زونا یک نوع عفونت ویروسی است که به شدت روی عصب ها و پوست اطراف آن تاثیر می گذارد و با ظهور راش های دردناک شناخته می شود. این بیماری توسط ویروس واریس زوستر (Varicella Zoster) ایجاد می شود که همان ویروس آبله مرغان در کودکی است.
ابتدا این ویروس در کودکی به شکل آبله مرغان بروز می کند و پس از بهبود کامل در سلول های عصبی خاموش می شود. اما در برخی از موارد سال ها یا دهه ها بعد، به شکل زونا فعال می شود. آغاز راش های زونا با بروز برجستگی های کوچکی است که با پوست اطراف متفاوت هستند. این دانه های تاول دار در پوست های تیره به رنگ صورتی، خاکستری، بنفش یا قهوه ای دیده می شوند اما در پوست های روشن تر به شکل برجستگی های قرمز ظاهر می شوند.
انواع زونا
بیماری زونا در اغلب موارد خطرناک نیست و عمدتا به طور جدی به افراد آسیب نمی زند. اما در موارد خاص و نادر ممکن است زونا عوارض جدی تری ایجاد کند. این عوارض به شرح زیر هستند:
- زونای صورت: در برخی موارد بثورات پوستی تاول دار در یک طرف صورت ظاهر می شوند. اگر این بثورات نزدیک به گوش و در نزدیکی سیستم عصبی چهارگانه (سیستم عصبی مربوط به سمع و تعادل) قرار داشته باشند، ممکن است باعث ایجاد عفونت و اختلالاتی مانند از دست دادن شنوایی، عدم تعادل و ضعف عضلات صورت شوند.
- زونای داخل دهان: می تواند بسیار دردناک باشد و باعث دشواری در بلع و تغییر در حس چشایی شود. اگر این نوع زونا درمان نشود، ممکن است به لکه های طاسی دائمی منتهی شود.
- زونای چشمی: در این نوع، بثورات تاول دار عمدتا در اطراف چشم ها و پیشانی ظاهر می شوند و ممکن است باعث ایجاد سوزش، تورم، تاری دید، پارگی چشم و غیره شوند. عدم درمان زونای چشمی می تواند به از دست دادن بینایی در بلند مدت و ایجاد زخم های دائمی در قرنیه چشم منجر شود.
- زونای کمر و باسن: ممکن است در نواحی کمر و باسن بروز کند و علائم آن بیشتر در یک طرف این نواحی مشاهده می شوند.
با توجه به نوع و مکان بروز زونا، عوارض ممکن است متفاوت باشند. اگر علائم زونا در نواحی حساس مانند چشم، دهان یا سیستم عصبی مرکزی (مانند صورت) ظاهر شوند، بهتر است به طبیب متخصص مراجعه کرده و درمان مناسب را دریافت کنید.
علائم بیماری
علائم بیماری زونا عبارت اند از:
- ظهور لکه های قرمز روی پوست که پس از مدتی به دانه های قرمز تبدیل می شوند.
- تاول های خارش دار که حدود یک هفته بعد از ظاهر شدن لکه های قرمز ظاهر می شوند.
- احساس درد مبهم و آزار دهنده در ناحیه مبتلا به زونا.
- ایجاد تاول های خوشه ای که خود به خود باز می شوند.
- احساس سوزش و درد زیر پوست نواحی مبتلا.
- احساس خستگی.
- احتمال افزایش دمای بدن (مراقبت های هنگام تب).
- در برخی از موارد احساس سردرد قبل از ظهور علائم.
به عنوان یک اطلاعات کلی، این علائم نشان دهنده بیماری زونا هستند اما در هر فرد ممکن است شدت و مدت زمان علائم متفاوت باشد. همچنین، این بیماری معمولا در یک ناحیه محدود از بدن ظاهر می شود و ممکن است روی نواحی مختلف از بدن به شکل محدود ظاهر شود. اگر علائمی مشابه بهمراه احساس درد و تاول ها داشتید بهتر است از پزشک مشورت بگیرید.
عوارض بیماری
زونا بیماری ویروسی است که می تواند به عوارض مختلفی منجر شود. در صورتی که زونا به موقع تشخیص داده نشود یا مناسب درمان نشود، ممکن است عوارض زونا شامل موارد زیر باشند:
- دردهای عصبی: معمولا با دردهای عصبی همراه است که می تواند به صورت دوره ای یا دائمی باشد. این دردها می توانند فرد را ماه ها یا سال ها درگیر کنند و به شکل هایی مانند سوزش، خارش و حساسیت پوستی ظاهر شوند.
- عوارض در افراد با سیستم ایمنی ضعیف: افراد مبتلا به سرطان یا ایدز (همه چیز درباره ایدز) با سیستم ایمنی ضعیف تری روبرو هستند. در این افراد، زونا ممکن است به صورت وسیع تری به کل بدن یا اعضای داخلی انتشار یابد.
- عوارض در افراد در حال شیمی درمانی: افرادی که در حال شیمی درمانی، پرتو درمانی، یا مصرف استروییدها یا داروهای مخصوص پیوند عضو هستند، باید مراقبت های ویژه تری در رابطه با زونا داشته باشند.
بیشر بدانید: راه های درمان پوسته پوسته شدن پوست بدن
- عفونت تاول ها: در بعضی مواقع، تاول های ایجاد شده به موقع خوب نمی شوند و ممکن است عفونت کنند. این موضوع می تواند برای فرد مبتلا بسیار دردناک باشد و احتمال ابتلای او به بیماری هایی مانند ذات الریه و التهاب مغزی را افزایش دهد.
- دوران بارداری: در دوران بارداری، احتمال کمی وجود دارد که بیماری به زنان باردار منتقل شود. افرادی که قبلا به آبله مرغان مبتلا نشده اند و واکسن مخصوص این بیماری به آنها تزریق نشده باشد، ممکن است در دوره بارداری به زونا مبتلا شوند. این عارضه می تواند منجر به نقض مادرزادی نوزاد شود.
در نتیجه، تشخیص زود هنگام و درمان به موقع زونا می تواند عوارض این بیماری را با احتمال کمتری به وجود آورد.
چه عواملی احتمال ابتلا به زونا را افزایش می دهند؟
بسیاری از عوامل می توانند احتمال ابتلا به بیماری زونا را افزایش دهند. افراد معمولا در گروه های زیر بیشتر در معرض این عارضه قرار می گیرند:
- افراد مسن: افراد مسن به دلیل کاهش سیستم ایمنی بدن و تغییرات در پوست و سلول های عصبی بیشتر در معرض زونا قرار دارند.
- افراد با بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی: افرادی که بیماری هایی مانند سرطان دارند و یا از داروهایی استفاده می کنند که سیستم ایمنی بدن را کاهش می دهند، احتمال ابتلا به زونا را دارند.
- استفاده از داروهای شیمی درمانی و کورتیکوستروئیدها: برخی داروها ممکن است مناعت بدن را کاهش دهند و افراد را به زونا حساس تر کنند.
- عوامل محیطی: سالمندان (مراقبت های مورد نیاز سالمندان) نیاز به خواب کافی، محیط آرام و دور از استرس و اضطراب دارند، زیرا استرس می تواند عملکرد سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار دهد.
- تجربه قبلی با زونا: افرادی که یک بار به زونا مبتلا شده اند، احتمالا مجددا درگیر این بیماری نمی شوند.
- تجربه آبله مرغان در کودکی یا جوانی: اگر کسی در دوران کودکی یا جوانی آبله مرغان را گذرانده باشد، ممکن است بدن او مقاومت بهتری در مقابل زونا داشته باشد.
در هر صورت، مشاوران متخصص پوست و مو آماده اند که به شما در ارتقاء اطلاعات خود در زمینه بیماری زونا کمک کنند و به سوالات شما پاسخ دهند. آنها به صورت شبانه روزی در دسترس هستند تا به شما اطلاعات دقیق و علمی ارائه دهند.
بیشتر مطالعه کنید: سلولیت چیست و چه علائمی دارد؟
راه های پیشگیری از انتقال بیماری
راه های پیشگیری از زونا شامل واکسیناسیون می شود. واکسن زونا می تواند به پیشگیری از بروز زونا کمک کند. افرادی که شرایط دریافت این واکسن را دارند باید واکسن شینگریکس را تزریق کنند. در ۲۰۱۷، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) واکسن شینگریکس را تایید کرد. تحقیقات نشان می دهد که این واکسن می تواند به مدت پنج سال افراد را در برابر زونا محافظت کند. شینگریکس یک واکسن غیرزنده است که از یک قسمت از ویروس تولید می شود.
این واکسن به صورت دو دوز تزریق می شود با یک فاصله ۲ تا ۶ ماه. معمولا افراد ۵۰ ساله و مسن تر، افرادی که قبلا واکسن زوستاواکس را دریافت کرده اند یا زونا داشته اند توصیه به تزریق این واکسن دارند. واکسن Zostavax دیگر در ایالات متحده عرضه نمی شود، اما ممکن است در کشورهای دیگر وجود داشته باشد. عوارض جانبی رایج هر دو واکسن زونا شامل قرمزی، درد، حساسیت، تورم و خارش در محل تزریق و سردرد هستند.
با این حال، واکسن زونا تضمین نمی کند که شما به زونا مبتلا نخواهید شد. اما ممکن است دوره و شدت بیماری را کاهش دهد و خطر ابتلا به عوارض نورالژی پس از زونا را کاهش دهد. واکسن زونا تنها به عنوان یک استراتژی پیشگیری استفاده می شود و برای درمان افرادی که در حال حاضر به این بیماری مبتلا هستند، مناسب نیست. برای انتخاب بهترین گزینه برای شما با پزشک خود مشورت کنید.
روش های تشخیص
در صورت مشاهده لکه های قرمز یا تاول روی پوست، تشخیص بیماری زونا از اهمیت بسیاری برخوردار است. بهترین راه برای تشخیص دقیق این بیماری مراجعه به یک پزشک متخصص زونا با تجربه است.
پزشکان متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری معمولا می توانند زونا را از روی بثورات و تاول های پوستی تشخیص دهند. با این حال در بعضی موارد، نمونه برداری از مایع داخل تاول ها برای بررسی دقیق تر و تایید تشخیص لازم است.
بسته به ناحیه مورد تاثیر پزشک ممکن است عکسبرداری و آزمایش خون (چگونه آزمایش خون را تفسیر کنیم؟) را برای تشخیص بیشتر انجام دهد. اگر شما به بیماری خاصی مبتلا هستید یا داروهای خاصی مصرف می کنید، حتما این موارد را به پزشک خود اطلاع دهید تا تشخیص و درمان مناسب برای شما ارائه شود.
همچنین بخوانید: آبله ام (میمون) چیست؟
راه های درمان
اهمیت درمان به موقع این بیماری برای کاهش عوارض آن بسیار مهم است. اگر شما یا کسی که می شناسید علائم زونا را تجربه می کنید، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. هرچند درمان قطعی برای زونا وجود ندارد، اما درمان هایی می توانند به کاهش درد و شدت علائم کمک کنند.
درمان های پزشکی
عواملی که در انتخاب درمان نقش می آفریند شامل نوع و شدت علائم، ناحیه درگیری بیماری، و وضعیت سلامتی شما هستند. در ادامه به چند روش درمانی برای بیماری اشاره می شود:
- داروهای ضد ویروسی: پزشک ممکن است داروهای ضد ویروسی مانند والاسیکلوویر یا فامسیکلوویر را برای کاهش شدت علائم و مدت زمان مرض تجویز کند. این داروها باید در مراحل اولیه علائم مصرف شوند.
- داروهای مسکن: پزشک ممکن است پس از دوره بهبودی برای کاهش دردهای ناشی از زونا، داروهای مسکن تجویز کند.
- داروهای موضعی: استفاده از پمادها و کرم های موضعی مانند کالامین دی برای کاهش خارش و تسکین علائم موثر است.
- مراقبت از پوست: نگهداری از پوست و اجتناب از تراکم بر روی تاول ها اهمیت دارد. همچنین کمپرس های آب سرد و داروهای تجویز شده توسط پزشک می توانند به ترمیم سریع تر پوست کمک کنند.
- واکسیناسیون: واکسن Zostavax وجود دارد که می تواند احتمال ابتلا به زونا و شدت آن را کاهش دهد. اگر شما واکسینه نشده اید و از سن ۵۰ سالگی به بالا هستید، مشورت با پزشک در مورد واکسیناسیون ضدزونا در نظر گرفته شود.
در نهایت درمان باید تحت نظر یک پزشک با تجربه صورت گیرد و همیشه مشورت با پزشک متخصص درمان زونا مهم است.
درمان های خانگی
بیماری زونا ممکن است با علائم ناراحت کننده ای همراه باشد، و مردم به دنبال روش های درمانی از طریق طب سنتی و روش های خانگی ممکن است سوال داشته باشند. در این بخش به روش های مختلف درمان زونا با استفاده از مواد طبیعی و خانگی اشاره می شود.
- غذاهای حاوی ویتامین B: مصرف غذاهایی که حاوی ویتامین B هستند مانند مرغ، گوشت گوساله، تخم مرغ و غیره، برای درمان زونا مفید است. این ویتامین می تواند در بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن کمک کند.
- هندوانه: هندوانه یک میوه محبوب در فصل های گرم است و دارای مقادیر زیادی ویتامین C است که در تقویت سیستم ایمنی بدن و تولید کلاژن نقش دارد. مصرف هندوانه می تواند از ابتلا به بیماری های پوستی مانند آبله مرغان و زونا جلوگیری کند.
- کمپرس آب سرد: استفاده از کمپرس های آب سرد می تواند در کاهش خارش و تسکین علائم زونا موثر باشد. برای انجام این کار تکه ای یخ را در نایلون قرار داده و آن را بر روی ناحیه آسیب دیده به مدت ۴ تا ۵ دقیقه قرار دهید. این درمان را می توان ۲ تا ۳ بار در روز و به مدت یک هفته انجام داد.
- سیر: سیر به عنوان یک روش موثر در کاهش درد های ناشی از زونا شناخته می شود. می توانید یک حبه سیر را له کنید و آن را به ناحیه آسیب دیده بیماری زونا قرار دهید. همچنین می توانید سیر را به تنهایی در ناحیه آسیب دیده به مدت ۳۰ دقیقه قرار دهید. استفاده از ترکیب سیر و الکل نیز می تواند موثر باشد. برای این منظور سیر را با الکل مخلوط کرده و به مدت ۲ تا ۳ روز باقی بگذارید. سپس از این ترکیب در ناحیه آسیب دیده استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: علت ایجاد لکه های قهوه ای روی پوست چیست؟
- روغن درخت چای: استفاده از ترکیبی از روغن درخت چای با روغن های دیگر مانند روغن زیتون یا روغن اسطوخودوس می تواند در تسکین سوزش و خارش زونا مفید باشد. این مخلوط را بر روی ناحیه آسیب دیده به مدت ۱۵ دقیقه قرار دهید تا به دمای بدن برسد.
- عسل: قرار دادن عسل در ناحیه آسیب دیده به مدت ۱۵ دقیقه می تواند موثر باشد. این کار را ۳ بار در روز انجام دهید و سپس آن ناحیه را با آب گرم بشویید.
- چای سبز و نعناع: برگ های چای سبز و نعناع (فواید و خواص نعناع) را با هم مخلوط کرده و به مدت ۵ دقیقه در آب جوشانده و عصاره ی آن را در ناحیه آسیب دیده زونا به آرامی مالیده و سپس بشویید.
- نمک اپسوم: نمک اپسوم را به آب وان اضافه کنید و ناحیه ای که درگیر بیماری زونا است، را در این آب به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه بشویید. سپس آن ناحیه را خشک کنید.
- روغن بابونه: روغن بابونه می تواند در کاهش التهابات پوستی و تسکین درد های ناشی از زونا موثر باشد. این روغن را روزانه به میزان مناسبی روی ناحیه آسیب دیده بیماری زونا بزنید تا زخم ها بهبود یابند.
- دوسین: برای تهیه دوسین، یک واحد سیاه دانه را با سه واحد عسل ترکیب کنید و آن را مصرف کنید.
توجه داشته باشید که این روش ها و درمان های خانگی ممکن است در تسکین علائم زونا مفید باشند، اما هیچ درمان قطعی برای زونا وجود ندارد. اگر شما یا کسی که می شناسید علائم زونا را تجربه می کنید، همچنان مشورت با یک پزشک متخصص بسیار مهم است.
زونا کدام قسمت بدن را درگیر می کند؟
بعد از چند روز برجستگی های این بیماری به تاول های پر از مایع تبدیل می شوند. معمولا پس از گذشت ۷ تا ۱۰ روز، این تاول ها خشک می شوند و به حالت پوسته پوسته در می آیند. به طور کلی بیماری زونا برخلاف آبله مرغان که در تمامی نواحی بدن پخش می شود، بیشتر نیم تنه بالایی بدن را درگیر می کند. تاول ها و زخم های زونا می توانند در بخش هایی که دارای رشته عصبی هستند مانند شکم، گردن، سینه و پشت ظاهر شوند.
آیا زونا دردناک است؟
به طور کلی می توان گفت که درد زونا متنوع است. برخی افراد مبتلا به این بیماری تنها نشانه های ملایمی مانند گزگز یا خارش پوست را تجربه می کنند و درد آنچنان شدید نیست. اما در موارد دیگر زونا می تواند بسیار دردناک باشد. بعضی افراد ممکن است بدون ایجاد بثورات پوستی، درد شدیدی را در اعصاب قفسه سینه، گردن، صورت یا قسمت پایین کمر تجربه کنند. حتی باد آهسته ای می تواند باعث افزایش درد گردد.
راه های انتقال زونا چیست؟
انتقال ویروس به افراد دیگر از طریق هوا منتقل نمی شود. تنها راهی که این ویروس می تواند به دیگران منتقل شود، تماس مستقیم با ترشحات خروجی از تاول های فرد مبتلا به زونا است. به عبارت دیگر، اگر شما در معرض تماس با حبوبات و بثورات پوستی زونا قرار نگیرید، احتمال انتقال آن به شما وجود ندارد. این بیانیه نشان دهنده این است که زونا از طریق عطسه یا سرفه فرد بیمار در نزدیکی شما یا از طریق استفاده او از ظرف های غذا و لیوان آب شما منتقل نمی شود.
بیشتر بخوانید: چرا پوست کبود می شود؟
آیا زونا واگیردار است؟
باید بدانید که این بیماری واگیر دار است، اما انتقال از طریق تنفس اتفاق نمی افتد. اگر با ناحیه زونا یا تاول های ترکیده شخص مبتلا به این بیماری تماس داشته باشید، ویروس ممکن است به بدن شما منتقل شود. احتمال انتقال زونا به افرادی که تا به حال به آبله مرغان مبتلا نشده اند بیشتر است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
زمان مناسب برای مراجعه به پزشک در مورد بیماری زونا به شرح زیر است:
- اگر علائم زونا از جمله سردرد، تب و قرمزی به ویژه در افراد سالمند، مشاهده شود، باید فورا به یک پزشک فوق تخصص عفونی بزرگسالان مراجعه کنید.
- اگر کودک خود علائم زونا را نشان دهد، بهترین گزینه این است که به فوق تخصص عفونی اطفال مراجعه کنید تا به شما در روند درمان بهتر کمک کند.
در مواردی که علائم بیماری مشاهده می شوند، باید سریعا به پزشک مراجعه شود تا تشخیص صحیح داده شده و درمان مناسب انجام شود. این بیماری معمولا نیازمند تشخیص و مراقبت پزشکی است تا از عوارض بیشتر جلوگیری شود.
