تفاوت های اختلال دو قطبی در زنان و مردان

قصد داریم در این مقاله به بررسی تفاوت های اختلال دو قطبی در زنان و مردان خواهیم پرداخت.

بیشتر پژوهش هایی که بر روی اختلال دو قطبی صورت گرفته است بر اساس جنسیت زیست شناختی بوده است و ما درک چندانی از تجربه های افراد تراجنسیتی یا ترنس مبتلا به اختلال دو قطبی نداریم. بر اساس پژوهش های صورت گرفته نتایج زیر به دست آمده اند:

تفاوت اختلال دو قطبی یک و دو

اختلال دو قطبی یک نیز زیر شاخه ای از اختلال دو قطبی است که در آن دوره های شیدایی تجربه می شود. برخی افراد مبتلا به این زیرشاخه از اختلال روانی دو قطبی، دوره های افسردگی هم دارند اما برخی دیگر ندارند. طبق انجمن روانپزشکی آمریکا American Psychiatric Association (APA)، اختلال دو قطبی دو یکی از زیر شاخه های اختلال دو قطبی است که با دوره های افسردگی و نیمه شیدایی شناخته می شود. در این حالت معمولا دوره های شیدایی مشکلات مشابه شیدایی در عملکرد روزمره فرد ایجاد نمی کنند. دوره ها یا اپیزودهای تمام عیار شیدایی که در دو قطبی یک اتفاق می افتد، در دو قطبی دو اتفاق نمی افتد.

۱- اختلال دو قطبی نوع دو در زنان شایع تر از مردان است:

در این نوع اختلال دو قطبی، دوره های علائم افسردگی شدید و یک وضعیت کوتاه تر و خفیف تر شیدایی که به آن نیمه شیدایی (یا شیدایی خفیف) می گویند تجربه می شود. طبق Office on Women’s Health، اختلال دو قطبی دو میزان شیوع متفاوتی در بین زنان و مردان دارد و در زنان شایع تر است.

بیشتر بدانید: تاثیر افسردگی در زندگی روزمره افراد چیست؟

۲- در اختلال دو قطبی نوع یک، چرخش سریع بین دوره ها در زنان شایع تر است:

به نظر می رسد اختلال دوقطبی نوع یک در هر دو جنس زن و مرد به یک اندازه شایع است. با این حال احتمال دارد زنان تغییرات دوره ای سریع تری در خلق را تجربه کنند. به این حالت چرخه های سریع می گویند، به این معنی که برخی افراد مبتلا، حداقل چهار دوره افسردگی یا شیدایی را ظرف تنها یک سال تجربه می کنند. افراد دیگر اختلال دو قطبی، ممکن است فقط بین یک تا سه دوره خلقی در طول زندگی خود داشته باشند.

چرخه سریع در هر کدام از انواع اختلال دو قطبی ممکن است دیده شود.

۳- علائم دو قطبی در مردان معمولا زودتر از زنان پدیدار می شود:

یکی دیگر از تفاوت های اختلال دو قطبی در زنان و مردان این است که علائم این بیماری در مردان بیشتر احتمال دارد که از سنین پایین تر شروع شود. طبق بنیاد بین المللی دو قطبی International Bipolar Foundation، به طور متوسط بر اساس آمار به دست آمده حدود پنج سال این تفاوت بروز علائم در نظر گرفته می شود.

این به این معنی است که زنان دو قطبی بیشتری شروع دیر هنگام علائم دو قطبی را تجربه می کنند و ممکن است در دهه چهل یا حتی دیرتر از آن در زنان علائم بروز کند در حالی که در مردان معمولا در اواخر نوجوانی نشانه ها پدیدار می شوند.

۴- مصرف مواد مخدر و الکل در مردان دوقطبی شایع تر از زنان است:

همانطور که می دانیم در حالت عادی هم مردان بیشتر گرفتار مصرف مواد مخدر و غیر قانونی می شوند و دو قطبی ها هم از این امر مستثنی نیستند. از این رو یکی از دیگر تفاوت های بین این اختلال روانی در زنان و مردان این است که روی هم رفته مردان بیشتر در خطر سوء استعمال مواد مخدر و ناسالم قرار دارند. جدا از این به طور کلی باید گفت سوء استعمال مواد در بین افراد مبتلا به اختلال دو قطبی نسبت به کل جمعیت، بسیار شایع است و طبق بررسی های صورت گرفته، مصرف مواد حدود نیمی از این افراد را درگیر می کند. به همین علت این افراد باید تحت غربالگری و نظارت باشند.

۵- زنان مبتلا به دو قطبی بیشتر احتمال دارد وضعیتشان اشتباه تشخیص داده شود:

طبق بررسی های منتشر شده در Journal of the American Psychiatric Nurses Association در سال ۲۰۱۸، تشخیص اشتباه وضعیت در کسانی که بیماری دو قطبی دارند بسیار شایع است و در حدود ۴۰ درصد از این افراد اتفاق می افتد. اما این اشتباه در تشخیص در زنان بیشتر از مردان دیده می شود. محققان چنین می گویند که به طور متوسط زنان تا نزدیک دو سال (۱.۹ سال) بیشتر از مردان با تشخیص اشتباه افسردگی ادامه می دهند. بر اساس این پژوهش بازبینی که در نشریه Journal of the American Psychiatric Nurses Association منتشر شده است، اختلال افسردگی شدید یکی از شایع ترین تشخیص های اشتباه در بین کسانی که است که اختلال دو قطبی دارند.

تشخیص اشتباه باعث می شود فرد درمان مناسب را دریافت نکند و علائم دو قطبی او بدتر شوند. برای مثال پژوهش های پیشین نشان داده اند برای فرد دو قطبی که تشخیص اختلال افسردگی شدید دریافت کرده است ممکن است داروهای ضد افسردگی تجویز شود که گاهی اوقات بروز دوره های شیدایی یا چرخش سریع بین دوره ها را تشدید می کند.

۶- در بسیاری از زنان در پریود، بارداری، پس از زایمان و یائسگی اختلال دو قطبی بدتر می‌ شود:

اختلالات خلقی مانند اختلال دو قطبی مولفه های هورمونی دارند که بر تجربه علائم در زنان تاثیر می گذارد اما چنین تاثیری هورمونی در مردان ایجاد نمی شود. به خصوص در دوره های بارداری، پس از زایمان، یائسگی و روزها یا هفته های پیش از پریود این بدتر شدن علائم ممکن است دیده شود.

طبق گزارش Postpartum Support International، بسیاری از زنان مبتلا به دو قطبی، اولین بار در بارداری یا پس از زایمانشان است که علائم بیماری شان تشخیص داده می شود. پریود نه تنها با افزایش ریسک شروع دو قطبی همراه است بلکه ممکن است باعث برگشت دوره خلقی دو قطبی پس از یک دوره بهبودی شود. همچنین در روزهای پیش از پریود و در دوران پیش از یائسگی و دوران یائسگی نیز دو قطبی بدتر می شود. یک پژوهش کوچک که در سال ۲۰۱۵ در International Journal of Bipolar Disorders منتشر شد نشان داد در دوره های افزایش تغییرات هورمونی در زنان از جمله یائسگی، علائم خلقی ممکن است شدیدتر شود.

برای اطلاعات بیشتر: هر آنچه درباره وسواس باید بدانید

عملکرد اختلال دو قطبی در مغز

اختلال دو قطبی در چند ساختار در مغز و عملکرد اندام ها تاثیر می گذارد. کارشناسان معتقدند اختلال دو قطبی با کوچکتر بودن اندازه برخی نواحی مغز و با تغییراتی در مواد شیمیایی مغز ارتباط دارد. همچنین می تواند در طرز فکر و توهم ها نیز تغییراتی ایجاد نماید. در برخی موارد مشخص نیست آیا تغییراتی که در مغز ایجاد شده باعث اختلال دو قطبی شده است یا این تغییرات در نتیجه این اختلال است.

در مغز کسی که اختلال دو قطبی دارد چه اتفاقی می افتد؟

مغز فرد مبتلا به اختلال دو قطبی به چند شکل با مغز افرادی که این بیماری را ندارند تفاوت دارد.

یکی از عواملی که در اختلال دو قطبی نقش دارند، عدم تعادل برخی مواد شیمیایی در مغز به نام ناقل های عصبی است. عدم تعادل شیمیایی ممکن است باعث شود علائم متفاوتی در افراد مختلف به وجود بیاید. کارشناسان همچنین بر این باورند که تغییرات ساختاری در مغز برخی افراد مبتلا به این اختلال روانی وجود دارد و برخی نواحی از مغز آنها کاهش اندازه دارند. اختلال دو قطبی بر همه نواحی مغز (هم ساختاری و هم عملکردی) تاثیر می گذارد.

نواحی مهم مغز که در اختلال دو قطبی تحت تاثیر قرار می گیرند به صورت زیر هستند:

• قشر پیش پیشانی: این بخش از مغز نقش مهمی در اختلالات مرتبط با خلق داشته و مسئول کنترل شناختی (فکر کردن)، توجه و تکانش گری است. تکانش گری مفهومی است که به طور کلی شامل عدم دور اندیشی و فکر کردن به پیامدها، تصمیم گیری شتاب زده و راحت پرت شدن حواس می باشد.
• ماده خاکستری: ماده خاکستری بیرونی ترین بخش مغز است که اطلاعات را پردازش می کند و برای حرکت، حافظه و هیجانات و احساسات مهم است.

۱- اختلال دو قطبی می تواند حجم ماده خاکستری را کاهش دهد:

ماده خاکستری نقش مهمی در توانایی انسان در عملکرد روزمره دارد و در دستگاه عصبی مرکزی در مغز و طناب نخاعی وجود دارد. ماده خاکستری به طریقی در جنبه های مختلف زندگی روزمره ما نقش دارد. در یک پژوهش متا آنالیز در سال ۲۰۱۶، مشخص شد در مغز افراد شرکت کننده که مبتلا به اختلال دو قطبی بودند حجم ماده خاکستری بسیار کمتر از گروه کنترل (بدون اختلال دو قطبی) است. همین امر در کسانی که اختلال افسردگی شدید داشتند نیز صحت داشت. این کاهش ماده خاکستری در نواحی از مغز اتفاق می افتد که مرتبط به تنظیم خلق، پردازش اطلاعات و خود آگاهی از وضعیت بدن است.

در یک پژوهش در سال ۲۰۲۱، محققان تفاوت معناداری در حجم مغز کسانی که اختلال دو قطبی داشتند و کسانی که چنین مشکلی نداشتند مشاهده نکردند. با این حال بین فراوانی بیشتر دوره های شیدایی و نیمه شیدایی و کمتر بودن حجم ماده خاکستری در مغز به ویژه در قشر پیش پیشانی ارتباط پیدا شد.

۲- اختلال دو قطبی ممکن است بخش هایی از هیپوکامپوس را کوچک کند:

هیپوکامپوس ناحیه ای از مغز است که برای کنترل هیجانات از جمله واکنش به استرس ها و ساخت حافظه و بازیابی حافظه اهمیت دارد. در کسانی که دچار اختلال دو قطبی هستند، بخش هایی از هیپوکامپوس ممکن است کوچکتر از کسانی باشد که این اختلال خلقی را ندارند. با این وجود یافته های دانشمندان همیشه لزوما این اتفاق را نشان نمی دهد.

در یک پژوهش در سال ۲۰۱۷ بررسی شد آیا حجم هیپوکامپوس با اختلالات خلقی و دوره های خلقی ارتباط دارد یا نه. محققان از تصاویر ام آر آی برای دیدن مغز افراد شرکت کننده در پژوهش استفاده کردند و نواحی مختلف مغز آنها را اندازه گیری کردند. ۱۵۲ نفر بدون اختلال خلق، ۱۳۳ نفر مبتلای اختلال دو قطبی و ۸۶ فرد مبتلای اختلال افسردگی شدید در این پژوهش شرکت کردند. پژوهشگران اسکن های ام آر آی این افراد را مقایسه کردند و دریافتند نواحی مشخصی از هیپوکامپوس در کسانی که اختلال دو قطبی داشتند کوچک تر از دو گروه دیگر بود.

آنها بیان داشتند این کاهش اندازه در نواحی هیپوکامپوس، در کسانی که اختلال دو قطبی یک داشتند متمایزتز بود. مشخصه اختلال دو قطبی یک، دوره های شیدایی شدید است. در واقع کاهش حجم هیپوکامپوس در کسانی که بیشترین دوره های شیدایی (مانیا) را تجربه کرده بودند چشمگیرتر بود.

بیشتر مطالعه کنید: اختلال پرخوری عصبی چیست؟

۳- اختلال دو قطبی در زنان و مردان می تواند تعادل شیمیایی در مغز را تغییر دهد:

کارشناسان بر این باورند که اختلال دو قطبی با عدم تعادل شیمیایی در مغز ارتباط دارد. مواد شیمیایی مغز به نام ناقل های عصبی به ارسال پیام بین نواحی مغز کمک می کنند. عدم تعادل در این مواد شیمیایی ممکن است باعث بروز علائم اختلال دو قطبی شود. با این وجود مشخص نیست آیا این عدم توازن مواد شیمیایی هست که باعث به وجود آمدن اختلال دو قطبی شده یا اختلال دو قطبی خود عامل این عدم توازن شیمیایی مغز است.

سوالات متداول

چه هورمون هایی در اختلال دو قطبی تحت تاثیر قرار می گیرند؟

سه ناقل عصبی یا هورمونی که در اختلال دو قطبی تغییر می کنند عبارتند از:

• دوپامین
• سروتونین
• نور اپی نفرین

علائم بالا بودن نور اپی نفرین چیست؟

در کسانی که اختلال دو قطبی دارند مقدار زیاد یا کم نور اپی نفرین به ترتیب با دوره های شیدایی و افسردگی همراه است.

علائم دوره شیدایی در افراد دو قطبی می تواند به صورت زیر باشد:

• پر انرژی بودن
• احساس شدید خوشحالی، لذت و شادی
• داشتن ایده ها و برنامه های تازه
• تند حرف زدن
• به سادگی رنجیدن یا شکننده بودن
• توهم
• هذیان یا تفکر غیر منطقی
• اجتناب از خواب
• پرت شدن حواس به سادگی
• انتخاب های هیجانی و تکانشی مانند خرج کردن پول زیاد بی دلیل
• غذا نخوردن (علائم بی اشتهایی عصبی)

علائم کمبود سروتونین چیست؟

پایین بودن میزان سروتونین با افسردگی و کسل بودن همراه است. کسانی که اختلال دو قطبی دارند و در دوره پایین بودن سروتونین به سر می برند علائم مختلف افسردگی را ممکن است نشان دهند.

آیا می توان تغییرات مغز در اختلال دو قطبی را بهبود داد؟

در حال حاضر درمان قطعی برای اختلال دو قطبی وجود ندارد. همچنین ممکن است تغییرات به وجود آمده در مغز ماندگار باشند اما با درمان مناسب مانند لیتیوم، وضعیت مغز در حالت تعادل حفظ می شود. پژوهشگر یک مقاله بازبینی در سال ۲۰۱۵، دریافت که مصرف لیتیوم یا سایر پایدار کننده های خلق با افزایش حجم ماده خاکستری همراه است.

آیا اختلال دو قطبی در زنان و مردان با افزایش سن بدتر می شود؟

وضعیت هر کسی متفاوت است و حتی علائمی که افراد مختلف تجربه می کنند با هم تفاوت دارد. طبق برخی گزارش ها دوره های افسردگی و شیدایی با افزایش سن ممکن است کاهش یابد. طبق این پژوهش ها شیدایی بیشتر از افسردگی با افزایش سن کاهش می یابد. با این حال همه افراد چنین چیزی را تجربه نمی کنند و وضعیت هر کسی ممکن است مسیر متفاوتی داشته باشد.