چرا تبخال می زنیم

در این مقاله به بررسی علائم، عوامل ایجاد کننده، روش های درمان و راهکارهای پیشگیری از تبخال لب پرداخته و اطلاعاتی جامع در این خصوص ارائه خواهد شد. همچنین، به تاثیر این عفونت بر زندگی روزمره و راه های مدیریت آن نیز پرداخته می شود.

تبخال چیست؟

تبخال یک نوع عفونت ویروسی است که توسط ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) ایجاد می شود. این عفونت عمدتا ناحیه دهان و لب را تحت تاثیر قرار می دهد و با ظهور ضایعات و زخم های بیشتر در لب های پایینی و بالایی همراه است. علائم معمول این عفونت شامل درد، خارش و سوزش، همراه با احساس تورم و قرمزی هستند. بعد از چند روز، تبخال به صورت زخم باز می شود و سپس تدریجا بهبود می یابد.

این عفونت بسیار شایع است و بسیاری از افراد در طول عمر خود حداقل یکبار با آن مواجه می شوند. تبخال عمدتا خود به خود بهبود می یابد و برای درمان معمولا از داروهای ضدویروسی استفاده می شود تا علائم کاهش یابد. اگر تبخال ها مکرر و شدید باشند یا به نواحی دیگر از بدن منتقل شوند، ممکن است مشاوره پزشکی نیاز باشد.

علائم تبخال

تبخال معمولا با علائم و نشانه های خاصی همراه است. در ادامه، علائم شایع آورده شده است:

• درد و سوزش
• سردرد (راه های درمان انواع سردرد)
• گلودرد
• تورم لب
• تب
• کم آبی بدن (خطرات کم آبی برای بدن)
• احساس تهوع

علائم اولیه معمولا پس از ایجاد مجدد عفونت ویروس HSV-1 ظاهر می شوند و ممکن است به صورت مکرر دچار عود شوند. تماس مستقیم با تاول ها یا زخم های به وجود آمده نیز می تواند عامل انتقال ویروس به دیگر افراد باشد. تبخال در بسیاری از افراد به عنوان یک مشکل مزمن است و متاسفانه درمان دائم برای از بین بردن ویروس HSV-1 وجود ندارد. با این حال، درمان های دارویی ضد ‌ویروس می توانند برای کاهش علائم، تسریع درمان و کنترل عود مجدد تبخال مفید باشند.

علت ایجاد تبخال

تبخال ناشی از عفونت ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) است. این ویروس عمدتا از طریق تماس مستقیم با ترشحات آلوده به ویروس (مثل تاول ها یا زخم ها) یا تماس مستقیم با اشیاء آلوده به ویروس به افراد منتقل می شود. ویروس هرپس سیمپلکس عمدتا در ناحیه دهان و لب ها عفونت ایجاد می کند اما در بعضی موارد ممکن است به سایر نقاط بدن یا حتی به چشم ها منتقل شود. ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ بعد از ایجاد عفونت از مخاط دهانی و لب ها وارد عصب های حسی در نزدیکی ناحیه دهان می شود و در سلول های عصبی به صورت نهفته باقی می ماند. در دوره های استرس یا ضعف سیستم ایمنی بدن، ویروس از عصب ها خارج می شود و باعث عفونت می شود.

فاکتورهای موثر در ابتلا به تبخال لب

فاکتورهای موثر در ابتلا به تبخال لب عبارتند از:

• تماس مستقیم با شخص مبتلا به تبخال لب، به ویژه اگر مستقیم با محل عفونت (مثلا بخش لب) در تماس باشید، خطر انتقال ویروس افزایش می یابد.
• افراد با سیستم ایمنی ضعیف به عنوان مثال افراد مبتلا به HIV یا افرادی که تازه عمل جراحی انجام داده اند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به تبخال لب هستند.
• استرس، خستگی، بیماری و شرایط دشوار زندگی ممکن است به افزایش خطر ابتلا به تبخال لب کمک کنند.
• آسیب به لب ها (مثل زخم) ممکن است باعث ابتلا به تبخال لب شود.
• برخی از زنان ممکن است در دوره قاعدگی به علت تغییرات هورمونی در خطر بیشتری برای ابتلا به تبخال لب باشند.

عوارض تبخال لب

عوارض ناشی از این عفونت که معمولا با ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) مرتبط هستند، نسبتا خفیف تر هستند. بسیاری از افرادی که برای اولین بار با تبخال لب رو به رو می شوند، عوارضی مانند درد، سوزش و ظاهر شدن تاول ها را تجربه می کنند. اما در مواردی که سیستم ایمنی فرد ضعیف تر است و افراد به بیماری های خود ایمنی مبتلا هستند، عوارض ناشی معمولا شدیدتر هستند. این عوارض می توانند شامل تب بالا یا مداوم، تنگی نفس (علت بروز تنگی نفس) یا دشواری در بلع، تحریک چشم با یا بدون ترشح یا تعداد بیشتری از تاول ها باشند.

راه های تشخیص

تبخال معمولا بر اساس علائم بالینی و معاینه ی فیزیکی توسط پزشک تشخیص داده می شود. پزشک در معاینه ی فیزیکی به ظاهر تبخال ها، مکان و اندازه شان توجه می کند و بر اساس نمونه برداری از تاول ها یا اطلاعات بالینی، می تواند روش های موثرتر را برای درمان تجویز کند. در برخی موارد خاص، به ویژه در افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند، ممکن است پزشک بخواهد آزمایش های تخصصی‌ تری شامل انجام آزمایش خون برای تشخیص ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) و گاهی اوقات نمونه برداری از مایعات داخل تاول یا تبخال انجام دهد تا ویروس مورد نظر شناسایی کند و از تشخیص صحیح خود مطمئن شود.

بیشتر مطالعه کنید: راه های درمان سریع آفت دهان

مراحل ایجاد تبخال

مراحل ابتلا به تبخال عبارتند از:

• مرحله اول (مرحله پیش تبخال): در این مرحله، شخص احساس گزگز، سوزش و خارش در ناحیه اطراف لب می کند. این احساس معمولا حدود ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از ظهور تبخال شروع می شود.
• مرحله دوم (مرحله تاول): در مرحله شروع تبخال، تاول های آبکی ظاهر می شوند. این تاول ها معمولا در اطراف لب و دهان ایجاد می شوند و اغلب درد و سوزش را به همراه دارند.
• مرحله سوم (مرحله زخم): در مرحله تشکیل زخم، تاول ها ترک می خورند و زخم های دردناکی ایجاد می شوند. این زخم ها معمولا پر از مایعات مختلفی هستند.
• مرحله چهارم (مرحله پوسته پوسته): در مرحله چهارم، زخم ها خشک و پوسته پوسته (علت پوسته پوسته شدن پوست) می شوند. این پوسته ها ممکن است خارش داشته باشند و در نهایت ترک می‌ خورند.
• مرحله پنجم (مرحله بهبود): در این مرحله، پوسته ها به طور طبیعی ریزش می کنند و تاول های تبخال بهبود می یابند. عمدتا در این مرحله علائم عفونت به طور کامل برطرف می شوند.

راه های درمان

درمان تبخال لب ممکن است از طریق روش های مختلف صورت بگیرد. درمان ها بیشتر به کاهش علائم، افزایش سرعت بهبود و کاهش عود مجدد تبخال معطوف هستند. در ادامه، روش های درمان تاول لب را بیشتر بررسی می کنیم:

درمان های دارویی

۱- داروهای ضدویروسی موضعی:

پمادها و کرم های موضعی می توانند در کاهش علائم تبخال لب و تسریع درمان مفید باشند. این دسته از داروها شامل مواردی مانند آسیکلوویر ( Acyclovir) و پنسیکلوویر (Penciclovir) می شوند. این داروها بر روی ناحیه آلوده استفاده می شوند و می توانند علائم مانند درد، سوزش و خارش را کاهش دهند.

۲- داروهای ضدویروسی خوراکی:

در موارد شدید‌تر یا با عود مکرر، پزشک ممکن است داروهای ضدویروسی خوراکی مانند آسیکلوویر (Acyclovir)، والاسیکلوویر (Valacyclovir) یا فامسیکلوویر (Famciclovir) را تجویز کند. این داروها برای کاهش علائم، کوتاه کردن دوره بیماری و کاهش احتمال عود مجدد مفید هستند.

بیشتر مطالعه کنید: آبسه دهان چگونه درمان می شود؟

۳- داروهای تسکین درد:

برخی از کرم ها، ژل ها و پمادها دارای مواد تسکین دهنده مانند لیدوکائین هستند تا درد و خارش را تسکین دهند. اوراژل و بلیستکس از مثال های معروف از مسکن های موضعی هستند. در بعضی موارد، داروهای ضدویروسی خوراکی که برای درمان تبخال لب تجویز می شوند، آسپرین (Aspirin)، استامینوفن (Acetaminophen) و ایبوپروفن (Ibuprofen) هستند، که می توانند به تسکین درد و التهاب مرتبط با تاول لب کمک کنند.

درمان های پزشکی

لیزر به عنوان یکی از روش های درمان تبخال دهان به کار می رود. روش درمان با لیزر برخلاف درمان های موضعی مانند کرم ها و پمادها بر ریشه ی مشکل اثر می گذارد. از این جهت، لیزر توانایی از بین بردن ویروس هرپس سیمپلکس را دارد و به صورت مستقیم روی نقاط ابتلا به ویروس تاثیر می گذارد. این مزیت لیزر باعث افزایش سرعت ترمیم زخم های تبخال و بهبود علائم منجر می شود. نکات مهمی که در استفاده از لیزر برای درمان تبخال دهان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• دندانپزشک با استفاده از دستگاه لیزر مخصوص توانایی ایجاد گرمای دقیق در ناحیه تبخال دهانی را دارد. این گرما باعث تخریب و از بین رفتن ویروس هرپس سیمپلکس می شود.
• لیزر همچنین می‌تواند علائم تبخال مانند درد، سوزش و قهوه ای شدن پوست را کاهش دهد.
• تاثیر گرمای لیزر می تواند ترمیم سریع تر زخم های تبخال را فراهم کند.
• لیزر به طور موثری می تواند ویروس هرپس سیمپلکس را کنترل کند و از فعالیت آن جلوگیری کند.
• اغلب روش درمان با لیزر به عنوان یک روش سریع شناخته می شود و پروسه درمانی تنها چند دقیقه به طول می انجامد.
• لیزر با تمرکز بر روی نقاط مبتلا به تبخال، انتقال ویروس به نواحی دیگر دهان یا انتقال به افراد دیگر را به حداقل می رساند.
• لیزر تاثیر خطرناک بر پوست اطراف تبخال ندارد.

درمان های خانگی

بهترین راه برای درمان در خانه، زمانی است که علائم تازه در شروع مرحله اول ایجاد شده باشند. در ادامه برخی از روش های موثر برای درمان تاول لب در خانه آمده است:

• قرار دادن کیسه یخ یا کمپرس یخ به مدت ۱۵تا ۲۰ دقیقه روی ناحیه بیماری می تواند به تسکین درد و التهاب کمک کند.
• می توانید از کرم ها و ژل های موضعی که حاوی ترکیبات ضد‌التهاب و ضد‌ویروس هستند، برای کاهش درد و بهبود سریع تر زخم استفاده کنید.
• برخی عصاره های طبیعی می توانند به عنوان ضد‌التهاب و مرطوب کننده برای تسکین زخم مورد استفاده قرار گیرند. به عنوان مثال، عصاره آلوئه ورا، روغن نارگیل و عصاره گل بابونه می توانند کمک کننده باشند.
• نور خورشید، استرس، خواب کم، حرارت یا سرما که باعث تشدید تبخال می شوند، اجتناب کنید.
• مصرف ضد‌ ویروس های دهانی می توانند در کاهش مدت زمان و تسکین علائم عفونت موثر باشند. این نوع محصولات بدون نسخه قابل تهیه هستند و می توانید از آنها در چند روز اول استفاده کنید.
• برای جلوگیری از عفونت بیشتر و تسریع فرآیند بهبود، از پوست خود بیشتر مراقبت‌ کنید. از محلول های شوینده و اسپری های ضدعفونی کننده بیشتر استفاده کنید و پوست را تمیز و خشک نگه دارید.
• استفاده از وازلین به عنوان یک روش ساده و موثر برای درمان تاول لب در خانه می تواند مفید باشد. وازلین یک نوع لوسیون مرطوب کننده است که رطوبت را درون پوست نگه داشته و به بهبود آن کمک می کند.
• مصرف زیاد آب برای حفظ رطوبت بدن و ترشحات لب مفید است.
• برخی مواد غذایی ممکن است روند بهبود تبخال ها را تسریع کنند. مصرف مکمل های آهن و لیزین معمولا توصیه می شود.

دوره درمان تبخال

بهبودی تبخال می تواند به مدت  ۷ تا ۱۰ روز طول بکشد، اما با استفاده از درمان های خانگی و موثر، می توانید این زمان را کاهش دهید. اما اگر عفونت بیش از ۱۰ روز بهبود نیابد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید و از درمان های قوی تری استفاده کنید.

نکات مهم برای پیشگیری از ابتلا

برای پیشگیری از ابتلا به تبخال و کاهش خطر عفونت، می توانید اقدامات ایمنی و بهداشتی زیر را رعایت کنید:

• شستشوی منظم دست با آب و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه می تواند از انتقال ویروس ها به لب و دیگر نقاط بدن جلوگیری کند.
• اجتناب از تماس مستقیم با افراد مبتلا به تبخال لب، به ویژه در دوره های عفونت، می تواند خطر انتقال ویروس را کاهش دهد.
• استفاده از لوازم شخصی مشترک مانند ظروف، حوله و لوازم بهداشتی و آرایشی با افراد دیگر پرهیز کنید.
• می توانید از کرم ها یا ژل های حاوی ترکیبات ضد‌ویروس‌ مثل آسیکلوویر (Acyclovir) استفاده کنید. این کرم ها یا ژل ها می توانند مدت زمان و شدت عفونت را کاهش دهند.
• عوامل‌ مانند استرس و اضطراب ممکن است باعث فعال شدن ویروس تبخال لب شوند. مدیریت استرس از طریق تمرین مدیتیشن، یوگا و استراحت منظم می توانند خطر ابتلا به این عفونت را کاهش دهند.
• تابش مستقیم آفتاب ممکن است برای تبخال لب تحریک کننده باشد. بنابراین، در صورت امکان از ضد‌آفتاب با SPF بالا برای محافظت از لب ها در معرض آفتاب استفاده کنید.
• مصرف مواد غذایی سالم و غنی از ویتامین ها و مواد مغذی می تواند سیستم ایمنی را تقویت کند و باعث افزایش مقاومت بدن در برابر عفونت ها شود.
• در صورت داشتن تاول لب، از لمس کردن آنها خودداری کنید و از انتقال ویروس به نقاط دیگر بدن جلوگیری کنید.

عود مجدد عفونت

متاسفانه عود مجدد عفونت با ویروس هرپس سیمپلکس ممکن است رخ دهد. بعد از بهبود زخم ها ، ویروس هرپس سیمپلکس به صورت خاموش در بدن باقی می ماند. اما در شرایط خاصی مانند استرس، بیماری های عفونی، تحریک فیزیکی یا عوامل دیگر که سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود، ویروس می تواند دوباره فعال شود.

برای کاهش عود مجدد عفونت، حفظ سیستم ایمنی بدن بسیار مهم است. راه های تقویت سیستم ایمنی بدن شامل مصرف غذاهای سالم و متنوع، خواب کافی، مدیریت استرس و از همه مهم تر، بهداشت دست و جلوگیری از تماس مستقیم با زخم ها یا عوامل بیماری زا می‌شود. اگر عود مکرر تبخال لب دارید، ممکن است لازم باشد با پزشک خود مشورت کنید تا درمان های مناسب برای کنترل و پیشگیری از عود مجدد را تجویز کند.

چرا در دوران بارداری تبخال می زنیم؟

تبخال یا زخم دهان در دوران بارداری ممکن است به دلایل مختلف رخ دهد. در ادامه به توضیح بیشتری در مورد این موضوع می پردازیم:

در دوران بارداری، ابتلا به عفونت هرپس سیمپلکس می تواند برای جنین و مادر خطرناک باشد، به ویژه اگر این عفونت در ۳ ماه نخست (دوران بارداری) رخ دهد. عفونت هرپس سیمپلکس ممکن است باعث سقط جنین شود و در برخی موارد منجر به عوارض جدی برای نوزاد شود.

تبخال و دندانپزشکی

اگر شما دچار تبخال هستید و نیاز به درمان دندان دارید، مهم است که به دندانپزشک خود اعلام کنید که دچار تبخال هستید. این اطلاعات به ایشان اجازه می دهد تا از تدابیر بهداشتی لازم پیروی کند و از انتقال ویروس به افراد دیگر و آلوده شدن محیط جلوگیری کند. همچنین در برخی موارد درمان تبخال و درمان های دندانپزشکی به صورت تلفیقی انجام می شود تا ایمنی شما و دیگران حفظ شود.

سوالات متداول