اکو قلب یا اکوکاردیوگرام (echocardiography) از امواج اولتراسوند برای بررسی ساختار و عملکرد قلب استفاده می کند. در اکوکاردیوگرام، از سونوگرافی برای نمایش عملکرد قلب و دریچه های عضلاتی آن استفاده می شود. با استفاده از امواج صوتی، تصاویر متحرکی از قلب ایجاد می شود تا پزشک بتواند به خوبی اندازه و شکل آن را مشاهده کند.
این آزمایش رایج به پزشک امکان می دهد تا نبض قلب و پمپاژ خون را مشاهده کند. متخصص قلب و عروق از تصاویر به دست آمده از آن می تواند برای تشخیص بیماری های قلبی استفاده کند. اکوکاردیوگرام در تعیین سلامتی عضله قلب، به ویژه پس از حمله قلبی بسیار مهم است و همچنین می تواند نقایص قلبی در نوزادان را نشان دهد.
انواع اکو قلب
اکوکاردیوگرام چندین نوع مختلف دارد که عبارتند از:
۱- اکوکاردیوگرافی ترانس توراسیک
در این روش امواج صوتی از قلب خارج می شوند تا تصاویر و صداهایی را ایجاد کنند. این روش بدون درد و مانند اشعه ایکس است، اما از تشعشع استفاده نمی کند و حدود ۴۰ دقیقه طول می کشد.
۲- اکوکاردیوگرافی از راه مری
در این روش مبدل از طریق گلو وارد مری می شود تا تصاویر دقیق تری از قلب تهیه کند. قبل از انجام این آزمایش باید ۶ ساعت قبل از آن چیزی نخورید و نیاشامید. همچنین برای ایجاد آرامش، یک آرامبخش خفیف دریافت خواهید کرد. پس از وارد کردن مبدل به مری و گرفتن تصاویر از قلب پروب بیرون می آید.
۳- تست استرس اکو با دارو
در این روش، به جای ورزش‌کردن برای افزایش تپش قلب، دارویی مثل دوبوتامین یا آدنوزین داده می شود که قلب را تحریک می کند و باعث می شود مغز “فکر کند” که بدن در حال ورزش است. این آزمایش نشان می دهد که قلبتان تا چه حد تحمل فعالیت را دارد و همچنین می تواند احتمال ابتلا به بیماری شریان کرونری را نشان دهد و انسداد قابل توجه در شریان ها را تشخیص دهد.
۴- اکوکاردیوگرافی داپلر
در این روش امواج صوتی به سلول های خونی که در حال حرکت در قلب و رگ های خونی هستند برخورد می کنند و شیب آنها تغییر می کند. این تغییرات (سیگنال های داپلر) در اندازه گیری سرعت و جهت جریان خون در قلب به پزشک کمک می کنند و می توانند برای بررسی مشکلات جریان خون و فشارخون در عروق قلب استفاده شوند.
۵- اکوکاردیوگرافی دو بعدی
این نوع اکوکاردیوگرافی همراه با کنتراست، داپلر و روش های دیگر، اطلاعات بیشتری در مورد ساختار و عملکرد قلب در اختیار پزشک قرار می دهد.
۶- اکوکاردیوگرافی با کنتراست
این نوع اکوکاردیوگرافی دو بعدی است و هنگام انجام آن، محلول سالین به سرعت به گردش خون قلب تزریق می شود تا میکروحباب ها تشکیل شود و اگر نقص جداری وجود داشته باشد در سمت چپ قلب ظاهر می شوند.
۷- تست ورزشی اکوکاردیوگرام
این تست زمانی انجام می شود که در حال ورزش روی تردمیل یا دوچرخه ثابت هستید. این تست ترکیبی از تست ورزش و اکو قلب است و می تواند حرکت دیواره های قلب و عملکرد پمپاژ قلب در هنگام استرس را نشان دهد. همچنین این آزمایش می تواند نبود جریان خون را نشان دهد که در اکثر آزمایش های قلب قابل مشاهده نیست.
برای انجام این روش، الکترودهای EKG به سینه شما متصل می شوند تا فعالیت قلب را ثبت کنند. سپس، اکوکاردیوگرام ترانس توراسیک انجام می شود. سپس روی تردمیل یا دوچرخه ثابت ورزش می کنید و پزشک مانیتور EKG را بررسی می کند. در طول این تست، تا زمانی که دیگر نتوانید ادامه دهید، ورزش می کنید و سپس اکوکاردیوگرام دیگری انجام می شود. بعد از تست، به آرامی به ورزش ادامه خواهید داد تا علائم حیاتی به حالت طبیعی برگردد. مدت زمان کل مراجعه حدودا یک ساعت است، اما خود آزمایش معمولا کمتر از ۱۵ دقیقه طول می کشد.
تذکر: قبل از انجام این آزمایش، باید ۴ ساعت قبل از آزمون چیزی جز آب مصرف نکنید و از خوردن و آشامیدن هر چیز کافئین دار و سیگار کشیدن در روز آزمون خودداری کنید.
بیشتر بدانید: کاربردهای تست ورزش قلب چیست
۸- اکوکاردیوگرافی داپلر طیفی
این تکنیک برای ثبت سرعت، جهت و نوع جریان خون استفاده می شود و برای تشخیص جریان خون غیرطبیعی یا سرعت مفید است.
۹- اکو قلب داپلر رنگی
این روش ترکیبی از اکوکاردیوگرافی دو بعدی و داپلر طیفی است و اطلاعاتی در مورد اندازه و شکل قلب، سرعت و جهت جریان خون در اطراف دریچه ها و مجاری خروجی فراهم می کند.
۱۰- اکو قلب سه بعدی
این نوع اکوکاردیوگرافی، با استفاده از ترانسدیوسرهای خاص، تصاویر سه بعدی و واقعی از ساختارهای قلب ایجاد می کند و خصوصا در ارزیابی دریچه ی میترال برای درمان با جراحی مفید است.
۱۱- سونوگرافی داخل عروقی
در این تست، پزشک یک کاتتر را از طریق کشاله ران وارد عروق خونی قلب می‌کند تا اطلاعات دقیق تری در مورد تصلب شرایین داخل عروق خونی به دست آید.
برای اطلاعات بیشتر: سونوگرافی چه کاربرد هایی دارد؟
قبل از آغاز آزمون، پزشک در مورد داروها و رژیم غذایی قبل از آزمون با بیمار صحبت خواهد کرد. پزشک از دارویی برای بی حسی کشاله ران استفاده می کند و یک کاتتر را از طریق برش کوچکی وارد عروق قلبی می کند تا تصاویر سونوگرافی از شریان ها بگیرد. پس از اتمام تست، کاتتر و شیت ها برداشته می شوند و یک باند برای جلوگیری از خونریزی قرار داده می شود. بیمار باید برای مدت ۳ تا ۶ ساعت دراز بکشد و ممکن است نیاز یک شب نیاز به مراقبت های ویژه یا بستری داشته باشد.
نتایج اکو قلب چه چیزی را نشان می دهد؟
اکوکاردیوگرام نتایج مختلفی از وضعیت قلب و عروق را نشان می دهد و در تشخیص مشکلات مختلف قلبی مفید است. این شامل:
- بزرگ شدن یا ضخیم شدن دیواره های بطنی
- مشکلات مربوط به دریچه های قلبی
- لخته خون یا تومور
- ضعف عضلات قلبی
- ساختار و اندازه قلب
- نقایص قلبی مادرزادی
- عملکرد دیواره های قلب
- قدرت پمپاژ قلب، تنگی دریچه‌های قلب
- وضعیت عروق اصلی ورودی و خروجی قلب
- وضعیت دریچه های قلب (از جمله نارسایی دریچه و نشت دریچه)
- وضعیت پریکارد
- وجود تومور یا رشد عفونی در اطراف دریچه های قلب
- وجود لخته در حفره های قلب
- وجود سوراخ در دیواره حفره های قلب
اکوکاردیوگرام می تواند برای بررسی علت تنگی نفس یا درد قفسه سینه توسط متخصص قلب و عروق پیشنهاد شود. علاوه بر این، این امکان وجود دارد که پزشکان اکوکاردیوگرام را برای تشخیص نقایص مادرزادی قلب جنین نیز انجام دهند.
چطور برای انجام اکو قلب آماده شویم؟
قبل از انجام اکو قلب بهتر است به موارد زیر توجه کنید:
- در روز انجام اکو به عادت خوراکی و نوشیدنی های خود پایبند باشید و هیچ مشکلی از این بابت نیست اما حدود ۴-۵ ساعت قبل از انجام اکو هیچ چیزی نخورید.
- داروهای خود را به موقع و طبق دستور پزشک مصرف کنید.
- اگر باید اکو قلب برای نوزاد انجام دهید، از ۴ ساعت قبل از شیردادن به نوزاد خودداری کنید.
بیشتر بدانید: چه زمانی قلب درد خطرناک است و فورا باید به پزشک مراجعه کرد
نحوه انجام آزمایش اکوی قلب
آزمایش اکوکاردیوگرافی، آزمون تصویربرداری از قلب است که توسط تکنسین های متخصص انجام می شود. این آزمون معمولا در مطب پزشکی، اورژانس، اتاق عمل، کلینیک بیمارستان یا اتاق بستری بیمارستان صورت می گیرد و حدود یک ساعت زمان می برد.
- در ابتدا باید لباستان را از کمر، بالا بیاورید و روی یک میز دراز بکشید. سپس تکنسین الکترودهای کوچک الکتریکی را روی دیوار قفسه سینه قرار می دهد. این الکترودها به دستگاه الکتروکاردیوگرافی متصل می شوند تا ضربان قلب را نمایش دهند، سپس پروب (مبدل) بر روی قفسه سینه قرار می گیرد و امواج صوتی از قلب را به دستگاه منتقل می کند. تصاویر این امواج روی یک مانیتور نمایش داده می شود و همچنین ضبط می شود تا پزشک بتواند آنها را بررسی کند.
- در روش انجام اکوکاردیوگرافی مری، گلوی با اسپری یا ژل بی حس می شود و سپس لوله ای حاوی ترانسدیوسر به داخل گلو و مری هدایت می شود تا تصاویری از قلب به دست آید.
- بعد از اتمام آزمون، تکنسین ژل های مخصوص را از روی سینه پاک می کند و اطلاعات مربوط به قلب را چاپ می کند تا به پزشک ارائه دهد.
- در نهایت، پزشک بر اساس تصاویر و نتایج موردی که از آزمون اکوکاردیوگرافی به دست آمده، با بیمار صحبت می کند و در مورد مشکلات یا نیاز به درمان بحث خواهد شد.
ریکاوری پس از اکو قلب
بعد از انجام اکوکاردیوگرافی، اکثر افراد قادر خواهند بود فعالیت های روزانه ی خود را از سر بگیرند. در صورتی که نتایج آزمون اکوکاردیوگرافی نشان دهد که وضعیت قلبتان عادی است، احتمالا نیازی به انجام آزمون های دیگر نخواهید داشت. اما اگر نتایج نگران‌کننده باشد، ممکن است لازم باشد به پزشک متخصص قلب و عروق مراجعه کنید تا برای انجام آزمون های بیشتر راهنمایی شوید.
تفسیر اکو قلب
توصیه می شود که بررسی گزارش اکوکاردیوگرام را از پزشک معالج خود بخواهید، زیرا گزارش معمولا شامل اصطلاحات فنی پزشکی است که ممکن است برای شما قابل فهم نباشد. پزشک معالج شما می تواند اطلاعات دقیق تری در مورد معنی نتایج ارائه دهد. همچنین با توجه به نتایجی که در اکوکاردیوگرافی مشاهده می شود، پزشک ممکن است مشکلات جزئی را شناسایی کند و برای درمان راهنمایی کند.
فرق اکو قلب و نوار قلب
اکوکاردیوگرام و نوار قلب دو معیار متفاوت برای بررسی فعالیت قلب هستند. در حالی که نوار قلب فقط فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می کند، اکوکاردیوگرام تصویری با جزئیات دقیق از ساختمان ماهیچه های قلب و دریچه های آن ارائه می دهد. علاوه بر این، این امکان را فراهم می کند تا اطلاعاتی در مورد حرکت جریان خون در رگ های خونی اصلی و قسمت های مختلف قلب به دست آورید.
بیشتر بدانید: نوار قلب چه استفاده ای دارد
کسر جهشی یا Ejection fraction چیست؟
کسر جهشی (Ejection Fraction) که به صورت درصدی ارائه می شود، نشان دهنده عملکرد پمپاژ بطن چپ است، که مسئول پمپاژ خون اکسیژن دار به سایر اندام های بدن است. معمولا کسر جهشی طبیعی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد است، که به این معناست که بطن چپ قلب بین ۵۰ تا ۷۰ درصد از حجم خود را با هر انقباض به بیرون پمپ می کند.
آیا بطن راست کسر جهشی دارد؟
بطن راست نیز کسر جهشی دارد اما به دلیل واقع شدن در قسمتی از قلب که محاسبه دقیق EF برای آن از طریق اکوکاردیوگرافی سطحی مشکل است، متخصصان قلب و عروق معمولا عملکرد بطن راست را با استفاده از نتایج اکوکاردیوگرام، به صورت “عادی” یا “کاهش یافته” توصیف می کنند.
چه چیز دیگری را می توان در گزارش اکوکاردیوگرام یافت؟
در هر گزارش اکوکاردیوگرافی، اطلاعات متفاوتی قابل دسترسی است زیرا هر آزمایشگاه از روش های گزارش دادن نتایج متفاوتی استفاده می کند. اطلاعات رایج در گزارش های اکوکاردیوگرافی شامل دلایل انجام آزمون بر اساس توصیه پزشک، اندازه حفره های قلب و ضخامت دیواره های قلب، عملکرد بطن چپ و راست (حفره های پمپاژ)، توصیف شکل، حرکت و عملکرد دریچه های قلب و توصیف ساختارهای دیگری که برای عملکرد صحیح قلب ضروری هستند، از جمله سرخرگ ها و سیاهرگ های بزرگ، پریکاردیوم (دیواره خارجی قلب) و نواقص دیگری از جمله لخته های خون است.
اکو قلب جنین چیست؟
اکوکاردیوگرافی جنین یک فرآیند تصویربرداری است که در آن از امواج فراصوتی برای مشاهده و بررسی ساختار و عملکرد قلب جنین استفاده می شود. این آزمایش معمولا در دوره ی بین ۱۷ تا ۲۴ هفته بارداری انجام می شود. با استفاده از امواج فراصوتی، تصاویری درباره ی قلب جنین ایجاد می شود که به پزشک اطلاعات مفیدی در مورد ساختار و عملکرد قلب جنین ارائه می دهد.
به کمک این فرایند تصویربرداری، پزشک می تواند جریان خون در قلب جنین را مشاهده و ناهنجاری های مربوط به آن را شناسایی کند. این بررسی به پزشک این امکان را می دهد تا هر گونه نقص در جریان خون و نحوه ی ضربان قلب جنین را شناسایی و در صورت لزوم برای درمان مناسب اقدام کند.
انواع اکو قلب جنین
اکوی قلب جنین از انواع مختلفی برخوردار است که در زیر به بررسی آن ها پرداخته شده است:
در این روش تکنسین ابتدا می خواهد که دراز یکشید و شکم خود را در معرض دید قرار دهید. سپس با استفاده از ژل روان کننده ای و ترانسدیوسر سونوگرافی، امواج صوتی با فرکانس بالا به بدن ارسال می شود و تصاویری از قلب جنین ایجاد می شود.
در این روش، پزشک می خواهد که از کمر به پایین برهنه شوید و روی یک میز آزمایش دراز بکشید. سپس تکنسین یک پروب کوچک را در واژن قرار می دهد و از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از قلب نوزاد استفاده می کند.
اکوکاردیوگرافی واژینال معمولا در مراحل اولیه ی بارداری استفاده می شود و می تواند تصاویر واضح تری از قلب جنین ارائه دهد.
چه زمانی از اکوکاردیوگرافی جنین استفاده می شود؟
اکوکاردیوگرافی جنین معمولا در موارد زیر توصیه می شود:
- اگر نتایج آزمایش های قبلی قطعی نباشند یا ناهنجاری در قلب جنین را نشان دهند.
- وجود فرزند متولد نشده ی در معرض خطر ناهنجاری قلبی یا سایر اختلالات.
- سابقه خانوادگی بیماری قلبی.
- تجربه‌ی پیشین با تولد فرزند با بیماری قلبی.
- استفاده از مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری.
- مصرف داروهای خاص یا موادی که می توانند نقص قلبی ایجاد کنند.
- اختلالات پزشکی دیگر نظیر سرخجه، دیابت نوع ۱، لوپوس یا فنیل کتونوری.
این آزمایش معمولا توسط یک تکنسین مجرب سونوگرافی انجام می‌شود و سپس نتایج آن توسط یک متخصص قلب و عروق که در زمینه ی بیماری های اطفال تخصص دارد، بررسی می شود.
هزینه اکو قلب
هزینه ی اکوی قلب ممکن است بر اساس موقعیت جغرافیایی، نوع بیمه، تکنولوژی دستگاه، مهارت پزشک متخصص و نوع بیماری متفاوت باشد. برای اطلاع از هزینه دقیق اکوی قلب، بهتر است با مراکز تصویربرداری یا مطب پزشک مراجعه کنید و از آنها استعلام بگیرید.
برای اطلاعات بیشتر: بیمارستان های معروف قلب
خطرات اکوکاردیوگرافی
اکوکاردیوگرافی روش تشخیصی غیر تهاجمی است که خطرات آن بسیار کمتر از روش های دیگر مانند آنژیوگرافی است. این تست دردی ندارد و نیازی به تحمل درد یا زخم نیست، با این حال ممکن است یک ناراحتی کوچک داشته باشید که بعد از مدتی بهبود می یابد. استفاده از مواد حاجب یا سالین آشفته در این آزمون ممکن است منجر به واکنش های آلرژیک شود، بنابراین در صورت بارداری یا حساسیت به این مواد باید احتیاط کنید. برداشتن الکترودهای EKG ممکن است منجر به ناراحتی کمی شود، اما این عوارض اغلب موقتی هستند و سریع بهبود می یابند. لوله استفاده شده در اکوکاردیوگرافی مری ممکن است به مری آسیب برساند، اما این اتفاق بسیار نادر است و معمولا عوارض جدی به همراه ندارد. از جمله عوارض دیگر اکوکاردیوگرافی مری می توان به گلودرد به دلیل تحریک پشت گلو و خواب آلودگی به دلیل آرام بخش مورد استفاده اشاره کرد.
همچنین، استرس اکو قلب هیچ خطری ندارد، اما اگر قبلا مشکلات قلبی داشته باشید، ممکن است نیاز به مراقبت ویژه داشته باشید.
در طول اکوکاردیوگرافی چه باید انجام داد؟
- برای انجام اکوکاردیوگرافی، باید لباس خود را از کمر به بالا بکشید و تکنسین الکترودها را به بدنتان متصل می کند. سپس تکنسین با استفاده از یک مبدل، امواج صوتی قلب را ضبط می کند. ممکن است از شما خواسته شود که به روش خاصی نفس بکشید یا به پهلو دراز بکشید.
- برای انجام اکوکاردیوگرافی ترانس مری، ابتدا گلو بی حس می شود و سپس یک داروی آرام بخش تزریق می شود تا در طول آزمایش آرام باشید. سپس مبدل از طریق مری از قلب عکس می گیرد.
- آزمون اکوکاردیوگرافی استرس نیز مانند اکوکاردیوگرام ترانس قفسه سینه است، اما با این تفاوت که قبل و بعد از انجام ورزش، تصاویر از قلب گرفته می شود. مدت زمان تمرین معمولا ۶ تا ۱۰ دقیقه است، اما با توجه به میزان تحمل ورزش و سطح آمادگی بدنی ممکن است زمان کوتاه تر یا طولانی تری نیاز باشد.
همچنین بخوانید: آنژیوگرافی قلب
چگونگی آماده شدن برای اکوکاردیوگرافی
آماده سازی برای اکوکاردیوگرافی به نوع آن بستگی دارد. اگر برای اکوکاردیوگرام ترانستوراسیک آماده می شوید، نیازی به آماده سازی خاصی نیست. اما اگر از اکوکاردیوگرافی ترانس‌اسوفاژیال استفاده می کنید، پزشک ممکن است بگوید که حداقل چند ساعت قبل از آزمون چیزی نخورید. این اقدام برای جلوگیری از استفراغ در طول آزمون ضروری است. همچنین، بعد از آزمون، به دلیل تاثیر داروهای آرامبخش بهتر است تا چند ساعت رانندگی نکنید.
بهبودی پس از اکوکاردیوگرافی
بعد از انجام اکوکاردیوگرافی، معمولا به مدت کوتاهی برای بازیابی نیاز دارید. این مدت با توجه به شرایط فردی ممکن است متفاوت باشد، اما اغلب افراد در روز انجام این آزمون می توانند به فعالیت های روزمره خود بازگردند. ممکن است در طی چند ساعت اول پس از اکوکاردیوگرافی ترانس مری، کمی گلو درد را تجربه کنید. با این حال، در اکثر موارد این علائم به مرور کاهش می یابند و بیشتر افراد بدون مشکلات جدی روند زندگی عادی خود را ادامه می دهند.
چرا به اکوکاردیوگرام نیاز دارم؟
اکو قلب برای بررسی ساختار قلب و عملکرد آن استفاده می شود. تشخیص اصلی اکوکاردیوگرافی توسط پزشک متخصص ارائه می شود.
در صورتی که ضربان قلب نامنظم باشد، پزشک ممکن است نیاز به بررسی ضخامت دیوارهای قلب، وضعیت دریچه های قلب یا عملکرد پمپ خون قلب داشته باشد. همچنین در صورت وجود علائمی مانند درد در قفسه سینه یا تنگی نفس، اکو قلب ممکن است توصیه شود.
اقدام به تجویز این آزمون ممکن است به دلایل مختلف دیگری نیز انجام شود، از جمله شناسایی بیماری های قلبی، ارزیابی موفقیت درمان های پزشکی یا جراحی، بررسی اندازه و شکل قلب، تشخیص لخته های خون در قلب، شناسایی رگورژیت و شناسایی مایعات موجود در کیسه اطراف قلب.
علاوه براین، این آزمون می تواند برای بررسی تومورها، عفونت ها، لخته های خون در رگ های قلبی و بیماری های قلبی دیگر مفید باشد.
