بررسی شده توسط: دکتر نسیم غفوریان متخصص طب اورژانس
بعید است کسی وجود داشته باشد که هرگز برای آزمایش، خون نداده باشد. امروزه تقریبا برای هر بیماری یک آزمایش خون عمومی گرفته می شود. در این مقاله با دکتر آسپرین همراه باشید تا برای علاقهمندان، در مورد تفسیر آزمایش خون عمومی (CBC) با جزئیات صحبت کرده و شاخص های اصلی را رمزگشایی کنیم.
آزمایش خون عمومی چیست؟
آزمایش خون بالینی عمومی، تجویزی ترین آزمایش برای ارزیابی کمی و کیفی سلول های خونی است. اغلب، یک آزمایش خون عمومی برای درک این که آیا التهاب و علائم عفونت در بدن وجود دارد و اگر چنین است، چه منشا ویروسی یا باکتریایی تاثیر دارد، تجویز می شود. همچنین، آزمایش خون عمومی می تواند به ایجاد کم خونی و ماهیت آن کمک کند.
چه کسی درخواست انجام آزمایش خون می دهد؟
با مشاهده برخی علائم یا برای مواردی مانند ازدواج و یا در موارد دیگر متخصص و پزشک با انجام معاینات اولیه جسمی، انجام آزمایش خون را برای فرد تجویز می کنند. اکثر بیمه ها آزمایش خون را تحت پوشش قرار می دهد که البته درصد آن متفاوت است. زمانی که متخصص برای فرد درخواست انجام آزمایش خون را صادر می کند نکات، با توجه به نوع آزمایش نکات مراقبتی و شرایط آماده شدن برای آزمایش را نیز بیان می کند. اگر نیاز به ناشتا بودن و مواردی از این قبیل باشد حتما باید به اطلاع مراجعه کننده برسد.
مورد بعدی که برای آن درخواست آزمایش خون می شود، احساس کمبود ویتامین ها یا مواردی از این دست است.
خواندن جواب آزمایش خون
در حال حاضر در فرم های با نتیجه آزمایش، عمدتا از زبان انگلیسی استفاده می شود. بیایید اختصارات و شاخص های اصلی آزمایش خون را مرور کنیم و معنی آن ها را دریابیم.
- WBC: گلبول های سفید – لکوسیت ها
- RBC: گلبول های قرمز- اریتروسیتها
- HGB: هموگلوبین
- HTC: هماتوکریت
- MCV: حجم متوسط گلبول های قرمز
- MCH: میانگین غلظت هموگلوبین – میانگین محتوای هموگلوبین در گلبول قرمز
- MCHC: میانگین غلظت هموگلوبین سلولی – میانگین غلظت هموگلوبین در یک گلبول قرمز
- RDW: توزیع گلبول های قرمز – شاخص توزیع RBC
- PLT: پلاکت
- MPV: میانگین حجم پلاکت
مقادیر نرمال آزمایش خون
هموگلوبین پروتئینی است که اکسیژن را در سراسر بدن حمل می کند و آن را به تمام بافت ها و اندام ها می رساند. اگر کافی نباشد، سلول ها شروع به تجربه گرسنگی اکسیژن می کنند و یک زنجیره کامل از علائم کم خونی ایجاد می شود:
- ضعف
- خستگی
- سرگیجه
- ریزش مو
- ناخن های شکننده
- رنگ پریدگی
به طور معمول، هموگلوبین برای زنان ۱۲۰ تا ۱۴۰ گرم در لیتر و برای مردان ۱۳۰ تا ۱۶۰ گرم در لیتر است. باید درک کرد که در هر مورد، هنجارها به سن، جنسیت و وضعیت بدن بستگی دارد.
افزایش تعداد هموگلوبین اغلب به دلیل غلیظ شدن خون رخ می دهد، اگر فرد در طول گرما بیش از حد عرق کند یا داروهای ادرارآور مصرف کند. کوهنوردان و افرادی که اغلب به کوهستان می روند نیز ممکن است هموگلوبین بالا داشته باشند، این یک واکنش جبرانی به کمبود اکسیژن است. هموگلوبین می تواند به دلیل بیماری های سیستم تنفسی نیز افزایش یابد، زمانی که بدن همیشه اکسیژن کافی ندارد.
اجزای نتایج آزمایش خون و معنای آن ها
میزان هموگلوبین بالا در آزمایش خون شرایط زیر را نشان می دهد:
- افزایش سطح پلاکت در خون
- نقض تعادل آب و نمک در بدن در نتیجه اسهال طولانی مدت یا استفراغ
- ضخیم شدن خون به دلیل اختلال در انعقاد
- مصرف بیش از حد داروهای ضد کم خونی
- اریترمی
کاهش سطح هموگلوبین در آزمایش خون به دلیل موارد زیر است:
- نارسایی کمبود آهن
- خونریزی داخلی
- نئوپلاسم های انکولوژیک
- آسیب مغز استخوان
- بیماری کلیوی که با نقض عملکرد آن ها مشخص می شود.
RBC – گلبول های قرمز
اریتروسیت ها گلبول های قرمز خون هستند که هموگلوبین را حمل می کنند و مسئولیت فرآیندهای متابولیک بافت ها و اندام ها را برعهده دارند. این هموگلوبین یا بهتر است بگوییم آهن، آن است که این سلول ها را قرمز می کند.
سطح عادی گلبول های قرمز برای مردان ۴.۲ تا ۵.۶ میلیون سلول در هر میکرولیتر و برای زنان ۴.۱ تا ۵.۱ میلیون سلول در هر میکرولیتر است که باز هم به آزمایشگاه بستگی دارد.
گلبول های قرمز ممکن است به دلیل از دست دادن مایعات همراه با تعریق، استفراغ، اسهال، زمانی که خون غلیظ می شود، افزایش یابد. همچنین یک بیماری به نام اریترمی وجود دارد، یک بیماری نادر در مغز استخوان زمانی که تعداد زیادی گلبول قرمز تولید می شود.
کاهش عملکرد معمولا نشانه کم خونی است، بیشتر اوقات کمبود آهن و کم تر نشانه دیگری است.
اطلاعات بیشتر : اسهال خونی
افزایش سطح گلبول های قرمز در آزمایش خون عمومی اغلب در شرایط زیر رخ می دهد:
- گرسنگی اکسیژن بدن
- کم آبی منتقل شده و نقض تعادل آب و نمک
- نقایص قلبی اکتسابی، به عنوان مثال، پس از ابتلا به یک بیماری عفونی جدی
- اختلال در عملکرد قشر آدرنال
- مصرف بیش از حد داروها از گروه گلوکوکورتیکواستروئیدها
- اریترمی
کاهش سطح گلبول های قرمز از هنجار توصیف شده در شرایط زیر مشاهده می شود:
- نارسایی کمبود آهن
- بارداری در سه ماهه دوم و سوم
- از دست دادن خون منتقل شده و کاهش BCC (حجم خون در گردش)
- بیماری های مغز استخوان قرمز
- بیماری های التهابی مزمن در بدن
MCV – حجم بدنی متوسط
هنجار برای مردان ۸۰-۹۵ و برای زنان ۸۰-۱۰۰ است. حجم گلبول های قرمز با کم خونی فقر آهن کاهش می یابد. با کمبود B12، با هپاتیت، کاهش عملکرد افزایش می یابد.
MCH – میانگین غلظت هموگلوبین
این شاخص به ندرت افزایش می یابد، اما کاهش آن نشانه کم خونی یا کاهش عملکرد تیروئید است.
MCHC – میانگین غلظت هموگلوبین در گلبول های قرمز
افزایش مقادیر تقریبا همیشه نشان دهنده یک خطای جسمی و کاهش کم خونی فقر آهن است.
HTC – هماتوکریت
این درصد عناصر تشکیل شده خون به حجم کل آن است. این شاخص به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد که کم خونی به دلیل از دست دادن گلبول های قرمز است که این نشان دهنده بیماری است یا رقیق شدن بیش از حد خون.
هماتوکریت تعداد گلبول های قرمز خون در پلاسمای خون است، با این شاخص شدت کم خونی فقر آهن تعیین می شود.
افزایش هماتوکریت نشان دهنده موارد زیر است:
- کم آبی بدن
- پریتونیت
- سوختگی شدید
- پلی سیتمی
کاهش هماتوکریت موارد زیر را نشان می دهد:
- کم خونی همراه با کمبود آهن در بدن
- بیماری قلبی و عروقی
- بیماری کلیه
- هیپرازوتمی مزمن (افزایش سطح نیتروژن در خون)
PLT – پلاکت
این ها عناصر خونی هستند که مسئولیت تشکیل لخته ترومبوتیک در هنگام خونریزی را برعهده دارند. بیش از مقادیر طبیعی ممکن است نشان دهنده فشار بیش از حد فیزیکی، کم خونی، فرآیندهای التهابی باشد و ممکن است مشکلات جدی تری در بدن از جمله سرطان و بیماری های خونی را نشان دهد.
کاهش سطح پلاکت در سال های اخیر اغلب نشان دهنده استفاده مداوم از داروهای ضد پلاکت به منظور جلوگیری از انفارکتوس میوکارد و سکته مغزی ایسکمیک است و کاهش قابل توجه آن ها می تواند نشانه ای از بیماری های خونی تا لوسمی و در افراد جوان علائم پورپورای ترومبوسیتوپنیک و سایر بیماری های خونی باشد. همچنین می تواند در پس زمینه مصرف داروهای ضد تومور و سیتواستاتیک، کم کاری غده تیروئید ظاهر شود. پلاکت ها مسئول لخته شدن خون طبیعی هستند.
کاهش سطح پلاکت ها در موارد زیر مشاهده می شود:
- سرطان خون
- ایدز
- مسمومیت با الکل، مواد مخدر، مواد شیمیایی
- درمان طولانی مدت با آنتی بیوتیک ها، استروژن ها، عوامل هورمونی، نیتروگلیسیرین، آنتی هیستامین ها
- کمخونی آپلاستیک
- بیماری های مغز استخوان
اطلاعات بیشتر : سوالات متداول و شایعات نادرست درباره ایدز
افزایش سطح پلاکت ها در آزمایش خون نشان دهنده شرایط زیر است:
- کولیت
- بیماری سل
- استئومیلیت
- بیماری های مفصلی
- نئوپلاسم های بدخیم
- سیروز کبدی
- میلوفیبروز
- دوره توانبخشی پس از انجام مداخلات جراحی
WBC – گلبول های سفید – لکوسیت ها
این ها مدافعان اصلی بدن ما و نمایندگان پیوند سلولی ایمنی هستند. افزایش تعداد کل لکوسیت ها اغلب نشان دهنده وجود یک فرآیند التهابی، عمدتا ماهیت باکتریایی است. همچنین می تواند نشانه ای از به اصطلاح لکوسیتوز فیزیولوژیکی (تحت تاثیر درد، سرما، فعالیت بدنی، استرس، در طول قاعدگی، آفتاب سوختگی) باشد.
هنجارها برای مردان و زنان معمولا از ۴.۵ تا ۱۱.۰ میلیون سلول در هر میکرولیتر متغیر است.
کاهش گلبول های سفید خون نشانه ای از سرکوب سیستم ایمنی است. علت، اغلب عفونت های ویروسی منتقل شده، مصرف برخی داروها (از جمله ضد التهابی غیر استروئیدی و سولفونامیدها)، کاهش وزن است.
لکوسیتوز فیزیولوژیکی مشخصه موارد زیر است:
- بارداری
- زایمان
- دوره قبل از قاعدگی
- افزایش فعالیت بدنی
- گرمای بیش از حد یا هیپوترمی
- افزایش استرس روانی عاطفی
لکوسیتوز پاتولوژیک با موارد زیر مشاهده می شود:
- بیماری های التهابی چرکی
- سوختگی شدید
- استفاده از هورمون انسولین
- تومورهای بدخیم در بدن
- صرع
- مسمومیت شدید
- واکنش های آلرژیک
کوپنی موارد زیر را مشخص می کند:
- سیروز کبدی
- لوپوس اریتماتوی سیستمیک
- لنفوگرانولوماتوز
- سرطان خون
- هیپوپلازی مغز استخوان
- مصرف برخی داروها
- بیماری تشعشع
- بیماری های ویروسی
- آکرومگالی
NEU – نوتروفیل ها
بزرگ ترین مجموعه لکوسیت ها هستند که ۵۰ تا ۷۵ درصد از کل جمعیت لکوسیت ها را تشکیل می دهند. این پیوند اصلی ایمنی سلولی است. نوتروفیل ها خود به دو دسته چاقو شکل های جوان و قطعه بندی شده (بالغ) تقسیم می شوند. افزایش سطح نوتروفیل ها به دلیل اشکال جوان، تغییر فرمول لکوسیت به چپ نامیده می شود و مشخصه عفونت حاد باکتریایی است. کاهش آن ها ممکن است نشانه عفونت ویروسی و کاهش قابل توجه، نشانه بیماری های خونی است.
LYM – لنفوسیت ها
دومین استخر لکوسیت ها بعد از نوتروفیل ها هستند. به طور کلی پذیرفته شده است که در طول عفونت حاد باکتریایی تعداد لنفوسیت ها کاهش می یابد و در هنگام عفونت ویروسی و پس از آن افزایش می یابد.
کاهش قابل توجهی در لنفوسیت ها را می توان با عفونت HIV، با لوسمی، نقص ایمنی مشاهده کرد. اما این اتفاق بسیار نادر است و معمولا با علائم شدید همراه است.
EOS – ائوزینوفیل ها
نمایندگان نادر لکوسیت ها هستند. افزایش تعداد آن ها در واکنش های آلرژیک، از جمله آلرژی دارویی رخ می دهد و همچنین نشانه مشخصه تهاجم کرمی است.
BAS – بازوفیل ها
کوچک ترین جمعیت لکوسیت ها هستند. افزایش آن ها ممکن است نشان دهنده آلرژی، بیماری انگلی، عفونت های مزمن، بیماری های التهابی و انکولوژیک باشد. گاهی اوقات افزایش موقت بازوفیل ها قابل توضیح نیست.
MON – مونوسیت ها
بزرگ ترین نمایندگان لکوسیت ها هستند. این ها ماکروفاژهایی هستند که باکتری ها را می خورند. افزایش مقادیر اغلب نشان دهنده وجود عفونت باکتریایی، ویروسی، قارچی، تک یاخته ای است و همچنین در مورد دوره بهبودی پس از آن ها و در مورد عفونت های خاص سیفلیس، سل و علاوه بر این، می تواند نشانه ای از بیماری های سیستمیک آرتریت روماتوئید و دیگران باشد.
اگر خون را در لوله آزمایش جمع آوری کرده و مدتی آن را رها کنید، گلبول های خون شروع به رسوب می کنند. اگر بعد از یک ساعت یک خط کش برداریم و اندازه گیری کنیم که چند میلی متر گلبول های قرمز رسوب کرده اند، میزان رسوب گلبول های قرمز را می گیریم. به طور معمول، در مردان بین ۰ تا ۱۵ میلی متر در ساعت و در زنان از ۰ تا ۲۰ میلی متر در ساعت متغیر است.
اگر گلبول های قرمز خون با چیزی پر شود به عنوان مثال، پروتئین هایی که به طور فعال در پاسخ ایمنی نقش دارند، در صورت التهاب، واکنش آلرژیک، بیماری های خود ایمنی آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک و غیره می توانند افزایش یابند. ممکن است با سرطان افزایش یافته و همچنین افزایش فیزیولوژیکی به دلیل بارداری، قاعدگی یا کهولت سن به وجود آید.
در هر صورت، ESR بالا همیشه نیاز به بررسی اضافی دارد. اگرچه این یک شاخص غیر اختصاصی است و می تواند به طور همزمان در مورد چیزهای زیادی صحبت کند.
با کمک این آزمایش ترکیبات موجود در خون به صورت دقیق مشخص می شود. از مهمترین ترکیبات خون می توان کلسیم، گلوکز، کربن دی اکسید، پتاسیم، سدیم، الکترولیت ها، کلرید، کراتین، نیتروژن اوره خون و .. را نام برد.
برای این آزمایش فرد باید به مدت ۸ ساعت قبل از آن ناشتا باشد.
در صورتی که نتایج در محدوده های طبیعی نباشد می توان به بیماری هایی مانند دیابت، بی نظمی هورمونی، انواع بیماری های کلیوی و بیماری های تغذیه ای پی برد. در نهایت با انجام معاینات و آزمایش های دقیق تر نوع بیماری به صورت خاص مشخص می گردد.
مشکلات تیروئیدی یکی از رایج ترین مواردی است که متخصص برای آن انجام آزمایش خون را تجویز می کند. این آزمایش وضعیت عملکردی تیروئید در تولید هورمون ها مشخص می کند.
مهمترین مواردی که در آزمایش خون برای تیروئید مشخص می شود شامل T3 و T4 و TSH می باشد.
میزان فعالیت این هورمون ها شرایطی مثل نرخ تپش قلب، متابولیزم بدن، شرایط رشد بدن، تغییرات وزن، تنظیم دمای بدن و … را تعیین می کنند.
TSH به عنوان یک هورمون تحریک کننده فعالیت دارد. در واقع این پارامتر در میزان هورمونی که توسط تیروئید تولید می شود، دخیل است و مقدار آن را تنظیم می کند.
اگر غده تیروئید به درستی و در حالت طبیعی کار نکند حالات روحی، متابولیزم رشد و سوخت و ساز، توانایی جسمی و … دچار اختلال می شود.
در صورتی که نتایج آزمایش تیروئید فرد نرمال است که نتایج در محدوده های زیر قرار گرفته باشند:
- T3 بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ نانوگرم در دسی لیتر از خون
- T4 بین ۵ تا ۱۲ نانوگرم در دسی لیتر از خون
- TSH بین ۰.۴ تا ۴ در واحد بین المللی در میلی لیتر خون
- T3RU نیز در حالت عکس با T3 باشد به طوری که در T3 های بالا این پارامتر پایین و برعکس باشد.
در کنار آزمایش ادرار، آزمایش خون نیز یکی از راه های شناسایی مشکلات کلیه ای است. زمانی که هدف از آزمایش خون بررسی وضعیت کلیه ها باشد، گزارش تست های زیر در برگه تجویز آزمایش توسط پزشک درخواست می گردد.
نیتروژن اوره خون (BUN)
زمانی که طی سوخت و ساز و متابولیسم های مختلف بدن مواد مورد نیاز خود را جذب می کند، برخی سموم باید دفع شوند. در جذب پروتئین ها، اوره تولید می شود. کبد آمونیاک تولید شده در متابولیسم بدن را به اوره با میزان سمی بودن کمتر تبدیل می کند.
اوره تولیدی باید توسط فیلترهای کلیه از خون جذب شوند و از بدن خارج شود. در صورتی که خون فرد بیش از حد معمول دارای اوره باشد، نشان می دهد که کلیه ها به درستی عمل نمی کنند. البته در موارد محدودی می تواند مشکل از کبد نیز باشد.
در شرایط مختلف مانند دوره دارو مصرفی، بعد از یک بیماری خاص، مشکلات جسمی و … متخصص این آزمایش را تجویز می کند.
اگر مقدار BUN نتیجه آزمایش برای آقایان در محدوده ۸ تا ۲۴ میلی گرم در دسی لیتر، برای خانم ها در محدوده ۶ تا ۲۱ میلی گرم در دسی لیتر و برای کودکان در محدوده ۷ تا ۲۰ میلی گرم در دسی لیتر باشد، شرایط طبیعی و نرمال است.
بالا بودن BUN در آزمایش احتمال وجود بیماری هایی مختلف از جمله بیماری قلبی، حمله قلبی، خونریزی معده، مشکلات کلیه، کم آبی، بالا بودن پروتئین بدن، عدم کارکرد کلیه، شوک، اضطراب و استرس را نشان می دهد. میزان پایین آن نیز خطرناک است و احتمال سوء تغذیه، آب زیاد در بدن، اختلال در کلیه و … را نشان می دهد.
کراتینین خون
مورد بعدی که برای بررسی وضعیت کلیه ها در آزمایش خون درخواست می شود گزارش کراتینین خون است.
مقدار طبیعی کراتینین در بدن در حالت طبیعی در محدوده ۰.۶ تا ۱.۲ برای خانم ها و در محدوده ۰.۹ تا ۱.۳ میلی گرم در دسی لیتر برای آقایان می باشد. البته با اختلاف یک دهم در سنین مختلف متغیر است.
بالا بودن کراتینین احتمال انسداد لوله ادراری، افزایش پروتئین و کم آبی بدن را در کنار مشکلات کلیه ای نشان می دهد. کم بودن کراتینین خیلی نادر اتفاق می افتد و با ضعف و لاغری همراه می شود.
فیلتراسیون گلومرولی GFR
این سومین نتیجه ای است که در آزمایش خون مربوط به کلیه درخواست می شود. عدد این تست بیانگر میزان خونی است که در هر دقیقه توسط کلیه و گلومرولی ها تصفیه می شود. یک کلیه سالم باید توانایی فیلتر و پاکسازی ۲۰۰ لیتر خون را در روز داشته باشد. نتیجه بدست آمده از این آزمایش متناسب با سن، جنسیت و شرایط جسمی ( قد و وزن) مورد تحلیل قرار می گیرد.
اگر GFR پایین تر از ۹۰ باشد عملکرد کلیه در حالت سالم و طبیعی قرار ندارد و زمانی که آن به مقدار زیر ۶۰ برسد تقریبا ۵۰ درصد عملکرد کلیه دچار اختلال شده است و در اعداد زیر ۱۵ عملا فرد با نارسایی کلیه مواجه است.
این آزمایش نسبت به پنل متابولیک پایه (BMP) یک مرحله کامل تر می باشد و داده های مربوط به سایر مواد اضافی در بدن و همچنین پروتئین ها را گزارش می کند. برخی از داده های موجود در گزارش این آزمایش شامل آلکالین فسفات (ALP)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT)، آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، بیلی روبین، پروئتین کل، آلبومین و … می شود.
در صورتی که ALP در محدوده طبیعی نباشد، احتمال مشکلاتی مانند التهاب صفرا، سنگ صفرا، گرفتگی صفرا، هپاتیت، بیماری پاژه و .. وجود دارد.
در مورد غیر نرمال بودن ALT احتمال مشکلاتی مانند سرطان کبد، آسیب کبد، سیروز، هپاتیت و … وجود دارد.
اگر مقادیر AST نرمال نباشد مشکلات قلبی، مونو پانکراتیت، مونونوکلئوز، هپاتیت و … وجود دارد.
برای بررسی مشکلات و بیماری های قلبی متخصص انجام آزمایش خون را تجویز می کند. مهمترین پارامترهایی که در بیماری های قلبی مورد هدف متخصص می باشد و داده های مربوط به آنها کمک می کند تشخیص دقیق تری صورت بگیرد عبارتند از:
FBC (شمارش سلول های خونی): شامل مواردی مانند گلبول سفید و قرمز، پلاکت ها، مقدار هموگلوبین و … می شود.
U & E (اوره و الکترولیت): وضعیت عملکردی کلیه ها را نشان می دهد و با کمک الکترولیت وضعیت ثبات قلب مشخص می شود.
برای اطلاعات بشتر: علائم سکته قلبی
در کنار این موارد به بررسی قند خون، وضعیت تیروئید، تست کلسترول و چربی خون و تروپونین خون نیز پرداخته می شود. اگر عضله قلب دچار آسیب شود نوع خاصی از پروتئین در خون آزاد می شود که به اسم تروپونین شناخته می شود و با حضور آن در خون احتمال حمله قلبی وجود دارد. مورد بعدی بررسی وضعیت پپتید ناترویورتیک می باشد که علائم مربوط به آن به ایست قلبی اشاره دارند.
با کمک انجام آزمایش خون می توان با دقت بالایی بارداری را تشخیص داد. در این آزمایش هورمون بتا HCG مورد اندازه گیری قرار می گیرد. این آزمایش تقریبا دو هفته بعد از انجام لقاح می تواند مشخص کند که بارداری صورت گرفته است یا نه.
اگر بعد از انجام آزمایش عدد HCG کمتر از ۱۰ باشد بارداری صورت نگرفته است و اگر بالاتر از ۲۵ باشد، بارداری انجام شده است. در بازه ۱۰ تا ۲۵ نیاز به اطلاعات دقیق تری وجود دارد و تشخیص دقیق امکان پذیر نیست.
۱. آزمایشات آنزیمی مربوط به سلامت کبد
با ملاک قرار دادن آنزیم هایی مانند آلانین آمینو ترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینو ترانسفراز (AST) می توان عملکرد کبد را در یک شرایط مشخص ارزیابی کرد. در صورتی که کبد دچار آسیب باشد باید مشخص شود که مشکل در بافت صفراوی می باشد یا در بافت پارانشیم ایجاد شده است. آنزیم ALT به طور خاص عملکرد کبد را نشان می دهد اما با آنزیم AST نمی توان به تنهایی تشخیص دقیقی در مورد بیماری انجام داد چرا که این آنزیم در نواحی دیگر مانند کلیه، مغز، عضلات و قلب هم وجود دارد.
مصرف برخی داروها مانند استامینوفن، مصرف مشروبات، ابتلا به بیماری های کبدی، هپاتیت، چربی کبد، سرطان کبد، کم کاری تیروئید، پانکراتیت و همچنین چاقی از جمله مواردی هستند که باعث بالا رفتن آنزیم های کبدی می شوند.
۲. آزمایش آنزیمی ارزیابی عملکرد مغز و ریه
مغز و ریه یکی دیگر از قسمت هایی هستند که می توان با بررسی آنزیم های خونی از جمله CPK-1 عملکرد آنها را معاینه کرد. آنزیم CPK-1 به طور اختصاصی فقط از مغز و ریه نشات می گیرد. مقدار آن در خون بسیار ناچیز و محدود می باشد. زمانی که در جواب آزمایش مقدار این آنزیم در خون بالا باشد امکان ابتلا به بیماری و ایجاد التهاب در مغز و ریه وجود دارد. از جمله مواردی که سبب افزایش CPK-1 در خون می شوند می توان به تشنج، اختلال سلول های عصبی، اختلال تومورهای مغزی، سکته، عفونت ریوی، خونریزی مغزی، التهاب شدید در ریه و جراحت مغز اشاره کرد.
۳. آزمایش آنزیمی ارزیابی عملکرد عضلات اسکلتی
آنزیمی که برای اطلاع از عملکرد صحیح عضلات اسکلتی مورد بررسی قرار می گیرد CPK-3 می باشد. با بررسی میزان این آنزیم در خون می توان احتمال ابتلا له دیستروفی عضلانی را نشان دهد. بیماری دیستروفی عضلانی از جمله بیماری هایی می باشد که سبب تحلیل رفتن عضلات و توانایی فرد می شود و بعد از مدتی توانایی عملکرد طبیعی بدن از بین می رود.
با بررسی وضعیت آنزیم CPK-3 می توان بیماری هایی مانند درماتومیوزیت، پلی میوزیت، آسیب های اسکلتی، اختلال هیپرترمی بدخیم و … را تشخیص داد.
چه سرطان هایی با آزمایش خون تشخیص داده می شوند؟
آزمایش خون یکی از ابزارهای تشخیص و مدیریت سرطان است. آزمایش ها اطلاعات مهمی در موارد زیر ارائه میدهند:
- مواد شیمیایی و پروتئین موجود در خون که ممکن است سرطان را نشان دهد.
- سطح سلول های خونی
- سلامت کلی
- عملکرد اندام
- گزینه های درمان
- مرحله پیشرفت سرطان
از جمله سرطان هایی که می توان با کمک آزمایش خون آنها را تشخیص داد عبارتند از:
سرطان خون، لنفوم هوچکین، مولتیپل میلوما، لنفوم غیر هوچکین و …
نحوه انجام آزمایش خون عمومی
توصیه می شود چند روز قبل از آزمایش خون، آماده سازی برای آزمایش را شروع کنید. شما باید مصرف غذاهای بیش از حد چرب و تند را محدود کنید. قبل از اهدای خون، باید با پزشک متخصص خود در مورد مصرف داروها مشورت کنید.
انجام معاینات اشعه ایکس و روش های فیزیوتراپی در آستانه آزمایش و همچنین ایجاد استرس عاطفی و فیزیکی قوی برای بدن مضر است. غذا خوردن قبل از آزمایش باید حداکثر ۸ ساعت قبل از نمونه گیری انجام شود.
آمادگی برای آزمایش خون
برای انجام آزمایش خون نیاز است مراقبت ها و آمادگی های قبلی صورت بگیرد. برخی از این مراقبت ها شامل برنامه غذایی فرد می شود. برای مثال زمانی که قرار است تست چربی خون و قند داده شود باید فرد به صورت ناشتا اقدام کند.
مورد بعدی اعلام برنامه دارویی به پزشک خود و متخصص آزمایشگاه است. در صورتی که داروهای مصرفی در نتیجه آزمایش اثر گذار باشد، پزشک به شما توصیه می کند برای مدت مشخصی قبل از انجام آزمایش، از مصرف دارو خود داری کنید.
مصرف دخانیات و مشروبات الکلی مورد بعدی است که باید قبل از انجام آزمایش کنار گذاشته شوند.
آماده شدن نتیجه آزمایش خون چقدر طول می کشد؟
بسته به شرایط مختلف و نوع گزارشی که متخصص از آزمایش خون درخواست کرده است، نتیجه آزمایش در زمان متفاوتی آماده می شود. برخی گزارش ها در کمتر از ۲۴ ساعت آماده می شوند. در صورتی آزمایش خون برای چکاب عمومی بدن انجام شده باشد، معمولا جواب آن بعد از ۴۸ ساعت ارائه می شود. در موارد بسیار تخصصی، حساس و با دقت بالاتر جواب آزمایش ها برای مدت طولانی تر که بعضا تا یک ماه هم طول می کشد ممکن است آماده شوند.
قبل از آزمایش خون چه بخوریم؟
نوع گزارش و نتیجه ای که در آزمایش خون مورد هدف می باشد، در ناشتا بودن یا نبودن اثر گذار است. برخی از آزمایشات خون مانند قند و چربی نیاز به ناشتا بودن دارند و باید تعداد ساعت مشخصی را فرد از خوردن و آشامیدن پرهیز کند. برخی دیگر از آزمایشات محدودیت کمتر و برخی بیشتر دارند.
متخصص زمانی که برای فرد آزمایش خون تجویز می کند تمام نکات مربوط به مصرف دارویی، غذاهایی که باید استفاده نشود، عدم استفاده از مسکن ها، عدم مصرف مشروبات، ناشتا بودن و … را کامل بیان می کند و به اطلاع فرد می رساند.
زمانی که به ناشتا بودن اشاره می شود، حتی خوردن کوچکترین چیزی ممنوع است و ممکن است بر روی نتیجه آزمایش اثر بگذارد.
ساعت ناشتایی برای آزمایش های مختلف بین ۸ تا ۱۲ ساعت متغییر می باشد.
چه چیزی می تواند بر نتایج تاثیر بگذارد؟
اگر قوانین آماده سازی رعایت نشود، ممکن است نتایج تحریف شده به دست آید. استرس اخیر می تواند منجر به افزایش سطح گلبول های سفید خون شود. استفاده از گلوکوکورتیکواستروئیدها نیز همین اثر را دارد. کم آبی بدن منجر به غلظت خون (ضخیم شدن خون) می شود.
آیا نتیجه آزمایش همیشه درست است؟
با وجود این که آزمایشات طبق استاندارد و با کیفیت و دقت بالا انجام می شود اما در برخی موارد ممکن است نتایج آزمایش اشتباه شود.
مواردی بسیاری می توانند در نتایج آزمایش اثر بگذارند:
- سرماخوردگی
- عفونت
- فعالیت بدنی شدید
- مصرف برخی غذاها
- مصرف برخی داروها
- آفتاب سوختگی
- داشتن رابطه جنسی
بهترین زمان برای آزمایش خون
بهترین زمان آزمایش صبح می باشد چرا که اکثر آزمایش های خون نیاز به ناشتا بودن دارند و فرد می تواند به راحتی بعد از ۸ ساعت خواب و استراحت به صورت ناشتا برای انجام آزمایش اقدام کند. رعایت شرایط ناشتا بری حضور در آزمایش صبح بسیار راحت تر می باشد.
از طرفی به دلیل اینکه بدن در حالت استراحت بوده است شرایط خون در حالت پایدار می باشد. اما زمانی که فرد در طول روز فعالیت کند و عصر و بعد از ظهر برای انجام آزمایش اقدام کند، ممکن است شرایط غلظت خون و یا سایر آنزیم ها دچار تغییر شوند.
قیمت آزمایش خون
هزینه آزمایش خون به چند عامل بستگی دارد. اول اینکه محل انجام آزمایش کلینیک خصوصی باشد، بیمارستان دولتی باشد و …. دوم اینکه فرد دارای بیمه باشد و آزمایشگاه چه میزان از هزینه را با شرکت بیمه قرارداد داشته باشد.
مورد بعدی که بر روی قیمت آزمایش خون اثر می گذارد تعداد گزارش های درخواست شده در برگه آزمایش است. برخی آزمایش ها تخصصی و حرفه ای تر است، برخی آزمایشات مانند چکاب عمومی رایج و مرسوم تر است. تعداد گزارشات و نوع آنها بر قیمت اثر می گذارد.
برای اینکه هزینه دقیق آزمایش را بدانیم باید به آزمایشگاه مورد نظر مراجعه کنیم و برگه تجویز آزمایش و نوع بیمه خود را ارائه دهیم تا قیمت نهایی اعلام شود.
سخن آخر
آزمایش خون یک آزمایش ضروری برای بررسی سلامت و تشخیص انواع بیماری ها می باشد که حتما باید چند وقت یکبار انجام شود.امیدواریم که در این مقاله اطلاعات مورد نیاز خود در مورد تفسیر کامل آزمایش خون به دست آورده باشید.
