دندانپزشکی در دوران بارداری

دوران بارداری یکی از مراحل حساس و مهم در زندگی هر زن است. در این دوره، تغییرات فیزیولوژیکی و هورمونی قابل توجهی در بدن رخ می‌دهد که ممکن است تاثیر زیادی بر سلامت عمومی زن و به ویژه سلامت دهان و دندان ها داشته باشد. به خاطر اهمیت حفظ سلامت دهان در طول بارداری، مراقبت های دندانپزشکی در دوران بارداری لازم است.

درک و آگاهی از این موضوعات به زنان باردار کمک می کند تا با بهترین راهکارها و مراقبت ها، سلامت دهان خود و به تبع آن سلامت عمومی خود و جنین را حفظ کنند. با مطالعه این مقاله، شما می توانید بهترین تصمیمات را در خصوص مراقبت از دهان و دندان ها در دوران بارداری خود اتخاذ کنید.

مشکلات رایج دندان در دوران بارداری

در دوران بارداری، احتمال وقوع برخی مشکلات و بیماری های دندان و دهان به علت تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی در بدن زن بیشتر است. در زیر، به برخی از مشکلات رایج دندان در دوران بارداری اشاره خواهیم کرد:

1. ورم لثه ها (Gingival Enlargement): در نیمه دوم دوران بارداری، لثه ها ممکن است به علت تغییرات هورمونی ورم کنند. این موضوع ممکن است باعث آسیب به لثه و احساس درد و خونریزی شود.
2. التهاب لثه (Gingivitis): در دوران بارداری به علت تغییر در سطح هورمون ها، لثه ها در معرض عفونت های بیشتری قرار می گیرند. التهاب لثه رایج ترین مشکل دهانی در دوران بارداری است که با علائمی مانند خونریزی لثه، قرمزی و تورم لثه همراه است.
3. فرسایش دندان (Tooth Erosion): تغییرات در میزان اسید معده در دوران بارداری می تواند باعث فرسودگی دندان شود. در دوران بارداری به علت تغییرات هورمونی اسید معده افزایش پیدا می کند و به علت استفراغ های مکرر این اسید به دهان بر می گردد و ممکن است باعث فرسودگی دندان شود.
4. بزرگتر شدن لثه (Gingival Hyperplasia): در برخی موارد، لثه ها ممکن است به شدت بزرگتر شوند و تا حدی که دندان ها را احاطه کنند. این مشکل ناشی از جهش هورمونی در دوران بارداری است.
5.  پدید آمدن سوراخ در دندان (Cavities): مصرف غذاهای شیرین و نقص در بهداشت دهان می تواند منجر به سوراخ شدن دندان شود. این مشکل در دوران بارداری بیشتر به دلیل افزایش مصرف قند و ترشح بیشتر اسیدهای دهانی اتفاق می افتد.
6. کمبود کلسیم در بارداری: بسیاری از مادران در دوران بارداری کمبود کلسیم را تجربه می کنند. کلسیم یکی از مواد مغذی مهم است که نقش کلیدی در ساختار استخوان ها و دندان ها دارد و کمبود آن در بدن می تواند باعث آسیب دندان ها شود.

آیا در دوران بارداری می توان به دندانپزشک مراجعه کرد؟

هنگام بارداری، تغییرات هورمونی و فیزیولوژیکی ممکن است باعث افزایش خطر بروز مشکلات دهانی شود. علاوه بر این، برخی از مشکلات دندانی می توانند تاثیر مستقیم بر سلامت عمومی شما و جنین داشته باشند. به عنوان مثال، التهاب لثه نه تنها می تواند به لثه و دندان ها آسیب برساند، بلکه بر احتمال بروز زایمان زودرس تاثیر می گذارد.

بیشتر مطالعه کنید: آیا رنگ کردن مو در دوران بارداری ضرر دارد؟

بنابراین، مراجعه منظم به دندانپزشک حتی در دوره بارداری بسیار توصیه می شود. دندانپزشک شما می تواند مشاوره و راهنمایی های لازم را برای حفظ سلامت دهان و دندان ها در این دوره به شما ارائه کند. همچنین، وقتی نیاز به درمان دندانی دارید، دندانپزشک معالج می تواند برنامه درمانی مناسبی را با توجه به وضعیت شما تعیین کند.

مهم است که قبل از انجام هر نوع درمان دندانی، به دندانپزشک خود اطلاع دهید که باردار هستید. این امر به او این امکان را می دهد که برنامه درمانی ایمن و مناسبی را برای شما تدوین کند.

دندانپزشکی در سه ماهه اول دوره بارداری

سه ماهه اول دوران بارداری (اصطلاحا تا هفته ۱۲) دوران حساسی است و بهتر است در این دوره درمان دندانپزشکی انجام نشود و در صورت امکان از درمان های خانگی برای کاهش درد استفاده شود.

در صورتی که درد دندان ممتد و آزاردهنده باشد و علائم عفونت اطراف دندان یا لثه دیده شود، درمان لازم است. درمان دندانپزشکی در دوران بارداری باید با هماهنگی پزشک زنان و زایمان صورت گیرد تا بهترین روش ها و تدابیر احتیاطی برای حفظ سلامت مادر و جنین رعایت شود.

درمان های دندانپزشکی در این دوره به منظور مداوای علائم اورژانسی مانند درد و عفونت انجام می شود. برای کاستن درد و تخلیه عفونت دندان، ممکن است پالپوتومی (کشتن عصب) توسط دندانپزشک انجام شود. در این روش، عصب های موجود در تاج دندان خارج می شوند و دندان تا سه ماهه دوم بارداری با پانسمان محافظت می شود تا در آینده درمان ریشه صورت گیرد.

بهتر است در این دوره بهداشت دهان و دندان جدی گرفته شود و حداقل روزی ۳ بار مسواک و نخ دندان استفاده شود تا از بروز دندان درد در این دوره حساس جلوگیری شود.

بیشتر مطالعه کنید: علت ایجاد عفونت ادراری در بارداری چیست؟

دندانپزشکی در سه ماهه دوم دوره بارداری

سه ماهه دوم هفته های بارداری (ماه های چهارم، پنجم و ششم) معمولا زمان مناسب تری برای انجام درمان های دندانپزشکی است. در این زمان، جنین به حد کفایت رشد کرده و وزن آن افزایش یافته است، همچنین فشار بر مادر در اثر جابجایی کمتر است.

در سه ماهه دوم بارداری، می توان درمان های ضروری دندانپزشکی را انجام داد. این شامل ترمیم دندان، درمان ریشه و حتی کشیدن دندان است. با این حال، همچنان باید از استفاده از اشعه رادیولوژی به حداقل ممکن خودداری شود. در صورت لزوم انجام عکس رادیوگرافی، باید از پوشش سربی استفاده شود تا آسیب به جنین کاهش یابد.

اگرچه در این دوره امکان انجام تمامی درمان های دندانپزشکی وجود دارد، اما بهتر است درمان های زیبایی را به بعد از زایمان موکول کنید. این به دلیل این است که دراز کشیدن یا نشستن طولانی مدت در صندلی دندانپزشکی ممکن است فشار بر مادر وارد کند. در نتیجه، درمان های تخصصی مانند درمان ریشه، کشیدن دندان یا جراحی لثه توسط متخصص انجام شود تا به حداقل رساندن درد، خطرات احتمالی و زمان درمان کمک شود.

دندانپزشکی در سه ماهه سوم دوره بارداری

در سه ماهه سوم دوره بارداری، توصیه معمولی این است که درمان های دندانپزشکی غیر ضروری به بعد از زایمان موکول شوند. این به خاطر فشار و رفت و آمد در این دوره و نگرانی درباره سلامت جنین است.

در صورتی که نیاز به درمان فوری یا اورژانسی دندانپزشکی در سه ماهه سوم مثل دردهای شدید، عفونت یا شکستگی دندان وجود داشته باشد، لازم است ترتیبات لازم برای درمان فوری و ایمن انجام شود. در این موارد، معمولا برای درمان اورژانسی دندان باید به بیمارستان های زنان و زایمان مراجعه کنند تا بتوانند از روش های دندانپزشکی ایمن و مناسب برای دوران بارداری استفاده کنند و در صورت نیاز امکانات مناسب برای تولد نوزاد فراهم باشد.

به هر حال، برای حفظ بهداشت دهان و دندان در سه ماهه سوم بارداری، مراقبت های دهانی روزانه را ادامه دهید. استفاده از مسواک و نخ دندان، استفاده از دهانشویه و مراجعه منظم به دندانپزشک متخصص برای ارزیابی و تمیزی دندان ها و لثه همچنان ضروری است.

برای اطلاعات بیشتر: عصب کشی دندان در دوران بارداری

برای استفاده از دارو در بارداری باید چه نکاتی را رعایت کرد؟

در دوران بارداری، استفاده از داروها باید با احتیاط و توصیه پزشک خود انجام شود. مصرف هر دارویی در این دوره باید با مشورت و نظارت پزشک زنان و زایمان صورت گیرد. زیرا برخی داروها ممکن است بر جنین و سلامت مادر تاثیر منفی داشته باشند.
داروها بر اساس خطر برای بانوان باردار به ۵ دسته A, B, C, D و X تقسیم می شوند.
استفاده از داروهای بی حسی در دوران بارداری به طور کلی با خطرات احتمالی همراه است، اما باید توجه داشت که هر دارو و هر فرآیند پزشکی خاصی ریسک ها و مزایا را دارد. در انتخاب داروهای بی حسی برای جنین و مادر باردار، معیارهایی مانند نوع و مدت استفاده، دوز مصرفی، سلامت عمومی مادر و جنین، همچنین نظر متخصصین پزشکی، اخذ می‌شود.

لیدوکایین، که در طبقه B قرار دارد، به عنوان یکی از داروهای بی حسی مورد استفاده در دوران بارداری شناخته شده است. با استفاده از لیدوکایین در حین درمان دندانپزشکی، می توان از تاثیرات جانبی دارو بر روی جنین جلوگیری کرد و همچنین درد ناشی از درمان را کاهش داد.

بیشتر داروهای بی حسی مورد استفاده در دوران بارداری در دسته بندی های A و B قرار می گیرند. یعنی تحقیقات بالینی یا مشاهده های اپیدمیولوژیکی در زنان باردار نشان نداده اند که آن دارو مشکلات جدی برای جنین یا مادر ایجاد کند.

درباره استامینوفن (پاراستامول) و بروفن (ایبوپروفن و ژلوفن)، در سه ماهه دوم و سوم بارداری می توان از آنها برای التیام موقت درد دندان استفاده کرد. با این حال، باید از داروهایی که حاوی آسپرین هستند خودداری کرد. استفاده از آسپرین در دوران بارداری ممکن است با خطراتی همراه باشد و باعث افزایش خطر خونریزی یا مشکلات دیگر در جنین و مادر شود.

بیشتر بخوانید: دلیل رفلاکس معده در دوران بارداری چیست؟

آیا عکس برداری رادیولوژی (X-Ray) در بارداری عوارض دارد؟

عکس برداری رادیولوژی با استفاده از پرتو ایکس (X-Ray) در دوران بارداری ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد. پرتوهای ایکس به بدن نفوذ کرده و تصاویری از داخل بدن ایجاد می کنند. این پرتوها می توانند اثرات جانبی در سلول ها و بافت ها ایجاد کنند، به ویژه در صورتی که شعاع X در منطقه حساسی از بدن یا جنین تابیده شود.

به طور کلی، در حالت عادی اثرات ناشی از یک یا دو عکس رادیولوژی برای بارداری بسیار کم هستند و معمولا فرآیند عکس برداری رادیولوژی در صورت ضرورت پزشکی توصیه می شود. با این حال، در صورت امکان می توان از روش های عکس برداری جایگزینی مانند سونوگرافی (التراسونوگرافی) یا MRI (تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی) که از پرتوهای غیر یونی استفاده می کنند، استفاده کرد.

اگر در دوران بارداری نیاز به عکس برداری رادیولوژی باشد و امکان استفاده از روش های جایگزین مانند سونوگرافی یا MRI وجود نداشته باشد، پزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که عکس برداری رادیولوژی را انجام دهد. در این صورت، معیارها و راهنمایی های زیر را ممکن است در نظر بگیرد:

1. حداقل استفاده از پرتو: پزشک باید تلاش کند تا با حداقل استفاده از پرتوها، به دقت لازم برسد. این به منظور کاهش میزان تابش دریافتی توسط جنین است.
2. درمان محدود شده به ناحیه هدف: پرتوها باید به ناحیه هدف محدود شده و دیگر بخش های بدن که نیاز به تصویربرداری ندارند، باید محافظت شوند.
3. استفاده از محافظ مناسب: در صورت انجام عکس برداری رادیولوژی، باید از پوشش های  محافظ مانند پوشش سینه سربی، استفاده ‌شود.

در هر صورت، اگر در مورد عکس برداری رادیولوژی و اثرات آن بر روی بارداری خود نگران هستید، بهتر است با پزشک خود صحبت کنید. پزشک متخصص زنان در مورد مشکلات و نگرانی های خاص، شما را راهنمایی کرده تا تصمیمات مناسب را بگیرید.