بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
ختنه کردن یکی از موضوعات مهم و حساس در علوم پزشکی و جامعه شناسی به شمار می آید. عمل ختنه در کشور ایران و بسیاری از کشور های جهان نیز انجام می شود و مختص یک دین یا یک کشور خاص نیست. در این مقاله به بررسی فواید و عوارض انجام این کار، زمان انجام ختنه و مواردی از این دست خواهیم پرداخت.
از آنجا که ختنه کردن یک موضوع حساس است و اثرات آن بر فرد و جامعه متفاوت است، مقالات مرتبط با این موضوع به صورت کامل و جامع باید به این تحولات و ابعاد پرداخته و مطالعه کنندگان را با اطلاعات کافی و دقیق در این زمینه تامین کنند. در این مقاله سعی کردیم تا تمامی نکات مربوطه را برای شما عنوان کنیم تا سوالات موجود در ذهن شما پاسخ داده شود.
ختنه کردن چیست؟
ختنه کردن یک فرآیند جراحی است که در آن بخشی از بافت پوستی و مخاطی از اعضای تناسلی انسان، معمولا در پسران نوزاد، بریده می شود. این عمل از زمان های بسیار دور در برخی از فرهنگ ها و مذاهب به عنوان یک آیین مذهبی یا فرهنگی انجام می شده است.
عمل ختنه یک جراحی سرپایی است که در آن پوست ختنه گاه، یعنی پوست شل و حاوی اعصاب و رگ های خونی در قسمت بالای آلت تناسلی پسران برداشته می شود. این پوست ختنه گاه در ابتدای دوران نوزادی به آلت تناسلی چسبیده است و به محافظت از نوک آلت کمک می کند. اما با گذر زمان و رشد کودک، این پوست تدریجا از آلت تناسلی جدا می شود و ادرار بهتر از بدن خارج می شود.
مهم ترین فواید ختنه کردن
ختنه، علاوه بر مسائل فرهنگی و مذهبی، به عنوان یک عمل جراحی سرپایی، به فواید سلامتی نیز شناخته می شود. برخی از فواید احتمالی ختنه عبارتند از:
- کاهش احتمال عفونت های ادراری و تناسلی
- کاهش احتمال انتقال برخی بیماری ها
- جلوگیری از التهاب ها
- کاهش احتمال سرطان آلت تناسلی
مهم است به این نکته توجه کنید که فواید ختنه کردن در برخی منابع ممکن است مورد اختلاف قرار گیرد و برخی مطالعات همچنان در حال انجام است تا اثرات و فواید آن به طور دقیق تر مشخص شود. همچنین، انتخاب برای انجام ختنه باید بر اساس فرهنگ، مذهب و تصمیمات خانواده انجام شود.
همچین بخوانید: تنگی مجرای ادرار در کودکان
مهم ترین عوارض ختنه کردن
عمل ختنه ممکن است برخی عوارض کمی داشته باشد که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد
- خونریزی
- واکنش به داروهای بیهوشی
- خطر خونریزی و عفونت
- سوزش و خارش
- احتمال ابتلا به التهاب سوراخ نوک آلت تناسلی
توجه داشته باشید که این عوارض به طور کلی کمی شدت دارند و با رعایت توصیه های پزشک و مراقبت مناسب، اکثر این موارد بهبود می یابند و نگرانی زیادی ندارند. همچنین، اگر هرگونه عوارض نگران کننده یا نامطلوب پس از ختنه وجود دارد، باید به پزشک مراجعه و مشورت کنید.
انواع روش های ختنه
انجام ختنه تا حد زیادی به ترجیحات و تجربه متخصص اطفال و پزشک بستگی دارد. در زیر به صورت مختصر توضیحی از هر یک از روش های ختنه گری آورده شده است:
- کلامپ گومکو یا روش گومکو (Gomco Clamp):
در این روش، ابتدا پوست ختنه گاه با استفاده از یک کلامپ خاص به شکل کاکل گرفته می شود تا جریان خون را قطع کند. سپس قسمت اضافی پوست بریده می شود و با تنظیم کلامپ، پوست را جمع می کنند تا بهبود سریع تری در زمینه زخم ها و بازیابی حاصل شود.
- حلقه پلاستیبل (Plastibell device):
این روش از یک حلقه پلاستیکی که دارای اندازه های مختلف است، استفاده می کند. ابتدا پوست ختنه گاه به حلقه پلاستیکی که با سیم درونی قابل تنظیم است، بسته می شود. سپس بخش اضافی پوست بریده می شود و حلقه به صورت طبیعی از بین می رود تا زخم به خوبی بسته شود.
- کلامپ یا گیره موژن (Mogen clamp):
در این روش، با استفاده از یک کلامپ موژن با دو برش تیز، پوست ختنه گاه بریده می شود. این روش بسیار سریع تر از سایر روش هاست و معمولا برای نوزادان به کار می رود.
در هر صورت، عمل ختنه باید توسط پزشک متخصص و در محیط بهداشتی و تمیز انجام شود. انتخاب بهترین روش برای انجام ختنه بستگی به تجربه پزشک، محدودیت های جسمی نوزاد و ترجیحات والدین دارد.
تفاوت آلت تناسلی ختنه شده و آلت تناسلی ختنه نشده
آلت تناسلی ختنه شده و نشده از نظر ظاهر و عملکرد ممکن است تفاوت هایی داشته باشند. در زیر به برخی از تفاوت های اصلی بین آلت تناسلی ختنه شده و نشده اشاره می کنم:
- ظاهر آلت تناسلی: در آلت تناسلی ختنه نشده، پوست ختنه گاه (پوستی که بالای آلت تناسلی قرار دارد) کاملا حفظ می شود و سر آلت تناسلی نیز به صورت کامل قابل دیدن است. اما در آلت تناسلی ختنه شده، پوست ختنه گاه به صورت جراحی بریده می شود و سر آلت تناسلی بدون پوست محافظت کننده قرار می گیرد.
- حساسیت: آلت تناسلی ختنه شده بعد از ختنه کمترین میزان حساسیت را نسبت به تماس با محرک ها (مثلا لمس) نشان می دهد. این ممکن است باعث کاهش حس لذت بخش در برخی افراد شود. از طرف دیگر، آلت تناسلی ختنه نشده حساسیت بیشتری دارد.
- بهداشت و نظافت: آلت تناسلی ختنه شده به دلیل کمترین میزان پوست و رطوبت در منطقه، در صورت بروز بیماری و عفونت احتمال بهبودی در آن بالاتر است و کمتر عفونت و باکتری در آن جمع می شود.
- برخی از مشکلات: آلت تناسلی ختنه شده کمتر احتمال بروز بعضی مشکلات مانند التهاب پوست، بالا رفتن آلت درون ختنه گاه یا تنگی ختنه گاه دارد.
برای انجام عمل ختنه به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای انجام عمل ختنه می توانید به یکی از متخصصین زیر مراجعه کنید:
- متخصص اورولوژی: پزشکان اورولوژی تخصص در بیماری ها و مشکلات مربوط به سیستم ادراری و آلت تناسلی دارند و معمولا ختنه کردن را انجام می دهند. آنها با تجربه کافی در انجام این عمل و مراقبت های پس از آن هستند.
- متخصص پزشکی خانواده: برخی از متخصصان پزشکی خانواده نیز توانایی انجام ختنه را دارند و ممکن است در برخی مناطق کمتر دسترسی به متخصص اورولوژی باشد، در این صورت متخصص پزشکی خانواده می تواند گزینه ی مناسبی باشد.
- متخصص اطفال: برخی از متخصصان اطفال نیز مهارت های لازم برای انجام عمل ختنه را دارند و می توانند این عمل را برای نوزادان و کودکان انجام دهند.
- پزشک عمومی: بعضی از پزشکان عمومی نیز توانایی ختنه کردن را دارند اما برخی از والدین ممکن است ترجیح دهند به متخصصین مذهبی یا مراکز خاصی مراجعه کنند.
- برخی پرستاران و پیراپزشکان: به دلیل سرپایی و ساده بودن این عمل جراحی برخی از پرستاران و پیراپزشکان نیز می توانند این عمل را انجام دهند.
هر چند که انتخاب دکتر مناسب برای انجام این عمل بسیار مهم است و توصیه می شود که به یک پزشک با تخصص و تجربه در انجام عمل ختنه مراجعه کنید. همچنین، اطمینان حاصل کنید که دکتر انتخابی شما مجوز مورد نیاز برای انجام این عمل را دارد و از تجهیزات به روز و بهداشتی برای انجام این عمل استفاده می کند.
مراقبت های قبل و بعد ختنه
قبل از ختنه کردن مطمئن شوید که کودک در حالت سلامتی است و آلرژی و مشکل خاصی ندارد. همچنین به مواردی چون خالی کردن معده کودک به مدت مشخص قبل از عمل توجه داشته باشید.
بعد از انجام ختنه، کودک باید تا بهبودی کامل به آرامی استراحت کند. حمام دهی دوره ای با آب گرم به کودک کمک می کند تا تمیز ماندن محل جراحی برای او راحت تر باشد. همچنین لباس های راحت و مخصوص برای کاور کردن محل ختنه استفاده کنید. در صورت مشاهده هرگونه خونریزی یا علائم عفونت، به دکتر معالج مراجعه کنید. برای بهبود سریع تر کودک، از انجام فعالیت های زیاد و سنگین بپرهیزید تا محل جراحی به خوبی بهبود یابد. در نهایت، دستورات پس از عمل را به دقت پیروی کنید تا کودک به سرعت به وضعیت بهتری برگردد.
بعد از انجام عمل ختنه، مراقبت های مناسب و اقداماتی باید انجام شود تا بهبودی سریع تر و بهتری برای بیمار فراهم شود. این اقدامات عبارتند از:
- نظافت و مراقبت از محل جراحی
- مصرف داروها
- مراقبت از نوزاد
- نوشیدن مایعات
- تغذیه مناسب
- مراقبت از پانسمان
- مراجعه به پزشک
مهم است که بعد از ختنه کردن، دستورات و نکاتی که پزشک به شما می دهد را به دقت رعایت کنید تا بهبودی بهتری برای نوزاد فراهم شود. همچنین هرگونه سوال یا مشکلی که در طول این فرآیند دارید را با پزشک خود مطرح کنید.
برای اطلاعات بیشتر: مراقبت های بعد از ختنه
بهترین سن برای ختنه کردن
زمان مناسب برای ختنه کردن به عوامل مختلفی اعم از فرهنگ، مذهب، مسائل بهداشتی، و دلایل پزشکی بستگی دارد. در موارد مذهبی مانند اسلام و یهودیت، ختنه عمدتا در نوزادان انجام می شود و معمولا در هفته های اول زندگی انجام می پذیرد. اما در بسیاری از موارد دیگر، ختنه در بزرگسالی نیز انجام می شود.
ختنه در زنان و دختران
ختنه زنان و دختران، همچنین به عنوان ختنه نرمال یا ختنه انسانی (Female Genital Mutilation/Cutting یا FGM/C) شناخته می شود، عملی است که در آن اجزایی از آلت تناسلی خارجی زنان و دختران بریده یا برداشته می شود. این عمل اغلب بدون دلیل پزشکی معتبر انجام می شود و دلایل فرهنگی، سنتی، مذهبی یا اجتماعی دارد.
ختنه زنان و دختران معمولا در سنین کودکی (گاهی حتی در نوزادی) یا نوجوانی صورت می گیرد و در برخی مناطق آفریقا، خاورمیانه، آسیا و برخی کشورهای دیگر انجام می شود. این عمل به دلیل تبعیض جنسیتی، کنترل بدن زنان، حفظ اعتبار خانواده و تصدیق بر آمادگی برای ازدواج در برخی فرهنگ ها انجام می شود، اما عمدتا باعث پیامدهای جدی و زخم های جسمانی و روانی برای زنان و دختران می شود.
انواع روش های ختنه در دختران و زنان
نوع ختنه کردن زنان و دختران متناسب با منطقه و فرهنگ متفاوت است، اما چهار نوع ختنه رایج عبارتند از:
- ختنه نوع اول (Clitoridectomy): برش یا برداشتن بخشی از کلیتوریس، که یک عضو حسی و بسیار حساس در آلت تناسلی زنان است.
- ختنه نوع دوم (Excision): برش یا برداشتن بخشی از کلیتوریس و لب های کوچک (Labia Minora) یا لب های بزرگ (Labia Majora)، که اجزای خارجی آلت تناسلی زنان هستند.
- ختنه نوع سوم (Infibulation): برش یا برداشتن بخشی از کلیتوریس و همچنین لب های کوچک و بزرگ، و سپس دو لبه را به هم می خوابند و در کنار هم می بندند، با یک محل خروج برای ادرار و خون ماهیانه.
- ختنه نوع چهارم (Unclassified): این نوع ختنه شامل عمل های کوچکتر و متفاوت تری است که می تواند بر اساس فرهنگ و عرف هر منطقه متغیر باشد.
ختنه زنان و دختران یک عمل غیرقانونی و ناعادلانه است و به عنوان نقض حقوق بشر و حقوق زنان شناخته می شود. سازمان ها و کمیته های بین المللی برای حمایت از حقوق زنان، ختنه زنان و دختران را محکوم کرده و بر اجرای قوانین برای ممانعت از این عمل در سراسر جهان تاکید دارند.
باور های فرهنگی و مذهبی
ختنه کردن به دلیل باورهای مذهبی در کشورهای اسلامی انجام می شود و به عنوان یک فرضیه دینی به حساب می آید. در اسلام، ختنه به عنوان یک عمل ضروری و واجب برای مسلمانان در نظر گرفته می شود و بیشتر افراد این عمل را در نوزادی یا در سنین پایین انجام می دهند. در این مذهب، ختنه به عنوان یک عمل پاک سازی و از لحاظ دینی و بهداشتی حیاتی در نظر گرفته می شود و به عنوان نمادی از تعهد و انتساب به دین انجام می شود. همچنین اختلاف نظرهایی در کشورهای مختلف وجود دارد مبنی بر اینکه آیا عمل ختنه باید در نوزادی انجام شود یا در سنین بالاتر.
تاثیر ختنه بر سکس
ختنه کردن می تواند تاثیراتی در جنسیت داشته باشد:
- احتمال کاهش حساسیت: ختنه ممکن است باعث کاهش حساسیت آلت تناسلی مردان شود. به عبارت دیگر با انجام ختنه حس برخی از اندام های جنسی کاهش می یابد.
- کاهش احتمال التهاب: ختنه می تواند احتمال التهاب هایی نظیر بیماری بالانیتیس (Balanitis) و بالانوپوستیتیس (Balanoposthitis) را کاهش دهد.
- اثر بر روی استقامت جنسی: بعضی از افراد ادعا می کنند که ختنه ممکن است بر استقامت جنسی و تحمل طولانی تر رابطه جنسی تاثیر بگذارد.
- اثر بر روی سلامت جنسی: برخی مطالعات نشان داده اند که ختنه می تواند به کاهش احتمال ابتلا به بعضی بیماری های جنسی مثل بیماری های مقاربتی و ایدز کمک کند. اما این ادعاها هنوز به طور کامل تایید نشده اند.
ارتباط ختنه و ایدز
با توجه به گزارشات مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها، انجام عمل ختنه به کاهش ابتلا به بیماری ایدز در رابطه واژینال کمک به سزایی می کند. به همین دلیل انجام این عمل توصیه می شود.
برای اطلاعات بیشتر: سوالات متداول درباره ایدز
جشن ختنه سوران
جشن ختنه سوران یکی از رسوم و آیین های مرتبط با ختنه کودکان در برخی از کشورهای اسلامی است. این جشن به مناسبت عمل ختنه کودک برگزار می شود و به عنوان یک مناسبت خانوادگی و دینی جشن گرفته می شود. این جشن معمولا با حضور خانواده و دوستان نزدیک برگزار می شود و اغلب در خانه یا محلی انتخابی توسط خانواده برگزار می شود.
آداب ختنه در تشیع
همانطور که بارها اشاره شد، در دین اسلام انجام عمل ختنه برای مردان امری ضروری است. حتی اگر کسی در دوره کهن سالی هم مسلمان شود ختنه بر او واجب است.
