ناشناس باشد) برای جایگزینی رباط صلیبی استفاده می شود. همچنین، پیوندهای آلوگرافت ممکن است از بانک پیوند مرکزی (مانند بانک تاندون) تهیه شوند.

سوالات متداول

۱- راه رفتن با رباط صلیبی پاره امکان‌ پذیر است؟

رباط صلیبی آنتریور (ACL) یکی از رباط های اصلی در زانو است که به پایداری و کنترل حرکات زانو کمک می کند. آسیب به این رباط ممکن است باعث علائمی نظیر خالی شدن زانو، حس ناپایداری و مشکل در تحمل وزن شود. در مواجهه با این مشکلات، افراد ممکن است از وسایلی مانند زانوبند برای ایجاد پشتیبانی اضافی بر زانو استفاده کنند.

۲- آیا پارگی رباط صلیبی باعث آرتروز می شود؟

پارگی رباط صلیبی آنتریور (ACL) می تواند تاثیر زیادی بر مفصل زانو داشته باشد و در برخی موارد، ممکن است به طور طبیعی باعث ایجاد مشکلات زانو و درازمدت منجر به آرتروز (افزایش سایز ویرانی مفصلی) شود. آرتروز (آیا آرتروز زانو درمان می شود؟) یک بیماری مفصلی است که با کاهش ضخامت و از بین رفتن غضروف مفصل همراه است.

۳- چرا زنان بیشتر در معرض پارگی رباط صلیبی زانو هستند؟

تحقیقات نشان می‌دهند که زنان به دلیل عوامل ژنتیکی، تفاوت در ساختار عضلات و سطح هورمون‌ها معمولا عضلات چهار سر ران (کوادریسپس) ضعیف تری دارند. این اختلافات باعث می شود زانوهای زنان در مواجهه با استرس ها و فشارهای ورزشی بخصوص در فعالیت هایی که به تقویت عضلات همسترینگ مرتبط هستند، نسبت به آسیب مستعدتر شوند.

۴- آیا پارگی رباط صلیبی خود‌ به‌ خود درمان می شود؟

برخی از افراد با تمرینات تقویتی و فیزیوتراپی ممکن است توانسته باشند بهبود یابند و علائم کمتری تجربه کنند. اما این موارد معمولا در مواردی که پارگی رباط صلیبی خیلی شدید نباشد یا علائم کنترل شده باشد، قابل انتظار است. در موارد خیلی جدی و با شدت پارگی زیاد، معمولا نیاز به مداخله جراحی و بازسازی رباط صلیبی وجود دارد تا بتوان عملکرد زانو را به حالت اصلی بازگرداند و از مشکلات آتی جلوگیری کرد.

۵- چه مدت می توان جراحی رباط صلیبی را به تعویق انداخت؟

برای پارگی کامل رباط صلیبی، جراحی بازسازی معمولاً در مدت زمان نسبتاً کوتاه پس از وقوع آسیب برنامه‌ریزی می‌شود. این مدت زمان ممکن است بین ۳ تا ۶ هفته پس از وقوع آسیب باشد.

۶- پس از جراحی رباط باید انتظار چه چیزی را داشت؟

اغلب انتظار می رود که بیشتر افراد بعد از عمل جراحی به عملکرد قبلی خود بازگردند. این مدت زمان بستگی به میزان فعالیت فیزیکی فرد، ویژگی های جسمی او و توانمندی بدن در بازیابی دارد. جلسات فیزیوتراپی بعد از عمل جراحی بسیار اهمیت دارد. این جلسات به فرد کمک می‌کنند تا عضلات زانو تقویت شوند و بیشترین انعطاف پذیری به دست آید. همچنین، ممکن است بعد از جراحی برخی محدودیت ها و دستورات مشخص برای فرد اعمال شود.

۷- فرق بین کشیدگی رباط و پارگی آن چیست؟

کشیدگی و پارگی رباط‌ دو وضعیت مختلف هستند که از نظر شدت آسیب به رباط متفاوتند. در کشیدگی، رباط از محل اتصال به استخوان یا محل اتصال به رباط دیگر کشیده شده است اما ساختار اصلی رباط حفظ شده است. در پارگی، رباط به طور کامل از محل اتصال به استخوان یا از داخل خود پاره شده است و ساختار اصلی آن از بین رفته است.