بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
به دلایل مختلفی ممکن است در دوران بارداری نیاز به انجام سونوگرافی داشته باشید. در دوران بارداری علاوه بر سونوگرافی های معمولی گاهی اوقات پزشک سونوگرافی های خاصی را تجویز می کند که به منظور بررسی دقیق تر و بیشتر جنین صورت می گیرند.
در بیشتر موارد والدین برای دیدن جنین داخل رحم برای انجام سونوگرافی اقدام می کنند. تفسیر سونوگرافی باید توسط پزشک انجام شود هرچند شما هم می توانید اطلاعاتی از آن به دست آورید. ما در این مقاله سعی داریم تا حدودی شما را با تفسیر سونوگرافی بارداری آشنا کنیم پس تا پایان ما را همراهی کنید.
سونوگرافی چیست؟
اساس کار دستگاه سونوگرافی امواج مافوق صوت است که انسان قادر به شنیدن آن ها نیست. رفتار این امواج در برخورد با بافت و اندام های مختلف بدن یکسان نیست. این امواج به وسیله برخی از بافت ها جذب و توسط برخی دیگر منعکس می شوند. سرعت برگشت این امواج به چگالی بافت های بدن بستگی دارد.
امواج سونوگرافی نمی توانند از بافت های سخت بدن عبور کنند و در هنگام برخورد با این بافت ها منعکس می شوند؛ اما از قسمت های نرم عبور می کنند. تصویری که در صفحه مانیتور ایجاد می شود به دلیل انعکاس امواج مافوق صوت دستگاه سونوگرافی است.
تصاویر سونوگرافی به رنگ های خاکستری، سیاه و سفید هستند. تصاویر سفید حاکی از وجود استخوان است که تمام امواج را منعکس می کنند و بخش های سیاه رنگ سونوگرافی نشان دهنده وجود مایعات زیاد در آن قسمت ها است. رنگ های خاکستری نیز بافت ها را نشان می دهد.
هرچه بافتی نرم تر باشد به صورت خاکستری روشن دیده می شود و بافت هایی که ضخامت و قوام بیشتری دارند به صورت خاکستری تیره مشاهده می شوند. بخش هایی از بدن که شامل گاز و هوا باشند به وسیله امواج اولترا سوند دیده نمی شوند. بنابراین برای مشاهده ریه ها که حاوی هوا هستند سونوگرافی کارایی ندارد.
سونوگرافی بارداری و جنین چیست؟
سونوگرافی بارداری یا معاینه اولتراسوند آزمایشی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تصویربرداری و نظارت بر جنین در حال رشد و هم چنین اندام های تناسلی مادر استفاده می شود. میانگین تعداد سونوگرافی ها در هر بارداری متفاوت است.
انواع اصلی سونوگرافی اندام های جنین
دو نوع اصلی سونوگرافی برای بررسی اندام های جنین استفاده می شود:
- شکمی
- ترانس واژینال
هم چنین انواعی از معاینات اولتراسوند وجود دارد مانند:
- داپلر
- سونوگرافی ۳ بعدی
- سونوگرافی ۴ بعدی
تفسیر تصاویر سونوگرافی
توضیحاتی که در بالای تصاویر سونوگرافی وجود دارند به تنظیمات دستگاه سونوگرافی و شماره مرجع بیمارستان مربوط می شوند و برای رمزگشایی سونوگرافی اهمیتی ندارند.
تفسیر سونوگرافی از چه قسمتی شروع میشود؟
رمزگشایی از سونوگرافی از بالای عکس جایی که پروب اولتراسوند قرار دارد شروع می شود. در سونوگرافی رحم تصاویری که در بالا قرار دارند نشان دهنده بافت های بالایی رحم هستند. در پایین نیز قسمت های داخلی و پشت رحم دیده می شوند.
در تفسیر سونوگرافی باید به تفاوت رنگ ها توجه کنید.
تفاوت رنگ های سونوگرافی به دلیل تفاوت چگالی بافت هایی است که امواج از آن ها عبور می کنند. استخوان ها که بافت ها سخت و محکمی دارند امواج سونوگرافی را منعکس می کنند؛ بنابراین با رنگ سفید دیده می شوند و کیسه آمنیوتیک یا قسمت های مایع به رنگ سیاه به نظر می رسند.
در مورد تصاویر سونوگرافی باید بدانید که آن ها مربوط به کدام قسمت بدن هستند. اغلب سونوگرافی ها آینه ای هستند و سمت چپ تصویر در واقع نشان دهنده طرف چپ بدن شما هستند؛ اما در سونوگرافی های شات مستقیم مانند سونوگرافی ترانس واژینال سمت راست تصویر، نشان دهنده طرف چپ بدن شما است. از تکنسین سونوگرافی می توانید نوع سونوگرافی خود را بپرسید.
جلوه های بصری را سونوگرافی ها را در نظر بگیرید.
اساس کار دستگاه سونوگرافی امواج صوت است که نمی توانند به طور واضح و شفاف ساختار داخلی بدن را نشان دهند؛ بنابراین به دلیل تراکم بافت ها، تنظیمات و زوایای پروب جلوه های بصری در سونوگرافی ها ایجاد می شوند که عبارتند از:
- افزایشی (Enhancement): زمانی که بافت مورد بررسی به دلیل مایعات فراوان بسیار روشن تر به نظر برسد این جلوه بصری استفاده می شود.
- تضعیفی (Attenuation) :این جلوه بصری باعث می شود که بخش مورد نظر تیره تر دیده شود.
- ناهمسانگردی (Anisotrophy): اگر زاویه پروب به درستی تنظیم نشود ممکن است برخی از قسمت ها مثل تاندون ها بسیار روشن تر به نظر بیایند.
اطلاعات بیشتر : تفسیر نتایج سونوگرافی تخمدان و رحم
معنی اصطلاحات سونوگرافی بارداری
در سونوگرافی پارامترهای بیومتریکی برای اندازه گیری جنین به کار می روند که در تفسیر نتایج بسیار مهم هستند. این پارامترها در سونوگرافی جنین، نحوه رشد جنین و ناهنجاری های احتمالی را نشان می دهند و عبارتند از:
خواندن جواب و تفسیر سونوگرافی بارداری
با دانستن تفسیر پارامترهای زیر می توانید به راحتی قبل از مراجعه به پزشک جواب سونوگرافی خود را بخوانید:
همان طور که پیش تر اشاره کردیم پارامتر BPD بزرگ ترین قطر سر جنین را اندازه گیری می کند و یکی از پارامترهای مهم در سونوگرافی بارداری محسوب می شود، چرا که جنین در زمان زایمان باید از لگن مادر به کانال رحم وارد شود. پزشک در ماه های آخر بارداری با بررسی این پارامتر و میزان اندازه دهانه رحم مادر، چگونگی زایمان (طبیعی یا سزارین) را مشخص می کند. پزشک با این پارامتر نیز می تواند با اندازه گیری دور شکم (AC)، دور سر (HC)، طول استخوان بازو (HL) و طول استخوان ران (FL) وزن جنین و مدت زمان بارداری را تخمین بزند.
- BPD کم تر از حد نرمال: می تواند بیانگر صاف بودن بیش از میزان نرمال سر جنین (میکروسفالی) و محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) باشد.
- BPD بیش تر از حد نرمال: می تواند مشکلاتی مثل دیابت بارداری را نشان دهد.
این میزان که نشان دهنده حجم مایع آمنیوتیک است در ماه های مختلف بارداری مقدار متفاوتی دارد که به شرح زیر است:
- نرمال: AFI بین ۵ تا ۲۵ سانتی متر
- کمبود مایع آمنیوتیک (الیگوهیدرامنیوس): کم تر از ۵ سانتی متر
- افزایش مایع آمنیوتیک(پلی هیدرامنیوس): بیش تر از ۲۵ سانتی متر
با بررسی این پارامتر می توان میزان ضربان قلب جنین را اندازه گیری کرد که از هفته سوم بعد از لقاح ضربان قلب شروع می شود و این میزان در هر ماه از بارداری متفاوت است. با دانستن ضربان قلب برادیکاردی و تاکی کاردی را نیز می توان تشخیص داد:
میزان نرمال FHR:
- در حدود هفته های اول بارداری: حدود ۱۰۰ تا ۱۲۰ ضربان در دقیقه (bpm)
- هفته چهاردهم بارداری: حدود ۱۵۰ ضربان در دقیقه
- هفته بیستم بارداری: در حدود ۱۴۰ بار در دقیقه
- در سه ماهه سوم بارداری: در حدود ۱۳۰ ضربان در دقیقه
کم تر از میزان نرمال (برادیکاردی):
- هفته های ۳ تا ۶ بارداری: کم تر از ۱۰۰ ضربان در دقیقه
- هفته های ۶ تا ۷ بارداری: کم تر از ۱۲۰ ضربان در دقیقه
بیش تر از میزان نرمال (تاکی کاردی):
- هفته های ۵ تا ۷ بارداری:بیش تر از ۱۶۰ تا ۱۸۰ ضربان در دقیقه
از این پارامتر برای اندازه گیری جنین از بالای تاج سر تا پایین باسن استفاده می شود که از حدود هفته ۶ تا ۷ بارداری قابل اندازه گیری است.
- CRL بیش تر از میزان نرمال: اگر CRL از ۷ میلی متر بیش تر باشد، پزشک با سونوگرافی ترانس واژینال ضربان قلب جنین را بررسی کرده و در صورت نداشتن ضربان و یا فعالیت قلبی، جنین خود به خود سقط می شود.
- CRL کم تر از میزان نرمال: در صورت کم بودن میزان CRL ممکن است ناهنجاری های کروموزومی مانند تریزومی ۱۸ (سندرم ادواردز) یا سایر تریزومی های مرتبط با محدودیت رشد وجود داشته باشد.
با بررسی میزان AC که اندازه دور شکم جنین را مشخص می کند، در ماه های آخر بارداری می توان وزن جنین را تعیین کرد.
تفسیر سونوگرافی بارداری
برای مشاهده طرح کلی رحم باید خط خاکستری یا روشن را در لبه های سونوگرافی پیدا کنید. فقط یک قسمت سیاه رنگ در داخل رحم وجود دارد که کیسه آب است. در سونوگرافی هایی که روی جنین متمرکز هستند لبه رحم شامل کل عکس سونوگرافی نیست و ممکن است در یک یا دو طرف آن خط های سفید یا خاکستری وجود داشته باشد.
نحوه تشخیص جنسیت جنین از روی تصویر سونوگرافی
برای بررسی وضعیت رشد جنین و تشخیص جنسیت آن باید در هفته های ۱۸ تا ۲۰ بارداری سونوگرافی انجام شد. البته تصویر سونوگرافی برای تشخیص جنسیت همیشه قابل اطمینان نیست. گاهی در تصویر دست ها و پاها مانع از دیده شدن اندام تناسلی می شوند و کار تعیین جنسیت را غیر ممکن می کنند. البته سطح DNA کروموزوم y در خون مادر ،جنسیت جنین را مشخص می کند که در هفته ۸ بارداری این آزمایش خون گرفته می شود.
اگر سطح DNA در خون مادر کم باشد پس از ۲ هفته آزمایش خون مجددا انجام می شود. متخصص زنان و زایمان یا تکنسین اولتراسوند با دیدن لابیا یا آلت تناسلی مردانه جنسیت جنین را تشخیص می دهند. البته این روش همیشه کارآیی ندارد؛ زیرا ممکن است جلوه های بصری وضوح تصویر آلت تناسلی را از بین ببرند.
برای اطلاع از علت پاره شدن کیسه آب در بارداری کلیک کنید.
نحوه تشخیص جنین در تصویر سونوگرافی
در سونوگرافی های روتین بارداری که بعد از هفته ۸ بارداری صورت می گیرند می توان جنین را تشخیص داد؛ اما در سونوگرافی هایی که زودتر انجام می شوند جنین شکل مشخصی ندارد و به همین خاطر تشخیص آن در تصویر سونوگرافی کمی مشکل است. جنین که در کیسه آب یا مایع آمنیوتیک قرار دارد به صورت رنگ های خاکستری و سفید دیده می شود.
با توجه به این که سونوگرافی در چه مرحله ای از بارداری انجام می شود شکل جنین متفاوت است. در هفته ۸ بارداری تصویر جنین مانند لوبیا پخته یا خرس پاستیلی است. در سونوگرافی هفته ۱۲ از بین قسمت های تشکیل دهنده جنین، سر آن قابل تشخیص است؛ اما در تصویر هفته ۲۰ بارداری پاها، قلب، چشم ها و ستون فقرات جنین نیز دیده می شوند.
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی جزئیات بیشتری را از کودک نشان می دهند. تشخیص نقایصی مانند شکاف کام و لب با سونوگرافی سه بعدی امکان پذیر است. شیوه تصویربرداری در سونوگرافی چهار بعدی همانند اسکن سه بعدی است.
در اسکن ۴ بعدی نیز تصاویر اسکن سه بعدی از جنین داخل رحم به صورت فیلم کوتاه نشان داده می شود. هفته های ۲۶ الی ۳۰ بارداری بهترین زمان برای سونوگرافی سه بعدی یا چهار بعدی است. این سونوگرافی ها گران هستند و معمولا هزینه آن ها تحت پوشش بیمه قرار نمی گیرد مگر در مواردی که به دلیل مشکلات ژنتیکی یا مادرزادی انجام شوند.
نحوه خواندن گزارش سونوگرافی
همانند دیگر آزمایش های تشخیصی، سونوگرافی نیز دارای جواب یا گزارش است. گزارش یا جواب از علائم یا حروف اختصاری تشکیل شده است. جواب سونوگرافی با توجه به هدف انجام سونوگرافی و این که در چه هفته ای از بارداری انجام شده دارای اطلاعات مختلفی است.
سونوگرافی که در هفته ۲۰ بارداری صورت می گیرد و به سونوگرافی آناتومی جنین یا اسکن آنومالی معروف است دارای بیشترین اطلاعات می باشد. سونوگرافی های بارداری که برای بررسی نقایص ژنتیکی انجام می شوند مانند سونوگرافی شفافیت گردن یا نوکال دارای گزارشی متفاوت نسبت به سونوگرافی های بارداری هستند.
بیشتر بخوانید: تست های غربالگری دوران بارداری
خطا در جواب سونوگرافی بارداری
همان طور که در بالا اشاره کردیم از سونوگرافی برای بررسی پارامتر های بیومتریک وضعیت رشد و نمو جنین و تشخیص بیماری ها و ناهنجاری ها استفاده می شود. اما ممکن است در این آزمایش نیز خطا وجود داشته باشد، از این رو در صورت وجود ناهنجاری و مشکل به مادر پیشنهاد می شود از آزمایش های دیگر نیز مجدد استفاده شود تا نتیجه قابل اطمینانی به دست آید.
علت ایجاد خطا می تواند موارد زیر را شامل شود:
- موقعیت قرارگیری جنین در زمان سونوگرافی
- حرکت جنین در هنگام سونوگرافی
- مهارت تکنسین و دقت انجام آزمایش
خلاصه
سونوگرافی یکی از کاربردی ترین و ایمن ترین روش ها برای معاینه زنان باردار است. با کمک سونوگرافی سن حاملگی، وجود یا عدم وجود اختلالات مختلف در جنین یا مادر و مهم ترین شاخص های سلامت جنین مشخص می شود. شما می توانید برای انجام سونوگرافی به سایت دکتر آسپرین مراجعه کرده و مرکز تصویربرداری مورد نظر خود را پیدا کنید.
