بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
سوزش ادرار یک عارضه شایع در برخی افراد است که می تواند ناخوشایندی و ناراحتی زیادی را برای آنها به همراه داشته باشد. این وضعیت ممکن است به علت عوامل مختلفی از جمله التهاب مجاری ادراری، عفونت های ادراری، تغییرات هورمونی، تنگی مجاری ادراری، تهاجم عفونی و عوامل شیمیایی و روانی رخ دهد.
در این مقاله، به بررسی علل و عوامل موثر در سوزش ادرار پرداخته می شود. همچنین، علائم و نشانه های این وضعیت، تفاوت آن با سایر عوارض مرتبط مورد بررسی قرار می گیرد.
سوزش ادرار چیست؟
سوزش ادرار به احساس ناراحتی، سوزش و تحریک در هنگام ادرار کردن اشاره دارد. این علامت معمولا به وجود التهاب یا تحریک در دستگاه ادراری اشاره می کند. وقتی باکتری ها وارد مجرای ادراری و مثانه می شوند، باعث التهاب و تحریک این ناحیه ها می شوند که سبب سوزش و ناراحتی در هنگام ادرار می شود.
علل مختلفی می توانند منجر به این وضعیت شوند، از جمله عفونت ادراری (باکتریایی، قارچی یا ویروسی)، التهاب مثانه، سنگ مثانه یا سنگ کلیه، التهاب ادراری، تحریک شیمیایی، انسداد مجرای ادراری، تغییرات هورمونی، تحریک مواد تحریک کننده مانند الکل یا قهوه، وضعیت استرسی و غیره.
علت های سوزش ادرار
سوزش ادرار ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد. برخی از علت های آن عبارتند از:
- عفونت ادراری: عفونت باکتریایی در مجرای ادراری، مثانه یا کلیه ها می تواند به سوزش ادرار منجر شود.
- التهاب مثانه (سیستیت): التهاب مثانه معمولا با سوزش ادرار، نیاز مکرر به ادرار کردن همراه است.
- سنگ مثانه یا کلیه: وجود سنگ در مثانه یا کلیه ممکن است به علت تحریک مجرای ادراری وارد شده و سوزش ادرار را ایجاد کند.
- التهاب ادراری: عواملی مانند آلرژی، تحریک شیمیایی یا عوامل دیگر می توانند به التهاب ادراری و سوزش ادرار منجر شوند.
- انسداد مجرای ادراری: وجود انسداد در مسیر مجرای ادراری به علت سنگ، تورم یا تشکیل توده ها می تواند سوزش ادرار را ایجاد کند.
- مصرف مواد تحریک کننده: مصرف مواد تحریک کننده مانند الکل، قهوه، نیکوتین و مواد شیمیایی قدرتمند می تواند به سوزش ادرار منجر شود.
مهم ترین علت سوزش ادرار در مردان
مهم ترین علت سوزش ادرار در مردان عفونت مجاری ادراری است. این عفونت معمولا ناشی از عملکرد نامناسب باکتری ها است که به مجرای ادراری و مثانه وارد می شوند و التهاب را ایجاد می کنند. علائم دیگر عفونت مجاری ادراری در مردان شامل تکرر ادرار، احساس تحریک و فشار در منطقه پایین شکم، درد در منطقه آلت تناسلی، خون در ادرار و تغییرات در ادرار می شود. علت های دیگر در مردان شامل آبله مردانه (هرپس ژنیتال)، بیماری های تناسلی و التهاب پروستات نیز می باشد.
مهم ترین علت سوزش ادرار در زنان
مهم ترین علت سوزش ادرار در زنان نیز عفونت مجاری ادراری است. عفونت مجاری ادراری در زنان بسیار رایج است. به دلیل آناتومی بدنی زنان که مجرای ادراری کوتاه تر است و به راحتی می تواند باکتری ها به دستگاه ادراری دسترسی پیدا کنند. علائم دیگری که همراه با سوزش ادرار در زنان مشاهده می شوند عبارتند از تکرر ادرار، احساس تحریک و فشار در منطقه پایین شکم، درد در منطقه مجرای ادراری، خون در ادرار و تغییرات در رنگ و بوی ادرار. علت دیگری که می تواند زنان را تحت تاثیر قرار دهد، التهاب واژینال یا عفونت واژن است که ممکن است به مجرای ادراری نیز گسترش یابد.
مهم ترین علت سوزش ادرار در کودکان
سوزش ادرار در کودکان نیز ممکن است رخ دهد. در واقع، عفونت ادراری یکی از مشکلات شایع در کودکان است. علت اصلی این عفونت ها در کودکان معمولا باکتری ها است که وارد سیستم ادراری می شوند و عفونت را به وجود می آورند. سیتسم ادراری کودکان، به خصوص در دوره بیماری های ادراری مانند عفونت مثانه، آسیب پذیرتر است. عوامل دیگر مانند نقص تمیزی، عدم تخلیه کامل مثانه و اختلالات تشخیصی نیز می توانند به افزایش ابتلا به سوزش ادرار در کودکان منجر شوند. در هر حال، در صورت بروز علائم در کودکان، مشاوره و درمان پزشکی مناسب لازم است.
علائم همراه با سوزش ادرار
این وضعیت ممکن است به تنهایی یا همراه با علائم دیگری رخ دهد. علائم همراه با سوزش ادرار می توانند شامل موارد زیر باشند:
- تغییرات در ادرار
- تکرر ادرار
- درد یا تحریک
- خون در ادرار
- علائم عمومی (تب، خستگی، نفخ، سردرد و عدم احساس خوب)
راه های تشخیص سوزش ادرار
سوزش در هنگام ادرار کردن ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله عفونت ادراری. برای تشخیص دقیق، معمولا نیاز به مراجعه به پزشک دارید. برای بررسی و تشخیص این موضوع مراحل زیر را طی خواهید کرد:
- مصاحبه با پزشک
- بررسی جسمی
- آزمایش ادرار
- آزمایش های تکمیلی
راه های پیشگیری از سوزش ادرار
برخی از راهکارهایی که می توانید برای کاهش خطر عفونت ادراری انجام دهید عبارتند از:
- مصرف مایعات فراوان: نوشیدن مقدار کافی آب و مایعات دیگر می تواند مانع تراکم ادرار شده و به دفع باکتری ها از طریق مجرای ادراری کمک کند.
- شستشو پس از ادرار: برای خانم ها، پس از ادرار کردن و پس از اجابت مزاج، بهتر است به صورت از جلو به عقب شستشو دهند. با این کار مطمئن می شوند که باکتری ها از ناحیه مقعد به واژن و مجرای ادرار منتقل نمی شوند.
- دفع بلافاصله بعد از مقاربت: بلافاصله پس از مقاربت، مثانه خود را خالی کنید، زیرا این کار باعث دفع باکتری ها از مجرای ادراری می شود. همچنین، مصرف یک لیوان آب بلافاصله پس از مقاربت می تواند کمک کننده باشد.
- محدود کردن استفاده از محصولات تناسلی: استفاده از اسپری ها یا محصولات دوش واژینال ممکن است مجرای ادراری را تحریک کند و خطر عفونت را افزایش دهد. بهتر است از استفاده اضافی از این محصولات پرهیز کنید.
- تغییر روش کنترل بارداری: برخی از روش های کنترل بارداری مثل دیافراگم ها یا کاندوم های دارای اسپرم کش می توانند در رشد باکتری ها تاثیر گذار باشند. در نتیجه، بهتر است روش کنترل بارداری خود را مورد بازنگری قرار داده و در مورد استفاده مناسب از آن با پزشک خود مشورت کنید.
درمان های سوزش ادرار
درمان سوزش ادرار بستگی به علت اصلی آن دارد. با این حال چندین روش برای درمان آن را نام می بریم:
| درمان دارویی | درمان خانگی | درمان طب سنتی |
| سفتریاکسون | مصرف آب بیشتر | سرکه سیب |
| سیپروفلوکساسین | ویتامین C | جوش شیرین و خیار |
| آموکسی سیلین | نشستن در آب گرم | لیمو |
| پمادهای ضد التهاب، ضد عفونی و ضد درد | تغییر رژیم غذایی | زنجبیل |
| پماد آنتی بیوتیکی | استفاده از محصولات بهداشتی بدون عطر | تخم گشنیز |
درمان دارویی
درمان دارویی بستگی به علت اصلی سوزش و نوع عفونت دارد. در صورتی که سوزش ادرار ناشی از عفونت مجاری ادراری باشد، معمولا از آنتی بیوتیک ها برای درمان استفاده می شود. در مواردی که عفونت باکتریایی مشخص است، آنتی بیوتیک هایی مانند سفتریاکسون، سیپروفلوکساسین، نیتروفورانتوئین و آموکسی سیلین تجویز می شوند.
همچنین از پمادها نیز می توان استفاده کرد. استفاده از پماد در درمان سوزش معمولا به عنوان یک تکمیل درمانی در نظر گرفته می شود. پمادها عموما به صورت موضعی بر روی ناحیه مجروح یا التهابی استفاده می شوند. انواع پمادهای مورد استفاده در درمان سوزش ادرار شامل پمادهای ضد التهاب، ضد عفونی و ضد درد می شوند.
به عنوان مثال، پماد هیدروکورتیزون که یک کورتیکواستروئید است، می تواند در کاهش التهاب و سوزش موضعی مفید باشد. همچنین، پمادهای ضدعفونی مانند پماد آنتی بیوتیکی می توانند در مواردی که عفونت همراه با سوزش وجود دارد استفاده شوند.
مترونیدازول معمولا برای درمان عفونت های باکتریایی و پارازیتیک دیگر مانند عفونت های باکتریایی واژن، عفونت های رحم و عفونت های پوستی استفاده می شود و درمان سوزش ادرار به عنوان درمان اولیه توصیه نمی شود.
درمان خانگی
استفاده از روش های خانگی می تواند برای تسکین علائم سوزش مفید باشد. این روش ها معمولا به عنوان اقدامات اولیه و تکمیلی در کنترل علائم مورد استفاده قرار می گیرند. همچنین، این روش ها می توانند به بهبود کلیت بهداشت عضو تناسلی و ادراری کمک کنند. اما توصیه می کنیم به هیچ وجه به درمان خانگی تکیه نکنید و حتما به پزشک مراجعه کنید.
در ادامه روش های خانگی که ممکن است برای تسکین علائم سوزش ادرار مفید باشد را بررسی خواهیم کرد:
- مصرف آب بیشتر: مصرف آب به میزان کافی می تواند کیفیت ادرار را بهبود داده و سوزش را کاهش دهد. همچنین، مصرف غذاهای آبکی مانند خیار، هندوانه و سبزیجات با بالا بودن درصد آب در آنها نیز مفید است.
- ویتامین C: مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C مانند پرتقال، تمشک و گوجه فرنگی می تواند به سلامت دستگاه ادراری کمک کند. ویتامین C ادرار را اسیدی تر می کند که باعث کاهش رشد باکتری ها می شود.
- نشستن در آب گرم: استحمام در آب گرم و یا استفاده از پد حرارتی می تواند به کاهش سوزش و تسکین علائم کمک کند. حرارت به عنوان یک روش طبیعی می تواند عضلات را آرام کند و التهاب را کاهش دهد.
- تغییر رژیم غذایی: مصرف محرک هایی مانند الکل، کافئین، غذاهای تند، نوشیدنی های گازدار و شیرین کننده های مصنوعی می تواند مثانه را تحریک کند و سوزش را تشدید کند. بهتر است مصرف این مواد را به حداقل برسانید.
- استفاده از محصولات بهداشتی بدون عطر: محصولات بهداشتی با عطر ممکن است مثانه را تحریک کنند و سوزش را به همراه داشته باشند. بهتر است از محصولات بدون عطر استفاده کنید.
بیشتر بخوانید: ایستاده ادرار کردن چه عوارضی دارد؟
درمان طب سنتی
در طب سنتی، برخی مکمل ها و طبقات غذایی به عنوان درمان های سوزش ادرار و ناراحتی مرتبط با آن توصیه می شوند. البته، لازم به ذکر است که قبل از استفاده از هرگونه درمان، همیشه بهتر است با یک پزشک یا متخصص سلامت صحبت کنید. به علاوه، مطمئن شوید که هیچ حساسیت یا تداخل با داروها یا بیماری های دیگر ندارید.
در ادامه به برخی از مواد طبیعی که در طب سنتی برای کاهش سوزش توصیه می شوند، اشاره می کنیم:
| موارد | توضیحات |
| سرکه سیب | سرکه سیب خاصیت ضدباکتری و ضدقارچی دارد. می توانید آن را به عنوان نوشیدنی یا حمام استفاده کنید. برای نوشیدن، می توانید مقداری آب گرم را با سرکه و عسل مخلوط کنید و آن را هر روز بنوشید. برای حمام، می توانید سرکه را به آب ریخته و حدود ۱۵ دقیقه درون آب بنشینید. |
| جوش شیرین و خیار | جوش شیرین خاصیت قلیایی دارد که می تواند سطح اسیدی ادرار را کاهش دهد و در نتیجه سوزش را کاهش دهد. می توانید جوش شیرین را با آب خیار مخلوط کنید و استفاده کنید. |
| لیمو | لیمو خاصیت ضدمیکروبی دارد و می تواند در پاک سازی دستگاه ادراری مفید باشد. می توانید مقداری آبلیمو را با عسل در آب ولرم مخلوط کنید و بنوشید. |
| زنجبیل | زنجبیل در طب سنتی برای درمان سوزش ادرار توصیه می شود. می توانید آن را به صورت دم نوش یا مخلوط با شیر مصرف کنید. |
| تخم گشنیز | می توانید تخم گشنیز را در آب جوش دم کنید و به صورت دم نوش هر روز بنوشید. |
| تخم شنبلیله | برای درد هنگام ادرار، می توانید تخم شنبلیله را در آب خیس کرده و صبح با معده خالی آن را همراه با عسل بنوشید. همچنین می توانید آن را به شیر اضافه کنید. |
در کل، استفاده از این مکمل ها و توصیه ها در طب سنتی برای سوزش ادرار در صورتی کارآمدی دارد که با توجه به شرایط خاص خود، عوارض نداشته باشد و توسط یک پزشک یا متخصص مورد تایید قرار گیرد. همچنین، مواظبت در مصرف و تداخل با داروها نیز حائز اهمیت است.
چه موقع باید برای درمان سوزش ادرار به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت تجربه سوزش ادرار، معمولا توصیه می شود به پزشک مراجعه کنید. اما در برخی موارد، وقتی که باید فورا به پزشک مراجعه کنید و وقتی که می توانید یک مشاوره قبلی بگیرید ممکن است متفاوت باشد. در زیر شرایطی که نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارید ذکر شده است:
- درد شدید: اگر سوزش ادرار شما به همراه درد شدید است و تشدید می شود، به خصوص اگر همراه با تب، تهوع یا استفراغ است، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- خونریزی: اگر خون در ادرار خود را مشاهده می کنید، باید به پزشک مراجعه کنید. خونریزی در ادرار می تواند نشانه ای از مشکلات جدی مثل عفونت ادراری شدید یا مشکلات کلیه باشد.
- تغییرات سریع: اگر علائم شما سریعا تشدید شده و تاثیر منفی بر کیفیت زندگی روزمره شما دارد، به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: دلیل شب ادراری در کودکان چیست؟
برای درمان سوزش ادرار به کدام دکتر مراجعه کنیم؟
برای درمان سوزش ادرار، شما می توانید به یکی از پزشکان زیر مراجعه کنید:
- پزشک عمومی: اگر سوزش ادرار شما نسبتا سبک است و به طور معمول پس از چند روز خود به خود بهبود می یابد، می توانید با پزشک عمومی مشورت کنید. آنها ممکن است شما را بررسی کرده و تشخیصی اولیه برای شما انجام دهند یا در صورت لزوم، شما را به یک پزشک متخصص معرفی کنند.
- متخصص ادراری: اگر علائم موجود در شما مداوم و شدید است یا همراه با علائم دیگری همچون تب، خونریزی، درد شدید و تغییرات ادراری نامعمول است، بهتر است به یک متخصص ادراری مراجعه کنید. متخصص ادراری تخصص و تجربه لازم برای تشخیص و درمان بیماری های دستگاه ادراری را داراست.
- متخصص زنان زایمان: در صورتی که شما زن هستید و علائم سوزش ادراری به علت عفونت مجاری ادراری پس از رابطه جنسی را تجربه می کنید، ممکن است بخواهید به یک پزشک زنان زایمان مراجعه کنید. آنها می توانند در تشخیص و درمان بعد از نزدیکی در زنان کمک کنند.
عوامل خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری
عوامل مختلفی می توانند خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش دهند. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:
- جنسیت: زنان به دلیل داشتن لوله ادراری کوتاه تر نسبت به مردان، بیشتر در معرض عفونت دستگاه ادراری قرار دارند.
- عوامل هورمونی: تغییرات هورمونی در دوران بارداری، پس از بارداری و در دوران یائسگی می توانند خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش دهند.
- خشکی: خشک شدن اضطراری یا مزمن دستگاه تناسلی واژن در زنان می تواند خطر عفونت را افزایش دهد.
- تغییرات سیستم ادراری: هرگونه تغییر در سیستم ادراری مانند استفاده از کاتتر ادراری، وجود سنگ های کلیه، نفرآوری کلیه، بزرگی و برجستگی پروستات و غیره می تواند خطر عفونت را افزایش دهد.
- سیستم ایمنی ضعیف: افراد با سیستم ایمنی ضعیف مثل بیماران مبتلا به بیماری دیابت، بیماران سرطانی، بیماران مبتلا به HIV/AIDS و سایر شرایطی که سیستم ایمنی را تضعیف می کنند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند.
- عمل جراحی: عمل جراحی در مناطق مجاور دستگاه ادراری مانند کیسه ادراری، پروستات و غیره می تواند خطر عفونت را افزایش دهد.
- عوامل محیطی: استفاده از توالت های عمومی، عدم رعایت بهداشت شخصی، استفاده از لوازم بهداشتی غیرضد عفونی و غیره نیز می توانند عوامل خطرساز برای عفونت دستگاه ادراری باشند.
چه بیماری هایی باعث سوزش ادرار می شود؟
چندین بیماری و شرایط ممکن است سوزش ادرار را ایجاد کنند. در زیر برخی از بیماری ها و شرایطی که می توانند باعث سوزش ادرار شوند ذکر شده است:
- عفونت ادراری
- عفونت انجمادی
- سنگ کلیه
- التهاب پروستات
- بیماری های جنسی
- آسیب و التهاب ادرار
آیا خشکی واژن باعث سوزش ادرار می شود؟
بله، خشکی واژن ممکن است باعث سوزش ادرار شود. خشکی واژن به کاهش مقدار مخاط طبیعی در داخل واژن اشاره دارد. این مشکل می تواند به علت تغییرات هورمونی، استفاده از برخی داروها، تغییرات در طول دوره قاعدگی، استفاده از محصولات شیمیایی قوی (مانند صابون ها و اسپری های بهداشتی) و یا به دنبال تحریک شدید واژن باشد.
وقتی واژن خشک است، احتمال ایجاد تحریک و التهاب در دستگاه ادراری افزایش می یابد. هنگامی که ادرار در ارتباط با این منطقه حساس می شود، می تواند سوزش و تحریک در لوله ادرار (اِوِرترا) را تجربه کنید.
برای مقابله با خشکی واژن و پیشگیری از سوزش ادرار می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- استفاده از مرطوب کننده های واژنی
- استفاده از لوبریکانت ها
- تغییر رژیم غذایی
- تمرینات کیگل
علت سوزش ادرار بعد از سکس در مردان
سوزش ادرار پس از نزدیکی در مردان ممکن است به عوامل زیر برگردد:
- التهاب روده ادراری
- عوامل آلرژیک
- التهاب پروستات
- عدم تولید لیبیدو کافی
علت سوزش ادرار بعد از سکس در زنان
علت سوزش ادرار پس از رابطه جنسی (سکس) در زنان ممکن است به عوامل زیر برگردد:
- عفونت ادراری: عفونت باکتریایی در سیستم ادراری، به عنوان عفونت ادراری، می تواند سوزش و تحریک در دستگاه ادراری زنان ایجاد کند. رابطه جنسی می تواند باعث ورود باکتری ها به دستگاه ادراری شود و عفونت را تشدید کند.
- عوامل آلرژیک: برخی از زنان ممکن است دچار حساسیت یا آلرژی نسبت به محصولات مورد استفاده در رابطه جنسی مانند لوسیون ها، ضدعفونی کننده ها یا لوبریکانت ها شوند. مواد شیمیایی موجود در این محصولات ممکن است باعث سوزش و تحریک در مناطق حساس زنان شود.
- تراکم و کوچک شدن عضلات محیطی: بعضی از زنان به علت عوامل فیزیولوژیک یا تغییرات هورمونی، ممکن است تراکم و کوچک شدن عضلات محیطی ناحیه زنانه داشته باشند. این شرایط می توانند باعث ایجاد سوزش و تحریک پس از رابطه جنسی شوند.
- عدم تولید لیبیدو (اشتیاق جنسی) کافی: این موضوع می تواند باعث کاهش تحریک ناحیه زنانه شود و باعث سوزش در طی رابطه جنسی شود.