بیماری آب سیاه چشم چیست

گلوکوم یا “آب سیاه” یک بیماری مزمن چشم‌ است که باعث افزایش فشار داخل چشم می شود. در شرایط طبیعی، مایع موجود در داخل چشم به خوبی تولید و جذب می شود و فشار داخل چشم را در متعادل نگه می دارد. اما در گلوکوم، این فشار داخلی افزایش می یابد که می تواند باعث آسیب به اعصاب بینایی و کاهش تدریجی بینایی شود.

اگر گلوکوم درمان نشود می تواند به تخریب اعصاب بینایی و نا‌بینایی دائمی منجر شود. گلوکوم معمولا بدون علائم قابل تشخیص است، بنابراین آزمایش فشار داخل چشم (تونومتری) در تشخیص آن بسیار مهم است. در صورت مشکوک بودن به گلوکوم بهتر است به چشم پزشک مراجعه کنید.

انواع آب سیاه چشم

در ادامه برخی از انواع آب سیاه شناخته شده را معرفی می کنیم.

۱- آب سیاه زاویه باز (مزمن)

• این نوع گلوکوم معمولا در افراد بالای ۴۰ سال رخ می دهد.
• علامت شایع آب سیاه زاویه باز شامل از دست رفتن تدریجی بینایی است.
• این نوع گلوکوم می تواند به تدریج پیشرفت کرده و در صورت عدم درمان باعث آسیب دائمی بینایی شود.

۲- آب سیاه زاویه بسته (حاد)

• آب سیاه زاویه بسته یک نوع وخیم از آب سیاه است که به علت بسته شدن ناگهانی زاویه چشم باعث افزایش شدید فشار داخل چشم می شود.
• علائم این نوع گلوکوم شامل درد شدید در چشم، تاری دید و استفراغ می شود.

۳- آب سیاه مادرزادی

• این نوع گلوکوم از طریق وراثت به افراد منتقل می شود.
• کودکان مبتلا به آب سیاه مادرزادی معمولا دچار نقص در زاویه چشم خود هستند که جلوی تخلیه ی مایعات چشم را می گیرد.
• علائم این بیماری شامل کدورت سفیدی چشم، آبریزش چشم و حساسیت به نور می شود.

۴- آب سیاه ثانویه

• این نوع گلوکوم ناشی از مشکلات یا آسیب های دیگری در چشم مثل آب مروارید یا تومورهای چشم است.
• برخی داروها به ویژه کورتیکواستروئیدها می توانند آب سیاه ثانویه را ایجاد کنند.
• در آب سیاه ثانویه، افزایش فشار داخل چشم ناشی از عوامل ثانویه است.

۵- آب سیاه با فشار طبیعی

• در این نوع گلوکوم فشار داخل چشم طبیعی است، اما عصب بینایی دچار آسیب می شود.
• علت اصلی آب سیاه با فشار طبیعی ناشناخته است، اما ممکن است حساسیت شدید یا کاهش جریان خون به عصب بینایی نقش داشته باشند.

بیشتر بدانید: علت قوز قرنیه چیست

علائم

برخی از علائم بیماری گلوکوما شامل موارد زیر می شود:

• از دست دادن تدریجی بینایی: از علائم اصلی گلوکوما از دست دادن تدریجی و وضوح بینایی است.
• دید محدود: افراد ممکن است احساس کنند که دارای دید محدودتری هستند و در دیدن اشیاء اطراف خود یا در مسافت های دورتر مشکل دارند.
• دید تونلی: در مراحل پیشرفته تر گلوکوم، بیماران ممکن است که دید تونلی را تجربه کنند. در دید تونلی افراد تنها یک نطقه خاص از میدان دید خود را دارند و نمی توانند محیط پیرامون خود را ببینند.
• نقاط کور: نقاط کور معمولا در اطراف دید مستقیم ظاهر می شوند و موجب از دست رفتن اطلاعات مهم در بینایی می شوند.
• افزایش حساسیت به نور: افزایش حساسیت به نور به عنوان یک علامت مهم در افزایش فشار داخل چشم در گلوکوما ظاهر شود.

علل ایجاد آب سیاه چشم

عوامل مختلفی می توانند باعث افزایش فشار داخل چشم و آب سیاه منجر شوند. برخی از اصلی ترین علل و عوامل ایجاد آب سیاه چشم عبارتند از:

• انسداد مجاری تخلیه آب زلال: انسداد یا تنگی مجاری تخلیه آب زلال چشم می تواند باعث افزایش فشار داخل چشم شود.
• داروها: مصرف برخی داروها مانند کورتیکواستروئیدها نیز ممکن است فشار داخل چشم را افزایش دهند. بنابراین برای افرادی که از این داروها استفاده می کنند مراقبت و نظارت چشم پزشک اهمیت ویژه ای دارد.
• فقدان یا کاهش جریان خون به عصب بینایی: کاهش جریان خون به عصب بینایی می تواند فشار را در داخل چشم افزایش دهد و باعث آسیب به این عصب شود.
• فشار خون بالا: افزایش فشار خون در بدن ممکن است به افزایش فشار داخل چشم منجر شود. این موضوع به طور معمول در افرادی که فشار خون بالا دارند مطرح می شود.
• عوامل ژنتیکی: ژنتیک نیز می تواند در افزایش خطر ابتلا به آب سیاه نقش داشته باشد. اگر در خانواده شما افرادی بیماری آب سیاه را داشته باشند، شما نیز ممکن است به این بیماری دچار شوید.
• مشکلات دوربینی یا نزدیک بینی شدید چشم: برخی مشکلات بینایی مانند نزدیک بینی یا دوربینی شدید می توانند به افزایش فشار داخل چشم منجر شوند.

بیشتر مطالعه کنید: چگونه می توان خشکی چشم را درمان کرد؟

عوامل خطر آب سیاه چشم

عوامل خطر ابتلا به بیماری گلوکوم (آب سیاه) شامل موارد زیر می شوند:

• سن: با افزایش سن، خطر ابتلا به بیماری آب سیاه افزایش می یابد. بیشترین خطر درگیری در افراد بالای ۶۰ سال وجود دارد.
• نژاد: نژاد نیز یک عامل خطر برای ابتلا به آب سیاه است. برخی نژادها مانند آفریقایی-آمریکایی ها از خطر ابتلا بیشتری برخوردار هستند. همچنین آب سیاه زاویه بسته در نژاد آسیایی و ژاپنی شیوع بیشتری دارد.
• مشکلات چشم: برخی مشکلات چشم مانند التهاب مزمن چشم یا نازکی قرنیه می توانند فشار در چشم را افزایش دهند.
• سابقه خانوادگی: اگر در خانواده شما افرادی دچار آب سیاه بوده اند، خطر ابتلا به این بیماری در شما نیز افزایش می یابد.
• تاریخچه پزشکی: افرادی که به بیماری هایی مانند دیابت و فشار خون بالا مبتلا هستند خطر ابتلا به آب سیاه در آنها افزایش می یابد.
• استفاده از برخی داروها: استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها می تواند خطر ابتلا به آب سیاه ثانویه را افزایش دهد.

راه های تشخیص

برخی از مهم ترین روش های تشخیص گلوکوم عبارتند از:

۱- تست فشار داخل چشم (Intraocular Pressure , IOP)

تست فشار داخل چشم یکی از مهم ترین پارامترها در تشخیص و مانیتورینگ گلوکوما است. فشار داخل چشم به میزان فشار مایع داخل چشم بستگی دارد و اندازه گیری آن به واحد میلی متر جیوه انجام می شود. اندازه گیری فشار داخل چشم معمولا با استفاده از دستگاه به نام تونومتر دیجیتال انجام می شود. این تست معمولا بسیار ساده و بی خطر است و توسط چشم پزشک انجام می شود. بیمار در حالت نشسته قرار می گیرد و یک قطره مخصوص چشم که حاوی مواد بتادین یا آنستزین است، در داخل چشم ها ریخته شده و بعد از چند دقیقه توسط دستگاه تونومتر فشار داخل چشم اندازه‌گیری می شود. افزایش ناگهانی و غیر طبیعی فشار داخل چشم ممکن است نشانه ای از وجود گلوکوما باشد.

بیشتر بخوانید: علت قرمزی چشم چیست؟

۲- اندازه گیری زاویه بین شبکیه و قرنیه (Gonioscopy)

اندازه گیری زاویه ی بین شبکیه و قرنیه توسط چشم پزشک انجام می شود و ساختارهای درون چشم، به‌خصوص زوایای خروجی مایع مخاطی چشم بررسی می شود. زاویه های بین شبکیه و قرنیه در جریان تخریب مایع چشم و تعادل فشار داخل چشم نقش اساسی ایفا می کنند. اگر این زوایا بسته یا مسدود شوند، ممکن است جریان مایع ‌چشم متوقف شود و فشار داخل چشم افزایش یابد.

برای اندازه گیری زاویه ی بین شبکیه و قرنیه، چشم پزشک از یک دستگاه خاص به نام گونیوسکوپ استفاده می کند که به وسیله ی یک عدسی خاص به چشم بیمار نزدیک می شود. سپس با استفاده از یک منبع نوری و لوپ هایی در دستگاه گونیوسکوپ، زاویه بین شبکیه و قرنیه مشاهده می شود. این آزمون به چشم پزشک اجازه می دهد تا به طور دقیق ساختار زوایای چشم را بررسی کرده و هر نشانه ای از بسته شدن زاویا یا انسداد مسیر جریان مایع ‌چشم را شناسایی کند.

۳- بررسی و ارزیابی اعصاب چشم

بررسی و ارزیابی اعصاب چشم به ویژه عصب بینایی یا عصب اپتیک (Optic Nerve)، در تشخیص و مانیتورینگ گلوکوما بسیار اهمیت دارد. آسیب به این عصب ممکن است نشان‌ هنده وجود گلوکوما باشد.

راه های پیشگیری از آب سیاه چشم

پیشگیری از گلوکوم می تواند با اقدامات مشخصی انجام شود، اگرچه امکان پیشگیری کامل از ابتلا به این بیماری وجود ندارد. در ادامه چند نکته برای کاهش احتمال ابتلا به گلوکوم آورده شده است:

• معاینات سالانه: انجام معاینات سالانه چشم توسط یک چشم پزشک می تواند به تشخیص زودرس گلوکوم کمک کند، و درمان به موقع آغاز شود.
• کنترل فشار داخل چشم: در صورت داشتن عوامل خطر افزایش فشار داخل چشم مثل فشار خون بالا یا دیابت مهم است که این عوامل تحت کنترل باشند. مصرف داروهای معین به توصیه چشم پزشک نیز می تواند فشار داخل چشم را کنترل کند.
• تاریخچه خانوادگی: اگر تاریخچه خانوادگی نشان دهد که اعضای خانواده شما به گلوکوما مبتلا بوده اند، ممکن است شما در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری باشید. در این موارد پیگیری دقیق تر از طریق چشم پزشک از اهمیت بسیاری برخوردار است.
• ورزش و سلامت عمومی: ورزش منظم ارتقاء سلامت عمومی و کاهش فشارهای ناشی از استرس و اضافه وزن می تواند به کاهش احتمال ابتلا به گلوکوم کمک کند.
• مصرف داروها با احتیاط: برخی داروها به ویژه کورتیکواستروئیدها می توانند فشار داخل چشم را افزایش دهند. اگر از این نوع داروها استفاده می کنید با چشم پزشک خود مشورت کنید و فشار چشم را منظم بررسی کنید.
• محافظت از چشم: هنگام انجام ورزش های خطرناک یا کارهایی که ممکن است به چشم آسیب برسانند، از محافظ های مناسب چشم مانند عینک محافظتی استفاده کنید.

راه های درمان

یکی از مهم ترین اهداف درمان آب سیاه یا گلوکوم کاهش فشار داخلی چشم و پیشگیری از‌ دست رفتن بینایی است. انتخاب روش درمانی بر اساس نوع و شدت گلوکوم، وضعیت فرد و پاسخ فرد به درمان ها متغیر است. این درمان ها عبارتند از:

• قطره چشمی: داروهای کاهش فشار داخل چشم معمولا به عنوان درمان ابتدایی برای گلوکوم تجویز می شوند. این داروها از طریق کاهش تولید مایعات داخل چشم یا افزایش دفع مایعات از چشم به کنترل فشار داخل چشم کمک می کنند. بیشتر داروها به صورت قطره چشمی تجویز می شوند، و باید به صورت منظم و با تعیین پزشک مصرف شوند.
• جراحی: در صورتی که داروها نتوانند فشار داخل چشم را کنترل کنند یا بیماری به شدت پیشرفت کند، پزشک ممکن است اقدام به جراحی کند. در عمل جراحی گلوکوم یک راه خروجی برای مایعات داخل چشم ایجاد می شود تا فشار داخل چشم کاهش یابد.
• لیزر: در بعضی از انواع گلوکوم مانند گلوکوم زاویه بسته از روش های لیزری نیز می توان استفاده کرد.

برای اطلاعات بیشتر: عمل فمتولیزیک چیست

عمل آب سیاه چشم به چه صورت انجام می شود؟

عمل جراحی برای درمان آب سیاه (گلوکوما) بسته به نوع بیماری و وضعیت فرد متفاوت است. در ابتدا، چشم پزشک باید با معاینه دقیق نوع و شدت گلوکوما را تشخیص دهد و سپس درباره درمان دارویی یا جراحی تصمیم بگیرد. در مواردی که فشار داخل چشم بسیار بالا است یا بافت های چشم زاویه باریک دارد، ممکن است عمل جراحی به عنوان گزینه درمانی اولیه در نظر گرفته شود.

مراقبت بعد از لیزر آب سیاه چشم چیست؟

در ادامه تعدادی از مراقبت های مهم پس از جراحی لیزر آب سیاه چشم ذکر شده است:

• استراحت: پس از جراحی لیزر چشم، باید به چشم ها فرصتی برای بهبود بدهید.
• استفاده از قطره ها: پزشک شما ممکن است قطره های چشمی برای کاهش سوزش و خشکی چشم ها تجویز کند.
• استفاده از عینک محافظی: در مواردی، پزشک ممکن است به شما عینک محافظ تجویز کند تا چشم هایتان را از نور مستقیم خورشید یا نور محیط محافظت کند.
• اجتناب از تماس مستقیم با آب: پس از جراحی، باید از تماس مستقیم چشم ها با آب و شستشوی چشم ها با آب خودداری کنید.
• اجتناب از اصطکاک چشم: باید از لمس چشم ها با دست‌ خودداری کنید.

درمان قطعی آب سیاه چیست؟

آب سیاه (گلوکوما) یک بیماری مزمن چشم است که نمی توان آن را به صورت قطعی و نهایی درمان کرد. با این حال، درمان موثر گلوکوما می تواند به کنترل بیماری و جلوگیری از تخریب بیشتر عصب بینایی و از دست دادن بینایی کمک کند. هدف اصلی درمان گلوکوما افزایش تخلیه مایع زلالیه از چشم و کاهش فشار داخل چشم است.

لیزر چشم برای جلوگیری از آب سیاه چگونه عمل می کند؟

در برخی از حالات آب سیاه مایع زلالیه به درستی تخلیه نمی شود و درون چشم تجمع می کند. لیزر چشم می تواند با ایجاد تغییرات در راه های تخلیه به خروج مایع زلالیه کمک کند، تا فشار داخل چشم کاهش یابد.

بیشتر مطالعه کنید: چه راه هایی برای درمان گل مژه وجود دارد؟

هزینه عمل آب سیاه چقدر است؟

مواردی که ممکن است بر هزینه عمل آب سیاه تاثیر بگذارند، عبارتند از:

• نوع جراحی: هزینه جراحی آب سیاه می تواند بسته به نوع عمل مورد نیاز متغیر باشد. برخی از جراحی ها مانند لیزر آرگون معمولا ارزان تر هستند در حالی که دیگر عمل های جراحی ممکن است گران تر باشند.
• مرکز درمانی: محل انجام عمل نیز تاثیر زیادی بر هزینه دارد. مراکز درمانی مختلف ممکن است قیمت های مختلفی داشته باشند.
• تخصص پزشک: تخصص و تجربه پزشک نیز در هزینه عمل تفاوت ایجاد می کند. پزشکان با تخصص و تجربه بیشتر معمولا هزینه‌ بیشتری دریافت می کنند.
• مشکلات مرتبط با بیماری: نوع و شدت گلوکوما و مشکلات مرتبط با آن نیز تاثیرگذار است. برخی از موارد بیماری ممکن است به عنوان موارد فوری و خارج از برنامه درمانی محسوب شوند و هزینه های اضافی را ایجاد کنند.

عمل آب سیاه چشم چقدر زمان می برد؟

عمل آب سیاه چشم معمولا ۱ تا ۲ ساعت طول می کشد.

تفاوت آب سیاه و آب مروارید چیست؟

آب سیاه (گلوکوما) و آب مروارید (کاتاراکت) دو بیماری چشمی مستقل هستند و دارای علائم مختلف هستند. در ادامه، تفاوت های اصلی بین این دو بیماری توضیح داده شده است:

آب سیاه (گلوکوما):

• گلوکوما یک بیماری چشمی است که به افزایش فشار داخل چشم و تخریب عصب بینایی منجر می شود.
• این بیماری معمولا بدون علائم نظیر درد یا قرمزی چشم آغاز می شود و به تدریج منجر به کاهش دید می شود.
• آب سیاه در اغلب موارد نیاز به تشخیص و درمان زودرس دارد تا از تخریب عصب بینایی جلوگیری شود.

آب مروارید (کاتاراکت):

• کاتاراکت یا آب مروارید (راه های درمان آب مروارید) یک بیماری شایع چشم است که باعث افزایش کدری عدسی چشم و افت کیفیت دید می شود.
• تشخیص و درمان کاتاراکت نیازمند جراحی است. در این عمل عدسی مات شده تعویض شده تا دید فرد بهبود یابد.
• معمولا با افزایش سن بیماری کاتاراکت ایجاد می شود.