قوز کمر

قوز کمر، یک وضعیت ناهنجار در ناحیه فوقانی کمر است که با انحنای بیش از حد ستون فقرات همراه است. افراد مبتلا به این حالت، در قسمت شانه‌ ها حالتی گوی مانندی به خود می ‌گیرند. از علت های قوز کمر میتوان به حالت اندامی نامناسب، پوکی استخوان، بیماری التهابی و فرسایشی مفصل، صدمه دیدن ستون فقرات، عفونت یا تومور، اسپوندیلیت انکیلوزان (بیماری التهابی مفصل)، بیماری شوئرمن (اختلال ارثی) و ژنتیک اشاره کرد. قوز کمر می‌ تواند باعث ایجاد فشار در ناحیه ستون فقرات شود.

قوز کمر چیست؟ آیا تمرینات اصلاحی تنها راه درمان این وضعیت هستند؟ چگونه می ‌توان از شر قوز کمر خلاص شد؟ در این مقاله به تحلیل کامل قوز کمر و راه های درمان آن می ‌پردازیم.

انواع قوز کمر (Kyphosis)

به طور کلی قوز کمر به سه نوع اصلی تقسیم می ‌شود. این سه نوع اصلی شامل موارد زیر هستند:

۱- قوز وضعیتی:

قوز وضعیتی اغلب در سنین نوجوانی اتفاق می افتد و به دلیل ایستادن یا نشستن در وضعیت نادرست و پایین گرفتن سر و شانه‌ ها ایجاد می ‌شود. این رفتار ها باعث کشیدگی رباط‌ ها و عضلات نگهدارنده مهره ‌ها می ‌شوند که در نتیجه مهره ‌ها از وضعیت طبیعی ‌شان خارج شده و گوژپشتی شکل می‌ گیرد.

۲- قوز شوئرمن:

قوز شوئرمن به نام رادیولوژیست دانمارکی به نام شوئرمن نامگذاری شده است که اولین ‌بار این اختلال را شناسایی کرد. در قوز شوئرمن، مهره ‌ها به جای اینکه به شکل مستطیلی باشند، شکل سه‌ گوش یا V شکل دارند. این وضعیت باعث می‌ شود که مهره‌ های سه‌ گوش به سمت جلو خم شده و باعث ایجاد گوژپشتی در ستون فقرات ‌شوند.

۳- قوز مادرزادی:

قوز مادرزادی یک نوع گوژپشتی است که نسبت به دو نوع قوز دیگر (قوز وضعیتی و قوز شوئرمن) شیوع کمتری دارد. این وضعیت در اثر خطای ژنتیکی در ۶ تا ۸ هفته نخست زندگی جنینی رخ می ‌دهد. در قوز مادرزادی، خطا در شکل ‌گیری یا تقسیم ‌بندی بخش جلویی یک یا چند جسم مهره و دیسک ایجاد می ‌شود. این اختلال باعث می‌ شود که ستون فقرات با زاویه ‌ای تیز و رو به جلو رشد کند و جنین دچار قوز گردد.

همچنین بخوانید: انواع آزمایش ژنتیک

علائم قوز کمر

علائم قوز کمر می‌ توانند بسته به علت و نوع این اختلال متفاوت باشند. عموما علائم اصلی قوز کمر شامل ظهور برآمدگی در ناحیه کمر و کمر درد می ‌شوند. رایج‌ ترین علائم و نشانه‌ هایی که ممکن است تجربه کنید عبارتند از:

• کوتاه شدن قد
• حرکت شانه ‌ها به سمت جلو
• انحراف سر به سمت جلوی بدن
• خستگی و درد مزمن
• تنش و اسپاسم عضلانی در ناحیه ستون فقرات
• کشیده شدن عضلات ضعیف ناحیه پشت
• کاهش انعطاف ‌پذیری در ستون فقرات
• اختلالات ریوی و مشکلات در تنفس

بیشتر بدانید: علت بروز انواع کمردرد

علت قوز کمر

علت ‌ها و دلایل قوز کمر ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• حالت اندامی نامناسب (قوز وضعیتی): نحوه نشستن یا وضعیت نامناسب اندام‌ ها می ‌تواند به قوز کمر منجر شود.
• پوکی استخوان (شکننده شدن استخوان‌ ها): کاهش چگالی استخوان‌ ها ممکن است باعث شکستگی فشاری مهره‌ ها شود، که یکی از علل قوز کمر به ویژه در بزرگسالان است.
• بیماری التهابی و فرسایشی مفصل (آرتریت دژنراتیو): التهاب و فرسایش مفصل ‌ها و دیسک ‌های ستون فقرات می ‌توانند باعث قوز کمر و تشدید آن شوند.
• صدمه دیدن ستون فقرات، عفونت یا تومور: هر گونه صدمه، عفونت یا تومور در ناحیه ستون فقرات می ‌تواند به قوز کمر منجر شود.
• اسپوندیلیت انکیلوزان: یک بیماری التهابی مفصلی است که منجر به التهاب مزمن ستون فقرات و مفصل‌ های ساکروایلیاک می ‌شود.
• بیماری شوئرمن: یک اختلال ارثی است که اغلب پیش از رسیدن به سن بلوغ شروع می ‌شود. این بیماری باعث ایجاد قوز در ستون فقرات می شود.
• ژنتیک: ژنتیک یکی از عوامل مهم در ایجاد برخی از اختلالات قوز کمر است. برخی از افراد ممکن است این اختلال را از خانواده‌ هایی با سابقه قوز کمر به ارث ببرند.

همچنین بخوانید: راه های تشخیص و علت پوکی استخوان

عوارض قوز کردن

عوارض قوز کمر عبارتند از:

• مشکلات تنفسی: مشکلات گوژپشتی شدید ممکن است به ریه ‌ها فشار وارد کند و منجر به مشکلات تنفسی شود.
• محدود شدن عملکرد فیزیکی: ضعف عضلات کمر و ایجاد قوز کمر می ‌تواند به محدودیت عملکرد فیزیکی منجر شود. افرادی که با قوز کمر مواجه هستند، ممکن است دچار مشکلاتی مانند کاهش انعطاف ‌پذیری، مشکلات در اجرای حرکات روزمره و درد در ناحیه کمر شوند. این محدودیت ‌ها بر اساس شدت قوز کمر و تاثیر آن بر ستون فقرات و عضلات مختلف متغیر می باشند.

همچنین بخوانید: تمرین خانگی برای رفع کمر درد

• مشکلات گوارشی و قلبی: قوز شدید کمر می‌ تواند دستگاه گوارش را تحت فشار قرار داده و مشکلاتی مانند رفلاکس اسید معده (بازگشت اسید معده به مری) و مشکلات بلع را تسریع کند. علاوه بر این، چون قوز کمر به اندام‌ های قفسه سینه و شکم فشار وارد می ‌کند، ممکن است بر عملکرد قلب نیز تاثیر بگذارد. فشار زیاد بر این اندام‌ ها می ‌تواند به مشکلات قلبی منجر شود.
• مشکلات روحی و از دست ‌دادن اعتماد به ‌نفس: قوز کمر می ‌تواند تاثیرات منفی بر سلامت روحی و روانی افراد داشته باشد. افرادی که با این اختلال مواجه هستند، به دلیل شکل بدنی ناهموار یا ناهنجاری در تصویر بدنی، با مشکلات روانی مواجه می شوند. در نوجوانان، این وضعیت می ‌تواند منجر به افزایش نگرانی ها در مورد ظاهر بدن و از دست‌ دادن اعتماد به ‌نفس شود. در افراد مسن، عدم رضایت از تصویر بدنی ممکن است به انزوای اجتماعی و کاهش اشتیاق به مشارکت در فعالیت ‌های اجتماعی منجر گردد.
• آسیب عصبی: اگر مهره ‌های کمر به شکل صحیح قرار نگیرند، می ‌توانند به عصب ‌هایی که از ستون فقرات عبور می‌ کنند، فشار وارد کنند. این وضعیت ممکن است باعث بروز عوارضی از جمله بی‌ حسی، ضعیف شدن عضلات، احساس سوزن‌ سوزن در پاها، از دست ‌دادن تعادل و حتی از دست ‌دادن کنترل بر مثانه و روده منجر شود.

جلوگیری از قوز کمر

راه های جلوگیری از قوز کردن شامل موارد زیر می شوند:

• اجتناب از عادت ‌های نادرست بدنی
• فعالیت ورزشی منظم
• درستی وضعیت بدنی و بهبود الگوی محیط کار
• مراجعه ابتدایی به متخصصان فیزیوتراپی و انجام حرکات اصلاحی

روش‌ های تشخیص قوز کمر

پزشک با بررسی علائم و سوابق بیماری خانوادگی می ‌تواند نوع و شدت قوز کمر را تشخیص دهد. روش ‌های تشخیصی قوز کمر ممکن است شامل موارد زیر باشند:

۱- معاینه فیزیکی:

پزشک با معاینه فیزیکی و لمس ستون فقرات و همچنین با توجه به حساسیت عضلات و نقاط همسترینگ، قوز کمر و پشت شما را بررسی می ‌کند. پزشک ممکن است از شما بخواهد که به جلو، عقب و پهلو خم شوید تا انحنای ستون فقرات و هر گونه ناهنجاری را تشخیص دهد. همچنین، آزمون تست آدامز یک روش ارزیابی است که برای تشخیص بهتر برخی ناهنجاری ‌ها و حرکات محدود در ستون فقرات استفاده می ‌شود.

۲- تصویربرداری اشعه ایکس:

تصویربرداری از ستون فقرات با استفاده از اشعه ایکس یکی از ابزار های مهم در تشخیص مشکلات مرتبط با ستون فقرات است. این تصاویر از دو زاویه، یعنی نمای پشت و پهلوی ستون فقرات، گرفته می ‌شوند. تصویربرداری اشعه ایکس اطلاعات دقیقی از ساختار های مختلف ستون فقرات ارائه می ‌دهند و به پزشک کمک می ‌کنند تا نوع و شدت ناهنجاری ‌ها را تشخیص دهند.

۳- سی ‌تی ‌اسکن:

اگر پزشک به تصاویر جزئی تری از ستون فقرات نیاز داشته باشد، ممکن است انجام سی ‌تی ‌اسکن (CT scan) را توصیه کند. استفاده از سی تی اسکن در تصویربرداری ستون فقرات در مواردی مانند ارزیابی دقیق تغییرات در ستون فقرات، شناسایی دقیق قوز ها، تشخیص شکستگی ‌ها و ارزیابی قسمت های خاصی از ستون فقرات که بر اساس نیاز های بالینی مورد توجه قرار می ‌گیرند، مفید می باشد.

همچنین بخوانید: کاربرد سی تی اسکن (CT-scan)

۴- ام آر آی:

تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) یکی از تکنیک ‌های پیشرفته تصویربرداری پزشکی است که از میدان ‌های مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از داخل بدن استفاده می ‌کند. این تصاویر بسیار دقیق و واضح هستند و به پزشک اجازه می ‌دهند تا تمام ساختار های ستون فقرات و نواحی اطراف را مشاهده کند. از تصویربرداری ام آر آی (MRI) برای تشخیص مشکلات عصبی مانند وجود تومور، عفونت، تغییرات در بافت‌ ها و مشکلات ساختاری استفاده می ‌شود. بافت ‌ها و ساختار های نرم مثل عصب ‌ها، عضلات، دیسک ‌ها و سایر اجزای ستون فقرات با استفاده از ام ار آی (MRI)به خوبی قابل تشخیص هستند.

۵ – معاینه سیستم عصبی:

معاینه سیستم عصبی از اهمیت بسیاری برخوردار است و به پزشک این امکان را می‌ دهد تا وضعیت حسی، حرکتی، و عملکرد عصبی بیمار را بررسی کند. معمولا معاینه سیستم عصبی شامل اجرای تست ‌های حسی(ارزیابی حالت حسی بیمار)، تست ‌های حرکتی (بررسی توانایی حرکت و عملکرد عضلات) و تست ‌های عصبی (بررسی وضعیت عصب ‌ها) می ‌شود.

۶- آزمایش ‌های تراکم استخوان:

آزمایش تراکم استخوان با استفاده از دستگاه‌ هایی نظیر DEXA انجام می ‌شود و میزان مواد معدنی و استحکام استخوان ‌ها را اندازه‌ گیری می‌ کند. تراکم استخوان مهمترین عامل در ارزیابی سلامت استخوان‌ ها و ریسک ابتلا به اوستئوپروز (پوکی استخوان) است. کاهش تراکم استخوان می‌ تواند عوارضی مانند شکستگی‌ های استخوانی و قوز کمر را تشدید کند.

روش‌ های درمان قوز کمر

درمان قوز کمر به نوع و شدت انحنای ستون فقرات بستگی دارد. در بیشتر موارد، قوز کمر مشکلات کمی ایجاد می ‌کند و نیاز به درمان خاصی ندارد. اما در مواردی که نیاز به درمان وجود دارد، روش های درمانی زیر ممکن است انجام شود:

۱- درمان داروئی:

درمان دارویی در موارد قوز کمر خفیف تا متوسط توصیه می شود. پزشک ممکن است به شما دارو های زیر را توصیه کند:

• دارو های مسکن: دارو هایی مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم می ‌توانند برای کاهش درد و التهابات در ناحیه ستون فقرات مفید باشند.
• دارو های پوکی استخوان: اگر قوز کمر باعث پوکی استخوان (راه های درمان پوکی استخوان) شده باشد یا احتمال وقوع شکستگی در ستون فقرات افزایش یابد، پزشک داروهای تقویت‌ کننده استخوان مثل کلسیم و ویتامین D تجویز می کند.

همچنین بخوانید: منابع ویتامین D

۲- بریس یا ارتز (نوعی وسیله درمانی ارتوپدی):

بریس (Brace) یا ارتز یک گزینه درمانی برای نوجوانانی است که به کیفوز (گوژپشتی) خفیف تا متوسط مبتلا هستند. استفاده از بریس معمولا در شرایطی مناسب است که استخوان ‌ها هنوز در حال رشد هستند. بریس از تشدید قوز کمر جلوگیری کرده و معمولا تا زمانی که رشد ستون فقرات متوقف شود (حدود ۱۴ یا ۱۵ سالگی) استفاده می شود.

بریس ممکن است در ابتدا باعث محدودیت دامنه حرکتی شود، اما با گذر زمان، افراد به آن عادت می ‌کنند. بریس‌ های مدرن به نحوی طراحی شده ‌اند که افراد بتوانند با آنها راحت حرکت کنند و فعالیت ‌های روزمره خود را بدون مشکل انجام دهند. استفاده از بریس برای بزرگسالان که رشد شان متوقف شده است، معمولا توصیه نمی ‌شود. در این حالت، بریس نمی ‌تواند انحراف ستون فقرات را اصلاح کند. بنابراین، استفاده از این وسیله برای افراد بالغ توصیه نمی‌ شود و راهکار های درمانی دیگری برای این گروه از افراد پیشنهاد می شود.

۳- فیزیوتراپی:

فیزیوتراپی می ‌تواند یک راهکار مؤثر برای مدیریت و بهبود قوز کمر و درد مرتبط با آن باشد. فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک ‌های مختلف می ‌تواند به تقویت عضلات مرکزی و عضلات کمر کمک کند. این تمرینات معمولا به منظور اصلاح وضعیت بدنی، افزایش انعطاف ‌پذیری و کاهش فشار و وزن بر روی ستون فقرات طراحی می ‌شوند.

۴- جراحی:

اگر قوز کمر سبب بروز درد شدید یا علائم دیگری شود که در زندگی روزمره تداخل ایجاد می‌ کنند، جراحی یک گزینه درمانی موثر است. پروسه جراحی می ‌تواند انحنای ایجاد شده روی کمر را کاهش دهد تا علائم تسکین پیدا کنند. پزشکان به افرادی که دارای شرایط زیر هستند، جراحی ستون فقرات را توصیه می کنند:

• قوز مادرزادی: در صورت وجود قوز مادرزادی جراحی ممکن است به عنوان یک گزینه درمانی برای اصلاح شکل استخوان و جلوگیری از تشدید آن توصیه شود.
• قوز شوئرمن با انحنای بیش از ۷۵ درجه: اگر شوئرمن باعث انحراف شدید ستون فقرات و ایجاد قوز با انحنای بیش از حد شود، جراحی ممکن است لازم باشد تا فشار بر روی ستون فقرات کاهش یابد.
• عدم تاثیر درمان ‌های غیر جراحی: اگر درمان‌ های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی یا استفاده از بریس به نتیجه مطلوب نرسیده باشند و کمر درد شدید همچنان ادامه یابد، پزشک ممکن است به جراحی توصیه کند.

۵- فیوژن ستون فقرات:

جراحی فیوژن ستون فقرات (Spinal Fusion) یکی از روش ‌های رایج برای اصلاح قوز کمر است. این روش جراحی معمولا در مواردی که کیفوز باعث درد شدید یا مشکلات عملکردی شده است، اجرا می ‌شود. مدت زمان پروسه جراحی فیوژن ستون فقرات حدودا ۴ تا ۵ ساعت است. این مدت زمان معمولا به عواملی مانند پیچیدگی جراحی، تعداد سطوح فیوژن، محل جراحی و میزان استفاده از تکنیک ‌های جدید بستگی دارد.

همچنین بخوانید: روش های جراحی ستون فقرات

بیمار معمولا پس از جراحی به مدت ۳ تا ۴ روز در بیمارستان بستری می ‌شود تا بهبودی و نظارت بر وضعیت جراحی انجام شود. زمان بازگشت به روال عادی زندگی پس از جراحی ستون فقرات معمولا حدود ۴ تا ۶ هفته است. این مدت معمولا در خانه سپری می ‌شود. برای اجرای فیوژن ستون فقرات، تکنیک ‌های مختلفی وجود دارد که پزشک بر اساس ویژگی ‌های خاص هر بیمار و شرایط مورد نیاز، نوع درمان را انتخاب می ‌کند. فیوژن ستون فقرات شامل مراحل زیر می شود:

• برش: جراح برای دستیابی به مهره‌ های مورد نظر، برشی را در قسمت میانی ستون فقرات ایجاد می ‌کند. این برش امکان دسترسی به استخوان‌ ها و عضلات ستون فقرات را فراهم می ‌کند.
• آماده‌ سازی پیوند استخوان: پیوند استخوان که برای اتصال دو مهره به یکدیگر استفاده می ‌شود، ممکن است از بانک استخوان یا استخوان خود بیمار تهیه شود. در صورت استفاده از استخوان بیمار، برشی در بالای استخوان لگن ایجاد می ‌گردد و یک قسمت کوچک از آن برداشته می ‌شود.
• فیوژن یا جوش دادن: برای جلوگیری از حرکت نامطلوب مهره ‌ها و ایجاد جوش دائمی بین آنها، جراح مواد پیوند استخوان را بین مهره‌ ها قرار می‌ دهد. این مواد معمولا از استخوان بیمار یا بانک استخوان گرفته می‌ شود. در برخی موارد، از صفحات فلزی، پیچ ‌ها یا میله ‌ها برای نگه داشتن مهره‌ ها در کنار هم استفاده می‌ شود. هر یک از این مراحل با دقت توسط جراح انجام می ‌شوند، تا پروسه فیوژن به خوبی انجام شود و استحکام و پایداری ستون فقرات بهبود یابد.

پس از جراحی فیوژن ستون فقرات، تجربه احساس درد و ناراحتی معمولا عادی است. درد و ناراحتی اغلب به علت بازسازی استخوان ‌ها و بافت ‌های اطراف آنها رخ می ‌دهد. اما به مرور زمان، درد تدریجا کاهش می ‌یابد. اگر علائم نشان دهنده عفونت مانند قرمزی، حساسیت به لمس و فشار، ورم، خروج ترشحات از زخم، لرز یا تب بالای ۳۸ درجه سانتی گراد ظاهر شوند، سریعا با پزشک خود تماس بگیرید.

۶- ورزش ‌های مناسب:

تمرینات موثر برای رفع قوز کمر می ‌توانند به تقویت عضلات پشتی و کمری کمک کنند. می ‌توانید به تمرینات زیر توجه کنید:

۱- تصویر آیینه ‌ای:

تمرین تصویر آیینه ‌ای برای اصلاح قوز کمر به شرح زیر است:

• روبروی دیوار بایستید.
• چانه خود را به آرامی به داخل بکشید و سر را به عقب بالای شانه ‌ها ببرید.
• حالا در حالتی قرار بگیرید که به نظر بیاید کتف ‌ها را به سمت عقب و پایین حرکت می ‌دهید.
• در این وضعیت، حدودا ۳۰ ثانیه تا ۱ دقیقه بمانید.
• در صورت بروز درد، فورا استراحت کنید.

۲- عقب بردن سر:

تمرین عقب بردن سر برای تقویت عضلات گردنی مفید است. برای انجام این تمرین به شرح زیر عمل کنید:

• روی زمین دراز بکشید.
• چانه را رو به عقب به سمت زمین بکشید، مانند حالتی که غبغب ایجاد می ‌کنید.
• در این حالت، حدودا ۱۵ ثانیه بمانید.
• حرکت را ۵ تا ۱۰ بار تکرار کنید.

۳- سوپرمن:

برای انجام این تمرین به شرح زیر عمل کنید:

• روی شکم دراز بکشید و دست ‌ها را در کنار سر بگذارید.
• سر را در وسط بدن نگه دارید و به سمت زمین نگاه کنید.
• بازو ها و پاها را به آرامی از زمین بلند کنید.
• دست ‌ها و پاها را تا جایی که می ‌توانید از بدن دور کنید.
• در این حالت، حدودا ۳ ثانیه بمانید و سپس به آرامی به حالت اولیه باز گردید.
• حرکت را ۱۰ بار تکرار کنید.

۴- کشش:

برای اجرای این تمرین به شرح زیر عمل کنید:

• صاف بایستید و زانو ها را نیز صاف کنید.
• عضله ‌های مرکزی را فشار داده و قفسه سینه را به سمت بالا ببرید. کتف ‌ها را رو به عقب و پایین فشار دهید.
• حالا بازو ها را به سمت بالا ببرید تا بدن شکل یک حرف Y بگیرد و نوک انگشتان شصت رو به عقب باشد.
• در این حالت، ۲ یا ۳ نفس عمیق بکشید و سعی کنید حالت اندامی خود را حفظ کنید.

۵- ماساژ مهره ‌های صدری با استفاده از استوانه اسفنجی:

برای انجام ماساژ مهره ‌های صدری با استفاده از استوانه اسفنجی می‌ توانید به شرح زیر عمل کنید:

• روی زمین دراز بکشید و استوانه اسفنجی را زیر بدنتان، در نزدیکی وسط پشت بدن قرار دهید.
• به آرامی و با کنترل، استوانه را با حرکت بدن به سمت بالا و پایین بغلتانید. تمرکز خود را بر روی عضله‌ های پشت بدن و مهره ‌های صدری قرار دهید.
• هنگام حرکت استوانه، فشار را به آرامی تنظیم کنید و روی نقاطی که نیاز به ماساژ دارند تمرکز کنید.

همچنین بخوانید: درمان گودی کمر

سوالات متداول